Χρονική αντικατάσταση

 

Τι είναι η χρονική αντικατάσταση;

 

Ας το πούμε σαν κανόνα:

Χρονική αντικατάσταση είναι η μεταφορά ενός ρηματικού τύπου σ' όλους τους χρόνους στην ίδια έγκλιση.

Με άλλα λόγια, αν έχουμε τον τύπο λύετε του ρ. λύω, (δηλαδή το β' πληθυντικό της οριστικής του ρ. λύω), θα πρέπει να μεταφέρουμε τον ίδιο τύπο σε όλους τους χρόνους, διατηρώντας την ίδια έγκλιση!

 

Ας το πούμε πιο απλά, σαν παράδειγμα:

Αν έχουμε ένα τύπο ενός ρήματος, π.χ. λύετε και μεταφέρουμε αυτόν τον τύπο σ' όλους τους χρόνους, διατηρώντας την ίδια έγκλιση, τότε έχουμε κάνει χρονική αντικατάσταση.

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

 

Συνηθίζεται τη χρονική αντικατάσταση να τη γράφουμε καθέτως

 

Πώς κάνουμε χρονική αντικατάσταση σε τύπο του ρήματος;

 

Για να κάνουμε χρονική αντικατάσταση σε τύπο του ρήματος, θα πρέπει:

α) να καταλάβουμε τον τύπο που μας δίνεται. Εδώ υπάρχουν δύο (2) περιπτώσεις:

 

1^η περίπτωση: να μας δώσουν κάποιο συγκεκριμένο τύπο, π.χ. β' ενικό οριστικής του τάδε ρήματος (π.χ. γράφω).
Εδώ τα πράγματα είναι πιο εύκολα, γιατί ξεκινώ να κλίνω το ρήμα στην οριστική του ενεστώτα και φτάνω ως το β' ενικό, συνεχίζω με τον παρατατικό και φτάνω ως το β' ενικό κ.τ.λ. (Δες το 1^ο παράδειγμα)

 

2^η περίπτωση: να μας δώσουν κάποιο τύπο του ρήματος, π.χ. πείσει

Τώρα γίνεται λίγο πιο δύσκολο, γιατί θα πρέπει να βρούμε μόνοι μας σε ποιο χρόνο είναι το ρήμα, σε ποια έγκλιση (οριστική, υποτακτική, κ.τ.λ.), σε ποιο πρόσωπο (α', β', γ' ενικού ή πληθυντικού)!
Στο παράδειγμά μας ο τύπος πείσει είναι μέλλοντας του ρ. πείθω, οριστική, γ' ενικό.  (Δες το 2^ο παράδειγμα)

β) να ξέρουμε όλους τους χρόνους του ρήματος

γ) να κλίνουμε με το μυαλό μας (ή στο χαρτί) το ρήμα στον καθένα χρόνο στην οριστική, ώσπου να φτάσουμε στον τύπο που θέλουμε.

 

1^ο Παράδειγμα: Να γίνει χρονική αντικατάσταση στο β' ενικό πρόσωπο της οριστικής του ρήματος γράφω.

Άρα, θα γράψω το β' ενικό της οριστικής όλων των χρόνων.

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

 

2^ο Παράδειγμα: Να γίνει χρονική αντικατάσταση του πείσει.

Βρίσκω ότι ο τύπος πείσει είναι μέλλοντας του ρ. πείθω, οριστική, γ' ενικό.

Άρα, θα γράψω το γ' ενικό της οριστικής όλων των χρόνων.

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

 

Πώς κάνουμε χρονική αντικατάσταση σε τύπο της μετοχής;

 

Για να κάνουμε χρονική αντικατάσταση σε μετοχή, θα πρέπει:

α) να καταλάβουμε τον τύπο που μας δίνεται. Υπάρχουν τρεις (3) περιπτώσεις:

 

1^η περίπτωση: να μας δώσουν κάποιο συγκεκριμένο τύπο, π.χ. το αρσενικό γένος της μετοχής του τάδε ρήματος (π.χ. γράφω).

