ΕΠΙΘΕΤΑ ΤΗΣ Γ΄ ΚΛΙΣΗΣ
Η ΚΛΙΣΗ ΤΗΣ ΜΕΤΟΧΗΣ ΤΟΥ ΠΑΘΗΤΙΚΟΥ ΑΟΡΙΣΤΟΥ

 

Α. ΥΠΕΝΘΥΜΙΣΗ

Στο παρακάτω κείμενο να βρείτε, με βάση όσα γνωρίζετε, τα επίθετα της γ΄ κλίσης:

Μελέτησε την άσκηση εδώ.

 

Oἱ μὲν οὖν νέοι ἅπαντες τὰ ἤθη εἰσὶν ἐλεήμονες καὶ οὐ κακοήθεις ἀλλ’ εὐήθεις διὰ τὸ μήπω τεθεωρηκέναι πολλὰς πονηρίας. Διὰ δὲ φιλοτιμίαν οὐκ ἀνέχονται ὀλιγωρούμενοι, ἀλλ’ ἀγανακτοῦσι καὶ θρασεῖς γίγνονται, ἂν οἴωνται ἀδικεῖσθαι. Ἔτι δὲ εὐμετάβολοι καὶ ἁψίκοροι πρὸς τὰς ἐπιθυμίας εἰσί, καὶ σφόδρα μὲν ἐπιθυμοῦσι, ταχέως δὲ παύονται· ὀξεῖαι γὰρ αἱ βουλήσεις καὶ οὐ μεγάλαι, ὥσπερ αἱ τῶν καμνόντων δίψαι καὶ πεῖναι.

 

(Ἀριστοτέλους Ῥητορική, 1389α, 1-17, διασκευή)

 

Σύρε τον πίνακα, για να δεις και τις υπόλοιπες στήλες.

 

Στα παραπάνω παραδείγματα υπάρχουν ορισμένοι νέοι τύποι διπλόθεμων φωνηεντόληκτων ουσιαστικών της γ’ κλίσης:

 

* Έχουν διδαχθεί μέχρι τώρα τα φωνηεντόληκτα σε -υς -εια -υ, τα αφωνόληκτα σε -ας -ασα -αν και -ων -ουσα -ον, τα ενρινόληκτα σε -ων -ον και τα σιγμόληκτα σε -ης -ες.

 

Β. ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ

 

Να μελετήσετε τα επόμενα παραδείγματα και να βρείτε σε ποιες από τις παραπάνω κατηγορίες ανήκουν τα υπογραμμισμένα επίθετα:

 

Ἐν τῇ τῶν Ἰνδῶν χώρᾳ ἄμπελοι εὐβότρυες (= με καλά σταφύλια) καὶ φοίνικες γιγάντειοι ἐφύοντο.

Ὁ Σπερχειὸς ποταμὸς τὸ πάλαι δίπηχυς ἦν τὸ βάθος.

Αἱ τῆς χαριέσσης ἥβης (= της χαριτωμένης εφηβείας) ἡμέραι βραχεῖαί εἰσιν.

Οἱ ἐν Μαραθῶνι Ἀθηναῖοι εὐέλπιδες ἦσαν (= είχαν καλές ελπίδες) τῶν ἐναντίων κρατήσειν (= ότι θα νικήσουν τους εχθρούς).

Οἱ τῶν Λακεδαιμονίων παῖδες ζωμῷ μέλανι ἐτρέφοντο, ὃς ἐκ χοιρείου κρέως (= από χοιρινό κρέας) καὶ αἵματος παρεσκευάζετο.

 

Στα παραπάνω παραδείγματα οι υπογραμμισμένοι τύποι είναι:

 

α) φωνηεντόληκτα δικατάληκτα επίθετα της γ΄ κλίσης που λήγουν σε -υς, -υ (ὁ, ἡ εὔβοτρυς, τὸ εὔβοτρυ και ὁ, ἡ δίπηχυς, τὸ δίπηχυ)

β) αφωνόληκτα τρικατάληκτα επίθετα της γ΄ κλίσης που λήγουν σε -εις, -εσσα, -εν (ὁ χαρίεις, ἡ χαρίεσσα, τὸ χαρίεν)

γ) αφωνόληκτα δικατάληκτα επίθετα της γ΄ κλίσης που λήγουν σε -ις, -ι (ὁ, ἡ εὔελπις, τὸ εὔελπι). Και

δ) ενρινόληκτα τρικατάληκτα επίθετα της γ΄ κλίσης που λήγουν σε -ας, -αινα, -αν (ὁ μέλας, ἡ μέλαινα, τὸ μέλαν).

