Στην ελληνική μυθολογία με το όνομα Άργος αναφέρεται ο πιστός σκύλος του Οδυσσέα που αναγνώρισε τον κύριό του ύστερα από είκοσι χρόνια. Αυτό έγινε παρά το γεγονός ότι ο Οδυσσέας ήταν μεταμφιεσμένος σε ζητιάνο

Μεταφορικά εννοούμε γενικά τον πιστό σκύλο

ΦΡ. Σαν το σκυλί του Οδυσσέα

Ο Αίολος έδωσε έναν ασκό στον Οδυσσέα ο οποίος περιείχε ανέμους. Όταν λοιπόν οι σύντροφοι του Οδυσσέα άνοιξαν τον ασκό, απελευθερώθηκαν οι άνεμοι και παρέσυραν το πλοίο στο νησί των Λαιστρυγόνων. (Ομήρου Οδύσσεια Κ 1-56)

Λέγεται σε περιπτώσεις επικείμενων δεινών – καταστροφών.

Αναφέρεται στην Πηνελόπη η οποία ύφαινε ένα ύφασμα την ημέρα και το ξήλωνε τη νύχτα, θέλοντας να ξεγελάσει τους μνηστήρες μέχρι να γυρίσει ο Οδυσσέας από την Τροία. (Ομήρου Οδύσσεια τ 149)

Λέγεται για έργο που δεν τελειώνει.

Eλληνικό νησί του συμπλέγματος των Επτανήσων του Ιονίου Πελάγους.

Χρησιμοποιείται μεταφορικά και σημαίνει το τέρμα ενός ταξιδιού, μιας αναζήτησης ζωής

...
Κι ἂν πτωχικὴ τὴν βρῇς, ἡ Ἰθάκη δὲν σὲ γέλασε.
Ἔτσι σοφὸς ποὺ ἔγινες, μὲ τόση πείρα,
ἤδη θὰ τὸ κατάλαβες ᾑ Ἰθάκες τί σημαίνουν.

(Κ.Π.Καβάφης, Ιθάκη)

Ο Οδυσσέας εξιστορώντας στον Αλκίνοο τις περιπέτειες του περιγράφει με λεπτομέρεια τον τρόπο με τον οποίο ξεγέλασε τον Κύκλωπα Πολύφημο και τον παγίδευσε με το όνομα που του έδωσε «Ούτις» = Κανένας.

Ο Οδυσσέας αυτοχαρακτηρίζεται «ο Κανένας», γεγονός που σημαίνει ότι έχει την επίγνωση του κινδύνου και της απώλειας του εαυτού του (φιλοσοφία - ψυχολογία)

Μάγισσα, κόρη του Ήλιου. Στην Οδύσσεια μεταμόρφωσε σε χοίρους τους συντρόφους του Οδυσσέα.

Μεταφορικά η παραπλανητική και ύπουλη γυναίκα που δεσμεύει με ύπουλο τρόπο κάποιον κάνοντάς τον όργανό της.

Συνεκδοχικά, κάθε τέτοια γοητεία που αλλοιώνει την ανθρώπινη φύση και τις ανθρώπινες αξίες.

Κυκεώνας ήταν ένα αρχαίο ελληνικό ποτό φτιαγμένο κυρίως από νερό, χοντραλεσμένο κριθάρι (πτισάνη) και βότανα (κυρίως γλήχωνα, ένα βότανο παρόμοιο με την μέντα).

Συνήθως χρησιμοποιούμε τη λέξη «κυκεώνας» εννοώντας ότι κατακλυζόμαστε από πολλά και διαφορετικά πράγματα καθημερινά, είτε ότι έχουμε να αντιμετωπίσουμε ποικίλα προβλήματα και αρκετές προκλήσεις.

Μυθικά όντα της Ελληνικής μυθολογίας και της Ρωμαϊκής μυθολογίας με ένα μάτι στη μέση του μετώπου.