Εδώ τα πράγματα είναι εύκολα, γιατί δε χρειάζεται τίποτα άλλο παρά να γράψω τον τύπο της μετοχής στους τέσσερις χρόνους. (Δες το 1ο παράδειγμα)

 

2^η περίπτωση: να μας δώσουν κάποιο τύπο της μετοχής, π.χ. τὸ πεῖθον

Τώρα γίνεται λίγο πιο δύσκολο, γιατί θα πρέπει να βρούμε μόνοι μας ποιος είναι ο χρόνος.

Στο παράδειγμά μας ο τύπος πεῖθον είναι μετοχή ενεστώτα του ρ.πείθω, ουδέτερο γένος.  (Δες το 2^ο παράδειγμα)

 

3η περίπτωση: να μας δώσουν κάποιο τύπο της μετοχής, π.χ. πειθούσης.  

Εδώ είναι τα δύσκολα, γιατί θα πρέπει να βρούμε μόνοι μας όχι μόνο ποιο είναι το γένος της μετοχής και ποιος χρόνος, αλλά και ποια πτώση και ποιος αριθμός!!!

Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να ξέρουμε και την κλίση των μετοχών.

Στο παράδειγμά μας ο τύπος πειθούσης είναι μετοχή ενεστώτα του ρ. πείθω, θηλυκό γένος, γενική ενικού.  (Δες το 3^ο παράδειγμα)

β) να ξέρουμε όλους τους χρόνους του ρήματος

γ) να ξέρουμε τους τύπους της μτχ. και στους 4 χρόνους, ενεστώτα, μέλλοντα, αόριστο, παρακείμενο.

δ) να ξέρουμε πώς κλίνονται οι μετοχές

 

1^ο Παράδειγμα: Να γίνει χρονική αντικατάσταση στο αρσενικό γένος της μετοχής του ρ. γράφω.

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

 

2^ο Παράδειγμα: Να γίνει χρονική αντικατάσταση της μετοχής τὸ πεῖθον.

Βρίσκω ότι ο τύπος πεῖθον είναι μετοχή ενεστώτα του ρ. πείθω.

 Άρα, θα γράψω το ουδέτερο γένος της μετοχής όλων των χρόνων.

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

 

3^ο Παράδειγμα: Να γίνει χρονική αντικατάσταση της μετοχής πειθούσης.

Βρίσκω ότι ο τύπος πειθούσης είναι μετοχή ενεστώτα του ρ. πείθω, θηλυκό γένος, γενική ενικού

Άρα, θα γράψω το θηλυκό γένος της μετοχής όλων των χρόνων στη γενική ενικού.

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

 

 

Εγκλιτική αντικατάσταση;

 

Τι είναι η εγκλητική αντικατάση;

 

Εγκλιτική αντικατάσταση είναι η μεταφορά ενός ρηματικού τύπου σ' όλες τις εγκλίσεις του ίδιου χρόνου.

Με άλλα λόγια, αν έχουμε τον τύπο λύετε του ρ. λύω, (δηλαδή το β' πληθυντικό της οριστικής του ρ. λύω), θα πρέπει να μεταφέρουμε τον ίδιο τύπο σε όλες τις εγκλίσεις του ίδιου χρόνου!

 

Ας το πούμε πιο απλά, σαν παράδειγμα:

Αν έχουμε ένα τύπο ενός ρήματος, π.χ. λύετε και μεταφέρουμε αυτόν τον τύπο σ' όλες τις εγκλίσεις του ίδιου χρόνου, τότε έχουμε κάνει εγκλιτική αντικατάσταση.

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

 

Συνηθίζεται την εγκλιτική αντικατάσταση να τη γράφουμε οριζοντίως.

 

Πώς κάνουμε εγκλιτική αντικατάσταση σε τύπο του ρήματος;

 

Για να κάνουμε εγκλιτική αντικατάσταση σε τύπο του ρήματος, θα πρέπει:

α) να καταλάβουμε τον τύπο που μας δίνεται. Εδώ υπάρχουν δύο (2) περιπτώσεις:

 

1^η περίπτωση: να μας δώσουν κάποιο συγκεκριμένο τύπο, π.χ. β' ενικό, οριστική, ενεστώτα του τάδε ρήματος (π.χ. γράφω).

