Δες τη συντακτική ανάλυση πατώντας στο σ
ή εμφάνισε-απόκρυψε όλη τη συντακτική ανάλυση πατώντας εδώ
Δες τη μετάφραση πατώντας στο μ
ή εμφάνισε-απόκρυψε όλη τη μετάφραση πατώντας εδώ
[280-292]
ΚΡΕ Παῦσαι, πρὶν ὀργῆς κἀμὲ μεστῶσαι λέγων,
280
μὴ ᾽φευρεθῇς ἄνους τε καὶ γέρων ἅμα
Λέγεις γὰρ οὐκ ἀνεκτά, δαίμονας λέγων
πρόνοιαν ἴσχειν τοῦδε τοῦ νεκροῦ πέρι.
Πότερον ὑπερτιμῶντες ὡς εὐεργέτην
ἔκρυπτον αὐτόν, ὅστις ἀμφικίονας
285
ναοὺς
πυρώσων ἦλθε κἀναθήματα
καὶ γῆν ἐκείνων καὶ νόμους διασκεδῶν;
ἢ τοὺς κακοὺς τιμῶντας εἰσορᾷς θεούς;
Οὐκ ἔστιν· ἀλλὰ ταῦτα καὶ πάλαι πόλεως
ἄνδρες μόλις φέροντες ἐρρόθουν ἐμοί,
295
κρυφῇ κάρα σείοντες, οὐδ᾽ ὑπὸ ζυγῷ
λόφον δικαίως εἶχον, ὡς στέργειν ἐμέ.
[293-301]
Ἐκ τῶνδε τούτους ἐξεπίσταμαι καλῶς
παρηγμένους μισθοῖσιν εἰργάσθαι τάδε.
Οὐδὲν γὰρ ἀνθρώποισιν οἷον ἄργυρος
295
κακὸν νόμισμ᾽ ἔβλαστε· τοῦτο καὶ πόλεις
πορθεῖ, τόδ᾽ ἄνδρας ἐξανίστησιν δόμων,
τόδ᾽ ἐκδιδάσκει καὶ παραλλάσσει φρένας
χρηστὰς πρὸς αἰσχρὰ πράγμαθ᾽ ἵστασθαι βροτῶν
πανουργίας δ᾽ ἔδειξεν ἀνθρώποις ἔχειν 300
καὶ παντὸς ἔργου δυσσέβειαν εἰδέναι.
[302-314]
Ὅσοι δὲ μισθαρνοῦντες ἤνυσαν τάδε,
χρόνῳ ποτ᾽ ἐξέπραξαν ὡς δοῦναι δίκην.
Ἀλλ᾽, εἴπερ ἴσχει Ζεὺς ἔτ᾽ ἐξ ἐμοῦ σέβας,
εὖ τοῦτ᾽ ἐπίστασ᾽, ὅρκιος δέ σοι λέγω, 305
εἰ μὴ τὸν αὐτόχειρα τοῦδε τοῦ τάφου
εὑρόντες ἐκφανεῖτ᾽ ἐς ὀφθαλμοὺς ἐμούς,
οὐχ ὑμὶν Ἅιδης μοῦνος ἀρκέσει, πρὶν ἂν
ζῶντες κρεμαστοὶ τήνδε δηλώσηθ᾽ ὕβριν,
ἵν᾽ εἰδότες τὸ κέρδος ἔνθεν οἰστέον 310
τὸ λοιπὸν ἁρπάζητε καὶ μάθηθ᾽ ὅτι
οὐκ ἐξ ἅπαντος δεῖ τὸ κερδαίνειν φιλεῖν.
Ἐκ τῶν γὰρ αἰσχρῶν λημμάτων τοὺς πλείονας
ἀτωμένους ἴδοις ἂν ἢ σεσωσμένους.
