Εκτενέστερο βιογραφικό

Ο Κωνσταντίνος Καβάφης γεννήθηκε το 1863 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, γιος του μεγαλεμπόρου και σημαντικού παράγοντα της ελληνικής παροικίας στην Αλεξάνδρεια Πέτρου Καβάφη και της συζύγου του Χαρίκλειας. Και οι δύο κατάγονταν από παλιές οικογένειες Φαναριωτών. Ο Κωνσταντίνος είχε οχτώ μεγαλύτερα αδέρφια όλα αγόρια και έχασε τον πατέρα του όταν ήταν εφτά χρόνων. Το 1872 μετακόμισε με τη μητέρα και τα αδέρφια του στο Λίβερπουλ της Αγγλίας και τέσσερα χρόνια αργότερα η επιχείρηση του πατέρα του καταστράφηκε κατά τη διάρκεια οικονομικού κραχ στην Αίγυπτο. Το 1877 η οικογένεια Καβάφη έμεινε στο Λονδίνο και στο τέλος του χρόνου επέστρεψαν στην Αλεξάνδρεια. Κατά τη διάρκεια του εκπαιδευτικού έτους 1881-1882 ο Κωνσταντίνος φοίτησε στην εμπορική σχολή Λύκειο Ερμής και ξεκίνησε τη συγγραφή ενός ιστορικού λεξικού το οποίο διέκοψε στο λήμμα Αλέξανδρος. Το καλοκαίρι του 1882 η οικογένεια εγκατέλειψε ξανά την Αλεξάνδρεια, αυτή τη φορά εξαιτίας της εξέγερσης στην πόλη που οδήγησε στην καταστροφή της από τους Άγγλους. Κατέφυγαν στην Κωνσταντινούπολη, στο πατρικό σπίτι της Χαρίκλειας, όπου φιλοξενήθηκαν από τον πατέρα της Γεωργάκη Φωτιάδη. Στην Κωνσταντινούπολη εκδηλώθηκε για πρώτη φορά σύμφωνα με μαρτυρίες η ομοφυλοφιλική τάση του Καβάφη. Τότε φαίνεται επίσης πως ολοκλήρωσε τις σπουδές του και εξέφρασε την επιθυμία να ασχοληθεί με τη δημοσιογραφία και την πολιτική. Το 1884 ξεκίνησε την ενασχόλησή του με την ποίηση ενώ ενημερωνόταν για τις εξελίξεις στην Αλεξάνδρεια μέσω των εκεί φίλων του Μικέ Ράλλη και Στέφανου Σκυλίτση. Στη γενέτειρά του επέστρεψε ένα χρόνο αργότερα μαζί με τη μητέρα του και τα αδέλφια του Παύλο και Αλέξανδρο..