Φρ.: κυκλώπεια τείχη

Γενικότερα ονομάζουμε κυκλώπειο ό,τι θεωρείται υπερφυσικό και υπερδύναμο

Σύμφωνα με τον Όμηρο, όποιος έτρωγε από τον καρπό του λωτού ξεχνούσε και τους δικούς του και την πατρίδα του και δεν ήθελε να επιστρέψει σ’ αυτήν.

Στη «γη των λωτοφάγων» η απάθεια περιπλέκεται με την λήθη, την παραίτηση, με μια «ευφορία». Εκεί ξεχνάει κανείς τον στόχο του και ζει στην καλοπέραση.

Στα αρχαία ελληνικά Μέντωρ (μυθολογία: ο καθοδηγητής του Τηλέμαχου)

Ο υποστηρικτής, ο σύμβουλος και πνευματικός καθοδηγητής κάποιου νεότερου (π.χ. καλλιτέχνη).

● αυτός που έχει δώσει επίσημη υπόσχεση γάμου σε μια γυναίκα,

● ο αρραβωνιαστικός αυτός που επιδιώκει να παντρευτεί μια γυναίκα

● οι «μνηστήρες» της Πηνελόπης

Μεταφορικά «μνηστήρας» θεωρείται κάθε υποψήφιος που ανταγωνίζεται άλλους για την απόκτηση μιας επίζηλης θέσης

● οι «μνηστήρες» του θρόνου

● Η λέξη νόστος σημαίνει την επιστροφή στην πατρίδα, τον επαναπατρισμό.

● Προέρχεται από το ρήμα νέομαι «επιστρέφω», «γυρίζω πίσω στην πατρίδα μου».

● Στην Οδύσσεια, ο Οδυσσέας απαρνείται ακόμα και την αθανασία για χάρη του νόστου του.

Από τη λέξη νόστος προέρχεται η λέξη νόστιμος, αλλά και η λέξη νοσταλγία, που σημαίνει τον ψυχικό πόνο (άλγος) που γεννάει η προσμονή, η λαχτάρα της επιστροφής στην πατρίδα. Ο ξενιτεμένος, ονειρεύεται το ταξίδι του νόστου. Κι έρχεται κάποια στιγμή η ευλογημένη μέρα της επιστροφής, το «νόστιμον ήμαρ».

● Ο Οδυσσέας, βασιλιάς της Ιθάκης, είναι ο κυριότερος χαρακτήρας στο επικό ποίημα του Ομήρου, Οδύσσεια.

● Επίσης διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στο άλλο έπος του Ομήρου, την Ιλιάδα.

● Eίναι ευρέως γνωστός για την πονηριά και εφευρετικότητά του.

● Διάσημος και για τα δέκα χρόνια που του πήρε η επιστροφή στο σπίτι του, μετά τον Τρωικό Πόλεμο.

«Ευτυχισμένος που έκανε το ταξίδι του Οδυσσέα»

Όποιος κάνει το ταξίδι του Οδυσσέα είναι ευτυχισμένος, όχι μόνο γιατί επιστρέφει στη γενέτειρά του αλλά γιατί έχει μια αγάπη δυνατή που τον ωθεί και τον βοηθά να προχωρήσει σ’ αυτό το δύσκολο ταξίδι. Όπως το αίμα κυλά στις φλέβες και διατρέχει όλο μας το σώμα, έτσι και μια αγάπη τόσο δυνατή μπορεί να καλύψει όλη την υπόσταση του ανθρώπου, προσφέροντάς του κάτι σημαντικότερο κι από την ίδια την επιστροφή, προσφέροντάς του την αίσθηση ενός σκοπού, πως υπάρχει κάτι που αξίζει κάθε πιθανή προσπάθεια και ταλαιπωρία.

