Το κόμμα είναι το πιο συχνό σημείο στίξης του γραπτού λόγου. Στον προφορικό λόγο τις περισσότερες φορές δε γίνεται αντιληπτή η χρήση του.
Χρησιμοποιείται, για να δείξει σταμάτημα του λόγου ανάμεσα σε λέξεις ή προτάσεις.
Με το κόμμα χωρίζονται:
1. Όμοιοι όροι της πρότασης (υποκείμενα, αντικείμενα, κατηγορούμενα, επιθετικοί ή επιρρηματικοί προσδιορισμοί, π.χ.
Ο Γιώργος, ο Πέτρος, ο Νίκος, ο Παύλος και ο Γιάννης θα μείνουν εδώ. (υποκείμενα)
Να φέρετε τα πιάτα, τα πιρούνια, τα μαχαίρια, τα ποτήρια και τις πιατέλες. (αντικείμενα)
Είναι ψηλός, γεροδεμένος, ξανθομάλλης. (κατηγορούμενα)
Παρατήρηση. Δε χωρίζονται με το κόμμα οι όμοιοι όροι που ενώνονται με συμπλεκτικό ή διαχωριστικό σύνδεσμο, π.χ.
Ο Γιώργος και ο Πέτρος θα μείνουν εδώ. (και, συμπλεκτικός)
Να μη φέρετε ούτε τα πιάτα ούτε τα ποτήρια. (ούτε, συμπλεκτικός)
Να φέρετε είτε τα πιάτα είτε τα ποτήρια. (είτε, διαχωριστικός)
2. Τα ρήματα που έχουν το ίδιο υποκείμενο. π.χ.
Ο Γιώργος σηκώθηκε, πλύθηκε, ντύθηκε, έφαγε και έφυγε για το σχολείο.
Θα φύγουμε στις έξι το απόγευμα, θα πάμε για λίγο από το σπίτι της Αντιγόνης, μετά θα πάμε σινεμά, θα φάμε κατιτίς κι ύστερα θα γυρίσουμε.
3. Με κόμμα χωρίζεται η κλητική προσφώνηση. π.χ.
Γιώργο, χάρηκα που είσαι καλά.
Νομίζω, Αντώνη, πως κάνεις λάθος.
4. Χωρίζεται με κόμμα κάθε λέξη ή φράση επιπρόσθετη, δηλαδή μια φράση που προσθέτει μια πληροφορία, π.χ.
Η Ελένη, η δασκάλα, αρρώστησε.
Θα έρθει ο Γιώργος, ο παιδικός μου φίλος.
5. Χωρίζεται με κόμμα ένα μόριο βεβαιωτικό ή ένα αρνητικό επίρρημα στην αρχή της περιόδου, το οποίο συνδέει τον λόγο με τα προηγούμενα ή γενικότερα επιρρηματικούς προσδιορισμούς που βρίσκονται στην αρχή, στο μέσο ή στο τέλος μιας πρότασης, π.χ.
– Θα μείνεις μαζί μας;
– Όχι, θα φύγω.
– Καλά, όπως νομίζεις.
Εκτός απ' αυτό, μου είπε ότι μ' αγαπάει.
Μου είπε, εκτός απ' αυτό, ότι μ' αγαπάει.
Μου είπε ότι με αγαπάει, εκτός απ' όλα τ' άλλα.
6. Χωρίζουμε με κόμμα ισοδύναμες προτάσεις, κύριες ή δευτερεύουσες,
α) όταν είναι ασύνδετες. π.χ. Ο Γιάννης σηκώθηκε, πλύθηκε με το κρύο νερό, έφαγε το πρωινό του, φόρεσε τα καινούρια του ρούχα και ξεκίνησε για τη δουλειά.
β) όταν συνδέονται με αντιθετικούς ή συμπερασματικούς συνδέσμους, π.χ. Θα σε περιμένω, αλλά μην αργήσεις.
7. Χωρίζονται με κόμμα οι δευτερεύουσες προτάσεις από τις κύριες, όταν είναι:
α) αιτιολογικές, π.χ. Φεύγω, επειδή δε μου αρέσει ο τρόπος σου.
β) συμπερασματικές, π.χ. Έφαγε τόσο, ώστε έσκασε.
γ) υποθετικές, π.χ. Σε περίπτωση πυρηνικού ολοκαυτώματος,
αν ζήσεις, θα είσαι μάλλον άτυχος.
δ) εναντιωματικές, π.χ. Ο Γιώργος δε της στάθηκε πιστός,
αν και είχε ορκιστεί αιώνια αγάπη.
ε) χρονικές, π.χ. Θα φύγω, όταν φύγεις κι εσύ.
στ) όσες αρχίζουν με το χωρίς να, π.χ. Μου πήραν το πορτοφόλι,
χωρίς να το καταλάβω.
ζ) τελικές (εκτός κι αν αρχίζουν με το να), π.χ. Ας πάμε λοιπόν,
για να δούμε κι εμείς.
η) προσθετικές αναφορικές, π.χ. Η μαμά του, που τον παρακολουθούσε από το παράθυρο, τον φώναξε να μπει μέσα.
θ) οι προτάσεις που αρχίζουν με το παρά, σαν β’ όρος της σύγκρισης κι είναι μεγάλες π.χ.
Κάλλιο αργά παρά ποτέ.
Καλύτερα να μείνεις εδώ, παρά να τρέχεις μέσα στη νύχτα μ’ αυτόν τον παλιόκαιρο.
ι) οι μετοχικές προτάσεις που είναι μεγάλες. π.χ.
Κρατώντας ανθισμένα κλαδιά αμυγδαλιάς και πλήθος λουλούδια του βουνού στην αγκαλιά της, μπήκε μέσα γελαστή.
Πήγαινε κουτσαίνοντας.
8. Σε ευθύ λόγο που βρίσκεται μέσα σε εισαγωγικά χωρίζονται με κόμματα λέξεις ή φράσεις που δεν ανήκουν σ’ αυτόν. π.χ.
9. Το κόμμα χρειάζεται ορισμένες φορές, παρά τους κανόνες που καθορίζουν τη θέση του, για να αποφύγουμε παρεξηγήσεις στην κατανόηση. π.χ. Χθες ακούσαμε τα συγκροτήματα Νέοι Ορίζοντες, Μελωδία, και Ρυθμός. (Χωρίς το κόμμα το Μελωδία και Ρυθμός θα αποτελούσε ένα συγκρότημα.)
10. Χωρίζονται με κόμμα
Δε χωρίζονται με κόμμα από τις κύριες προτάσεις οι δευτερεύουσες, όταν είναι:
α) ειδικές, π.χ. Ξαφνικά είδαν ότι οι στρατιώτες του εχθρού είχαν πλησιάσει.
β) πλάγιες ερωτηματικές, π.χ. Δεν ξέρει κανείς πού έχει πάει.
γ) οι διστακτικές, π.χ. Τότε φοβήθηκαν μην τους επιτεθούν.
δ) όσες εισάγονται με το να, π.χ. Είναι προτιμότερο να φύγεις.
Δε χωρίζονται με κόμμα οι αναφορικές που αποτελούν απαραίτητο συμπλήρωμα του λόγου. π.χ.
Γνωρίζω κάποια μυστικά που δεν τα ξέρουν οι άλλοι.
Χωρίζονται όμως με κόμμα, όταν αποτελούν συμπλήρωμα, π.χ.
Ο Γιώργος, που ξέρεις πόσο σε αγαπάει, μου είπε ότι θα έρθει απόψε μαζί μας.
