Πλούτων

   Ο Πλούτων είναι ο πιο απόμακρος (συνήθως) πλανήτης από τον Ήλιο. Είναι κατά πολύ μικρότερος από τους επίσημους πλανήτες και κατατάσσεται στην κατηγορία των πλανητών νάνων. Ο Πλούτων είναι μικρότερος από 7 δορυφόρους του ηλιακού συστήματος (τους: Σελήνη, Ιώ, Ευρώπη, Γανυμήδη, Καλλιστώ, Τιτάνα και Τρίτωνα).

        τροχιά:    5 913 520 000 km (39,5 AU) από τον Ήλιο (κατά μέσο όρο)
        διάμετρος: 2372 km
        μάζα:      1.303e22 kg

   Ο Πλούτων ανακαλύφτηκε το 1930 από τύχη. Υπολογισμοί, που αργότερα αποδείχτηκαν εσφαλμένοι, προέβλεπαν έναν πλανήτη πέρα από τον Ποσειδώνα, στηριζόμενοι στις κινήσεις του Ουρανού και του Ποσειδώνα. Μη γνωρίζοντας για το σφάλμα, ο Clyde W. Tombaugh του αστεροσκοπείου Lowell στην Αριζόνα διεξήγαγε μια προσεκτική επισκόπηση του ουρανού, που παρόλα αυτά οδήγησε στην ανακάλυψη του πλανήτη.

   Αφού ανακαλύφτηκε ο Πλούτων, σύντομα θεωρήθηκε ότι ήταν πολύ μικρός ώστε να δικαιολογούνται οι ασυμφωνίες στις τροχιές των άλλων πλανητών. Έτσι άρχισε η έρευνα για έναν δέκατο πλανήτη (Planet X), δίχως όμως επιτυχία. Δέκατος πλανήτης δεν υπάρχει, αφού οι παραπάνω ασυμφωνίες εξαφανίζονται εάν ληφθούν υπόψη τα νεότερα δεδομένα από το Voyager 2 για τη μάζα του Ποσειδώνα. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν άλλα αντικείμενα εκεί έξω, αλλά απλώς ότι δεν είναι αρκετά μεγάλα όσο υποτίθετο ότι είναι ο πλανήτης X. Στην πραγματικότητα γνωρίζουμε τώρα ότι υπάρχει ένας πολύ μεγάλος αριθμός μικρών αντικειμένων στη Ζώνη Kuiper (Kuiper Belt), μερικά στο μέγεθος περίπου του Πλούτωνα.

   Τον Πλούτωνα επισκέφτηκε το διαστημόπλοιο New Horizons της NASA το 2015. Πιο πριν οι μόνες εικόνες του πλανήτη προέρχονταν από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble το οποίο δεν μπορούσε να διακρίνει παρά τα μεγαλύτερα χαρακτηριστικά της επιφάνειάς του (αριστερά).

   Ο Πλούτων διαθέτει 5 δορυφόρους: Τον Χάρωνα (διάμετρος 1208 km), την Ύδρα (διαστάσεις 55x40 km), τη Νύχτα (διαστάσεις 42x36 km), τον Κέρβερο (διαστάσεις 12x4,5 km) και τη Στύγα (διαστάσεις 7x3 km). Το ζεύγος Πλούτων – Χάρων περιστρέφεται γύρω από το κοινό κέντρο μάζας τους που λέγεταο βαρύκεντρο.

   Ο Πλούτων διαθέτει μια πολύ αραιή ατμόσφαιρα που αποτελείται κατά 98% από άζωτο και εκτείνεται έως 1600 km πάνω από την επιφάνεια. Ένα ακόμη συστατικό της είναι το μεθάνιο, του οποίου τα μόρια διασπώνται από την ηλιακή ακτινοβολία και δημιουργούν αιθυλένιο και ακετυλένιο που βρέθηκαν επίσης από το New Horizons. Καθώς το αιθυλένιο και το ακετυλένιο βυθίζονται στην ατμόσφαιρα, συμπυκνώνονται και δημιουργούν ομίχλη. Στην πραγματικότητα ο πλανήτης περιβάλλεται από δύο διακριτά στρώματα ομίχλης. Το ένα ξεκινά από τα 80 km πάνω από την επιφάνεια και εκτείνεται ως τα 130 km και το άλλο βρίσκεται χαμηλότερα στα 50 km (αριστερά). Το υπεριώδες φως επίσης επιδρά στην ομίχλη μετατρέποντάς την σε θολίνες, οι οποίες είναι σκουρόχρωμοι υδρογονάνθρακες που δίνουν το χαρακτηριστικό χρώμα στον πλανήτη.

