ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΣΚΕΤΣ: "ΜΑΤΩΣΑΝΕ ΟΙ ΣΧΙΝΟΙ" (Μάνος Τσαγκάτος)

 

 

Αφού δείτε το παρακάτω υλικό, συμπληρώστε το ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ!

 

ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΑΠΟ ΤΗ ΠΑΙΔΙΚΗ ΧΟΡΩΔΙΑ ΛΕΩΝ ΑΛΛΑΤΙΟΣ

ΩΔΗ ΣΤΗ ΜΑΣΤΙΧΑ (ΜΟΥΣΙΚΗ: ΑΣΠΑΣΙΑ ΤΣΑΓΚΑΤΟΥ & ΣΤΙΧΟΙ: ΣΤΑΜΑΤΙΑ ΓΕΩΡΓΟΥΛΗ)

 

Τι εορτάζουμε την 11η Νοέμβρη;

Η Χίος ελευθερώθηκε το 1912 κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων: συγκεκριμένα, στις 11 Νοεμβρίου πλησίασε το νησί ο ελληνικός στόλος, Η τουρκική φρουρά αρνήθηκε να παραδοθεί και έτσι ακολούθησε απόβαση ελληνικών δυνάμεων στο νησί. Οι Τούρκοι αποσύρθηκαν αρχικά στις Καρυές και έπειτα στα ορεινά του Χίου όπου αντιστάθηκαν μέχρι τις 20 Δεκεμβρίου, όταν και παραδόθηκαν.

Η συνθήκη ειρήνης υπογράφηκε ανάμεσα στο Τούρκο Ζιχνή Μπέη και το λοχαγό του πεζικού Ε. Βερνάδο, που εκπροσωπούσε τις ελληνικές δυνάμεις. Με αυτό το τρόπο έγινε η παράδοση της Χίου στους Έλληνες. Το νησί είχε παραμείνει κάτω από τουρκική κατοχή για 356 χρόνια. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922, πολλοί Μικρασιάτες κατέφυγαν στο νησί και δημιούργησαν νέους οικισμούς όπως το Βαρβάσι.

Η σφαγή της Χίου (ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ)

ΧΙΟΣ - ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

 

ΠΟΙΗΜΑΤΑ (ΦΥΛΛΑΔΙΟ PDF)

 

Τοῦρ­κοι δι­α­βῆ­καν, χα­λα­σμός, θά­να­τος πέρα ὥς πέρα.

Ἡ Χίο, τ’ ὄμορφο νησί, μαύρη ἀπο­μέ­νει ξέρα,

μέ τά κρα­σιά, μέ τά δεν­τρά

τ’ ἀρ­χον­το­νήσι, πού βουνά καί σπί­τια καί λαγ­κά­δια

καί στό χορό τίς λυ­γε­ρές κα­μιά φορά τά βρά­δια

κα­θρέ­φτιζε μές στά νερά.

Ἐρ­μιά παν­τοῦ. Μά κοί­ταξε κι ἀπά­νου ἐκεῖ στό βράχο,

στοῦ κά­στρου τά χα­λά­σματα κά­ποιο παιδί μο­νάχο

κά­θε­ται, σκύ­βει θλι­βερά...

παιδί, πού κά­θε­σαι ξυ­πό­λυτο στίς ρά­χες

γιά νά μήν κλαῖς λυ­πη­τερά, τί ΄θε­λες τάχα νά ΄χες;...

Δι­α­βάτη,

μοῦ κρά­ζει τό Ἑλ­λη­νό­πουλο μέ τό γα­λά­ζιο μάτι:

Βό­λια, μπα­ρούτι θέλω· νά.

 

Ζωγραφιές της Χίου για εκτύπωση: (ζωγραφισμένες από εκπαιδευτικούς της Χίου: Μαρία Αθηναίου)

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΣΤΙΧΟΙ (ΦΩΤΟΤΥΠΙΑ)

 

Χίος: Απελευθέρωση- 11 Νοέμβρη 1912

Η Χίος υποδουλώθηκε στους Τούρκους κατά το 1566. Ο τότε ναύαρχος Πιαλή Πασάς την κατέλαβε παίρνοντάς την από τους Γενουάτες. Στη Χίο δημιουργείται μια ιδιόρρυθμη κατάσταση που επέφερε οικονομικά οφέλη για το νησί που πήρε μορφή αυτοδιοικούμενη. Το 1822 πλήρωσε μεγάλο τίμημα αίματος με τη σφαγή του άμαχου πληθυσμού της μετά από μια προσπάθεια απελευθέρωσης του νησιού. Από τότε μέχρι και τις αρχές του επόμενου αιώνα ζει σε παρακμή σχεδόν αποδεκατισμένη αλλά πάντα περήφανη προσπαθεί να ανασυνταχθεί από τις στάχτες της.  Έτσι φτάνουμε στα 1912.

