Μπορείς επίσης να δεις το βίντεο και να απαντάς σε ερωτήσεις κατανόησης, © Κωνσταντίνα Σάιτ

Τι είναι η φωνή;

Στην ελληνική γλώσσα υπάρχουν πάρα πολλά ρήματα, όπως άλλωστε και σε κάθε γλώσσα, με τα οποία δηλώνουμε τι κάνουμε, π.χ. τρέχω, γελώ, αδικώ, σφυρίζω, ανεβαίνω, κοιμάμαι, ντύνομαι, φιλιέμαι, περιποιούμαι κ.τ.λ.

Παρατηρώντας όλα αυτά τα ρήματα διαπιστώνουμε ότι στο α' ενικό πρόσωπο του ενεστώτα (δηλ. εγώ τώρα...) τελειώνουν σε δύο μόνο καταλήξεις:

• στην κατάληξη-ω, π.χ. τρέχω, ζω, αδικώ, σφυρίζω, ανεβαίνω

• στην κατάληξη -μαι, π.χ. φαίνομαι, έρχομαι, κοιμάμαι, ντύνομαι, φιλιέμαι, περιποιούμαι

Για να μπορούμε, λοιπόν, να τα μελετάμε πιο εύκολα, χωρίζουμε τα ρήματα σε δύο μεγάλες κατηγορίες, ανάλογα με την κατάληξή τους. Τις κατηγορίες αυτές τις ονομάζουμε φωνές. Έτσι,

• όσα ρήματα τελειώνουν σε -ω ανήκουν στην ενεργητική φωνή, ενώ

• όσα ρήματα τελειώνουν σε -μαι ανήκουν στην παθητική φωνή.

ΠΡΟΣΟΧΗ

Πολλά ρήματα τα συναντάμε και στις δυο φωνές, π.χ. γράφω – γράφομαι, μιλώ – μιλιέμαι.

Υπάρχουν ρήματα που τα συναντάμε μόνο στην ενεργητική φωνή, π.χ. ζω, ξυπνώ, τρέχω

Υπάρχουν ρήματα που τα συναντάμε μόνο στην παθητική φωνή, π.χ. έρχομαι, φαίνομαι. Τα ρήματα που έχουν μόνο παθητική φωνή ονομάζονται αποθετικά.

Δύο ασκήσεις για τα αποθετικά ρήματα, © Κωνσταντίνας Σάιτ: 1η άσκηση, 2η άσκηση

Για να δώσουμε κι έναν ορισμό, πιο επίσημο θα μπορούσαμε να πούμε ότι:

ΠΡΟΣΟΧΗ

Μην μπερδεύουμε τις φωνές με τις διαθέσεις του ρήματος.

Η φωνή αναφέρεται μόνο στο είδος της κατάληξης.

Πώς βρίσκουμε σε ποια φωνή ανήκει ένα ρήμα;

Είπαμε ότι:

στην ενεργητική φωνή ανήκουν όσα ρήματα έχουν στο α' ενικό του ενεστώτα κατάληξη -ω

στην παθητική φωνή ανήκουν όσα ρήματα έχουν κατάληξη στο α' ενικό του ενεστώτα σε -μαι.

Συνεπώς, μόλις δούμε ένα ρήμα να τελειώνει σε -ω, καταλαβαίνουμε ότι ανήκει στην ενεργητική, ενώ το ρήμα που τελειώνει σε -μαι ανήκει στην παθητική.

Αν μας δοθεί ένας τύπος του ρήματος που δεν είναι στο α' ενικό του ενεστώτα, τότε εμείς, για να καταλάβουμε σε ποια φωνή ανήκει, θα το μεταφέρουμε στο α' ενικό του ενεστώτα, δηλαδή στο εγώ και τώρα, π.χ.