Το 1886 κατείχε δημοσιογραφική ταυτότητα από το περιοδικό Τηλέγραφος και ξεκίνησε τη συνεργασία του με το λογοτεχνικό περιοδικό Έσπερος και την εφημερίδα Ομόνοια, όπου δημοσίευσε ποιήματα και πεζά. Πέντε χρόνια αργότερα πέθανε ο αδερφός του Πέτρος-Ιωάννης και ο θείος του Γεώργιος Καβάφης. Συνέχισε να δημοσιεύει κείμενά του σε εφημερίδες και περιοδικά της Αλεξάνδρειας και της Λειψίας και το Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου έστειλε το ποίημα Κτίσται στο Αττικόν Ημερολόγιον. Το 1892 προσλήφθηκε στην Υπηρεσία Αρδεύσεων. Το 1893 ταξίδεψε στο Κάιρο. Το 1896 πέθανε ο παππούς του Γεωργάκης Φωτιάδης. Την ίδια χρονιά ο Γεώργιος Τσοκόπουλος επισήμανε την αξία του ποιητικού του έργου. Ένα χρόνο αργότερα εξέδωσε τα Τείχη με παράλληλη μετάφραση στα αγγλικά από τον αδερφό του Τζων, με τον οποίο ταξίδεψε στο Παρίσι και το Λονδίνο. Τον επόμενο χρόνο δημοσίευσε και εξέδωσε ποιήματα στην Αλεξάνδρεια και την Αθήνα. Το 1899 πέθανε η μητέρα του. Το 1901 επισκέφτηκε την Αθήνα για πρώτη φορά, όπου γνωρίστηκε με τους Κίμωνα Μιχαηλίδη, Ιωάννη Πολέμη και Γρηγόριο Ξενόπουλο και δημοσίευσε έργα σε διάφορα περιοδικά, ανάμεσα σ’ άλλα και στα Παναθήναια. Επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια και το 1902 πέθανε ο αδερφός του Αριστείδης. Ένα χρόνο αργότερα ταξίδεψε ξανά στην Αθήνα. Το Νοέμβριο του ίδιου χρόνου δημοσιεύτηκε από τον Γρηγόριο Ξενόπουλο η πρώτη εκτενής κριτική παρουσίαση της ποίησής του, στα Παναθήναια. Το 1904 έκδοσε στην Αλεξάνδρεια την πρώτη συλλογή ποιημάτων του. Το 1907 μετακόμισε στην οδό Λέψιους 10, ξεκίνησε να ζει ως μποέμ και μπήκε στο λογοτεχνικό κύκλο της Νέας Ζωής μετά από γνωριμία του με τον ποιητή Παύλο Πετρίδη. Το 1910 χρονολογείται η έκδοση του δεύτερου τεύχους συλλογής ποιημάτων του. Το 1912 ξεκίνησαν τα επικριτικά σχόλια για την ποίησή του από αθηναϊκούς και αλεξανδρινούς κύκλους. Ο Καβάφης ετοίμαζε τότε την πρώτη συλλογή ποιημάτων του σε μονόφυλλα( η οποία συνεχίστηκε τα έτη 1917 [η δεύτερη], 1918 [η τρίτη], 1920 [η τέταρτη και η πέμπτη], 1924 [η έκτη και η έβδομη], 1929 [η όγδοη και η ένατη], 1930 [ η δέκατη]). Το 1914 γνωρίστηκε με τον άγγλο μυθιστοριογράφο Έντουαρντ Μόργκαν Φόστερ, κατά τη διάρκεια επίσκεψης του τελευταίου στην Eλλάδα.

Η κριτική διαμάχη γύρω από την ποίησή του κράτησε ως το τέλος της ζωής του με αμείωτη ένταση και συνεχίστηκε για πολλά χρόνια. Το 1917 πραγματοποιήθηκε έκδοση επιλογής εικοσιενός ποιημάτων του Καβάφη μαζί με μια μελέτη του Γ. Βρισιμιτζάκη για το έργο του με έγκριση του ποιητή στη σειρά των Γραμμάτων Βιβλία της Ζωής. Το βιβλίο γνώρισε δυο εκδόσεις που εξαντλήθηκαν. Το 1918 πέθανε ο ξάδερφός του Γ.Ψύλλιαρης, με τον οποίο σύμφωνα με πληροφορίες ο ποιητής είχε τον πρώτο του ερωτικό δεσμό σε εφηβική ηλικία. Τότε πραγματοποιήθηκε και η διάλεξη του Αλέκου Σεγκόπουλου για την καβαφική ποίηση στην αίθουσα του επιστημονικού συλλόγου Πτολεμαίος Α΄. Το κείμενο της διάλεξης, γραμμένο όπως αποδείχτηκε από τον ίδιο τον Καβάφη προκάλεσε αντιδράσεις. Την ίδια χρονιά ο ποιητής κυκλοφόρησε την τρίτη συλλογή μονοφύλλων του. Ένα χρόνο αργότερα ο E.M. Forster δημοσίευσε το ιστορικής αξίας δοκίμιο για τον Καβάφη στο περιοδικό Atheneum του Λονδίνου (το 1922 εξέδωσε το αφιερωμένο στον ποιητή βιβλίο Alexandria. A history and a guide). Το 1920 πέθανε στη Γαλλία σε ηλικία εξήντα χρόνων ο αδερφός του Παύλος. Το 1921 σημειώθηκαν η διάλεξη του Τέλλου Άγρα και το άρθρο του Παλαμά στο Εμπρός για τον Καβάφη. Το 1922 ο Καβάφης παραιτήθηκε από την Εταιρεία Αρδεύσεων και ένα χρόνο αργότερα πέθανε ο αδερφός του Τζων. Το 1924 κυκλοφόρησε το αφιερωμένο στον Καβάφη τεύχος της Νέας Τέχνης και δημοσιεύτηκε η Ιθάκη στο περιοδικό Criterion από τον Thomas Eliot. Το 1926 τιμήθηκε από τη δικτατορία του Παγκάλου με το παράσημο του Φοίνικος και εξέδωσε το περιοδικό Αλεξανδρινή Τέχνη. Το 1927 συνδέθηκε φιλικά με τη Μαρίκα Κοτοπούλη που είχε τότε επισκεφτεί την Αλεξάνδρεια και γνωρίστηκε με το Νίκο Καζαντζάκη. Το 1932 μετά από ιατρική διάγνωση για καρκίνο του λάρυγγα ο Καβάφης μετακόμισε στην Αθήνα, όπου εγκαταστάθηκε στο ξενοδοχείο Κοσμοπολίτ. Την ίδια χρονιά υποβλήθηκε σε τραχειοτομή και έχασε τη φωνή του, μεταφέρθηκε για ανάρρωση στην κλινική Καψαλά στην Κηφισιά και τύπωσε το ποίημα Μέρες του 1908. Το 1933 επέστερψε στην Αλεξάνδρεια και στις αρχές Απριλίου αναγκάστηκε να μπει στο νοσοκομείο. Στις 28 του ίδιου μήνα έπαθε εγκεφαλική συμφόρηση και πέθανε τα ξημερώματα της επομένης, τη μέρα των γενεθλίων του.

