Ο Αυγείας ήταν βασιλιάς της Ήλιδας, γιος του Ήλιου και της Ιφιβόης ή της Ναυσιδάμης, όπως κάποιοι λένε, του Ποσειδώνα σύμφωνα με άλλους, του Λαπίθη Φόρβαντα και της Υρμίνης, κόρης του Νηλέα, ισχυρίζονται κάποιοι τρίτοι ή του Ηλείου, του επώνυμου ήρωα του τόπου. Με βεβαιότητα αναφέρεται ο Άκτορας ως αδελφός του και ο Αιήτης ως ετεροθαλής. Επειδή θέλησε να γνωρίσει αυτόν τον δεύτερο αδελφό, πήρε μέρος στην Αργοναυτική εκστρατεία. Παιδιά του ήταν η Αγαμήδη, η Επικάστη, ο Φυλέας, ο Αγασθένης, ίσως και ο Εύρυτος, ο Άδμητος, η Αμβρακία. Τον αναφέρει και ο Νέστορας στην αφήγηση που κάνει περιγράφοντας τους αγώνες μεταξύ Πυλίων και Ηλείων (Ιλ. Λ 701). Ο Αυγείας στήριζε τον πλούτο του στα πολλά κοπάδια που κληρονόμησε από τον πατέρα του. Η αμέλεια όμως που έδειξε σχετικά με τη διαχείριση των συσσωρευμένων από χρόνια αποβλήτων τους έκανε τα χωράφια άγονα. Και ο Ευρυσθέας μηχανεύτηκε μια άκρως προσβλητική πράξη για τον Ηρακλή: τον διέταξε να τα καθαρίσει σε μία μόνο μέρα χωρίς τη βοήθεια κανενός. Αυτός θα ήταν ο πέμπτος άθλος του Ηρακλή (κατά τον Απολλόδωρο).

Η κόπρος του Αυγεία

Ο Ηρακλής παρουσιάστηκε στον Αυγεία και, χωρίς να φανερώσει ότι το κάνει κατά διαταγή του Ευρυσθέα, είπε ότι θα καθαρίσει την κόπρο σε μία μόνο μέρα, με τον όρο ο Αυγείας να του δώσει για αντάλλαγμα το ένα δέκατο από τα ζώα του. Και εκείνος έδωσε τον λόγο του, γιατί δεν πίστευε ότι ο ξένος του θα μπορούσε να φέρει σε πέρας με επιτυχία το εγχείρημα. Αλλά αν η εντολή του Ευρυσθέα αποσκοπούσε στην ταπείνωση του εξαδέλφου του, ο Ηρακλής, με τη σειρά του μηχανεύτηκε πώς να καθαρίσει τους στάβλους χωρίς ο ίδιος να αγγίξει την κόπρο. Έχοντας για μάρτυρα τον γιο του Αυγεία Φυλέα, ο Ηρακλής χώρισε στα δύο τα θεμέλια του στάβλου και παροχέτευσε μέσα στους στάβλους τα νερά των γειτονικών ποταμών Αλφειού και Πηνειού, ή, σύμφωνα με άλλες εκδοχές, μόνο του ενός ή του άλλου [1], ανοίγοντας αλλού διέξοδο για την εκροή των υδάτων. [Εικ. 1, 2, 3] Σύμφωνα με άλλη εκδοχή το πρόβλημα ήταν η συσσωρευμένη κόπρος μέσα στους στάβλους. Και ο Ηρακλής άνοιξε τρύπες στους τοίχους που περιέβαλλαν τους στάβλους, ώστε να περάσουν τα νερά των ποταμών και να παρασύρουν την κοπριά. «Και βέβαια στέκεται κανείς με θαυμασμό μπροστά στη σύλληψη αυτής της ιδέας. Γιατί εκτέλεσε την αλαζονική προσταγή χωρίς καμιά ντροπή και χωρίς την οποιαδήποτε υποχώρηση σε οτιδήποτε, που θα ήταν ανάξιο της αθανασίας» (Διόδ. 4.13.3). Παρά το θαυμαστό αποτέλεσμα, ο Αυγείας, όταν έμαθε ότι ο Ηρακλής είχε εκτελέσει το έργο κατ’ εντολή του Ευρυσθέα, αρνήθηκε να του δώσει την αμοιβή, μάλιστα αρνιόταν και ότι την είχε υποσχεθεί, έλεγε μάλιστα ότι ήταν έτοιμος και δεχόταν να περάσει από δίκη γι’ αυτό το θέμα. Όταν οι δικαστές κατέλαβαν τις θέσεις τους, ο Ηρακλής κάλεσε τον Φυλέα ως μάρτυρα, που, συνηγορώντας για τη συμφωνημένη αμοιβή, μίλησε εναντίον του πατέρα του. Οργισμένος ο Αυγείας, πριν ακόμη εκδοθεί η απόφαση, διέταξε και τον Φυλέα και τον Ηρακλή να εγκαταλείψουν την Ήλιδα. Στο μεταξύ, ο Ευρυσθέας δεν αποδέχθηκε ότι ο Ηρακλής επιτέλεσε άθλο και δεν τον συμπεριέλαβε στους δέκα συμφωνημένους, λέγοντας ότι είχε διαπραχθεί με αντίτιμο.

