|
Μετά την ανακάλυψη της Αμερικής, το μεγάλο επίτευγμα που όλοι περίμεναν ήταν ο περίπλους της Γης. Κατά εντυπωσιακό τρόπο, ο άνθρωπος που ανέλαβε αυτή τη δύσκολη προσπάθεια για λογαριασμό της Ισπανίας ήταν ένας Πορτογάλος, ο Φερδινάνδος Μαγγελάνος Παρ’ ότι δεν γνώριζε την ύπαρξη θαλάσσιας διόδου μεταξύ Ατλαντικού-Ειρηνικού ωκεανού, ο Μαγγελάνος υποψιαζόταν την ύπαρξή της. Αυτές του οι υποψίες τον έκαναν να πλεύσει κατά μήκος των νοτιοανατολικών ακτών της νότιας Αμερικής. Ο Μαγγελάνος πίστευε ακράδαντα ότι τα ‘Νησιά των Μπαχαρικών’, όπως τα έλεγαν οι Ευρωπαίοι, δεν απείχαν πολύ από τον Παναμά. Σύντομα θα διαπίστωνε και μόνος του ότι η απόσταση αυτή δεν ήταν και τόσο μικρή... Η πρώτη φάση του ταξιδιού Το ταξίδι ξεκίνησε στις 10 Αυγούστου 1519 από τη Σεβίλλη της Ισπανίας. Η αποστολή αποτελούνταν από πέντε πλοία (‘Τρινιδάδ’, ‘Σαν Αντόνιο’, ‘Κονθεπθιόν’, ‘Βικτόρια’ και ‘Σαντιάγκο’), το μεγαλύτερο από τα οποία δεν ξεπερνούσε τους 120 τόνους. Το πλήρωμα ήταν, συνολικά, 265 άνδρες από εννέα εθνικότητες. Ανάμεσα σε αυτούς υπήρχε και ένας σκλάβος από τις Μολούκες, που θα εκτελούσε χρέη διερμηνέα όταν θα έβρισκαν τα νησιά, καθώς και ένας άνθρωπος επιφορτισμένος με «δημοσιογραφικά-ιστορικά καθήκοντα», ο Antonio Francesca Pigafetta από τη Βενετία, του οποίου το ημερολόγιο είναι η μοναδική πηγή πληροφοριών για το επικό ταξίδι που ξεκινούσε. Όλοι αυτοί δεν είχαν ιδέα πόσο μακριά θα έπρεπε να ταξιδέψουν. Τα πλοία κατευθύνθηκαν, αρχικά, προς τα Κανάρια νησιά, όπου στάθμευσαν για λίγες μέρες, και στη συνέχεια ανοίχτηκαν στον Ατλαντικό ωκεανό, αντιμετωπίζοντας από την αρχή εξαιρετικά αντίξοες καιρικές συνθήκες. Παράλληλα, άρχισαν να εκδηλώνονται αντιδράσεις κατά της αυταρχικής διοίκησης του Μαγγελάνου. Στις 13 Δεκεμβρίου 1519, η αποστολή έφτασε στις ακτές της Βραζιλίας, όπου παρέμεινε μερικές μέρες και ανεφοδιάστηκε σε τρόφιμα. Στη συνέχεια, τα πλοία κινήθηκαν νότια προσεγγίζοντας τις εκβολές του Ρίο ντε λα Πλάτα, τις οποίες ο Μαγγελάνος θεωρούσε είσοδο του πορθμού που οδηγεί στον Ειρηνικό. Μετά από πολυήμερες έρευνες, διαπίστωσε το λάθος του και διέταξε νότια πορεία, κατά μήκος των ακτών, με την ελπίδα ότι θα βρει τελικό τη δίοδο αυτή. Κατά το επόμενο δίμηνο, διέταξε την εξερεύνηση πολλών βαθιών κόλπων, ενώ το κρύο, οι τρικυμίες, ο φόβος του αγνώστου και οι άλλες κακουχίες αύξαναν την αγανάκτηση όχι μόνο των απλών ναυτών αλλά και πολλών αξιωματικών. Ο στολίσκος είχε φτάσει σε 50 μοίρες γεωγραφικό πλάτος και το πλήρωμα απαιτούσε να πάνε από το Ακρωτήρι της Καλής Ελπίδας στα νησιά των μπαχαρικών. Κάτι τέτοιο αρνήθηκε ο Μαγγελάνος, καθώς ήταν αντίθετο στην όλη λογική της αποστολής. Το Πάσχα (2 Απριλίου 1520) εκδηλώθηκε ανταρσία, με επικεφαλής τους πλοιάρχους των τριών από τα πέντε πλοία της αποστολής. Ο Μαγγελάνος