Είσοδος Νέα Ελληνική Πληροφορίες Ορθογραφία Κλίση Η λειτουργία Ασκήσεις

ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Η μετοχή του ρήματος στα Νέα Ελληνικά


 

 

Πληροφορίες για τη μετοχή ή Τι είναι η μετοχή;

 

Η μετοχή είναι ένας τύπος του ρήματος που:

α) μας δείχνει τον τρόπο με τον οποίο γίνεται αυτό που περιγράφει το ρήμα, π.χ.

Η Νίκη ήρθε κλαίγοντας, ενώ η Ελένη ήρθε γελώντας (πώς ήρθαν η Νίκη και η Ελένη;)

β) δίνει μια ιδιότητα σε ένα ουσιαστικό (όπως και το επίθετο),

π.χ. είμαι πολύ χαρούμενος, γιατί ήρθε η αγαπημένη μου Ελένη.

 

Άρα, η μετοχή είναι και ρήμα και επίθετο· άλλωστε η λέξη μετοχή αυτό σημαίνει, ότι δηλαδή μετέχει και στο ρήμα και στο επίθετο.

 

 



Πόσες μετοχές έχουμε ή ποιοι χρόνοι σχηματίζουν μετοχή;

 

Στη νέα ελληνική γλώσσα έχουμε τρεις μετοχές:

α. Η μετοχή του ενεστώτα της ενεργητικής φ. που έχει κατάληξη -οντας ή -ώντας και είναι άκλιτη, π.χ.

Η Νίκη ήρθε κλαίγοντας, ενώ η Ελένη ήρθε γελώντας

 

β. Η μετοχή του ενεστώτα της παθητικής φ. που κλίνεται ως επίθετο σε όλες τις πτώσεις και στα τρία γένη και έχει τις εξής καταλήξεις

 

-άμενος, -άμενη, -άμενο, π.χ.

bullet τρεμάμενος, τρεμάμενη, τρεμάμενο
bullet υφιστάμενος, υφιστάμενη, υφιστάμενο (από την αρχαία ελληνική)

 

-όμενος, -όμενη, -όμενο, π.χ.

bullet διαμαρτυρόμενος, διαμαρτυρόμενη, διαμαρτυρόμενο,
bullet εργαζόμενος, εργαζόμενη, εργαζόμενο

 

-ώμενος, -ώμενη, -ώμενο (κυρίως από την αρχαία ελληνική) π.χ.

bullet τιμώμενος, τιμώμενη, τιμώμενο

 

-ούμενος, ούμενη, -ούμενο, π.χ.

bullet κρατούμενος, κρατούμενη, κρατούμενο,
bullet αμφισβητούμενος, αμφισβητούμενη, αμφισβητούμενο

 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ 1η: η μετοχή του παθητικού ενεστώτα σε αρκετές περιπτώσεις έχει μετατραπεί στη νέα ελληνική σε ουσιαστικό, π.χ.

bullet το κρατούμενο, το πλεούμενο, ο προστατευόμενος, το περιεχόμενο κ.τ.λ.

 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ 2η: η μετοχή του παθητικού ενεστώτα δεν είναι τόσο συχνή ή εύχρηστη.

 

γ. Η μετοχή του παρακείμενου της παθητικής φ. που κλίνεται ως επίθετο σε όλες τις πτώσεις και στα τρία γένη και έχει κατάληξη -μένος, μένη, μένο, π.χ.

bullet πληγώνομαι: πληγωμένος, πληγωμένη, πληγωμένο
bullet κάθομαι: καθισμένος, καθισμένη, καθισμένο

 

Συνήθως ένα ρήμα έχει δύο μετοχές, την μετοχή του ενεστώτα της ενεργητικής φ. και τη μετοχή του παρακειμένου της παθητικής φ., π.χ.

