χρονολόγιο
Δες κι εδώ
Δυναστείες και αυτοκράτορες
Δυναστεία των Ισαύρων ή Συριακή δυναστεία
Λέοντας Γ' (717-741) 
Κωνσταντίνος Ε' (741-775)
Λέοντας Δ' Χάζαρος (775-780)
Κωνσταντίνος Στ'- Ειρήνη (780-790)
Κωνσταντίνος Στ' (790-797)
Ειρήνη (797-802)
«Διάδοχοι» της δυναστείας των Ισαύρων
Νικηφόρος Α' (802-811)
Σταυράκιος (811)
Μιχαήλ Α' ο Ραγκαβές (811-813)
Λέων Ε' Αρμένιος(813-820)
Δυναστεία του Αμορίου
Μιχαήλ Β' ο Τραυλός (Ψελλός)(820-829)
Θεόφιλος (829-842)
Μιχαήλ Γ' ο Μέθυσος (842-867)
Δυναστεία των Μακεδόνων (Μακεδονική δυναστεία)
Βασίλειος Α' ο Μακεδών (867-886)
Λέων ΣΤ' ο Σοφός (886-912)
Αλέξανδρος (912-913)
Κωνσταντίνος Ζ' ο Πορφυρογέννητος (913-959)
Ρωμανός Α' Λεκαπηνός (920-944)
Ρωμανός Β' (959-963)
Νικηφόρος Β' Φωκάς (963-969)
Ιωάννης Α' Τσιμισκής (969-976)
Βασίλειος Β' (976-1025)
Κωνσταντίνος Η' (1025-1028)
Ζωή (1028-1050)
Ρωμανός Γ' ο Αργυρός (1028-1034)
Μιχαήλ Δ' ο Παφλαγών (1034-1041)
Μιχαήλ Ε' ο Καλαφάτης (1041-1042)
Κωνσταντίνος Θ' ο Μονομάχος (1042-1055)
Θεοδώρα (1042 & 1055-1056 )
Μιχαήλ ΣΤ' Βρίγγας (Στρατιωτικός) (1056-1057) εκτός δυναστείας
Όροι – κλειδιά της ενότητας
Η διαμόρφωση του έθνους των Ρώσων, ηγεμονία του Κιέβου, εκστρατείες, εμπορικές συνθήκες, εκχριστιανισμός των Ρώσων.
α. Η διαμόρφωση του έθνους των Ρώσων
|
Οι Βάραγγοι, τους οποίους οι ανατολικοί Σλάβοι ονόμαζαν Ρως, ήταν σκανδιναβικά φύλα που εμφανίστηκαν στο ιστορικό προσκήνιο τον 9ο αι. Συνδύαζαν εμπορικές με πειρατικές δραστηριότητες και έγιναν γνωστοί στους λαούς της Δύσης με τα ονόματα Βίκιγκς και Νορμανδοί. Στον χώρο της σημερινής Ρωσίας αξιοποίησαν για εμπορικές δραστηριότητες τους υδάτινους δρόμους και ιδίως τον δρόμο από τους Βαράγγους στους Έλληνες, μέσω του οποίου έφταναν στον Εύξεινο και τη Βασιλεύουσα.
Οι Βάραγγοι ή Ρως αναμείχθηκαν με τους ανατολικούς Σλάβους και δημιούργησαν βαθμιαία ένα νέο λαό. Στον λαό αυτό οι ίδιοι έδωσαν το όνομα και την κρατική οργάνωση, που δεν είχαν τα σλαβικά φύλα, και οι Σλάβοι τη γλώσσα και τη λαϊκή βάση.
Δρομολόγια των ρώσων εμπόρων
Οι Ρως, που είναι Σλάβοι, μεταβαίνουν από τις απώτερες σλαβικές περιοχές στη Ρωμαϊκή (=Μαύρη) Θάλασσα και πουλούν δέρματα κάστορα και μαύρης αλεπούς όπως και ξίφη. Ο ρωμαίος ηγεμόνας επιβάλλει τη δεκάτη στα εμπορεύματά τους. Άλλοτε οι Ρως καταπλέουν το σλαβικό ποτάμι Ντον και περνούν από την πρωτεύουσα των Χαζάρων (λαού της στέππας) Khamlig, όπου ο ηγεμόνας της χώρας τους επιβάλλει τον φόρο της δεκάτης. Ακολούθως επιβιβάζονται για την Κασπία [...]. Από την πόλη της Κασπίας μεταφέρουν εμπορεύματα με καμήλες ως τη Βαγδάτη. Εδώ υπάρχουν σλάβοι ευνούχοι που τους εξυπηρετούν ως διερμηνείς.
