Spyros Karydis-Personal website

Η Οδηγήτρια Αγραφών Κέρκυρας. Ψηφίδες από τη μακραίωνη ιστορία της, Κέρκυρα 2011, σ. 182, 17Χ24 εκ., ΙSBN 978-960-93-3404-4.

Το χωριό Αγραφοί βρίσκεται στη βόρεια Κέρκυρα και απέχει από την πόλη 31 περίπου χιλιόμετρα. Η ονομασία του ανάγεται πιθανόν στους βυζαντινούς χρόνους ή στα πρώτα χρόνια της ανδηγαυικής κατοχής του νησιού και σχετίζεται με τους «άγραφους» χωρικούς, ελεύθερους από οιαδήποτε φοροδοτική υποχρέωση απέναντι στο κράτος.

Ο ναός της Οδηγήτριας, σήμερα ενοριακός ναός του χωριού, έχει μακρά ιστορία, η αρχή της οποίας ανάγεται, αν τα στοιχεία που παρέχουν οι πηγές είναι ακριβή, στον 13ο αιώνα. Οι παλαιότερες πληροφορίες για τον ναό προέρχονται από αντίγραφα εγγράφων, που χρονολογούνται στα έτη 1286, 1400 και 1401 αντίστοιχα. Από τα έγγραφα αυτά αντλούνται ενδιαφέρουσες πληροφορίες για την ίδρυση του ναού, την οργάνωση της ομάδας των κτητόρων του και την ιδιαίτερη τιμή που αποδιδόταν στη Θεοτόκο.

Οι παλαιότεροι κτήτορες του ναού ήταν οργανωμένοι σε αδελφότητα. Η αδελφότητα του ναού αποτελεί το παλαιότερο γνωστό δείγμα κτητορικής αδελφότητας στον κερκυραϊκό χώρο, η λειτουργία της οποίας διαπιστώνεται χωρίς διακοπή έως το τέλος της έβδομης δεκαετίας 20ού αιώνα, προσαρμοσμένη, από τον 18ο αιώνα, στα πολιτειακά διατάγματα που καθόρισαν άλλωστε τη λειτουργία όλων των αδελφοτήτων του ευρύτερου ιόνιου χώρου.

Ο ναός της Οδηγήτριας μετετράπη σε ανδρικό μοναστήρι με απόφαση της αδελφότητας το 1744 και οργανώθηκε το 1746, έπειτα από παλινδρομήσεις και ανακατατάξεις οφειλόμενες στην παραίτηση του εκλεγμένου πρώτου ηγουμένου και οργανωτή της νέας μονής. Η λειτουργία του μοναστηριού βεβαιώνεται έως τις αρχές του 19ου αιώνα, ήδη όμως με την ανατολή του νέου αιώνα και παρά την ύπαρξη ηγουμένου, φαίνεται πως δεν υφίστατο μοναστική αδελφότητα. Παρόλη την προσπάθεια των αδελφών και το ενδιαφέρον τους, η μονή στην τρίτη δεκαετία του 19ου αιώνα είχε πάψει ουσιαστικά να λειτουργεί. Από το μοναστήρι απέμενε μόνον ως ενθύμηση η τάση των αδελφών να επιλέγουν τον εφημέριο από την τάξη των ιερομονάχων.

Ο ναός ήταν ενταγμένος στο ενοριακό πλέγμα της τοπικής Εκκλησίας, το οποίο κατά την περίοδο της βενετοκρατίας και έως την Ένωση του νησιού με το ελληνικό κράτος (1864) προσδιοριζόταν από την κατοχή οικογενειακού ταφικού μνημείου σε ένα ναό, τη συμμετοχή του κατόχου του μνημείου στις ιεροπραξίες που τελούνταν στον ναό και στη λήψη των μυστηρίων από τον εφημέριο του ναού. Ενορίτες του ναού μπορούσαν να είναι τα μέλη της αδελφότητάς του, αλλά και άλλοι οι οποίοι είχαν αποκτήσει κληρονομικά ή με αγορά ταφικό μνημείο στον ναό ή στον χώρο που τον περιέβαλλε. Η παρουσία ενοριτών, ως σαφώς διακρινόμενης ομάδας, βεβαιώνεται το έτος 1528. Έκτοτε η παρουσία της δεν καταγράφεται, είναι βέβαιο όμως ότι υπήρχε και υποστήριζε με τον τρόπο της την ορθή λειτουργία του ναού και την τακτική του εφημερία. Η μετατροπή του ναού σε μοναστηριακό δεν επέφερε καμιά ουσιαστική διαφοροποίηση ούτε στη σχέση της αδελφότητας με τον ναό ούτε φυσικά στην ενοριακή του κατάσταση. Ο ναός σήμερα έχει τη μορφή ευρύχωρης μονόκλιτης βασιλικής του συνήθους επτανησιακού τύπου, Στον ναό δίνει πρόσβαση ένας μακρύς διάδρομος, πλαισιωμένος από τοίχο με πεσσούς και στρωμένος με πέτρα. Ο ναός περιβάλλεται από τη βόρεια και τη νότια πλευρά από θολωτούς νάρθηκες. Στη νοτιοδυτική πλευρά, υψώνεται το κωδωνοστάσιο με διάτρητα τοιχώματα και αυτοτελή έδραση.

Στο προαύλιο του ναού δεσπόζει η μνημειακή κεντρική δυτική είσοδος, με την περίτεχνη διακόσμηση και με τις τοιχογραφίες των αγίων Πέτρου και Παύλου δεξιά και αριστερά. Εσωτερικά ο ναός διαθέτει τέμπλο με τρία διαζώματα, και διώροφο γυναικωνίτη. Ο σημερινός ναός ανεγέρθηκε ή ανακαινίστηκε το 1677 από τους μαστόρους Σπύρο Κούστα και Ζαφείρη Βασιλάκη, οι οποίοι χάραξαν τα ονόματά τους και τον χρόνο κατασκευής σε γωνιακή πέτρα της ανατολικής πλευράς του ναού. Ο ναός κοσμείται με αξιόλογες εικόνες του 18ου και 19ου αιώνα στο τέμπλο, στους τοίχους και στην ουρανία, καθώς και με τοιχογραφίες του 18ου-19ου αιώνα στο Ιερό (Πρόθεση και κόγχη) και στο τέμπλο.

Στην παρούσα μελέτη το θέμα αναπτύσσεται σε οκτώ ενότητες που αναφέρονται στις πρώτες μαρτυρίες για τον ναό? στην αδελφότητα του ναού, στη συγκρότηση και στη λειτουργία της? στην ίδρυση του μοναστηριού, στην οργάνωση και τη διάλυσή του? στον ενοριακό χαρακτήρα του ναού, στην αρχιτεκτονική και στην εικονογράφησή του, στη βιβλιοθήκη και το αρχείο του, στα μετόχια του. Στο τέλος δημοσιεύονται τα σημαντικότερα έγγραφα που αφορούν τον ναό και το μοναστήρι.

Διάθεση: Ιερός Ναός Υ. Θ. Οδηγήτριας Αγραφών. Τηλ.:26610-37008.

 FULL TEXT | CONTENTS | INDEX | SUMMARY

Η Οδηγήτρια Αγραφών Κέρκυρας. Ψηφίδες από τη μακραίωνη ιστορία της, Κέρκυρα 2011, σ. 182, 17Χ24 εκ., ΙSBN 978-960-93-3404-4.

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Κύλιση προς τα επάνω