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

ενεστώτας ε.φ. μτχ. ενεστώτα ε.φ. ενεστώτας π.φ. μτχ. παρακείμενου π.φ.
κλαίω κλαίγ-οντας κλαίγομαι κλα-μένος, -η, -ο
γελώ γελ-ώντας γελιέμαι γελασ-μένος, -η, -ο

 

Υπάρχουν ρήματα που έχουν και τις τρεις μετοχές

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

ενεστώτας ε.φ. μτχ. ενεστώτα ε.φ. ενεστώτας π.φ. μτχ. ενεστώτα π.φ. μτχ. παρακείμενου π.φ.
καίω καίγ-οντας καίγομαι καιόμενος, -η, -ο κα-μένος, -η, -ο
γράφω γράφ-οντας γράφομαι γραφόμενος, -η, -ο γραμ-μένος, -η, -ο

 

Υπάρχουν ρήματα που ενώ δεν σχηματίζουν παθητική φωνή έχουν μετοχή ή παθητικού ενεστώτα ή παθητικού παρακείμενου

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

ενεστώτας ε.φ. μτχ. ενεστώτα ε.φ. ενεστώτας π.φ. μτχ. παρακείμενου π.φ.
ακουμπώ ακουμπ-ώντας ― ακουμπισ-μένος, -η, -ο
ανεβαίνω ανεβαίν-οντας ― ανεβασ-μένος, -η, -ο
κατεβαίνω κατεβαίν-οντας ― κατεβασ-μένος, -η, -ο
θυμώνω θυμών-οντας ― θυμω-μένος, -η, -ο
πεινώ πειν-ώντας   πεινασ-μένος, -η, -ο
τρέμω τρέμ-οντας τρεμάμενος, -η, -ο ―
τρέχω τρέχ-οντας τρεχού(ά)μενος, -η, -ο ―

 

Η μετοχή και ο σχηματισμός του παρακείμενου

Η μετοχή χρησιμοποιείται και για τον σχηματισμό του παρακείμενου, του υπερσυντέλικου και του συντελεσμένου μέλλοντα, π.χ.

για το ρήμα λύνω:

bullet παρακείμενος: έχω λύσει ή έχω λυμένο // έχω λυθεί ή είμαι λυμένος
bullet υπερσυντέλικος: είχα λύσει ή είχα λυμένο // είχα λυθεί ή ήμουν λυμένος
bullet συντελεσμένος μέλλοντας: θα έχω λύσει ή θα έχω λυμένο // θα έχω λυθεί ή θα ήμουν λυμένος

 

Ιδιαίτερη περίπτωση

Ως τύποι της μετοχής θεωρούνται και οι περιφραστικοί τύποι του παρακειμένου της ενεργητικής και της παθητικής φωνής, οι οποίοι σχηματίζονται με τη μετοχή του ενεστώτα του ρήματος έχω (έχοντας) και το απαρέμφατο της αντίστοιχης φωνής, (έχοντας διαβάσει, έχοντας μιλήσει, έχοντας αγνοήσει κ.ά) π.χ.

bullet Ο Γιάννης το αποφάσισε έχοντας θεωρήσει ότι όλα είναι καλά.
bullet Επιλέχτηκε αυτό το βιβλίο έχοντας δοκιμαστεί προηγουμένως πολλές φορές στην πράξη.

 

 



Ορθογραφία των μετοχών

 

1. Η μετοχή του ενεστώτα της ενεργητικής φωνής, όπως είπαμε, έχει κατάληξη [ontas].

 

● Γράφεται -οντας όταν η μετοχή δεν τονίζεται στο [o] και προέρχεται από ρήμα α' συζυγίας, π.χ.

bullet γράφω - γράφοντας, διαβάζω - διαβάζοντας, παίζω - παίζοντας, ακούω - ακούοντας

 

● Γράφεται -ώντας όταν η μετοχή τονίζεται στο [ο] και προέρχεται από ρήμα β' συζυγίας, π.χ.

bullet μιλώ - μιλώντας, γελώ - γελώντας, θεωρώ - θεωρώντας, παρατηρώ - παρατηρώντας

 

2. Η μετοχή του παθητικού ενεστώτα σε [omenos]

 

● Γράφεται -όμενος όταν η μετοχή τονίζεται στο [ο], π.χ.