 

Ο Καβάφης, ενώ γνώριζε πολύ καλά τα σύγχρονα λογοτεχνικά ρεύματα, όπως ήταν ο παρνασσισμός και ο συμβολισμός, δεν φαίνεται να ακολούθησε συστηματικά κάποιο από αυτά. Βαθμιαία απομακρύνθηκε εντελώς και κινήθηκε στα πλαίσια του ρεαλισμού. Γύρω στα 1900 περίπου είχε ήδη διαμορφώσει το δικό του ύφος. Η αφήγησή του έχει το χαρακτήρα ντοκουμέντου, ενώ τα αισθήματα της απομόνωσης, της φθοράς και της παρακμής κυριαρχούν στα ποιήματά του. Στο αδιέξοδο που κυριαρχεί στον εξωτερικό κόσμο, το μόνο που απομένει είναι η αξιοπρέπεια του ατόμου. Και αυτή είναι η απάντηση που δείχνουν να δίνουν τα περισσότερα από τα ποιήματά του.

Τα ποιητικά κείμενα του Καβάφη πλησιάζουν τον πεζό λόγο. Αυτό το πετυχαίνει με την λιτότητα στην έκφραση, τα λιγοστά επίθετα, τον ελεύθερο στίχο με τον άνισο αριθμό συλλαβών. Η γλώσσα είναι ιδιότυπη και περιέχει πολλά στοιχεία από την καθαρεύουσα αλλά και από τη δημοτική, ενώ είναι διανθισμένη με πολλούς ιδιωματισμούς από την Αλεξάνδρεια και την Πόλη. Ο Καβάφης είναι γνωστός επίσης για την ειρωνεία του, ένα μοναδικό συνδυασμό λεκτικής και δραματικής ειρωνείας.

 

Εργογραφία

 

Ι.Ποίηση

• Κτίσται. Έκδοση σε μονόφυλλο, [1891].

• Τείχη· υπό Κωνστ.Καβάφη · My walls · From the greek of Constantin Cavafy · Translated by John C. Cavafy. Έκδοση σε τετρασέλιδο, [1897].

• Δέησις. Αλεξάνδρεια, τυπολιθογραφείο Ι.Κ.Λαγουδάκη, 1898.