προχώρησε στην άγρια καταστολή της εξέγερσης εκτελώντας δύο από τους επικεφαλής και εγκαταλείποντας τον τρίτο στις ακτές. Οι υπόλοιποι άνδρες που πήραν μέρος στην ανταρσία -οι υπηρεσίες των οποίων ήταν απαραίτητες για την επιτυχία του ταξιδιού- υποτάχθηκαν στις θελήσεις του Μαγγελάνου και «συγχωρήθηκαν». Ο Μαγγελάνος τους υποσχέθηκε ότι, αν έφταναν σε γεωγραφικό πλάτος 75 μοιρών νότια και δεν έβρισκαν δυτικό πέρασμα, θα προχωρούσαν ανατολικά. Αν δει κανείς σήμερα τον χάρτη, διαπιστώνει ότι αυτό ήταν πρακτικά αδύνατο λόγω των πάγων της Ανταρκτικής, που η ύπαρξή της αγνοούνταν τότε. Η αποστολή παρέμεινε στις ακτές της νότιας Αργεντινής για ένα 8μηνο περίπου, ώσπου να περάσουν οι δύσκολοι χειμερινοί μήνες. Σημαντικότερα γεγονότα της περιόδου αυτής υπήρξαν η καταστροφή του πλοίου ‘Σαντιάγκο’, που τσακίστηκε στα βράχια κατά τη διάρκεια αναγνωριστικής αποστολής, και η γνωριμία με τους πανύψηλους ιθαγενείς, τους γνωστούς ως Παταγώνες. Η συμπεριφορά των τελευταίων ήταν, αρχικά, φιλική, αλλά στη συνέχεια έγινε εξαιρετικά επιθετική. Στα τέλη Αυγούστου του 1520, ο στολίσκος κινήθηκε ακόμη πιο νότια και ύστερα από περιπετειώδη πορεία βρέθηκε (21 Οκτωβρίου 1521) στην είσοδο του θαλάσσιου διαδρόμου, που με τόση αγωνία, αναζητούσαν. Ο Μαγγελάνος το ονόμασε ‘Κανάλι των Αγίων Πάντων’, αλλά σήμερα το καλούν με το δικό του όνομα. Ο πορθμός είχε μήκος 600 χιλιόμετρα, ήταν δαιδαλώδης και ο διάπλους του αποδείχτηκε εξαιρετικά δύσκολος και επικίνδυνος. Ισχυροί άνεμοι με απότομες εναλλαγές απειλούσαν να στείλουν κάθε στιγμή τα πλοία στα απότομα βράχια, ενώ τα ρεύματα ήταν ύπουλα. Ενδεικτικό των πολλών προβλημάτων είναι το ότι ένα από τα πλοία, το ‘Σαν Αντόνιο’, αποσπάστηκε από το στολίσκο και πήρε το δρόμο της επιστροφής για την Ισπανία, με μεγάλο μέρος από τις προμήθειες. Καθώς τα πλοία έπλεαν τα βράδια, οι αναρίθμητες φωτιές από τις εγκαταστάσεις των ντόπιων έκαναν τον Μαγγελάνο να ονομάσει αυτή την παγωμένη και ανεμοδαρμένη έκταση «Γη του Πυρός» (Tierra del Fuego). Τελικά, στις 28 Νοεμβρίου 1520, τα εξαντλημένα πληρώματα αντίκρισαν επιτέλους ανοιχτή θάλασσα, έναν ωκεανό μαγευτικά ήρεμο, που έκανε τον αλύγιστο, μέχρι τότε, Μαγγελάνο, έπειτα από 38 μέρες αγώνα, ξέσπασε και έβαλε τα κλάματα: «Και είθε ο ωκεανός να είναι πάντα ήρεμος και καλοπροαίρετος σαν σήμερα. Και με αυτή την ελπίδα, τον βαφτίζω Mar Pacifico». Η πρώτη φάση του εγχειρήματος είχε στεφθεί με επιτυχία και τώρα έμενε η πορεία προς τα ‘Νησιά των Μπαχαρικών’. Η δεύτερη φάση του ταξιδιού Ο Μαγγελάνος πίστευε ότι, από τη στιγμή που έπλεε στον Ειρηνικό ωκεανό, είχε ακόμη τρεις - τέσσερις μέρες ταξίδι για να φτάσει στα Νησιά των Μπαχαρικών. Μόνο που οι εκτιμήσεις του απείχαν τραγικά από την πραγματικότητα, καθώς δεν υπήρχε ακριβής τρόπος εκείνη την εποχή