ΑΝΑΙΣΘΗΤΗ ΧΗΜΕΙΑ

Νάρκωση ή γενική αναισθησία είναι μια κατάσταση, όπου παρατηρείται απώλεια της συνείδησης και των αισθήσεων, όπως και των μυϊκών κινήσεων, χωρίς να επηρεάζονται σε σημαντικό βαθμό η αναπνοή, η κυκλοφορία και άλλες ζωτικές λειτουργίες. Οφείλεται σε παράλυση του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος και είναι αναστρέψιμη. Οταν απομακρυνθεί το αναισθητικό, αποκαθίστανται οι λειτουργίες.
 Η ολική νάρκωση ανακαλύφθηκε μεταξύ του 1842 - 1847.
 Τα αναισθητικά που προκαλούν ολική νάρκωση, εισπνεόμενα από τον ασθενή, που χρησιμοποιήθηκαν κατά καιρούς είναι :
1) Το υποξείδιο του αζώτου ανακαλύφθηκε από τον Joseph Priestley το 1772 και σύντομα χρησιμοποιήθηκε από την αριστοκρατία σε "πάρτυ με αέριο του γέλιου", καθώς σε μικρές ποσότητες προκαλεί ευθυμία. Σε μεγαλύτερες ποσότητες προκαλεί αναισθησία, γι' αυτό και ήταν από τα πρώτα αναισθητικά που χρησιμοποιήθηκαν σε μίγμα με οξυγόνο. Η δράση του είναι γρήγορη, αλλά απαιτούνται μεγάλες ποσότητες. Οταν αντί για οξυγόνο χρησιμοποιηθεί αέρας, δεν εισέρχεται αρκετό οξυγόνο στο αίμα και μπορεί να προκληθεί εγκεφαλική βλάβη.
2) Ο διαιθυλαιθέρας (κοινός αιθέρας) πρωτοχρησιμοποιήθηκε το 1845 στην οδοντιατρική. Είναι δραστικό αναισθητικό και χρησιμοποιήθηκε ευρέως για πολλά χρόνια. Παρενέργειες της δράσης του είναι η ναυτία όταν συνέρχεται ο ασθενής. Ακόμα, επειδή είναι πάρα πολύ εύφλεκτος και σχηματίζει με τον αέρα υπεροξείδια, ενώσεις δηλητηριώδεις και εκρηκτικές, η χρήση του σταμάτησε.
3) Το χλωροφόρμιο ως αναισθητικό πρωτοπαρουσιάστηκε το 1847 από τον Σκώτο Simpson και τον Γάλλο Flourens. Η χρήση του έγινε γρήγορα δημοφιλής, από τη στιγμή που η βασίλισσα Βικτωρία στην Αγγλία γέννησε το όγδοο παιδί της, έχοντας υποστεί αναισθησία με χλωροφόρμιο. Το χλωροφόρμιο δεν είναι εύφλεκτο, προκαλεί την επιθυμητή νάρκωση, αλλά έχει σοβαρά μειονεκτήματα : προκαλεί ζημιά στο σηκώτι και αν έρθει σε επαφή με οξυγόνο, οξειδώνεται στο δηλητηριώδες αέριο φωσγένιο. Ετσι, η χρήση του εγκαταλείφθηκε.
 Στην Ελλάδα η πρώτη νάρκωση με αιθέρα έγινε στην Αθήνα τον Απρίλιο του 1847 από τον Βαυαρό γιατρό Treiber, ενώ το 1848 ο επίσης Βαυαρός γιατρός Landerer χρησιμοποίησε χλωροφόρμιο.
4) Ο διβινυλαιθέρας προτάθηκε σαν αναισθητικό το 1930. Είναι πολύ πιο δραστικός από τον κοινό αιθέρα, αλλά μειονεκτεί στο ότι πολύ γρήγορα ο ασθενής φτάνει σε πολύ βαθιά νάρκωση. Οπως και ο διαιθυλαιθέρας, είναι πολύ εύφλεκτος.
5) Το πιο δραστικό αναισθητικό αέριο, το κυκλοπροπάνιο, χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1934. Μικρές ποσότητες γρήγορα προκαλούν αναισθησία χωρίς να μείνει ο ασθενής αναίσθητος για πολύ. Το μεγάλο του μειονέκτημα είναι ότι σχηματίζει εκρηκτικά μίγματα με τον αέρα. Ετσι χρειάζεται απαραίτητα ειδικός εξοπλισμός και πεπειραμένος αναισθησιολόγος.
6) Τα σύγχρονα αναισθητικά είναι οργανικές ενώσεις που περιέχουν φθόριο, όπως το αλοθάνιο. Αυτές οι ενώσεις δεν είναι εύφλεκτες και σχετικά με τις άλλες είναι πιο ασφαλείς για τον ασθενή. Ο μόνος κίνδυνος που υπάρχει με αυτές, όπως και όλα τα παράγωγα που περιέχουν αλογόνα (φθόριο, χλώριο, βρώμιο) είναι χρόνια ηπατική βλάβη.
Το αλοθάνιο χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1956 από τον Raventos και είναι πολύ ακριβό αναισθητικό. Παρ' όλο τούτο, σε μερικές χώρες (ΗΠΑ, Αγγλία) είναι αυτό που χρησιμοποιείται περισσότερο.
Το νεότερο από τα αναισθητικά που εισπνέονται είναι το μεθοξυφλουράνιο που εισάχθηκε στην αναισθησιολογία το 1962 και συνήθως χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με υποξείδιο του  αζώτου και οξυγόνο.