Ibn Khorddhbeh, Το βιβλίο των δρόμων και των βασιλείων, έκδ. M. J. De Goeje, BGA 6 (Λυών 1967) 115-116.
β. Ίδρυση κράτους-Σχέσεις με το Βυζάντιο
Στα μέσα του 9ου αι. σχηματίστηκε το πρώτο σημαντικό ρωσικό κράτος. Ήταν η ηγεμονία του Κιέβου, η οποία έλεγχε τον δρόμο του ποταμού Ντον και έκανε εμπόριο με το Βυζάντιο και το Χαλιφάτο.
 |
Μετά από δύο αποτυχημένες εκστρατείες κατά της Κωνσταντινούπολης, οι Ρώσοι στη διάρκεια του 10ου αι. υπέγραψαν δύο σημαντικές εμπορικές συνθήκες με το Βυζάντιο (911 και 944). Οι συνθήκες αυτές επέτρεπαν στους Ρώσους να ταξιδεύουν και να εμπορεύονται στην Κωνσταντινούπολη.
Οι έμποροι και οι διπλωμάτες που ταξίδευαν μεταξύ Κιέβου και Βυζαντίου ήταν φορείς ιδεών και πεποιθήσεων. Έτσι οι εμπορικές σχέσεις των δύο κρατών προετοίμασαν τον εκχριστιανισμό των Ρώσων που άρχισε στα μέσα και ολοκληρώθηκε στα τέλη του 10ου αι.
Φύση του ρωσοβυζαντινού εμπορίου
Σχετικά με τη φύση του ρωσοβυζαντινού εμπορίου της εποχής, το Ρωσικό Χρονικό περιορίζεται στη δήλωση ότι ο Ολέγκ έφερε στην πατρίδα από την Κωνσταντινούπολη «χρυσό, μεταξωτά, φρούτα, κρασί και όλων των ειδών τα στολίδια». Εκτός από τον χρυσό, τα άλλα προϊόντα ήταν πράγματι τα βασικά εμπορεύματα που εξήγε το Βυζάντιο στην Ανατολική Ευρώπη. Όλα τους είδη πολυτελείας προορίζονταν για τις ανώτερες τάξεις αυτών των χωρών που είχαν μάθει να εκτιμούν τις ραπτικές και μαγειρικές απολαύσεις του βυζαντινού πολιτισμού. Τα αγαθά που μεταφέρονταν από τη Ρωσία στην Κωνσταντινούπολη είναι γνωστά από άλλες πηγές. Σ' αυτά περιλαμβάνονταν, δούλοι, γούνες (κάστορα, ζιμπελίν, ερμίνας, μαύρης αλεπούς και σκίουρου), κερί και μέλι.
D. Obolensky, Η Βυζαντινή Κοινοπολιτεία, Θεσσαλονίκη 1991, 307-308.
γ. Εκχριστιανισμός Ρώσων
 |
Για να συντρίψει την εξέγερση της μικρασιατικής αριστοκρατίας, ο αυτοκράτορας Βασίλειος Β' ζήτησε τη βοήθεια του
Ρώσου ηγεμόνα Βλαδιμήρου, υποσχόμενος να του δώσει ως σύζυγο την αδελφή του
Άννα. Το επικουρικό στρατιωτικό σώμα που έστειλαν οι
Ρώσοι συνέτριψε την ανταρσία των βυζαντινών γαιοκτημόνων (δυνατών), αλλά ο Βασίλειος λησμόνησε(;) την υπόσχεσή του.
Από τη δεύτερη βυζαντινορωσική συνθήκη (944)
Όταν οι ρώσοι πρεσβευτές και οι έμποροι φτάσουν στη Βασιλεύουσα, οφείλουν να καταλύσουν κοντά στον ναό του Αγίου Μάμαντα. Εκεί θα στείλουμε ένα υπάλληλο, που θα καταγράψει τα ονόματά τους, και θα λάβουν μηνιαίο βοήθημα. Οι Ρώσοι πρέπει να μπαίνουν στην Πόλη από ορισμένη πύλη, συνοδευόμενοι από υπαλλήλους, άοπλοι και σε ομάδες 50 ανδρών κάθε φορά. Επιτρέπεται να εμπορεύονται ανάλογα με τις ανάγκες τους και να επιστρέφουν πάλι στη χώρα τους. Οι αποχωρούντες Ρως λαμβάνουν από εμάς εφόδια και ό,τι χρειάζονται για τον εξοπλισμό των πλοίων τους. [...] Δεν επιτρέπεται όμως να ξεχειμωνιάζουν κοντά στον ναό του Αγίου Μάμαντα. Παλαιορωσικό Χρονικό του Νέστορος, γερμ. έκδ. R.
