Κατεβάστε τις ενότητες 6-10 σε αρχείο 
ΟΙ ΝΟΜΟΙ
Ο Ρωμαίος ρήτορας, πολιτικός και φιλόσοφος Κικέρωνας (106-43 π.Χ.) ασχολήθηκε με το πρόβλημα των νόμων και στα θεωρητικά του έργα (συγκεκριμένα στο «De legibus», «Για τους νόμους») και στους ρητορικούς του λόγους. Επιδίωξε μια σύνθεση – χωρίς να είναι βέβαιο ότι την πέτυχε – ανάμεσα στην ελληνική φιλοσοφική αντίληψη για τους νόμους και στη ρωμαϊκή πραγματικότητα. Το απόσπασμα που ακολουθεί είναι από τον λόγο του «Pro Cluentio», που τον έγραψε το 66 π.Χ.
Διάβασε για τον Κικέρωνα
, Ο άνθρωπος είναι το
χειρότερο ζώο όταν ζει χωρίς νόμους
Το κείμενο
In eā civitāte, quam leges continent, boni virilibenter leges servant. Lex enim est fundamentum libertātis, fons aequitātis. Mens et animus et consilium et sententia civitātis posita est inlegibus. Ut corpora nostra sine mente, sic civitas sine lege non stat. Legum ministri sunt magistrātus, legum interpretes iudices, legum denique omnes servi sumus: sic enim liberi esse possumus.
Λεξιλόγιο
lex, legis (θ.) νόμος
contineo, 2 (cum + teneo) συγκρατώ·στεριώνω
bonus -a -um καλός(1)
libenter (επίρρ.) πρόθυμα
servo, 1 τηρώ, φυλάω(2)
enim (σύνδ. αιτ.) γιατί = γάρ
fundamentum -i θεμέλιο(3)
lībertas-ātis (θ.) ≃ ελευθερία(4)
fons, fontis (αρσ.) πηγή
aequitas -ātis (θ.) δικαιοσύνη
mens, mentis (θ.) νους, πνεύμα
consilium -ii (i) σκέψη
sententia -ae άποψη, κρίση, «θέση»
ut (σύνδ. παραβ.)..sic όπως ...έτσι
sine (προθ. + αφ.) χωρίς(5)
sto, 1 στέκομαι, υπάρχω
minister -tri θεράποντας, υπηρέτης(6)
magistrātus-us (δ' κλ., ον. πληθ.) οι αρχές(7)
interpres -pretis (αρσ.και θ.) ερμηνευτής
iudex -icis (αρσ.) δικαστής
omnis -is -e (επίθ.) όλος, ο καθένας
servus -i δούλος· υπηρέτης(8)
liber -era -erum = ελεύθερος(9)
esse απαρ. του ενεστ. του sum
possum ( + τελ. απαρ.) μπορώ(10)
līberi esse possumus μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι (βλ. το μάθ. VII).
Ετυμολογικά: 1. πρβ. μπουνάτσα = καλοκαιρία· << βεν. 2. ὁρῶ < Fopῶ 3. < fundo 4. < līber ≃ ελεύθερος· lībero 5. ἄνευ 6. πρβ. minimus 7. < magister 8. κυρ. «φύλακας»· πρβ. servo 9. ≠ lĭber -bri = βιβλίο 10. < pote – «κύριος» + sum· πρβ. δεσ– πότης = «κύριος του σπιτιού».
Κείμενο και μετάφραση
Δες τη μετάφραση κάθε σειράς πατώντας στο μ
ή εμφάνισε - απόκρυψε όλη τη μετάφραση πατώντας εδώ
ΡΗΜΑΤΑ
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ
ΕΠΙΘΕΤΑ
Δες τα παραθετικά των επιθέτων πατώντας στο β ή εμφάνισε - απόκρυψέ τα όλα πατώντας εδώ
Β΄ ΚΛΙΣΗΣ
Γ΄ ΚΛΙΣΗΣ
ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ
is, ea, id (οριστική)
qui, quae, quod (αναφορική)
noster, nostra, nostrum (κτητική)
ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ
Denique
libenter – libentius – libentissime
Γραμματικές παρατηρήσεις
Κλίση των κύριων ουσιαστικών και επιθέτων του κειμένου
| Ενικός αριθμός | ||||
| ονομ. | civitas | lex | omnis | omne |
| γεν. | civitatis | legis | omnis | omnis |
| δοτ. | civitati | legi | omni | omni |
| αιτ. | civitatem | legem | omnem | omne |
| κλ. | civitas | lex | omnis | omne |
| αφ. | civitate | lege | omni | omni |
| Πληθυντικός αριθμός | ||||
| ονομ. | civitaes | leges | omnes | omnia |
| γεν. | civitatum (-ium) | legum | omnium | omnium |
| δοτ. | civitatibus | legibus | omnibus | omnibus |
| αιτ. | civitates | leges | omnes | omnia |
| κλ. | civitates | leges | omnes | omnia |
| αφ. | civitatibus | legibus | omnibus | omnibus |
Χρονικές αντικαταστάσεις
| εν. | continent | servant | est | ponitur | stat | sunt | sumus | esse | possumus |
| πρτ. | continebant | servabant | erat | ponebatur | stabat | erant | eramus | poteramus | |
| μελ. | continebunt | servabunt | erit | ponetur | stabit | erunt | erimus | futuros esse/ fore | poterimus |
| πρκ. | continuerunt/ continuere | servaverunt/ servavere | fuit | posita est | stetit | fuerunt/
fuere | fuimus | fuisse | potuimus |
| υπρ. | continuerant | servaverant | fuerat | posita erat | steterat | fuerant | fueramus | potueramus | |
| σ.μ. | continuerint | servaverint | fuerit | posita erit | steterit | fuerint | fuerimus | potuerimus |
Συντακτικές παρατηρήσεις
Αναγνώριση δευτερευουσών προτάσεων
quam legēs continent: δευτερεύουσα αναφορική, προσδιοριστική πρόταση στη λέξη civitate της κύριας στην οποία λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quam και εκφέρεται με οριστική (continent), καθώς εκφράζει το πραγματικό γεγονός.
Ut corpora nostra sine mente: δευτερεύουσα επιρρηματική, απλή, παραβολική, συγκριτική, που δηλώνει τον τρόπο. Εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο ut και εκφέρεται με οριστική ( εννοούμενο ρήμα non stant), αφού η σύγκριση αφορά σε δύο καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται ότι είναι αντικειμενική πραγματικότητα. Η παραβολική πρόταση λειτουργεί ως β΄ όρος σύγκρισης. Ο α΄ όρος είναι η κύρια πρόταση «sic civitas…non stat». Το τροπικό επίρρημα sic της κύριας προεξαγγέλλει την απλή παραβολική/συγκριτική πρόταση του τρόπου.
Μετατροπή δευτερεύουσας πρότασης σε μετοχή
In ea civitate, quam leges continent (δευτερεύουσα αναφορική με όρο αναφοράς το civitate)
→ Επιθετική μετοχή συνημμένη στο civitate: In ea civitate leges continente
Μετατροπή σύνταξης
| Μετατροπή ενεργητικής | Σε παθητική σύνταξη |
| In ea civitate, quam leges continent, boni viri… leges servant | In ea civitate, quae legibus continetur, a bonis viris… leges servantur |
| Μετατροπή παθητικής | Σε ενεργητική σύνταξη |
| Mens et animus et consilium et sentential… posita est (a civibus) | (cives) mentem et animum et consilium et sententiam… posuerunt |