• Αρχαίαι Ημέραι. Τετρασέλιδη έκδοση, Αλεξάνδρεια, 1898.

• Περιμένοντας τους βαρβάρους. Αλεξάνδρεια, τυπολιθογραφείο Ι.Κ.Λαγουδάκη, 1904.

• Ποιήματα. Αλεξάνδρεια, 1904.

• Ποιήματα. Αλεξάνδρεια, 1910.

• Ποιήματα. Συλλογή μονοφύλλων, Αλεξάνδρεια, 1910-1906 [=1918].

• Ποιήματα (1909-1911). Συλλογή μονοφύλλων, Αλεξάνδρεια, 1917-1920.

• Ποιήματα. Συλλογή μονοφύλλων, Αλεξάνδρεια, 1918-1920.

• Ποιήματα. Συλλογή μονοφύλλων, Αλεξάνδρεια, 1920-1926.

• Ποιήματα (1907-1915). Συλλογή μονοφύλλων, Αλεξάνδρεια, 1926-1930.

• Ποιήματα. Συλλογή μονοφύλλων, Αλεξάνδρεια, 1926-1930.

• Ποιήματα (1916-1918). Συλλογή μονοφύλλων, 1929-1933.

• Ποιήματα. Συλλογή μονοφύλλων, Αλεξάνδρεια, 1929-1933.

• Ποιήματα (1905-1915). Συλλογή μονοφύλλων, Αλεξάνδρεια, 1930-1933.

• Ποιήματα·Καλλιτεχνική εργασία Τάκη Καλμούχου· Φιλολογική επιμέλεια Ρίκας Σεγκοπούλου. Αλεξάνδρεια, εκδ. Αλεξανδρινής Τέχνης, 1935.

• Ποιήματα. Αθήνα, Ίκαρος, 1948 (β’ εκδ.)

ΙΙ. Πεζά - Δοκίμια

• Δύο Σαιξπηρικά άρθρα του Καβάφη· Ο Σακεσπήρος περί της ζωής και Ελληνικά ίχνη εν τω Σακεσπήρω· Παρουσιασμένα και σχολιασμένα από τον Γ.Π.Σαββίδη. Αθήνα, ανάτυπο από την Αγγλοελληνική Επιθεώρηση, 1954.

• Περί Εκκλησίας και Θεάτρου· Εισαγωγικό σημείωμα Γ.Π.Σαββίδη. Αθήνα, Ανάτυπο με διορθώσεις και προσθήκες από το περ. Θέατρο, 1963.

• Σχόλια στο Ράσκιν · Ένα ανέκδοτο χειρόγραφο του ποιητή· Παρουσίαση- επιμέλεια Στρατή Τσίρκα. Αθήνα, ανάτυπο από το περ. Επιθεώρηση Τέχνης, 1963.

• Αι σκέψεις ενός γέροντος καλλιτέχνου. Θεσσαλονίκη, ανάτυπο από το περ. Τραμ, 1972.

• Το τέλος του Οδυσσέως. Γιάννενα, ανάτυπο από το περ. Δοκιμασία, 1974.

• Γιώργος Κεχαγιόγλου, “ Κ.Π.Καβαφη Η συνάντησις των φωνηέντων εν τη προσωδία · Παρουσίαση και σχολιασμός του ανέκδοτου πεζού κειμένου”, Δημοσιεύματα της Εταιρίας Μακεδονικών Σπουδών30 (Θεσσαλονίκη), 1977-1978.

• “Εις το φως της Ημέρας· Un racconto inedito a cura di Renata Lavagnini”, Quaderni8 (Universita di Palermo. Istituto di Filologia Greca) , 1979.

• Επιστολές στο Μάριο Βαϊάνο · Εισαγωγικό δοκίμιο, Παρουσίαση, Σχόλια και Σημειώσεις Ε.Ν.Μόσχου. Αθήνα, Εστία, 1979.

• Πόλυς Μοδινός, Τρεις επιστολές του Καβάφη. Αθήνα, Ε.Λ.Ι.Α., 1980.

• “Σαμίου επιτάφιον e Τιγρανίκερτα”, Quaderni9 (Universita di Palermo. Istituto di Filologia Greca) , 1982.