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

Ήρθε η ώρα της άσκησης και της εξάσκησης

1. Να βρεις σε ποια φωνή ανήκουν τα παρακάτω ρήματα. 1^η *

2. Να βρεις σε ποια φωνή ανήκουν τα παρακάτω ρήματα. 2^η **

3. Να βρεις σε ποια φωνή ανήκουν τα παρακάτω ρήματα.3^η ***

4. Να βρεις σε ποια φωνή ανήκουν τα ρήματα του κειμένου. **

5. Να βρεις σε ποια φωνή ανήκουν τα ρήματα του κειμένου. ***

Τι είναι οι συζυγίες του ρήματος;

Χωρίσαμε ως τώρα τα ρήματα, σύμφωνα με την κατάληξη στο α' ενικό του ενεστώτα, σε δύο φωνές, την ενεργητική και την παθητική. Όμως, επειδή είμαστε προσεκτικοί και μελετηροί, διαπιστώσαμε ότι μπορούμε να χωρίσουμε τα ρήματα και σ' άλλες μικρότερες κατηγορίες, ανάλογα με τον τονισμό τους. Για παράδειγμα τα ρήματα της ενεργητικής φωνής δεν τονίζονται όλα στην ίδια συλλαβή, και από τα ρήματα της παθητικής άλλα τελειώνουν σε -ομαι και άλλα σε -ιέμαι ή -ούμαι. Για πρόσεξε τα παρακάτω:

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

Όπως διαπιστώνεις από τα ρήματα της ενεργητικής φωνής άλλα τονίζονται στην παραλήγουσα, (α' στήλη) ενώ άλλα  τονίζονται στη λήγουσα (β' στήλη). Από τα ρήματα της παθητικής φωνής άλλα τελειώνουν σε -ομαι και τονίζονται στην προπαραλήγουσα  κι άλλα τελειώνουν σε -ιέμαι ή -ούμαι ή -άμαι και τονίζονται στην παραλήγουσα.

Οι φιλόλογοι δεν μπορούσαν να αφήσουν αυτή τη διαφορά, χωρίς να την κατατάξουν σε κάποια κατηγορία. Έτσι, μπορούμε να χωρίσουμε τα ρήματα ανάλογα με τον τονισμό τους σε δύο συζυγίες:

Δυστυχώς δεν τελειώνουν εδώ τα βάσανα...

Μελετώντας πάλι τα ρήματα της β' συζυγίας, διαπιστώνουμε από τον τρόπο που κλίνονται ότι δεν έχουν τις ίδιες καταλήξεις:

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

Αφού διαφέρουν ως προς τον τρόπο που κλίνονται, ας τα κατατάξουμε σε δύο τάξεις.

Συγκεντρωτικός πίνακας

Δες τη θεωρία και παραδείγματα στο βίντεο.

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

Ήρθε η ώρα της άσκησης και της εξάσκησης

• Να βρεις σε ποια συζυγία ανήκουν τα παρακάτω ρήματα. 1^η *

• Να βρεις σε ποια συζυγία ανήκουν τα παρακάτω ρήματα. 2^η *

• Να βρεις σε ποια συζυγία ανήκουν τα παρακάτω ρήματα. 3^η **

• Να βρεις σε ποια συζυγία ανήκουν τα παρακάτω ρήματα. 4^η **

• Να βρεις σε ποια συζυγία ανήκουν τα ρήματα του κειμένου. 5^η **

• Να βρεις σε ποια συζυγία ανήκουν τα ρήματα του κειμένου. 6^η **
  

• Να βρεις σε ποια τάξη ανήκουν τα ρήματα της β' συζυγίας. 1^η *

• Να βρεις σε ποια τάξη ανήκουν τα ρήματα της β' συζυγίας. 2^η *

Όλες οι ασκήσεις

• Να βρεις σε ποια φωνή ανήκουν τα παρακάτω ρήματα. 1^η *

• Να βρεις σε ποια φωνή ανήκουν τα παρακάτω ρήματα. 2^η **

• Να βρεις σε ποια φωνή ανήκουν τα παρακάτω ρήματα. 3^η ***

• Να βρεις σε ποια φωνή ανήκουν τα ρήματα του κειμένου. 4^η **

• Να βρεις σε ποια φωνή ανήκουν τα ρήματα του κειμένου. 5^η ***

• Εντόπισε στο κείμενο ρήματα που έχουν μόνο ενεργητική ή μόνο παθητική φωνή και στη συνέχεια να τα κατατάξεις στην ανάλογη στήλη **
  