Εκστρατεία του Ηρακλή στην Ήλιδα εναντίον του Αυγεία

Πολύ αργότερα, και αφού ο Ηρακλής είχε επιτελέσει όλους τους άθλους του, επιχείρησε εκστρατεία εναντίον του Αυγεία στην Ήλιδα. Η αιτία της εκστρατείας εδράζεται στην εποχή που ο Ηρακλής είχε καθαρίσει τους στάβλους του βασιλιά αλλά εκείνος δεν του έδωσε την υπεσχημένη αμοιβή και τον εξόρισε από το βασίλειό του. Ο Ηρακλής, αφού συγκέντρωσε στρατό από την Αρκαδία και πήρε μαζί του άνδρες άριστους απ’ όλη την Ελλάδα που πήγαν μαζί του εθελοντικά, εκστράτευσε εναντίον του Αυγεία. Ο Αυγείας, όταν πληροφορήθηκε για τον πόλεμο που ετοίμαζε εναντίον του ο Ηρακλής, όρισε στρατηγούς των Ηλείων τον Εύρυτο και τον Κτέατο, που ήταν ενωμένοι μεταξύ τους και υπερείχαν σε δύναμη από όλους τους ανθρώπους τότε, παιδιά της Μολιόνης και του Άκτορα, αδελφού του Αυγεία. Τα δύο αδέλφια, που θεωρούνταν και γιοι του Ποσειδώνα, επονομάζονταν Μολιονίδες από τη όνομα της μητέρας τους αλλά και Ακτορίονες από το όνομα του θνητού τους πατέρα. Αυτοί αποδεκάτισαν τον στρατό του Ηρακλή, τραυμάτισαν μάλιστα και τον αδελφό του Ιφικλή. Τούτο έγινε, γιατί στη διάρκεια της εκστρατείας, λένε οι μυθογράφοι, ο Ηρακλής αρρώστησε· γι’ αυτό και έκλεισε ειρήνη με τους Μολιονίδες. Όμως, όταν τελούνταν για τρίτη φορά τα Ίσθμια, και οι Ηλείοι έστειλαν τους Μολιονίδες να πάρουν μέρος στην τέλεση των θυσιών, ο Ηρακλής έστησε ενέδρα στις Κλεωνές, θέση πριν από την Κόρινθο, και τους σκότωσε· [Εικ. 4] εκστράτευσε κατόπιν εναντίον της Ήλιδας, με στρατό από το Άργος, τη Θήβα, την Αρκαδία, και κυρίευσε την πόλη. Αφού σκότωσε τον Αυγεία και τα υπόλοιπα παιδιά του, επανέφερε από την εξορία τον άλλο του γιο, τον Φυλέα, που είχε πάρει το μέρος του Ηρακλή, όταν ο πατέρας του αθέτησε τον λόγο του να δώσει ένα μέρος από τα κοπάδια του στον ήρωα για τον άθλο που είχε διαπράξει. Σε αυτόν τον γιο του Αυγεία έδωσε την εξουσία ο Ηρακλής. Σε ανάμνηση της νίκης του καθιέρωσε τους Ολυμπιακούς αγώνες, καθαγίασε το ιερό τέμενος στην Ολυμπία, την Άλτη στους νότιους πρόποδες του Κρόνιου λόφου, ανάμεσα στους ποταμούς Αλφειό και Κλαδέο, έκτισε έξι βωμούς για τους δώδεκα θεούς του Ολύμπου και ίδρυσε βωμό προς τιμή του Πέλοπα [2], ή, σύμφωνα με παράδοση που αναφέρει ο περιηγητής Παυσανίας, ταφικό μνημείο (κενοτάφιο) αφιερωμένο στον Πέλοπα, το Πελόπιο, μεταξύ του ναού της Ήρας και του ναού του Διός (5.13.1)· και τούτο γιατί ο Ηρακλής ήταν τέταρτος απόγονός του.

Πάντως, άλλες παραδόσεις θέλουν τον Ηρακλή να συγχωρεί τον Αυγεία και να του χαρίζει τη ζωή, δίνοντας όμως τη βασιλεία στον Φυλέα. Αυτός, αφού τακτοποίησε τα προβλήματα της χώρας, παρέδωσε ξανά τη βασιλεία στον Αυγεία και ο ίδιος αποσύρθηκε στο Δουλίχιο, όπου είχε πάει κατά την εξορία του. Σε αυτή την εκδοχή ο Αυγείας πεθαίνει γέρος από φυσικά αίτια, ο λαός τού αποδίδει θεϊκές τιμές και τον διαδέχεται στον θρόνο ο γιος του Αγασθένης. Ο μυθικός μάντης και αρχιτέκτονας Τροφώνιος μαζί με τον Αγαμήδη, οι πρώτοι που χρησιμοποίησαν τον λίθο στην κατασκευή μνημείων σε αντικατάσταση των πλίνθων και των ξύλων, έφτιαξαν το μνημείο για τον θησαυρό του αλλά με τρόπο που να μπορούν, μετακινώντας μια πέτρα, να παίρνουν κάτι από αυτόν τον θησαυρό. Στην κλοπή έπαιρνε μέρος και ο Κερκυόνας που το έσκασε μαζί με τον Τροφώνιο ως τον Ορχομενό, όμως επειδή καταδιώκονταν από τον Αυγεία και τον Δαίδαλο που είχε καλέσει σε βοήθεια, ο μεν Κερκυόνας κατέφυγε στην Αθήνα, ο δε Τροφώνιος στη Λεβαδιά.

Σχετικά λήμματα

ΑΙΗΤΗΣ, ΑΛΦΕΙΟΣ, ΕΥΡΥΣΘΕΑΣ, ΗΡΑ, ΗΡΑΚΛΗΣ, ΙΦΙΚΛΗΣ, ΚΛΑΔΕΟΣ, ΜΟΛΙΟΝΗ ΚΑΙ ΜΟΛΙΟΝΙΔΕΣ, ΜΟΛΙΟΝΙΔΕΣ, ΝΗΛΕΑΣ, ΠΕΛΟΠΑΣ, ΠΗΝΕΙΟΣ, ΠΟΣΕΙΔΩΝΑΣ, ΤΡΟΦΩΝΙΟΣ, ΦΥΛΕΑΣ