[315-322]
ΦΥΛ Εἰπεῖν δὲ δώσεις, ἢ στραφεὶς οὕτως ἴω; 315
ΚΡΕ Οὐκ οἶσθα καὶ νῦν ὡς ἀνιαρῶς λέγεις;
ΦΥΛ Ἐν τοῖσιν ὠσὶν ἢ ᾽πὶ τῇ ψυχῇ δάκνῃ;
ΚΡΕ
τί δὲ ῥυθμίζεις τὴν ἐμὴν λύπην ὅπου;
ΦΥΛ Ὁ δρῶν σ᾽ ἀνιᾷ τὰς φρένας, τὰ δ᾽ ὦτ᾽ ἐγώ.
ΚΡΕ
Οἴμ᾽, ὡς λάλημα δῆλον ἐκπεφυκὸς εἶ.
320
ΦΥΛ Οὔκουν τό γ᾽ ἔργον τοῦτο ποιήσας ποτέ.
ΚΡΕ
Καὶ ταῦτ᾽ ἐπ᾽ ἀργύρῳ γε τὴν ψυχὴν προδούς.
[323-331]
ΦΥΛ Φεῦ·
ἦ δεινὸν ᾧ δοκεῖ γε καὶ ψευδῆ δοκεῖν.
ΚΡΕ Κόμψευέ νυν τὴν δόξα· εἰ δὲ ταῦτα μὴ
φανεῖτέ μοι τοὺς δρῶντας, ἐξερεῖθ᾽ ὅτι
325
τὰ δειλὰ κέρδη πημονὰς ἐργάζεται.
ΦΥΛ
Ἀλλ᾽ εὑρεθείη μὲν μάλιστ᾽· ἐὰν δέ τοι
ληφθῇ τε καὶ μή, τοῦτο γὰρ τύχη κρινεῖ,
οὐκ ἔσθ᾽ ὅπως ὄψει σὺ δεῦρ᾽ ἐλθόντα με.
Καὶ νῦν γὰρ ἐκτὸς ἐλπίδος γνώμης τ᾽ ἐμῆς
330
σωθεὶς ὀφείλω τοῖς θεοῖς πολλὴν χάριν
Νικηφόρου Λύτρα, Η Αντιγόνη εμπρός στον νεκρό Πολυνείκη. 1865. Ελαιογραφία. Εθνική Πινακοθήκη.
S.L.W. Norblin de la Gourdaine, Η Αντιγόνη συλλαμβάνεται, ενώ ρίχνει χώμα στον νεκρό Πολυνείκη.
1825. Ελαιογραφία. Παρίσι, Εθνική Σχολή Καλών Τεχνών.
280
παῦσαι (προστ. αορ. του ρ. παύομαι) πάψε
πρίν.......μεστώσαι (= πρὶν καὶ με μεστῶσαι ὀργῆς) προτού με γεμίσεις με θυμό
μεστόω -ῶ>μεστός γεμίζω
λέγων (τροπ. μτχ.) με τα λόγια σου
ἄνους (‹ἀ + νοῦς) άμυαλος, αστόχαστος
καὶ γέρων ἅμα (= καίπερ γέρων —ενν. ὤν—) αν και είσαι γέρος
ἴσχω (ισχυρότερο του ἔχω) πρόνοιαν προνοώ, έχω έγνοια
τοῦδε τοῦ νεκροῦ πέρι γι' αυτόν τον νεκρό
πότερον (ερωτ. αντων.) ποιο από τα δύο
ἔκρυπτον (ενν. γῇ) έθαπταν
ἀμφικίονες (ἀμφί + κίων) ναοὶ περίστυλοι ναοί
πυρώσων = καύσων (τελ. μτχ.) να πυρπολήσει, να βάλει φωτιά
ἀναθήματα αφιερώματα
καὶ γῆν.......διασκεδῶν (= καὶ γῆν —ενν. διαφθερῶν— καὶ νόμους διασκεδῶν) να ρημώσει τη γη και να καταλύσει τους νόμους
ἤ εἰσορᾷς θεοὺς τιμῶντας (κτγρμ. μτχ.) τοὺς κακοὺς ή μήπως βλέπεις οι θεοί να τιμούν τους κακούς
οὐκ ἔστιν δεν είναι δυνατό
ταῦτα τη διαταγή μου
καὶ πάλαι από την πρώτη στιγμή της βασιλείας μου