Εδώ τα πράγματα είναι πιο εύκολα, γιατί ξεκινώ να κλίνω την οριστική του ρήματος στο χρόνο που μας ζητείται (ενεστώτα) και φτάνω ως το β' ενικό, συνεχίζω με την υποτακτική και φτάνω ως το β' ενικό κ.τ.λ. (Δες το 1^ο παράδειγμα)

 

2^η περίπτωση: να μας δώσουν κάποιο τύπο του ρήματος, π.χ. πείσει

Τώρα γίνεται λίγο πιο δύσκολο, γιατί θα πρέπει να βρούμε μόνοι μας σε ποιο χρόνο είναι το ρήμα, σε ποια έγκλιση (οριστική, υποτακτική, κ.τ.λ.) σε ποιο πρόσωπο (α', β', γ' ενικού ή πληθυντικού),!

Στο παράδειγμά μας ο τύπος πείσει είναι μέλλοντας του ρ. πείθω, οριστική, γ' ενικό.  (Δες το 2^ο παράδειγμα)

β) να ξέρουμε όλους τους χρόνους του ρήματος και τις εκγλίσεις,

γ) να κλίνουμε με το μυαλό μας (ή στο χαρτί) το ρήμα στον καθένα χρόνο, ώσπου να φτάσουμε στον τύπο που θέλουμε.

 

1^ο Παράδειγμα: Να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση στο β' ενικό πρόσωπο του ρήματος γράφω.

Άρα, θα γράψω το β' ενικό πρόσωπο σ' όλες τις εγκλίσεις του ενεστώτα

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

 

2^ο Παράδειγμα: Να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση του πείσει.

Βρίσκω ότι ο τύπος πείσει είναι μέλλοντας του ρ. πείθω, οριστική, γ' ενικό.

Άρα, θα γράψω το γ' ενικό σ'  όλες τις εγκλίσεις του μέλλοντα.

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

 

 

Κάποιες παρατηρήσεις

 

Πολλές φορές μαζί με τη χρονική ή εγκλιτική αντικατάσταση ζητείται το απαρέμφατο και η μετοχή.

Όπως όλα τα καινούρια, έτσι και με τις αντικαταστάσεις στην αρχή είναι λίγο δύσκολα. Μετά όμως από λίγη εξάσκηση αποδεικνύεται ότι είναι αρκετά εύκολη υπόθεση. Απλώς χρειάζεται να είμαστε πολύ προσεκτικοί!

 

Μια εύλογη απορία θα ήταν γιατί οι φιλόλογοι βάζουν χρονικές ή εγκλιτικές αντικαταστάσεις.

Ως φιλόλογος απαντώ: είναι ένας γρήγορος τρόπος να ελέγξεις τις γνώσεις κάποιου στη γραμματική των ρημάτων.

Βεβαίως, για τη σύγχρονη διδακτική οι αντικαταστάσεις είναι απαρχαιωμένη και λανθασμένη μέθοδος. Αποδεικνύεται όμως ότι εφαρμόζεται παντού.

 

 

Ασκήσεις

 

1. α) Να γίνει χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της οριστικής του ρήματος λύω & β) εγκλιτική αντικατάσταση στο γ' ενικό του αόριστου του ίδιου ρήματος
2. ἐπείσαμεν: να γίνει χρονική & εγκλιτική αντικατάσταση
3. Να γραφτεί το θηλυκό γένος της μετοχής του ρήματος γράφω και το ουδέτερο του ρήματος ἁλιεύω
4. βεβλαφώς, θύουσα: να γίνει χρονική αντικατάσταση των μετοχών
5. πράττοντα, ψαυούσῃ: να γίνει χρονική αντικατάσταση των μετοχών στον τύπο που βρίσκονται

 

 

Βιβλιογραφία

 

1. Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής, Μιχ. Χ. Οικονόμου, ΟΕΔΒ

2. Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης, Αχ. Τζάρτζανος, ΟΕΔΒ

3. Γραμματική Αρχαίας Ελληνικής, Λιναρδής Ιωάννης, εκδ. Χατζηθωμά, Θεσσαλονίκη, 2007

4. Συμφραστικός πίνακας λέξεων του Ανθολογίου Αττικής Πεζογραφίας

5. Perseus Digital Library