Η απελευθέρωση της Χίου ήταν επεισοδιακή, ακατανόητη κι εξελίχθηκε σε αιματηρή σε μία περίοδο που οι Οθωμανοί, υποχωρούσαν ή παραδίνονταν σε όλα τα μέτωπα. Μία εξήγηση είναι πως οι Τούρκοι ήθελαν να κρατήσουν τα νησιά του Αιγαίου για προστασία των Στενών ενώ τη Χίο για άλλους λόγους. (Πρακτικά Συνθήκης του Λονδίνου). Μια άλλη ερμηνεία ήταν ότι πίστευαν πως μπορούσαν να την κρατήσουν αφού, οι δυνάμεις τους στη Χίο ήσαν ισχυρές,  ενώ η ελληνική αποβατική δύναμη αισθητά μικρή. Ένα τρίτο αλλά αδύναμο σενάριο ήταν πως η Πύλη (που είχε οικονομικούς δεσμούς στο νησί λόγω μαστίχας), πίεζε τους πασάδες να την υπερασπιστούν.

Η αιματηρή απελευθέρωση

Στις 11 Νοεμβρίου 1912 η Χίος δεν ξύπνησε να υποδεχθεί τον ελληνικό στρατό γιατί απλά είχε άγνοια. Τηλεόραση, Ραδιόφωνο για (πληροφόρηση ή παραπληροφόρηση) δεν υπήρχαν κι ο τηλέγραφος βρισκόταν στα χέρια των Tούρκων. Οι Χιώτες το πρωινό αυτό ξύπνησαν, πλύθηκαν, φόρεσαν τα γιορτινά τους και τράβηξαν κατά τη Μητρόπολη γιατί, την ημέρα αυτή γιόρταζαν τους πολιούχους της Χίου ΑΓIΟΥΣ ΒΙΚΤΩΡΕΣ. Την ώρα που στη Μητρόπολη συνεχιζόταν η Λειτουργία, από ψίθυρους που ήλθαν απ’ την προκυμαία μαθεύτηκε το μαντάτο.

«Ο Ελληνικός στόλος βρίσκεται έξω απ το λιμάνι». Κι οι πιστοί αντί για τους καφενέδες στο Βουνάκι, έτρεξαν στο λιμάνι για να ιδούν και να υποδεχθούν την Ελλάδα. Στις 11 Νοεμβρίου 1912 στις 9 το πρωί, 90 χρόνια απ’ τη σφαγή, 31 απ’ τον σεισμό και πριν κλείσει μήνας απ το περίπατο του Στρατού στη Μακεδονία και την Ήπειρο, μία Ελληνική αρμάδα με τρία ελαφρά καταδρομικά, ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, ΕΣΠΕΡΙΑ, ΑΡΚΑΔΙΑ, δύο αντιτορπιλικά ΝΕΑ ΓΕΝΕΑ, ΚΕΡΑΥΝΟΣ, 3 μεταγωγικά ΠΑΤΡΙΣ, ΣΑΠΦΩ, ΕΡΙΕΤΤΑ με 2500 άνδρες φτάνουν στη Χίο για ένα νέο ακόμα εύκολο περίπατο μόνο που αυτή τη φορά, θα αποδειχθεί δύσκολος....ανήφορος. Απ’ το «Μακεδονία» βγαίνουν στο λιμάνι εκπρόσωποι να διαπραγματευθούν τη παράδοση του νησιού αλλά ο ΖΙΧΝΥ ΜΠΕΗΣ, ο Τούρκος στρατιωτικός διοικητής αρνείται και δηλώνει ότι θα το υπερασπιστεί μέχρις εσχάτων. Μετά το τούρκικο ΟΧΙ η αρμάδα κινείται στη περιοχή ΚΟΝΤΑΡΙ, (σημερινό αεροδρόμιο) και στις 3 μ.μ. αποβατική δύναμη με τρία τάγματα πεζικού και μία ορειβατική πυροβολαρχία αποβιβάζεται στο νησί υπό την κάλυψη των τηλεβόλων του στόλου που κανονιοβολεί τις τουρκικές θέσεις. Η μικρή αποβατική δύναμη με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Nίκο Δελαγραμμάτικα έχει εντολή να αντιμετωπίσει το 18° τουρκικό σύνταγμα και να το εξουδετερώσει. Βέβαιοι οι στρατιώτες μας σε γρήγορη νίκη ξαφνιάζονται απ’ τα δραστικά πυρά τα οποία χτύπησαν θανάσιμα τους δύο πρώτους απελευθερωτές, ένας απ’ της Λακωνία, ο άλλος Αθηναίος.