Το δεύτερο μεγάλο έργο του Ομήρου μετά την Ιλιάδα, το οποίο περιγράφει τις περιπέτειες του Οδυσσέα κατά την επιστροφή του από την Τροία στην Ιθάκη.

Στις νεοελληνικές εκφράσεις ως «οδύσσεια» χαρακτηρίζεται μεταφορικά κάθε μεγάλη περιπλάνηση, ταλαιπωρία ή περιπέτεια.

● Γνωστή ηρωίδα από την Οδύσσεια του Ομήρου, ήταν κόρη του βασιλιά των Αμυκλών Ικάριου και της Περίβοιας.

● Σύζυγος του Οδυσσέα.

Το όνομά της είναι ακόμη και σήμερα σύμβολο της πιστής και αφοσιωμένης συζύγου.

Στη μυθολογία είναι  η γυναικεία μορφή που μάγευε τους ναυτικούς με το τραγούδι της για να τους σκοτώσει.

● Μεταφορικά: γοητευτική αλλά επικίνδυνη γυναίκα.

● Κατ’ επέκταση: οτιδήποτε μας γοητεύει αλλά και μας παραπλανά ή μας βάζει σε κίνδυνο.

Η Σκύλλα και η Χάρυβδις, θαλάσσια μυθικά θηλυκά τέρατα, κόρες του Ποσειδώνα και της Γαίας, απαντώνται στην Οδύσσεια και στην Αργοναυτική εκστρατεία.

Η έκφραση χρησιμοποιείται όταν έχουμε να επιλέξουμε ανάμεσα σε δύο επικίνδυνες καταστάσεις ή όταν από τη μια δύσκολη κατάσταση πέφτουμε στην άλλη, εξίσου επικίνδυνη ή και χειρότερη.

Παρόμοιας έννοιας εκφράσεις είναι το «από τον Άννα στον Καϊάφα» και το «μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα» και σημαίνουν ότι καλώς ή κακώς πρέπει να περάσουμε από το συγκεκριμένο επικίνδυνο αυτό σημείο / κατάσταση / πρόσωπο, ευχόμενοι να αποφύγουμε να την καταστροφή.

Η Αθηνά ήταν η μόνιμη συμπαραστάτρια του Οδυσσέα. Ωστόσο και ο ίδιος έκανε ό,τι του αναλογούσε, για να πετύχει τον στόχο του, χωρίς να βασίζεται μόνο στη θεά.

Το λέμε παραινετικά σε όσους τα περιμένουν όλα από το θεό ή την τύχη, χωρίς να κάνουν τίποτα οι ίδιοι σε μια δύσκολη στιγμή.

Παρά τις αυστηρές προειδοποιήσεις του Οδυσσέα, οι άντρες του σκότωσαν και έφαγαν μερικά από τα ζώα, που θεωρούνταν ιερά. Φύλακες του νησιού, οι κόρες του Ηλίου, το είπαν στον πατέρα τους και αυτός κατέστρεψε το πλοίο και σκότωσε όλους τους άντρες εκτός από τον Οδυσσέα.

Οι σύντροφοι στον Άδη
ήπιοι, οἳ κατὰ βοῦς Ὑπερίονος Ἠελίοιο
ἤσθιον· αὐτὰρ ὁ τοῖσιν ἀφείλετο νόστιμον ἦμαρ.
ΟΔΥΣΣΕΙΑ

Αφού μας μέναν παξιμάδια
τι κακοκεφαλιά
να φάμε στην ακρογιαλιά
του ήλιου τ’ αργά γελάδια

που το καθένα κι ένα κάστρο
για να το πολεμάς
σαράντα χρόνους και να πας
να γίνεις ήρωας κι άστρο!

πεινούσαμε στης γης την πλάτη,
σα φάγαμε καλά
πέσαμε εδώ στα χαμηλά
ανίδεοι και χορτάτοι.

Στροφή / Κοχύλια, Σύννεφα
Γιώργος Σεφέρης