μόλις φέροντες ταῦτα που με δυσκολία υπέφεραν τη διαταγή μου
ροθέω -ῶ θορυβώ, μουρμουρίζω
290
ἐρρόθουν ἐμοί σιγομουρμούριζαν εναντίον μου
κάρα σείοντες κουνώντας το κεφάλι
ὑπὸ ζυγῷ........εἶχον ούτε έβαζαν υπάκουα τον τράχηλο κάτω από τον ζυγό
ὡς........ἐμὲ (συμπερ. πρότ.) ώστε να πειθαρχήσουν σε μένα
ἐξεπίσταμαι καλῶς (πλέον.) γνωρίζω πολύ καλά
παράγομαι ἔκ τινος παρασύρομαι από κάποιον
μισθοῖσι (δοτ. μέσου) με χρήματα
εἰργάσθαι τάδε ότι έκαναν αυτά
οἷον ἄργυρος σαν το χρήμα
νόμισμα θεσμός, έθος
βλαστάνω (πρβλ. βλάστηση) φυτρώνω
πορθέω -ῶ (πρβλ. πορθητής) κυριεύω
ἐξανίστημι δόμων ξεσπιτώνω
ἐκδιδάσκω καθοδηγώ
παραλλάσσει φρένας χρηστὰς βροτῶν διαστρέφει τις δίκαιες γνώμες των ανθρώπων
πρὸς αἰσχρὰ πράγματα ἵστασθαι να στρέφονται σε αισχρές πράξεις
ἔδειξε (γνωμ. αόρ.) δείχνει
300
πανουργίας ἔχειν να κάνουν πανουργίες
καὶ παντός....εἰδέναι (= πᾶν ἔργον δυσσεβὲς εἰδέναι) και κάθε ανόσιο έργο να γνωρίζουν
μισθαρνέω -ῶ (‹μισθός + ἄρνυμαι) εργάζομαι με μισθό, πληρώνομαι
ἀνύω ή ἀνύτω φέρνω κάτι σε πέρας
ὅσοι.....τάδε όσοι όμως πληρώθηκαν και έκαναν αυτά
χρόνῳ ποτ' αργά ή γρήγορα
ἐξέπραξαν πέτυχαν, κατάφεραν
ὡς δοῦναι δίκην ώστε να τιμωρηθούν
εἴπερ Ζεύς.......σέβας; αν τιμώ και σέβομαι τον Δία
ὅρκιος (επιρρ. κατηγ.) με όρκο σου το λέω
ὁ, ἡ αὐτόχειρ ο αυτουργός, ο δράστης
εἰ μὴ εὐρόντες (χρον. μτχ.) ἐκφανεῖτε αν δε βρείτε και παρουσιάσετε
Ἅιδης (σχ. συνεκδ.) ο θάνατος
οὐκ ἀρκέσει ὑμῖν (αντικ.) δε θα είναι αρκετός για σας
πρὶν ἄν ζῶντες......ὕβριν (χρον. υποθ. πρότ.) πριν ζωντανοί στην κρεμάλα φανερώσετε αυτή την παρανομία
310
εἰδότες (χρον. μτχ.) αφού μάθετε
ἔνθεν οἰστέον (ρημ. επίθ.) τὸ κέρδος (ἐστίν) πλάγια ερώτ. από πού πρέπει να ζητάτε το κέρδος
τὸ λοιπὸν από δω και πέρα, στο εξής
ἐξ ἅπαντος από παντού
κερδαίνω κερδίζω
αἰσχρὰ λήμματα παράνομα κέρδη
ἴδοις ἄν (δυνητ. ευκτ.) μπορείς να δεις
ἀτωμένους ἢ σεσωσμένους (κτγρμ. μτχ.) να καταστρέφονται παρά να έχουν σωθεί