bullet εργάζομαι - εργαζόμενος,
bullet λέγω - λέγομαι - λεγόμενος,
bullet έρχομαι - ερχόμενος

 

● Γράφεται -ωμενος όταν η μετοχή δεν τονίζεται στο [ο], π.χ.

bullet ξηλώνομαι - ξηλωμένος,
bullet διορθώνομαι - διορθωμένος,
bullet λέγω - λέγομαι - ειπωμένος

 

Εξαίρεση: Μερικές μετοχές που προέρχονται από λόγια ρήματα της β' συζυγίας δεν ακολουθούν τον κανόνα και γράφονται με ώ, π.χ.

bullet τιμώ - τιμώμενος,
bullet προσδοκώ - προσδοκώμενος

 

γ) Η μετοχή του παθητικού παρακειμένου σε [-menos]

 

Κανονικά γράφεται με ένα μ

π.χ. ιδρύω > ιδρυμένος, λύνω > λυμένος, καίω > καμένος.

Γράφεται με δύο μμ όταν το ρήμα από το οποίο προέρχεται είναι ρήμα της α' συζυγίας (π.χ. γράφω - γραμμένος) και έχει χαρακτήρα π, β, φ (πτ).

 

ΠΡΟΣΟΧΗ Όταν το ρήμα ανήκει στη β' συζυγία (δηλαδή τονίζεται στο -ώ) τότε η μετοχή, ακόμη κι αν έχει χαρακτήρα π, β, φ (πτ) γράφεται με ένα μ, π.χ. χτυπώ - χτυπημένος.

 

Μπορείς να δεις παρακάτω όλα τα ρήματα που γράφονται στον παρακείμενο με δύο μμ

 

Για την ορθογραφία των μετοχών θα βρεις και εδώ.

 

 



Μετοχές από τα αρχαία ελληνικά

 

Σε ειδικές περιστάσεις λόγου χρησιμοποιούνται και μετοχές της αρχαίας ελληνικής και χρησιμοπούνται κυρίως ως επίθετα. Τέτοιες μετοχές είναι:

με κατάληξη -ων, -ουσα, -ον, (Ε12) π.χ. ο υπογράφων, η υπογράφουσα, το υπογράφον // ο άρχων, ο διανυκτερεύων κ.ά.

με κατάληξη -ών, -ούσα, -ον, (Ε12α) π.χ. ο ανιών, η ανιούσα, το ανιόν

με κατάληξη -ών, -ούσα, -ούν, (Ε12β) π.χ. ο δηλών, η δηλούσα, το δηλούν κ.ά.

με κατάληξη -είς, -είσα, -έν, (Ε12γ) π.χ. ο δηλωθείς, η δηλωθείσα, το δηλωθέν // ο διασωθείς, ο εκτονωθείς κ.ά.

με κατάληξη -ας, -άσα, -αν, (Ε12δ) π.χ. ο λήξας, η λήξασα, το λήξαν // ο αμαρτήσας, ο αποφοιτήσας κ.ά.

με κατάληξη -ους, -ους, -ουν (Ε12ε) π.χ. ο βραδύνους, η βραδύνους, το βραδύνουν

με κατάληξη -ων, -ώσα, -ων, (Ε12στ) π.χ. ο δρων, η δρώσα, το δρων

 

Παραδείγματα στον λόγο

 

Με την επιστολή αυτή οι υπογράφοντες καταγγέλλουν ...

Δεν ήταν λίγοι οι συμπαθούντες την πολιτική ...

Τα μη δηλωθέντα εισοδήματα του οικονομικού έτους ...

Πραγματοποιήθηκε εκδήλωση των αποφοιτησάντων το σχολικό έτος ...

