|
Λατρεία, στα όρια της τρέλας
Ο όρος «σύνδρομο λατρείας διασημοτήτων» (celebrity worship syndrome) είναι
πρόσφατος, αν και δεκάδες είναι οι δημοσιεύσεις και οι επιστημονικές έρευνες της
δεκαετίας του ’90 γύρω από το θέμα της «λατρείας των διασημοτήτων». Η πατρότητα
του όρου ανήκει στην ερευνητική ομάδα του δόκτορος Τζέιμς Μάλτμπι του
Πανεπιστημίου του Λέστερ. Η έρευνα αυτή, πάνω σε δείγμα 3.000 ατόμων,
δημοσιεύθηκε φέτος σε ένα επιστημονικό περιοδικό και προκάλεσε ένα καταιγισμό
δημοσιευμάτων στον βρετανικό και στον αμερικανικό Τύπο.
Το σύνδρομο αυτό θεωρείται ψυχική διαταραχή και, σύμφωνα με τους ειδικούς, έχει
τρεις κύριες διαβαθμίσεις. Στην ήπια μορφή του εκφράζεται με τις καθημερινές
φιλικές συζητήσεις, με το ανώδυνο ψυγωγικό κουτομπολιό. Η μέτρια ενασχόληση
σημαίνει ότι κάποιος πιστεύει «πως έχει μια ισχυρή, προσωπική συνάφεια με κάποια
διασημότητα», ενώ στην τρίτη ανήκουν τα άτομα που νομίζουν «ότι έχουν ένα ειδικό
δεσμό με κάποιον διάσημο, ότι εκείνος γνωρίζει την ύπαρξή τους και είναι ικανοί
να προβούν σε ακραίες ενέργειες»... ας θυμηθούμε τον ψυχοπαθή δολοφόνο του Τζον
Λένον.
Tα άτομα που ανήκουν στην πρώτη κατηγορία (το 15% του δείγματος) συνήθως είναι
εξωστρεφή, πρόσχαρα και αισιόδοξα· στη δεύτερη συναντάμε ανθρώπους πιο
καταθλιπτικούς και αγχωτικούς, ενώ εκείνοι που ανήκουν στην τρίτη μπορεί να
είναι εξαιρετικά μοναχικοί, παρορμητικοί, αντικοινωνικοί έως και επικίνδυνοι. Oι
σελεμπριτο-μανείς της δεύτερης και της τρίτης κατηγορίας δεν είναι πολλοί (το
10% και το 1% του πληθυσμού, αντίστοιχα). Επομένως, το 74% του πληθυσμού
αναγνωρίζει μεν τους διάσημους, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ασχολείται νυχθημερόν
μαζί τους.
Ο επικεφαλής της έρευνας δήλωσε ότι το νοσηρό ενδιαφέρον για μια διασημότητα δεν
έχει απλώς ψυχαγωγικό χαρακτήρα, αλλά αποκτά «παθολογική διάσταση» και συνδέεται
με την κυριαρχία της τηλεόρασης και την αποσύνθεση των δεσμών στο εσωτερικό της
οικογένειας και της κοινότητας: «οι άνθρωποι αντικαθιστούν τους πραγματικούς
ανθρώπους του περιβάλλοντός τους με διασημότητες».
Aρνητικά πρότυπα
Υπάρχουν περιπτώσεις, λένε οι ειδικοί, που η λατρεία των επιφανών είχε θετικές
συνέπειες. Π.χ., στις πρωτόγονες κοινωνίες, λένε κάποιοι, οι «σελέμπριτις» ήταν
οι καλοί κυνηγοί και οι πρεσβύτεροι. Οι άνθρωποι τούς θαύμαζαν και προσπαθούσαν
να τους μιμηθούν. Στην Ελλάδα χιλιάδες πιτσιρίκια αγάπησαν το μπάσκετ και τη
ρυθμική γυμναστική, όχι μόνο για να γίνουν «λαμπερά ονόματα», αλλά και για να
υπερβούν τα όριά τους ή έστω να το επιχειρήσουν.
Μια έρευνα του Πανεπιστημίου του Ορλάντο φωτίζει το θέμα από μια ενδιαφέρουσα
σκοπιά. Ενας από τους στόχους της ήταν η συσχέτιση της λατρείας των διασημοτήτων
με μια «κλίμακα κοινωνικής δικαιοσύνης». Tα πορίσματα επιβεβαίωσαν την υπόθεση
ότι η αντίληψη πως η κοινωνία είναι σωστή και δίκαιη, πως ζούμε στον καλύτερο
δυνατό κόσμο συσχετίζεται θετικά με τη λατρεία των διασημοτήτων. Κάποιος που
πιστεύει ότι ο κόσμος είναι «δίκαιος» τείνει να πιστεύει ότι τα επί μέρους
συστατικά της κοινωνίας είναι επίσης δίκαια – και το σύστημα των διασημοτήτων
είναι σημαντικό συστατικό της σύγχρονης κοινωνίας.
Eνα από τα συμπεράσματα της ίδιας έρευνας είναι ότι οι λάτρεις μιας ή
περισσότερων διασημοτήτων είναι ευάλωτοι στους μηχανισμούς της αγοράς που
προσπαθούν να εμπορευματοποιήσουν οτιδήποτε συνδέεται με το αντικείμενο της
λαϊκής λατρείας. Οι ειδικοί παραδέχονται ότι υπάρχει λόγος ανησυχίας, όχι μόνον
επειδή κάποιοι «φαν» υπερβαίνουν τα όρια, αλλά και γιατί οι περισσότερες
διασημότητες είναι «αρνητικά πρότυπα» (άφθονες περιπτώσεις οπλοχρησίας, χρήσης
ναρκωτικών, σεξουαλικής κακοποίησης, γονικής αδιαφορίας κ.λπ.). Επίσης οι
«πιστοί» είναι πιο ευάλωτοι στα μηνύματα που στέλνουν οι διασημότητες μέσω των
διαφημίσεων και αποδέχονται άκριτα τις «συμβουλές ζωής» που δίνουν άμεσα και
έμμεσα οι διάσημοι πάνω σε κρίσιμα θέματα, από τη διατροφή μέχρι το γάμο, την
οικογένεια, τις κοινωνικές σχέσεις.
Στην Eλλάδα
Παρά τις ακραίες έως γελοίες μορφές που παίρνει η «σελεμπριτο-μανία», η λατρεία
για τους διασήμους δεν είναι άδολη και άνευ ορίων. Σύμφωνα με τη δημοσκόπηση που
δημοσιεύθηκε την περασμένη εβδομάδα στην «Κ», το 47,2% των ερωτηθέντων δεν
εντυπωσιάζεται από την παρουσία λαμπερών ονομάτων στα ψηφοδέλτια. Oμως το
γεγονός ότι το 36% έχει αντίθετη γνώμη, κάτι φανερώνει. Eνα καθαρόαιμο «λαμπερό»
ψηφοδέλτιο, θα απωθούσε τους περισσότερους ψηφοφόρους, όμως μερικοί λαμπεροί
μαϊντανοί ποτέ δεν βλάπτουν.
Καθημερινή 28/12/2003
<-----
Αρχική
|