ΤΟΠΙΚΑ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΑ

  Τα τοπικά αναισθητικά είναι φάρμακα, τα οποία, όταν έρχονται σε επαφή με τις νευρικές ίνες, αναστέλλουν προσωρινά τη διεγερσιμότητα και την αγωγιμότητά τους, με αποτέλεσμα αναισθησία σε εκείνο το σημείο, χωρίς όμως να προκαλούν αλλοιώσεις στους ιστούς. Στην πράξη πρόκειται για αναστολή κυρίως των περιφερικών νεύρων.
 Με τα τοπικά αναισθητικά αναστέλλεται πρώτα η δράση των αισθητικών νεύρων και κατόπιν των κινητικών.
  Από χημική άποψη ανήκουν κυρίως σε δύο ομάδες : τα υδροξυ-παράγωγα και τα αζωτούχα παράγωγα. Στα πρώτα ανήκουν η βενζυλική αλκοόλη (C₆H₅CH₂OH), η χλωροβουτανόλη, η φαινόλη, η οκτανόλη κλπ. Αυτά δεν είναι τόσο αποτελεσματικά όσο τα αζωτούχα παράγωγα και επιπλέον, μπορούν να προκαλέσουν νεύρωση στον τόπο της ένεσης.
  Τα δραστικότερα τοπικά αναισθητικά ανήκουν στη δεύτερη ομάδα και είναι αμινοεστέρες αρωματικών οξέων.
 Μπορούν να υπάρξουν και υποκατεστημένα παράγωγα αιθέρων ή αμιδίων.
 Οταν το άζωτο γίνει τεταρτοταγές, τότε δεν δρουν ως τοπικά αναισθητικά, επειδή δεν διαλύονται στα λιποειδή και έτσι δεν εισδύουν στις νευρικές ίνες.
  Για την ανεύρεση του ιδανικού τοπικού αναισθητικού παρασκευάστηκαν χιλιάδες παραγώγων. Από ένα τέτοιο φάρμακο επιζητείται έντονη τοπική αναισθητική δράση, η οποία να επέρχεται γρήγορα και να διαρκεί για αρκετό χρονικό διάστημα. Επίσης θα πρέπει να μην έχει τοπική ερεθιστική ενέργεια και να μην προκαλεί αλλεργικές αντιδράσεις.
  Τα τοπικά αναισθητικά που χρησιμοποιούνται κυρίως είναι η νοβοκαϊνη (προκαϊνη) και η ξυλοκαϊνη (λιδοκαϊνη).
 Η νοβοκαϊνη χρησιμοποιείται από πολύ παλιά (1905) και είναι πολύ ευδιάλυτη στο νερό. Μετά την απορρόφησή της διασπάται σε π-αμινοβενζοϊκό οξύ και διαιθυλαμινοαιθανόλη. Η αναισθησία διαρκεί 1 - 2 ώρες.

Η ξυλοκαϊνη άρχισε να χρησιμοποιείται το 1946 και έχει εκτοπίσει σχεδόν τελείως τη νοβοκαϊνη επειδή παρουσιάζει πολλά πλεονεκτήματα σε σχέση με αυτή. Εχει διπλάσια τοπική αναισθητική ενέργεια και είναι σταθερότερη ένωση. Η αναισθησία διαρκεί 2 - 4 ώρες.
  Μια άλλη κατηγορία τοπικών αναισθητικών είναι πολύ πτητικές ενώσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το αιθυλοχλωρίδιο CH₃CH₂Cl που έχει Σ.Ζ. 12^οC, δηλαδή σε θερμοκρασία δωματίου είναι αέριο, αλλά μπορεί να υγροποιηθεί κάτω από πίεση σε κλειστό δοχείο. Οταν το υγρό ψεκάζεται στο δέρμα, λόγω της γρήγορης εξάτμισής του, η επιφάνεια κρυώνει πολύ γρήγορα και οι ιστοί κοντά στην επιφάνεια παγώνουν. Ετσι γίνονται αναίσθητοι στον πόνο. Συνήθως ψεκάζεται σε ένα τραυματισμένο ιστό, ώστε να νεκρώσει τον πόνο. Χρησιμοποιείται κυρίως σε αθλητικές συναντήσεις για τους αθλητές που τραυματίζονται.