 

 



Κλίση των μετοχών

 

Οι μετοχές κλίνονται όπως τα επίθετα σε -ος, -η, -ο επίθετο

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

  αρσενικό   θηλυκό   ουδέτερο
Ενικός
ο πληγωμένος η πληγωμένη το πληγωμένο
του πληγωμένου της πληγωμένης του πληγωμένου
τον πληγωμένο την πληγωμένη το πληγωμένο
  πληγωμένε   πληγωμένη   πληγωμένο
Πληθυντικός
οι πληγωμένοι οι πληγωμένες τα πληγωμένα
των πληγωμένων των πληγωμένων των πληγωμένων
τους πληγωμένους τις πληγωμένες τα πληγωμένα
  πληγωμένοι   πληγωμένες   πληγωμένα

 

Μετοχές από την αρχαία ελληνική

Μετοχές σε -ων, -ούσα, -ον

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

(Ε12) αρσενικό   θηλυκό   ουδέτερο
Ενικός
ο υπογράφων η υπογράφουσα το υπογράφον
του υπογράφοντος της υπογραφούσης
υπογράφουσας		 του υπογράφοντος
τον υπογράφοντα την υπογράφουσα το υπογράφον
  υπογράφων   υπογράφουσα   υπογράφον
Πληθυντικός
οι υπογράφοντες οι υπογράφουσες τα υπογράφοντα
των υπογραφόντων των υπογραφουσών των υπογραφόντων
τους υπογράφοντες τις υπογράφουσες τα υπογράφοντα
  υπογράφοντες   υπογράφουσες   υπογράφοντα

Μετοχές σε -ών, -ούσα, -όν

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

(Ε12α) αρσενικό   θηλυκό   ουδέτερο
Ενικός
ο ανιών η ανιούσα το ανιόν
του ανιόντος της ανιούσης
ανιούσας		 του ανιόντος
τον ανιόντα την ανιούσα το ανιόν
  ανιών   ανιούσα   ανιόν
Πληθυντικός
οι ανιόντες οι ανιούσες τα ανιόντα
των ανιόντων των ανιουσών των ανιόντων
τους ανιόντες τις ανιούσες τα ανιόντα
  ανιόντες   ανιούσες   ανιόντα

 

Μετοχές σε -ών, -ούσα, -ούν

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

(Ε12β) αρσενικό   θηλυκό   ουδέτερο
Ενικός
ο δηλών η δηλούσα το δηλούν
του δηλούντος της δηλούσης
δηλούσας		 του δηλούντος
τον δηλούντα τη δηλούσα το δηλούν
  δηλών   δηλούσα   δηλούν
Πληθυντικός
οι δηλούντες οι δηλούσες τα δηλούντα
των δηλούντων των δηλουσών των δηλούντων
τους δηλούντες τις δηλούσες τα δηλούντα
  δηλούντες   δηλούσες   δηλούντα

 

Μετοχές σε -εις, -είσα, -εν

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

(Ε12γ) αρσενικό   θηλυκό   ουδέτερο
Ενικός
ο δηλωθείς η δηλωθείσα το δηλωθέν
του δηλωθέντος της δηλωθείσης
δηλωθείσας		 του δηλωθέντος
τον δηλωθέντα τη δηλωθείσα το δηλωθέν
  δηλωθείς   δηλωθείσα   δηλωθέν
Πληθυντικός
οι δηλωθέντες οι δηλωθείσες τα δηλωθέντα
των δηλωθέντων των δηλωθεισών των δηλωθέντων
τους δηλωθέντες τις δηλωθείσες τα δηλωθέντα
  δηλωθέντες   δηλωθείσες   δηλωθέντα

 

Μετοχές σε -ας, -ασα, -αν

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

(Ε12δ) αρσενικό   θηλυκό   ουδέτερο
Ενικός
ο λήξας η λήξασα το λήξαν
του λήξαντος της ληξάσης
λήξασας		 του λήξαντος
τον λήξαντα τη λήξασα το λήξαν
  λήξας   λήξασα   λήξαν
Πληθυντικός
οι λήξαντες οι λήξασες τα λήξαντα
των ληξάντων των ληξασών των ληξάντων
τους λήξαντες τις λήξασες τα λήξαντα
  λήξαντες   λήξασες   λήξαντα

 