δίδωμι εἰπεῖν επιτρέπω σε κάποιον να μιλήσει
ἴω (ἔρχομαι), απορημ. υποτ. να φύγω
οὕτως χωρίς να πω τίποτε
καὶ νῦν ὡς (= ὡς καὶ νῦν) ότι και τώρα
ἀνιαρῶς (ἀνιαρὸς ‹ἀνιῶ ‹ἀνία) ενοχλητικά
δάκνομαι δαγκώνομαι, ερεθίζομαι, ενοχλούμαι
τί δὲ τι λοιπόν
τὴν ἐμὴν λύπην ὅπου (πρόλ.) = ὅπου (ἐστὶ) ἡ ἐμὴ λύπη πού είναι η λύπη μου, δηλ. αν έχει η λύπη εγκατασταθεί στ' αφτιά μου ή στη σκέψη μου
οἴμοι αλίμονο
320
ὡς (επιφών.) λάλημα πόσο φλύαρος
ὡς δῆλον εἶ (= ὡς δῆλος εἶ) πόσο φαίνεσαι
ἐκπεφυκώς (ἐκφύομαι) ότι γεννήθηκες
οὔκουν...ποιήσας (εἰμὶ) ποτὲ σε καμιά περίπτωση δεν έχω κάνει αυτή την πράξη
καὶ ταῦτα και μάλιστα
προδίδωμι τὴν ψυχὴν ἐπ' ἀργύρῳ (τελ. αίτιο) πουλώ την ψυχή μου για χρήματα
φεῦ (επιφών.) αλίμονο
ἦ (βεβαιωτ. μόριο) αλήθεια, βέβαια
δεινόν (ἐστι) δοκεῖν ψευδῆ είναι φοβερό να σχηματίζει εσφαλμένες αντιλήψεις
ᾦ δοκεῖ γε εκείνος που παίρνει αποφάσεις
κομψεύω κάνω κάτι κομψό, ευφυολογώ
κόμψευε τὴν δόξαν (αντικ.) κάνε τον έξυπνο με τη λέξη δόξα
ταῦτα τοὺς δρῶντας (= τοὺς δρῶντας ταῦτα) τους δράστες αυτής της πράξης
εἰ δὲ μὴ φανεῖτέ μοι εάν δε μου αποκαλύψετε
ἐξερεῖθ(τε) (ἐξαγορεύω) θα διακηρύξετε, θα ομολογήσετε
τὰ δειλὰ κέρδη....ἐργάζεται τα ανέντιμα κέρδη φέρνουν συμφορές
ἀλλ' εὐρεθείη μακάρι να βρεθεί (ο δράστης)
μάλιστα και κάτι περισσότερο
οὐκ ἔσθ' ὅπως με κανένα τρόπο
σὺ ὄψει (μέλλ. του ρ. ὁράω -ῶ) θα με δεις
ἐλθόντα δεῦρο (κτγρμ. μτχ.) να ξανάρθω εδώ
330
σῴζομαι ἐκτὸς ἐλπίδος γνώμης τ' ἐμῆς σώζομαι χωρίς να το περιμένω και να το ελπίζω
χάρις (ἡ) η ευγνωμοσύνη
280 παῦσαι......λέγων· ο Κρέων διακόπτει απότομα τον κορυφαίο του χορού. Απορρίπτει οργισμένος την επιφυλακτική παρατήρηση του κορυφαίου για πιθανή θεϊκή παρέμβαση.
281 ἄνους τε καὶ γέρων ἅμα· η απερισκεψία ασυμβίβαστη με τα γηρατειά.
Αριστοτέλης, «Ρητορική» 1389 b14-1389 b21: Η απερισκεψία ασυμβίβαστη με τα γηρατειά
280-283 λέγων...λέγεις...λέγων· η επανάληψη εκφράζει την ταραχή και την οργή του βασιλιά.