να υπολογιστεί το γεωγραφικό μήκος. Η δεύτερη φάση του ταξιδιού -ο διάπλους του Ειρηνικού- επιφύλασσε νέες οδυνηρές εκπλήξεις στον Μαγγελάνο και τους ναυτικούς του. Για εβδομάδες ολόκληρες δεν φαινόταν πουθενά στεριά, ενώ τα τρόφιμα και το νερό εξαντλούνταν, χωρίς να μπορούν να αντικατασταθούν. Λίγες εβδομάδες μετά την έξοδο από το Στενό του Μαγγελάνου, μέλη του πληρώματος άρχισαν να πεθαίνουν. Μέσα στην ατελείωτη μονοτονία της διαδρομής, το σκορβούτο και η έλλειψη τροφίμων θέριζαν τους ναύτες. Τα τελευταία τρόφιμα σάπιζαν, εκτεθειμένα στον υγρό και ζεστό αέρα, καθώς και οι τελευταίοι πιγκουίνοι και οι φώκιες που είχαν σκοτώσει και αλατίσει στα ανοιχτά της Παταγονίας. Το νερό είχε γίνει θολό, ενώ τα σκουλήκια ρήμαζαν προμήθειες, ρούχα και πανιά. Στα μέσα Ιανουαρίου του 1521, οι περισσότεροι από τους άνδρες που δεν είχαν πεθάνει, ήταν τόσο άρρωστοι που δυσκολεύονταν ακόμα και για να περπατήσουν στο κατάστρωμα. Ακόμα και ο Μαγγελάνος είχε φτάσει σε οριακό σημείο: μια μέρα πέταξε τους χάρτες του από το πλοίο σε μια κρίση θυμού. Τέλος Ιανουαρίου, ο στολίσκος συνάντησε ένα μικρό νησάκι, όπου έμειναν μια βδομάδα, γεμίζοντας με φρέσκο νερό τα βαρέλια τους και καταναλώνοντας αβγά χελώνας. Γεμάτοι αισιοδοξία, συνέχισαν την πορεία τους πιστεύοντας ότι το νησάκι ήταν το πρώτο από τα νησιά που προσπαθούσαν να φτάσουν. Στην πραγματικότητα, είχαν καλύψει μόλις το ένα τρίτο της απόστασης. Σύντομα, η πείνα και η δίψα άρχισαν να βασανίζουν, ξανά, το πλήρωμα. Το ταξίδι, μετά το μικρό διάλειμμα, γινόταν όλο και πιο αγωνιώδες, μια προσπάθεια για επιβίωση μάλλον παρά για εξερεύνηση. Στις 4 Μαρτίου 1521, η ναυαρχίδα δεν είχε ούτε ίχνος από τρόφιμα. Όσοι ναύτες είχαν επιβιώσει και διέθεταν ακόμη τα δόντια τους έτρωγαν τομάρια από τα ζώα και πετσιά από τα πανιά! Οι περισσότεροι είχαν πάψει πλέον να ελπίζουν και περίμεναν μόνο τον θάνατο. Στις 6 Μαρτίου, ο μοναδικός ναύτης που μπορούσε ακόμα να ανεβεί στα κατάρτια είδε επιτέλους στεριά. Ζητωκραυγές ακούστηκαν, κανονιές έπεσαν και οι ναύτες γονάτισαν στο κατάστρωμα και προσευχήθηκαν. Ο Μαγγελάνος και οι ναύτες του είχαν, επιτέλους, διασχίσει τον Ειρηνικό ωκεανό! Το αγωνιώδες ταξίδι, για το οποίο πίστευε ότι θα χρειάζονταν μόνο τρεις - τέσσερις μέρες, κράτησε, τελικά, τρεισήμισι μήνες. Ύστερα από τρεις μέρες για ανεφοδιασμό σε τρόφιμα και νερό, ο Μαγγελάνος συνέχισε την πορεία τους προς τις Μολούκες, με δευτερεύοντα σκοπό την προσάρτηση των νησιών του φιλιππινέζικου αρχιπελάγους στο όνομα της Ισπανίας. Σε κάποιο από τα νησιά που αποβιβάστηκαν, ο σκλάβος από τις Μολούκες, συμμετείχε στο ταξίδι ως διερμηνέας, συνάντησε ανθρώπους που μιλούσαν τη γλώσσα του. Η γλωσσολογική υφήλιος είχε κλείσει, καθώς ένας άνθρωπος από τις Μολούκες πήγε ως σκλάβος προς τα δυτικά και συνεχίζοντας