Μετοχές σε -ους, -ους, -ουν

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

(Ε12ε) αρσενικό   θηλυκό   ουδέτερο
Ενικός
ο βραδύνους η βραδύνους το βραδύνουν
του βραδύνου της βραδύνου του βραδύνου
τον βραδύνου τη βραδύνου το βραδύνουν
  βραδύνου   βραδύνους   βραδύνουν
Πληθυντικός
οι βραδύνοες οι βραδύνοες τα βραδύνοα
των βραδυνόων των βραδυνόων των βραδυνόων
τους βραδύνοες τις βραδύνοες τα βραδύνοα
  βραδύνοες   βραδύνοες   βραδύνοα

 

Μετοχές σε -ων, -ώσα, -ων

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

(Ε12στ) αρσενικό   θηλυκό   ουδέτερο
Ενικός
ο δρων η δρώσα το δρων
του δρώντος της δρώσης
δρώσας		 του δρώντος
τον δρώντα τη δρώσα το δρων
  δρων   δρώσα   δρων
Πληθυντικός
οι δρώντες οι δρώσες τα δρώντα
των δρώντων των δρωσών των δρώντων
τους δρώντες τις δρώσες τα δρώντα
  δρώντες   δρώσες   δρώντα

 



Η λειτουργία των μετοχών

 

Η μετοχή εφόσον είναι ταυτόχρονα και ρήμα και επίθετο λειτουργεί στον λόγο και ως ρήμα και ως επίθετο. Συνεπώς, αφού έχει διάθεση και χρόνους, μπορεί να πάρει υποκείμενο ή αντικείμενο.

 

Παραδείγματα

Ο Γιώργος μπήκε στην αίθουσα πηδώντας. Ποιος πηδώντας; ο Γιώργος = υποκείμενο

Ο Γιώργος μπήκε στην αίθουσα τρώγοντας κουλούρι. Τι τρώγοντας; κουλούρι = αντικείμενο

 

Η άκλιτη μετοχή του ενεργητικού ενεστώτα (-οντας ή -ώντας) λειτουργεί στον λόγο ως επιρρηματικός προσδιορισμός, γι' αυτό και λέγεται επιρρηματική μετοχή.

Κυρίως δηλώνει τρόπο, αλλά και χρόνο, αιτιολογία, υπόθεση και εναντίωση. Συνεπώς, έχουμε

 

α. επιρρηματική τροπική μετοχή, π.χ.

Ήρθε από το σπίτι τρέχοντας (πώς ήρθε; τρέχοντας)

β. επιρρηματική χρονική μετοχή, π.χ.

Μπαίνοντας στο σπίτι ακούστηκε το τηλέφωνο (πότε ακούστηκε το τηλέφωνο; μπαίνοντας)

γ. επιρρηματική αιτιολογική μετοχή, π.χ.

Μη καταλαβαίνοντας τι του είπα, πήγε από την άλλη μεριά (γιατί πήγε από την άλλη μεριά; επειδή δεν καταλάβαινε)

δ. επιρρηματική υποθετική μετοχή, π.χ.

Αγοράζοντας αυτό το κινητό θα έχεις πρόσβαση στο διαδίκτυο (αν αγοράσεις ...)

ε. επιρρηματική εναντιωματική μετοχή, π.χ.

Δουλεύοντας τόσα χρόνια δεν κατάφερα τίποτα (αν και δούλευα τόσα χρόνια ...)

 

Η κλιτή μετοχή είτε του παθητικού ενεστώτα είτε του παθητικού παρακείμενου (-μενος, -μενη, -μενο), επειδή είναι και επίθετο, λειτουργεί στον λόγο ως υποκείμενο (η μετοχή συνοδεύεται από το άρθρο της) ή κατηγορούμενο ή επιθετικός ή κατηγορηματικός προσδιορισμός, π.χ.

Οι καλεσμένοι ήρθαν = υποκείμενο

Το τραπέζι είναι στρωμένο = κατηγορούμενο

Ήταν πολύ χαρούμενος = κατηγορούμενο

Με κοίταξε με τα λυπημένα μάτια της = επιθετικός προσδιορισμός

Με κοίταξε με μάτια λυπημένα = κατηγορηματικός προσδιορισμός

 

Η μετοχή του παθητικού ενεστώτα λειτουργεί μερικές φορές και με επιρρηματική σημασία, π.χ.