Trautmann, Λειψία 1931, 30-31.
Μόνο όταν ο Βλαδίμηρος κατέλαβε τη Χερσώνα, ο αυτοκράτορας συναίνεσε στον γάμο, με την πρόσθετη προϋπόθεση ότι ο Βλαδίμηρος θα ασπαζόταν τον Χριστιανισμό. Η νύφη ταξίδεψε στη Χερσώνα, όπου έγιναν η βάπτιση του Βλαδιμήρου και ο βασιλικός γάμος. Επακολούθησε η ομαδική βάπτιση των
Ρώσων στα νερά του Δνειπέρου (989).
Η ιεραποστολή στη Ρωσία (Ιερά Μονή Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου)
43
Με τον εκχριστιανισμό των Ρώσων μια τεράστια έκταση εντάχθηκε στη σφαίρα επιρροής της Ορθοδοξίας και του βυζαντινού πολιτισμού. Η μεταβολή αυτή επηρέασε καθοριστικά τη νοοτροπία και τον πνευματικό και υλικό πολιτισμό των Ρώσων. Οι εμπορικές ανταλλαγές με το Βυζάντιο εντατικοποιήθηκαν, ενώ αυξήθηκε κατά πολύ ο αριθμός των βαράγγων και ρώσων μισθοφόρων που υπηρετούσαν στην αυτοκρατορική φρουρά και τον βυζαντινό στρατό.
Ο καθεδρικός ναός της Αγίας Σοφίας στο Κίεβο (ΟΥΝΕΣΚΟ)
Εικόνα με την Παρθένο του Βλαδιμίρ.
Φιλοτεχνήθηκε στην Κωνσταντινούπολη περί το 1125 και μεταφέρθηκε στη Ρωσία. Επέδρασε βαθιά στην τέχνη του Κιέβου.
Η κατάληψη της Χερσώνας και ο εκχριστιανισμός των Ρώσων
Μετά παρέλευση ενός έτους, κατά το έτος 6496 (988) ο Βλαδίμηρος εκστράτευσε με τους στρατιώτες του κατά της Χερσώνας, μιας ελληνικής πόλης. Οι κάτοικοι της Χερσώνας οχυρώθηκαν μέσα στην πόλη, ενώ ο Βλαδίμηρος παρατάχθηκε στο λιμάνι, σε απόσταση βολής τόξου από αυτή [...]. Οι Ρώσοι απέκοψαν τη ροή του νερού και οι Χερσωνίτες δεν άντεξαν τη δίψα και παραδόθηκαν. Ο Βλαδίμηρος και η συνοδεία (druzina) του εισήλθαν στην πόλη.
Ο Βλαδίμηρος έστειλε τότε απεσταλμένους στους υτοκράτορες Βασίλειο και Κωνσταντίνο με το ακόλουθο μήνυμα: «Κοιτάξτε, πήρα την περίφημη πόλη σας. Πληροφορούμαι όμως ότι έχετε μια ανύπαντρη αδελφή. Αν
δεν μου τη δώσετε για γυναίκα, θα κάνω στην Κωνσταντινούπολη ό,τι έκανα και σ' αυτή εδώ την πόλη».
Όταν οι δύο αυτοκράτορες άκουσαν το μήνυμα, κυριεύτηκαν από θλίψη και έστειλαν πρεσβεία με το ακόλουθο μήνυμα: «Δεν ταιριάζει στους Χριστιανούς να παντρεύουν τις κόρες τους με εθνικούς. Αν βαπτιστείς, θα εξασφαλίσεις αυτό το πλεονέκτημα. Θα δεχτείς τη Βασιλεία των Ουρανών και θα έχεις κοινή με εμάς πίστη.» [...]