283 πρόνοιαν ἴσχειν· αναρωτιέται πώς μπορεί οι θεοί να μεριμνούν για τους προδότες.
285 ἔκρυπτον· ήπια έκφραση του ἔθαπτον.
285 ἁμφικίονας ναούς· αναχρονισμός.
289-292 ἀλλὰ ταῦτα.....ἐμέ· ο Κρέων υποψιάζεται πολιτική συνωμοσία εναντίον του. Καχυποψία και φόβοι συνοδεύουν την εξουσία.
293 ἐξεπίσταμαι καλῶς· η υποψία μεταπίπτει σε βεβαιότητα.
295-301 οὐδέν γάρ......εἰδέναι· κατά βάση οι απόψεις του Κρέοντα για το χρήμα είναι σωστές. Διατηρούν όμως την ορθότητά τους, όταν λέγονται από τον Κρέοντα τη συγκεκριμένη στιγμή;
302-303 ὅσοι δέ......τάδε· ο Κρέων συνδέει τη δωροδοκία και με πολιτικά κίνητρα. Διαφαίνεται έτσι και η δράση της αντίπαλης πολιτικής μερίδας που αμφισβητούσε την εξουσία.
304-309 ἀλλ' εἴπερ......λέγω· ορκίζεται στον βασιλιά των θεών ως βασιλιά των Θηβαίων· γιατί άραγε ο Κρέων καταφεύγει για δεύτερη φορά (πρβλ. στ. 184) στον όρκο;
308-309 οὐκ ὑμῖν.....ὕβριν· απειλεί όχι μόνο με θάνατο αλλά και με βασανιστήρια. Είναι γνωστό ότι οι δούλοι υποβάλλονταν σε βασανιστήρια, για να μαρτυρήσουν την αλήθεια στα δικαστήρια. Διαφυλάσσουν όμως το πολιτικό κύρος των αρχόντων οι απειλές; Η παράνομη ταφή συνιστά κατά τον Κρέοντα ύβρη.
Σοφοκλής, «Οιδίπους Τύραννος» 1149-1155: Βασανιστήρια στους δούλους
310 ἵνα.....οἰστέον· χαιρέκακη ειρωνεία. Ανώφελη η γνώση, αφού θα έχουν πεθάνει!
311-312 τὸ λοιπόν......φιλεῖν· εναλλαγή των χρόνων· το ἁρπάζητε δηλώνει την επαναλαμβανόμενη πράξη, ενώ το μάθητε πράξη που θα γίνει.
315 εἰπεῖν τι......οὕτως ἴω· ο φύλακας ζητά μια τελευταία ευκαιρία να να μιλήσει.
316-319 οὐκ οἶσθα......ἐγώ· τύπος λαϊκός ο φύλακας υπερνικά τον φόβο του και εγγίζει τα όρια της αδιακρισίας. Με μοναδικό κίνητρο τη σωτηρία του, προσπαθεί να πείσει τον Κρέοντα ότι αυτός είναι απλώς ο μαντατοφόρος και όχι ο δράστης.
320 λάλημα· η χρήση του ουδετέρου αποτελεί σαφή έκφραση περιφρόνησης.
323 ἦ δεινόν.....δοκεῖν· ώριμη κρίση του φύλακα.
324 κόμψευέ νυν τὴν δόξαν· λογοπαίγνιο. Ο φύλακας παίζει με τη διπλή σημασία του δοκεῖ: 1) νομίζω και 2) αποφασίζω. Ο Κρέων μάλλον δεν αντιλαμβάνεται ότι κατηγορείται ως άδικος κριτής και δικαστής.
325 τοὺς δρῶντας· κατά τον Κρέοντα, οι δράστες ήταν πολλοί (τραγική ειρωνεία).
327 ἀλλ' εὑρεθείη· προοικονομείται η εξέλιξη της υπόθεσης. Αριστοτεχνικό εφεύρημα του Σοφοκλή είναι η αναβολή της αποκάλυψης του δράστη.