ΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ

Συντομευμένη έκδοση για μαθητική χρήση:

Πηγή: Βικιπαίδεια

O Δημοσθένης (384-322 π.Χ.), από τον δήμο της Παιανίας, ήταν μαθητής του Ισαίου και μελετητής του Θουκυδίδη. O πατέρας του πέθανε νωρίς και οι τρεις ανέντιμοι κηδεμόνες του κατασπατάλησαν την περιουσία του. Το γεγονός αυτό τον ανάγκασε, όταν συμπλήρωσε το 18^ο έτος του, να αναλάβει δικαστικό αγώνα εναντίον τους. Πέντε λόγοι (επιτροπικοί) κατά των κηδεμόνων του είναι ο πρώτος καρπός της ρητορικής του σταδιοδρομίας.

Σύμφωνα με την παράδοση, είχε σωματικά ελαττώματα (δυσκολία στην ομιλία), τα οποία όμως κατάφερε να ξεπεράσει με την επιμονή που τον χαρακτήριζε. Διακρίθηκε για τους συμβουλευτικούς του λόγους (σώζονται 11), αν και άρχισε ως λογογράφος και συγγραφέας δικανικών λόγων (27), καθώς και για την πολιτική δράση που ανέπτυξε κατά του Φιλίππου και των Μακεδόνων, αγωνιζόμενος με πάθος για την πόλη του. Τον συγκινούσε η ιδέα ότι η Αθήνα θα μπορούσε να ξαναγίνει αυτή που ήταν στην εποχή του Περικλή και να υπερασπίζεται την ελευθερία των ελληνικών πόλεων και τη δημοκρατία. Στην αντιμακεδονική μερίδα παρέμεινε διά βίου, ακόμη και όταν ο Μ. Αλέξανδρος είχε κατακτήσει όλο τον κόσμο. Στους λόγους του ενσαρκώνεται η αθηναϊκή φιλοπατρία.

H πρώτη δημόσια εμφάνισή του έγινε με τον λόγο του Περὶ ἀτελείας πρὸς Λεπτίνην, για να αποκρούσει την πρόταση του Λεπτίνη να μη μένει κανείς αφορολόγητος. Ακολούθησε ο Κατὰ Τιμοκράτους παρανόμων, που στρέφεται εναντίον όσων αισχροκερδούν σε βάρος της πόλης, και ο Περί τῶν Συμμοριῶν,¹ που προτείνει στους Αθηναίους να προετοιμαστούν για πόλεμο εναντίον του Φιλίππου. O Ἐπιτάφιος είναι επικήδειος λόγος για τους νεκρούς στη μάχη της Χαιρώνειας, όπου πήρε μέρος και ο ίδιος.

H πολιτική σύνεση του Δημοσθένη διαφαίνεται στους τρεις Ὀλυνθιακούς, στους οποίους προτείνει την παροχή βοήθειας στους κατοίκους της Ολύνθου, πόλης της Χαλκιδικής, για να αντισταθούν στον Φίλιππο.

Ο αγώνας του εναντίον του Φιλίππου συνεχίζεται με τους Φιλιππικούς,² ενώ με τον Περὶ τῶν ἐν Χερρονήσῳ υπερασπίζεται τον Αθηναίο στρατηγό Διοπείθη για τις αδικίες που διέπραξε στη Θράκη, αφού ο Φίλιππος, πολύ νωρίτερα, είχε παραβεί τις συνθήκες.

Σημαντικοί επίσης είναι οι λόγοι του Περὶ τῆς Εἰρήνης, Περὶ τῆς Παραπρεσβείας,³ Ὑπὲρ Μεγαλοπολιτῶν, Ὑπὲρ τῆς Ῥοδίων Ἐλευθερίας και Ὑπὲρ Κτησιφῶντος περὶ τοῦ Στεφάνου. Ο τελευταίος αποτελεί πρότυπο ύφους, υπόδειγμα φιλοπατρίας και μνημείο ρητορικής δεινότητας. Ο ρήτορας επιχειρεί απολογισμό της πολιτικής του και, συγκρίνοντας τον βίο του Αισχίνη με τον δικό του, επιτίθεται με δριμύτητα στον αντίπαλό του.

Μετά τον Λαμιακό πόλεμο, με πρόταση του ρήτορα Δημάδη, καταδικάστηκε σε θάνατο, αλλά διέφυγε στην Καλαυρία (σημερινό Πόρο) και αυτοκτόνησε με δηλητήριο στον ναό του Ποσειδώνα, πριν συλληφθεί για εκτέλεση. Ο τραγικός θάνατός του επισφράγισε τον απεγνωσμένο αγώνα του κατά του Φιλίππου.

Ο Δημοσθένης χρησιμοποιεί την καθαρή αττική διάλεκτο. Οι μεταφορικές έννοιες, οι εικόνες και οι υπερβολές προσδίδουν στον λόγο του ύφος μοναδικό, ενώ το πάθος, η πειστικότητα, η ζωντάνια, η γλωσσική απλότητα και ο ειρωνικός τόνος αποτελούν γνωρίσματα της τέχνης του. Σήμερα, ο Δημοσθένης αναγνωρίζεται ως ο μεγαλύτερος πολιτικός ρήτορας όλων των αιώνων.

Κάποιους από τους λόγους του Δημοσθένη μπορείς να τους βρεις στη Βικιπαίδεια ή στο Hodoi Elektonikai

Σημειώσεις

1. Συμμορίες (σὺν + μέρος), είκοσι όμιλοι εμπόρων Aθηναίων πολιτών που αναλάμβαναν την αντιμετώπιση έκτακτων πολεμικών αναγκών.

2. H λέξη στη νεοελληνική σημαίνει «σφοδρό κατηγορητήριο»

3. Παραπρεσβεία: παράνομη και δόλια πρεσβεία που γίνεται παρά τη θέληση της πόλης.

Πηγή: Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, Α', Β' Γ' Γυμνασίου, Αναστάσιος Στέφος, Εμμανουήλ Στεργιούλης, Γεωργία Χαριτίδου, ΟΕΔΒ, Αθήνα, εκδ. Β, 2007