• Να βρεις σε ποια συζυγία ανήκουν τα παρακάτω ρήματα. 1^η *

• Να βρεις σε ποια συζυγία ανήκουν τα παρακάτω ρήματα. 2^η *

• Να βρεις σε ποια συζυγία ανήκουν τα παρακάτω ρήματα. 3^η **

• Να βρεις σε ποια συζυγία ανήκουν τα παρακάτω ρήματα. 4^η **

• Να βρεις σε ποια συζυγία ανήκουν τα ρήματα του κειμένου. 5^η **

• Να βρεις σε ποια συζυγία ανήκουν τα ρήματα του κειμένου. 6^η **
  

• Να βρεις σε ποια τάξη ανήκουν τα ρήματα της β' συζυγίας. 1^η *

• Να βρεις σε ποια τάξη ανήκουν τα ρήματα της β' συζυγίας. 2^η *

• Να βρεις σε ποια συζυγία και σε ποια τάξη ανήκουν τα ρήματα, 1η * ΝΕΑ
• Να βρεις σε ποια συζυγία και σε ποια τάξη ανήκουν τα ρήματα 2η ** ΝΕΑ

• Να βρεις στο κείμενο μόνο τα ρήματα της β' συζυγίας και στη συνέχεια να τα κατατάξεις σε τάξεις *

• Βρες τη φωνή, τη συζυγία και την τάξη των παρακάτω ρημάτων 1^η **

• Βρες τη φωνή, τη συζυγία και την τάξη των παρακάτω ρημάτων 2^η**

Βιβλιογραφία

	Γραμματική Νέας Ελληνικής Γλώσσας Α', Β' Γ' Γυμνασίου, Σωφρόνης Χατζησαββίδης - Αθανασία Χατζησαββίδου, ΟΕΔΒ, Αθήνα, Έκδοση Α, 2011
	Νεοελληνική Γραμματική, Μανόλης Τριανταφυλλίδης, ΟΕΣΒ, Αθήνα, 1941
	Γραμματική της Ελληνικής Γλώσσας, David Holton - Peter Mackridge - Ειρήνη Φιλιππάκη-Warburton, Πατάκης, Αθήνα, 1999
	Γραμματική της Νέας Ελληνικής, Χρ. Κλαίρης - Γ. Μπαμπινιώτης, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2005
	Γραμματική Ε, Στ Δημοτικού, Ειρήνη Φιλιππάκη-Warburton - Μιχ. Γεωργιαφέντης - Γεώργιος Κοτζόγλου - Μαργαρίτα Λουκά, ΟΕΔΒ, Αθήνα
	Εφαρμοσμένη Γραμματική της Δημοτικής και Συντακτικό, Γιάννη Β. Παπαναστασίου, Αθήνα, 1989
	Συντακτικό της Νέας Ελληνικής, ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1996, κα' έκδοση
	Νεοελληνική Γλώσσα Α' Γυμνασίου, Γιάννης Παπαθανασίου, εκδ. Χαζτηθωμά, Θεσσαλονίκη, 2006
	Νεοελληνική Γλώσσα Β' Γυμνασίου, Γιάννης Παπαθανασίου, εκδ. Χαζτηθωμά, Θεσσαλονίκη, 2006
	Νεοελληνική Γλώσσα Γ' Γυμνασίου, Γιάννης Παπαθανασίου, εκδ. Χαζτηθωμά, Θεσσαλονίκη, 2006