ΙΙΙ. Συγκεντρωτικές εκδόσεις

• Ποιήματα Α’ (1896-1918). Αθήνα, Ίκαρος, 1963.

• Ποιήματα Β’ (1919-1933). Αθήνα, Ίκαρος, 1963.

• Πεζά· Παρουσίαση, Σχόλια Γ.Α.Παπουτσάκη. Αθήνα, Φέξης, 1963.

• Ανέκδοτα Πεζά Κείμενα · Εισαγωγή και μετάφραση Μιχάλη Περίδη. Αθήνα, Φέξης, 1963.

• Ποιήματα (1896-1933) · Σχέδια του Ν.Χατζηκυριάκου Γκίκα. Αθήνα, Ίκαρος, 1966.

• Αυτόγραφα Ποιήματα (1896-1910) · Το τετράδιο Σεγκόπουλου σε πανομοιότυπη έκδοση παρουσιασμένη από τον Γ.Π.Σαββίδη. Αθήνα, Τεχνογραφική (Ερμής), 1968.

• Ανέκδοτα Ποιήματα (1882-1923) · Φιλολογική επιμέλεια Γ.Π.Σαββίδη. Αθήνα, Ίκαρος, 1968.

• Άπαντα Καβάφη1· Ποιήματα (1896-1933) · Καλλιτεχνική επιμέλεια Φίλιππου Γ.Φέξη. Αθήνα, Φύκιρης, 1982.

• Άπαντα Καβάφη2· Ανέκδοτα ποιήματα (1882-1923) · Καλλιτεχνική επιμέλεια Φίλιππου Γ.Φέξη. Αθήνα, Φύκιρης, 1982.

• Άπαντα Καβάφη3 · Πεζά · Καλλιτεχνική επιμέλεια Φίλιππου Γ. Φέξη. Αθήνα, Φύκιρης, 1982.

• Άπαντα Καβάφη4 · Ανθολογία από κείμενα, χειρόγραφα, επιστολές, φωτογραφίες, σχέδια και βιβλία · Καλλιτεχνική επιμέλεια Φίλιππου Γ. Φέξη. Αθήνα, Φύκιρης, 1982.

• Ποιήματα · Σχέδια Α.Φασιανού · Καλλιτεχνική επιμέλεια Φίλιππου Γ. Φασιανού. Αθήνα, Φύκιρης, 1983.

• Κ.Π.Καβάφης · Πανομοιότυπα των πέντε πρώτων φυλλαδίων του (1891΄-1904) · Παρουσίαση - σχόλια Γ.Π.Σαββίδης. Αθήνα, Ε.Λ.Ι.Α., 1983.

• Αποκηρυγμένα ποιήματα και μεταφράσεις· (1886-1898) · Φιλολογική επιμέλεια Γ.Π.Σαββίδη. Αθήνα, Ίκαρος, 1983.

• Δύο ανέκδοτα πεζά ποιήματα (Το Σύνταγμα της ηδονής – Ενδύματα) και ένα κείμενο για τα ‘Είδωλα’ του Ροΐδη· Παρουσιασμένα και σχολιασμένα από τον Γ.Π.Σαββίδη. Αθήνα, Ερμής, 1983.

• Ανέκδοτα σημειώματα ποιητικής και ηθικής · Παρουσιασμένα από τον Γ.Π.Σαββίδη. Αθήνα, Ερμής, 1983.

• Ποιήματα (1897-1933) · Στιχαριθμημένη έκδοση φροντισμένη από τον Γ.Π.Σαββίδη. Αθήνα, Ίκαρος, 1984.

• Ατελή ποιήματα 1918-1932. Αθήνα, Ίκαρος, 1994.

• Κ.Π.Καβάφης· Επίσημος, κρυμμένος και ατελής· Εισαγωγή και επιλογή ποιημάτων Μίμης Σουλιώτης. Αθήνα, Ερμής, 1995. 1.

 

Πηγή: Ε.ΚΕ.ΒΙ, ΠΟ.Θ.Ε.Γ.