δυτικά έφτασε στα μέρη όπου μιλούσαν τη γλώσσα του! Ο Μαγγελάνος δεν έμεινε για πολύ ζωντανός, για να πανηγυρίσει την επιτυχία του. Παρά τις παρακλήσεις του πληρώματος, ο αρχηγός της αποστολής επέμεινε να συνεχίσει τις εξερευνήσεις, καθώς και τον προσηλυτισμό των ιθαγενών, οι οποίοι φάνηκαν ιδιαίτερα δεκτικοί στα κηρύγματα του Καθολικισμού. Η άρνηση του φυλάρχου Cilapulapu, στο νησί Μακτάν, να ασπαστεί τη χριστιανική θρησκεία εξαγρίωσε τον Μαγγελάνο, που αποβιβάστηκε με μόλις εξήντα άνδρες στην ακτή, για να σκοτωθεί σε μια μάχη σώμα με σώμα απέναντι σε 2-3.000 ιθαγενείς, έξι εβδομάδες μετά το πέρασμα του Ειρηνικού. Ο θάνατος του Μαγγελάνου είχε τραγικές συνέπειες. Οι υπόλοιποι φύλαρχοι της περιοχής, διαπιστώνοντας ότι οι Ευρωπαίοι κάθε άλλο παρά άτρωτοι ήταν, στράφηκαν εναντίον των ανδρών του Μαγγελάνου και εξόντωσαν αρκετούς από αυτούς. Όσοι γλίτωσαν, αναχώρησαν πανικόβλητοι με τα τρία πλοία. Το ταξίδι της επιστροφής υπήρξε περιπετειώδες. Οι ναυτικοί υποχρεώθηκαν να βυθίσουν το πλοίο ‘Κονθεπθιόν’, καθώς οι 115 άνδρες που είχαν απομείνει δεν μπορούσαν να επανδρώσουν και τα τρία πλοία. Το ‘Τρινιδάδ’ βυθίστηκε, λίγο αργότερα, από πορτογαλικά πλοία. Έμεινε μόνο το δεύτερο μικρότερο πλοίο της αποστολής, το ‘Βικτόρια’, με κυβερνήτη τον Χουάν Σεμπαστιάν ντελ’ Κάνο για να συνεχίσει την πορεία προς τα δυτικά. Οι ναυτικοί του ‘Βικτόρια’ πέρασαν μια αληθινή οδύσσεια επιστρέφοντας μόνοι τους στην Ισπανία, μέσω Ιάβας και Αφρικής, αντιμετωπίζοντας το σκορβούτο που τους βασάνισε στον Ινδικό ωκεανό, καταιγίδες από μουσώνες και το κρύο στα νερά της Ανταρκτικής, καθώς κατέβηκαν αρκετά χαμηλά, για να αποφύγουν τα πορτογαλικά πλοία που περιπολούσαν στο Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας. Στις 6 Σεπτεμβρίου 1522, το ‘Βικτόρια’ έφτασε στην Ισπανία περισσότερο ως ναυάγιο παρά ως πλοίο, με πανιά σκισμένα και τις αντλίες να δουλεύουν ασταμάτητα, για να το κρατήσουν στην επιφάνεια. Στα αμπάρια του υπήρχαν 533 αγγλικοί στατήρες (καντάρια, εικοστό του τόνου) αρωματικά γαρίφαλα, που ξεπλήρωναν άνετα όλα τα έξοδα του ταξιδιού, και έμειναν αρκετά για το βασιλικό ταμείο. Από τους 265 που ξεκίνησαν, είχαν μείνει μόνο 18 άνδρες, οι οποίοι σιωπηλοί και ξυπόλητοι πήγαν με κεριά στο παρεκκλήσι της Santa Maria de la Victoria, για να προσευχηθούν. ΥΠΕΡΣΥΝΔΕΣΜΟΙ: Περισσότερα... http://www.mariner.org/age/mag
ΠΗΓΕΣ: Περισσότερα...
|
  Η αποστολή του Μαγγελάνου περνά το στενό που φέρει το όνομά του (Εγκυκλοπαίδεια Grand Larousse).  Ο Πορτογάλος θαλασσοπόρος Μαγγελάνος (Μαδρίτη, Εθνική Πινακοθήκη). |
. Μετά από πολύχρονη υπηρεσία στο πορτογαλικό ναυτικό, ο Μαγγελάνος έπεσε στη δυσμένεια του Πορτογάλου βασιλιά και, δυσαρεστημένος καθώς ήταν, τέθηκε στην υπηρεσία του βασιλιά της Ισπανίας για το μεγάλο εγχείρημα.