Παρόλο το ξάφνιασμα οι στρατιώτες δε χάνουν το θάρρος τους, ανασυντάσσονται κι επιτίθενται, ενώ οι τούρκοι οπισθοχωρούν σε νέες αμυντικές γραμμές προετοιμαζόμενοι για πόλεμο διαρκείας. Το άλλο πρωί η Ελληνική Διοίκηση όταν διαπίστωσε πως τη νύχτα οι τούρκοι έφυγαν, δίνει εντολή στις μονάδες να εισέλθουν στην πόλη για να τους εξουδετερώσουν, ατυχώς όμως εγκατέλειψαν και την πόλη καταφεύγοντες στα ορεινά και φορτωμένοι με εφόδια και τρόφιμα. Το ορεινό και δύσβατο του εδάφους βοήθησε την άμυνα των Tούρκων επί 40 ημέρες αλλά ταλαιπώρησε τον ελληνικό στρατό που αντιμετώπιζε πόλεμο χαρακωμάτων. Έτσι το πρόβλημα αφέθηκε στο χρόνο, τα εφόδια και την αντοχή των εμπολέμων όπως κι έγινε.

Στα μέσα Δεκεμβρίου μετά από ανελέητο σφυροκόπημα των εχθρικών θέσεων κι ενίσχυση της αποβατικής δύναμης με 1000 άνδρες, οι Τούρκοι διαπίστωσαν την αδυναμία τους να κρατήσουν το νησί κι αποφάσισαν στις 21 Δεκεμβρίου να παραδοθούν. Ο ΖΙΧΝΥ ΜΠΕΗΣ υπογράφει την παράδοση εγκαταλείποντας δεκάδες πυροβόλα, τόνους πυρομαχικών κι άφθονα τρόφιμα. Απ’ τους 2044 αιχμαλώτους οι βαριά τραυματίες μεταφέρθηκαν στο ΤΣΕΣΜΕ κι οι υπόλοιποι στην Πελοπόννησο με το Α/Π ΘΕΟΦΑΝΩ. Οι Χιώτες που επέζησαν μίας σφαγής, ενός σεισμού και δουλείας αιώνων, επέδειξαν ανθρωπιά, δεν πείραξαν ούτε αποδοκίμασαν τους αναχωρούντες και ηττημένους δυνάστες τους.

Έτσι τελείωσε ο σαραντάμερος απελευθερωτικός αγώνας στη Χίο που έφερε τη Λευτεριά στο νησί και την απαρχή μιας νέας περιόδου, προόδου και γρήγορης ανάκαμψης όπως ακριβώς έχει συμβεί τόσες φορές στην ιστορία του νησιού μας.

Περισσότερες Αναφορές:

Η καταστροφή της Χίου

Ιστορικό απελευθέρωσης

Η πλατεία Βουνακίου Χίου τόπος εκτέλεσης κατά την τουρκοκρατία

Ένα κομμάτι της ιστορίας της πλατείας Βουνακίου, αυτό του τόπου εκτελέσεων κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, περιγράφει στο νέο της βιβλίο από τις ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΛΦΑ ΠΙ η Αθηνά Ζαχαρού Λουτράρη.

Το βιβλίο έχει τίτλο, “Η πλατεία Βουνακίου Χίου τόπος εκτέλεσης κατά την τουρκοκρατία”.

“Η ΚΕΝΤΡΙKH ΠΛΑΤΕΊΑ ΤΗΣ ΧIΟΥ γνώρισε όχι μόνον τις ανέμελες καθημερινές δραστηριότητες και τις χαρούμενες γιορτινές ημέρες, αλλά υπήρξε ὁ βωμὸς τῶν θρήνων κατά τη διάρκεια της οθωμανικής σκλαβιάς (1566-1912), όταν πλήθος ανθρώπων έχασαν τη ζωή τους σε αθρόες σφαγές στο ολοκαύτωμα του 1822, και σε μεμονωμένες εκτελέσεις. Άγριοι θάνατοι διά ξίφους και μαχαίρας, φρικτότεροι διά του απαγχονισμού και της πυράς και ακόμα πιο μαρτυρικοί διά ανασκολοπισμού έλαβαν χώρα σ’ αυτόν τον τόπο του Βουνακίου. Οι συγκλονιστικές μαρτυρίες αποδεικνύουν σε τι βαθμό βαρβαρότητας μπορεί να φτάσει ο άνθρωπος όταν ο φανατισμός εξάπτει τα αγριότερα των ενστίκτων του, η παιδεία του λαού του υποθάλπει τη βιαιότητα και η επαπειλούμενη απώλεια της εξουσίας οδηγεί τους σκληρούς κυρίαρχους σε ανελέητες τιμωρίες για εκδίκηση ή παραδειγματισμό.

Η ιστορία όμως δεν σταματά στα δάκρυα, ο άνθρωπος λησμονεί τα θλιβερά και προχωράμε αισιοδοξία. Χωρίς πρόθεση αναμόχλευσης αντιπαλότητας και με την ευχή να μην ξαναζήσει ποτέ πια ο τόπος τέτοιες θλιβερές μέρες, πέρα από τη σπονδή στους νεκρούς μάρτυρες, τη συγγραφή αυτού του κειμένου ερμηνεύειη προτροπή του Ανδρέα Μάμουκα, αυτόπτη των τραγικών σκηνών του 1822· «νὰ ἀνακαλῶνται εἰς τὴν μνήμην τῶν μεταγενεστέρων διὰ νὰ προληφθῇ ἄλλην φορὰν τοιαύτη καταστροφή»”.