Τα επίθετα αυτά κλίνονται σύμφωνα με τους επόμενους πίνακες (βλ. και τις παραγρ. 171, 173,175 (1,2) και 177(α) της Γ.Α.Ε.):

 

α) (θ. εὐβοτρυ-), (θ. διπηχυ-, διπηχε-)

 

Σύρε τον πίνακα, για να δεις και τις υπόλοιπες στήλες.

 

β) (θ. χαριεντ-, χαριετ-)

 

Σύρε τον πίνακα, για να δεις και τις υπόλοιπες στήλες.

 

γ) (θ. εὐελπιδ-)

 

 

δ) (θ. μελαν-)

 

 

Γ. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

 

Από τα παραπάνω επίθετα:

 

α) Όσα λήγουν σε -υς /-υος και -υς /-εος, είναι σύνθετα και κλίνονται όπως τα αντίστοιχα ουσιαστικά (δηλαδή, το επίθετο ὁ εὔβοτρυς όπως το ουσιαστικό ὁ βότρυς και το επίθετο ὁ δίπηχυς όπως το ουσιαστικό ὁ πῆχυς) με τις εξής διαφορές:

 

1. Η γενική του ενικού λήγει σε –ος (αντί -ω).

2. Η ονομαστική (άρα και οι ίδιες μ’ αυτήν πτώσεις) του πληθυντικού των ουδετέρων παραμένει ασυναίρετη στα επίθετα σε -υς /-υος (π.χ. τὰ εὐβότρυα), ενώ σπάνια συναιρείται στα επίθετα σε -υς /-εος (π.χ. τὰ διπήχεα ή διπήχη).

 

β) Τα αφωνόληκτα τριγενή και τρικατάληκτα επίθετα της γ΄ κλίσης σε -εις, -εσσα, -εν:

 

1. Αποβάλλουν το -ντ πριν από το -ς της κατάληξης. (π.χ. ὁ χαρίεντ-ς > ὁ χα-ρίεντ -ς > ὁ χαρίεις).

2. Αποβάλλουν το τελικό -τ, όταν δεν υπάρχει κατάληξη (π.χ. τὸ χαρίεντ > τὸ χαρίεν).

3. Η κλητική ενικού του αρσενικού γένους σχηματίζεται από το θέμα. π.χ. (ὦ χαρίεν (< ὦ χαρίεντ).

4. Σύμφωνα με το επίθετο ὁ χαρίεις κλίνεται μια σειρά επιθέτων που σημαίνουν πλησμονή όπως: ἀστερόεις, -εσσα, -εν (= γεμάτος αστέρια), ἰχθυόεις, -εσσα, -εν (= γεμάτος ψάρια), ἀνεμόεις, -εσσα, -εν (= γεμάτος άνεμο ή γρήγορος όπως ο άνεμος), ὑλήεις, -εσσα, -εν (= γεμάτος δάση) κ.ά.

5. Κατά το επίθετο ὁ χαρίεις κλίνεται επίσης και η μετοχή του παθητικού αορίστου σε -είς, εῖσα, -εν, π.χ. λυθείς, λυθεῖσα, λυθέν (θ. λυθεντ-).

 

Για την κλίση της μετοχής αυτής βλ. και την παραγρ. 187(2) της Γ.Α.Ε.).

 

γ) Τα αφωνόληκτα δικατάληκτα επίθετα της γ΄ κλίσης σε -ις /-ι (π.χ ὁ, ἡ εὔελπις, τὸ εὔελπι) είναι σύνθετα με β΄ συνθετικό αφωνόληκτο όνομα. Τα επίθετα αυτά κλίνονται συνήθως σύμφωνα με το β΄ συνθετικό τους (π.χ. το επίθετο εὔελπις κλίνεται όπως περίπου και το όνομα ἐλπίς). Στην κατηγορία αυτή ανήκουν επίθετα όπως: ὁ, ἡ ἄχαρις, τὸ ἄχαρι (θ. αχαριτ-), ὁ, ἡ ἐπίχαρις, τὸ ἐπίχαρι, ὁ, ἡ φιλόπολις, τὸ φιλόπολι (θ. φιλοπολιδ-), ὁ, ἡ φίλερις, τὸ φίλερι (= ο φιλόνικος, ο καυγατζής, θ. φιλεριδ-).

δ) Κατά το επίθετο ὁ μέλας κλίνεται επίσης και το επίθετο ὁ τάλας, ἡ τάλαινα, τὸ τάλαν (= ο δυστυχής).

 

Δ. ΑΣΚΗΣΕΙΣ

 

 

 

 

Για τα τριτόκλιτα επίθετα μπορείς να διαβάσεις στον «Ελληνικό Πολιτισμό» εδώ.
Ασκήσεις θα βρεις εδώ
Μπορείς να συμβουλευτείς τη Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής εδώ