ερχόμενος φέρε μου μια σοκολάτα (όταν έρθεις καθώς έρχεσαι)

 

 



Ασκήσεις

 

  1. 1η άσκηση για την ορθογραφία των μετοχών σε -οντας/ώντας *
  2. 2η άσκηση για την ορθογραφία μετοχών: -οντας ή -ώντας
  3. Άσκηση για την ορθογραφία μετοχών: -μένος ή -μμένος
  4. Άσκηση για την ορθογραφία μετοχών: -μένος ή -μμένος ΝΕΑ
  5. Ορθογραφία των μετοχών σε -οντας/ώντας και σε -μένος/-μμένος 1η *
  6. Ορθογραφία των μετοχών σε -οντας/ώντας και σε -μένος/-μμένος 2η *
  7. Ορθογραφία των μετοχών σε -όμενος/ωμενος *
  8. Άσκηση στην ορθογραφία των μετοχών στα ν.ε.
  9. Άσκηση στην ορθογραφία των μετοχών στα ν.ε.
  10. Μπορείς να βρεις τις μετοχές του κειμένου;
  11. Εντόπισε τις μετοχές του κειμένου
  12. Εντόπισε στο παρακάτω κείμενο τις 20 μετοχές της ενεργητικής και παθητικής φωνής
  13. Εντόπισε στο παρακάτω κείμενο τις 12 μετοχές της ενεργητικής και παθητικής φωνής
  14. Βρες στις παρακάτω προτάσεις τις 10 μετοχές που προήλθαν από τα αρχαία ελληνικά και οι οποίες σήμερα χρησιμοποιούνται ως επίθετα
  15. Να κατατάξετε τις παρακάτω μετοχές ανάλογα με τον χρόνο τους στην ανάλογη στήλη *
  16. Να κατατάξετε τις παρακάτω μετοχές ανάλογα με τον χρόνο τους στην ανάλογη στήλη **
  17. Να γράψετε τις μετοχές των παρακάτω ρημάτων
  18. Να γράψετε τις μετοχές των παρακάτω ρημάτων

 

 



Βιβλιογραφία

 

bullet

Γραμματική Νέας Ελληνικής Γλώσσας Α', Β' Γ' Γυμνασίου, Σωφρόνης Χατζησαββίδης - Αθανασία Χατζησαββίδου, ΟΕΔΒ, Αθήνα, Έκδοση Α, 2011
bullet

Νεοελληνική Γραμματική, Μανόλης Τριανταφυλλίδης, ΟΕΣΒ, Αθήνα, 1941
bullet

Γραμματική της Ελληνικής Γλώσσας, David Holton - Peter Mackridge - Ειρήνη Φιλιππάκη-Warburton, Πατάκης, Αθήνα, 1999
bullet

Γραμματική της Νέας Ελληνικής, Χρ. Κλαίρης - Γ. Μπαμπινιώτης, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2005
bullet

Γραμματική Ε, Στ Δημοτικού, Ειρήνη Φιλιππάκη-Warburton - Μιχ. Γεωργιαφέντης - Γεώργιος Κοτζόγλου - Μαργαρίτα Λουκά, ΟΕΔΒ, Αθήνα

bullet

Εφαρμοσμένη Γραμματική της Δημοτικής και Συντακτικό, Γιάννη Β. Παπαναστασίου, Αθήνα, 1989
bullet

Συντακτικό της Νέας Ελληνικής, ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1996, κα' έκδοση
bullet

Νεοελληνική Γλώσσα Α' Γυμνασίου, Γιάννης Παπαθανασίου, εκδ. Χαζτηθωμά, Θεσσαλονίκη, 2006
bullet

Νεοελληνική Γλώσσα Β' Γυμνασίου, Γιάννης Παπαθανασίου, εκδ. Χαζτηθωμά, Θεσσαλονίκη, 2006
bullet

Νεοελληνική Γλώσσα Γ' Γυμνασίου, Γιάννης Παπαθανασίου, εκδ. Χαζτηθωμά, Θεσσαλονίκη, 2006