Ο Βλαδίμηρος συγκατατέθηκε και αποφάσισε να βαπτιστεί. Ο επίσκοπος Χερσώνας μαζί με τους ιερείς της αδελφής του αυτοκράτορα βάπτισε τον Βλαδίμηρο, αφού τον κατήχησε στον Χριστιανισμό
Λαυρεντιανό Χρονικό, γερμ. μετ. Jo. Bujnoch (Slavische Geschichtsschreiber 1), Γκρατς-Βιέννη-Κολονία 1958, 143-145.
Ναός Αγίου Νικολάου στο Σουζντάλ
44
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
- Εθνογένεση ονομάζεται η διαμόρφωση ενός έθνους. Σε τι μοιάζει η εθνογένεση των Ρώσων με αυτή των Βουλγάρων
- Διαβάστε με προσοχή τους όρους της συνθήκης του 944. Σε ποιους περιορισμούς υπέκειτο η παραμονή των ρώσων εμπόρων στην Κωνσταντινούπολη;
- Διαβάστε με προσοχή τα σχετικά παραθέματα. Ποια προϊόντα διακινούσαν οι ρώσοι έμποροι;
- Πώς συνδέεται στο Λαυρεντιανό Χρονικό ο εκχριστιανισμός των Ρώσων με τους γάμους Βλαδιμήρου-Άννας;
Δυναστείες και αυτοκράτορες του Βυζαντίου:
Διάβασε για την περίοδο από το 867-1025
Εκχριστιανισμός των Ρως
1. Οι όροι της βυζαντινορωσικής εμπορικής συνθήκης του έτους 911
Οι Ρώσοι έμποροι εξασφάλισαν ολική απαλλαγή από τους δασμούς, τους παραχωρήθηκε ένας ειδικός χώρος διαμονής στο προάστειο του Αγίου Μάμαντος (σημερινό Μπεσίκτας στην ευρωπαϊκή ακτή του Βοσπόρου) και θα τους δινόταν δωρεάν τροφή για έξι μήνες, μια περίοδο διπλάσιας διάρκειας από το σύνηθες χρονικό όριο παραμονής των ξένων εμπόρων στην πόλη. Ειδικός όρος όριζε ρητά ότι θα είχαν όσα λουτρά επιθυμούσαν […] Αρκετά άρθρα της συνθήκης όριζαν τις ποινές που θα επιβάλλονταν σε περιπτώσεις συγκρούσεων μεταξύ Βυζαντινών και Ρώσων και παραπτωμάτων όπως η κλοπή, ο τραυματισμός και ο φόνος. Κάθε συμβαλλόμενο μέρος αναλάμβανε την υποχρέωση να βοηθά τους εμπόρους του άλλου μέρους που θα ναυαγούσαν. Ένας άλλος όρος επιβεβαίωνε το δικαίωμα των Ρώσων να υπηρετούν ως μισθοφόροι στον στρατό του αυτοκράτορα.
D. Obolensky, Η Βυζαντινή Κοινοπολιτεία. Η Ανατολική Ευρώπη, 500-1453, μετ. Γ. Τσεβρεμές, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1991, 308-309
2. Η σημασία της συνθήκης του 911
Η συνθήκη του 911 δείχνει ότι οι Βάραγγοι, οι αυθέντες της Ρωσίας, και οι Σλάβοι, οι υποτελείς τους, έλκονταν όλο και περισσότερο στην οικονομική και πολιτική τροχιά του Βυζαντίου, μέσω του εμπορίου, της διπλωματίας και της ανθρώπινης επαφής. Αυτές οι επαφές δεν θα μπορούσαν να μην ενθαρρύνουν τις πολιτιστικές σχέσεις. Γιατί οι ρώσοι έμποροι και μισθοφόροι και οι διπλωματικοί απεσταλμένοι των δύο χωρών που ταξίδευαν συνεχώς μεταξύ Κιέβου και Κωνσταντινούπολης, δρούσαν ως φορείς ιδεών, πεποιθήσεων και τρόπων. Από την άλλη μεριά οι βυζαντινοί ιθύνοντες είχαν σοβαρούς λόγους να επιθυμούν να χρησιμοποιήσουν τις σχέσεις τους με τους Ρώσους, για να φέρουν αυτό το βαρβαρικό και ακόμη σε μεγάλη έκταση ειδωλολατρικό λαό υπό τον διπλό έλεγχο της Αυτοκρατορίας και της Εκκλησίας της Ανατολικής Ρώμης.
D. Obolensky, Η Βυζαντινή Κοινοπολιτεία. Η Ανατολική Ευρώπη, 500-1453,
μετ. Γ. Τσεβρεμές, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1991, 308