   Στην επιφάνεια του Πλούτωνα υπάρχει μια περιοχή σε σχήμα καρδιάς που ονομάζεται Sputnik Planum (εικόνα επικεφαλίδας). Η περιοχή αποτελείται από πάγους αζώτου, μονοξειδίου του άνθρακα και μεθανίου. Στο περιβάλλον των –234 βαθμών Κελσίου οι πάγοι αυτοί μετακινούνται όπως ρέουν οι υδάτινοι παγετώνες εδώ στη Γη. Βέβαια οι πάγοι νερού στον Πλούτωνα είναι πολύ σκληροί και ακίνητοι. Ερώτημα παραμένει η προέλευση της τεράστιας ποσότητας αζώτου στον πλανήτη, δεδομένου ότι από την ατμόσφαιρα διαφεύγουν στο διάστημα μεγάλες ποσότητες του αερίου.

   Ο Πλούτων είναι το δεύτερο σώμα, μετά τον Ιαπετό, που παρουσιάζει στην επιφάνειά του μεγάλες αντιθέσεις.

   Πρόσφατα υπήρξαν σημαντικές διαφωνίες σχετικά με την ταξινόμηση του Πλούτωνα. Από την ανακάλυψή του, και για 75 χρόνια, χαρακτηριζόταν ως ο ένατος πλανήτης. Αλλά στις 24 Αυγούστου 2006 η Διεθνής Αστρονομική Ένωση έδωσε νέο ορισμό για τους πλανήτες, που δεν περιλαμβάνει τον Πλούτωνα. Ο Πλούτων τώρα ανήκει στους πλανήτες νάνους (dwarf planet), που είναι διαφορετική κατηγορία από τους πλανήτες. Πλανήτες νάνοι είναι και η Δήμητρα (1 Ceres, στη ζώνη των αστεροειδών), η Έρις (136199 Eris ή 2003 UB313, στη ζώνη Kuiper) κ.ά. Στον Πλούτωνα έχει αποδοθεί ο αριθμός 134340 του καταλόγου με τους ελάσσονες πλανήτες (minor planet catalog).

   Η τροχιά του Πλούτωνα παρουσιάζει μεγάλη εκκεντρότητα. Κάποιες φορές συμβαίνει να βρίσκεται πιο κοντά στον Ήλιο από τον Ποσειδώνα (αυτό συνέβαινε από τον Ιανουάριο 1979 έως τις 11 Φεβρουαρίου 1999). Ο Πλούτων περιστρέφεται αντίστροφα σε σχέση με τους περισσότερους από τους άλλους πλανήτες.

   Ο Πλούτων περιφέρεται σε συντονισμό 3:2 με τον Ποσειδώνα, δηλαδή η περίοδος τροχιάς του Πλούτωνα είναι ακριβώς 1,5 φορά μεγαλύτερη από του Ποσειδώνα. Επίσης η κλίση της τροχιάς του είναι πολύ μεγαλύτερη από των άλλων πλανητών. Γι’ αυτό και δεν συγκρούεται ποτέ με τον Ποσειδώνα, αν και φαινομενικά οι τροχιές των δύο πλανητών διασταυρώνονται.

   Όπως και στον Ουρανό, ο ισημερινός του Πλούτωνα σχηματίζει σχεδόν ορθή γωνία σε σχέση με το επίπεδο της τροχιάς του.

   Η θερμοκρασία επιφάνειας του Πλούτωνα είναι μεταξύ 38° K και 63° K (–235° C και –210° C). Οι "θερμές" περιοχές συμπίπτουν περίπου με αυτές που φαίνονται πιο σκουρόχρωμες στα ορατά μήκη κύματος.

   Η ασυνήθιστη τροχιά του Πλούτωνα και του Τρίτωνα και η ομοιότητα των κύριων ιδιοτήτων των δυο σωμάτων, υποδηλώνουν ότι στο παρελθόν υπήρχε κάποια σύνδεση μεταξύ τους. Μια αρχική θεωρία ήθελε τον Πλούτωνα παλιό δορυφόρο του Ποσειδώνα. Μια νεότερη θεωρία θέλει τον Τρίτωνα έναν παλιό ανεξάρτητο πλανήτη που συνελήφθη από τον Ποσειδώνα. Ίσως ο Τρίτων, ο Πλούτων και ο Χάρων είναι τα μοναδικά εναπομείναντα μέλη μιας μεγάλης κατηγορίας παρόμοιων αντικειμένων, τα υπόλοιπα από τα οποία απωθήθηκαν μέσα στο νέφος Oort. Όπως και η Σελήνη της Γης, έτσι και ο Χάρων ίσως είναι το αποτέλεσμα σύγκρουσης μεταξύ του Πλούτωνα και κάποιου άλλου σώματος.

   Ο πλανήτης Πλούτων μπορεί να παρατηρηθεί με ένα ερασιτεχνικό τηλεσκόπιο, αλλά δεν είναι εύκολο.

Χάρων

New Horizons (NASA's Pluto-Kuiper Belt Mission)