Καταγωγή, ονοματοθεσία, παιδικά χρόνια

Ο Ύλλος (και σπανιότερα Ύλλας ή Ύλλης) ήταν γιος του Ηρακλή και της Δηιάνειρας, μάλιστα ο πρωτότοκος και αυτός που έζησε τον περισσότερο καιρό μαζί του και παντρεύτηκε τη γυναίκα που του υπέδειξε ο πατέρας του, την προστατευόμενη και αγαπημένη του Ιόλη, κι ας τη θεωρούσε υπεύθυνη για τον θάνατο και των δυο γονιών του. Ο πατέρας του τον ονόμασε Ύλλο από ευγνωμοσύνη στον ομώνυμο ποταμό της Λυδίας, γιο της Γαίας, του οποίου τα θερμά νερά τον είχαν κάποτε θεραπεύσει από τους πόνους, ή σε ανάμνηση της παραμονής του στη Λυδία κοντά στην Ομφάλη: παῖς δὲ Ὕλλος εἴη Γῆς, ἀπὸ τούτου δὲ ὁ ποταμὸς ὠνομάσθη· Ἡρακλέα δὲ διὰ τὴν παρ᾽ Ὀμφάλῃ ποτὲ ἔφασαν δίαιταν Ὕλλον ἀπὸ τοῦ ποταμοῦ καλέσαι τὸν παῖδα (Παυσ. 1.35.8). Ίσως γι’ αυτό οι Κάρες ονόμασαν μια περιοχή τους Ὑλλούαλα –από το όνομα Ὕλλος και τη λέξη ἄλα που στα καρικά σημαίνει άλογο. Υπάρχει επίσης η παράδοση ότι μια περιοχή της Φρυγίας ονομάστηκε Εὐμένεια από τον Ύλλο, ο οποίος καλῶς μείνας ὠνόμασεν οὕτως (Ηρωδιανός, π. καθ. προσ. 3,1.278.14). Ωστόσο, οι ονομασίες αυτές μπορεί να προέρχονται από τον Ύλα, τον γιο του Θειοδάμαντα, που πολύ θαυμάστηκε από τον Ηρακλή.

Όταν ο Ηρακλής πήρε τον δρόμο της εξορίας από την Καλυδώνα με τη γυναίκα του Δηιάνειρα και τον γιο τους, καθώς διέσχιζαν τη χώρα των Δρυόπων στην οροσειρά του Παρνασσού, το παιδί πείνασε. Από τύχη έπεσαν πάνω στον Θειοδάμαντα που όργωνε οδηγώντας άμαξα με ένα ζευγάρι βόδια. Ο Ηρακλής του ζήτησε φαγητό για το παιδί του, όμως ο βασιλιάς αρνήθηκε. Τότε ο Ηρακλής ξέζεψε ένα από τα βόδια, θυσίασε στους θεούς, τεμάχισε το σφάγιο, έδωσε τα νενομισμένα στους θεούς και οι τρεις τους έφαγαν το υπόλοιπο. Όσο γίνονταν αυτά, ο Θειοδάμαντας έσπευσε στην πόλη, συγκέντρωσε τον στρατό του και ξαναγύρισε να αντιμετωπίσει τον Ηρακλή σε μια μάχη όπου πολέμησε και η Δηιάνειρα, πληγώθηκε μάλιστα στο στήθος. Παρά τη δυσχερή θέση της οικογένειας, ο Ηρακλής τελικά νίκησε και σκότωσε τον βασιλιά, άρπαξε μάλιστα από έρωτα και τον γιο του, τον νέο και όμορφο Ύλα, ο οποίος τον ακολούθησε στην Αργοναυτική εκστρατεία (μάλιστα κάποιοι συγχέουν τον Ύλλο με τον Ύλα που παρέμεινε στη Φρυγία, αρπαγμένος από Νύμφες). Παραλλαγή του μύθου τοποθετεί το επεισόδιο στη Λίνδο της Ρόδου, όπου αυτός που αρνήθηκε τροφή στο παιδί ήταν ένας γεωργός.

Ο θάνατος του Ηρακλή και ο γάμος του Ύλλου

Όταν ο Ηρακλής επιτέθηκε στην Οιχαλία με την πρόφαση μιας τιμωρίας, στην πραγματικότητα όμως γιατί είχε ποθήσει την κόρη του βασιλιά, την Ιόλη, έστειλε την κόρη μαζί με άλλες αιχμάλωτες γυναίκες στην Τραχίνα, στη γυναίκα του Δηιάνειρα, για να τις έχει υπό την εποπτεία της. Εκείνη, από έρωτα για τον Ηρακλή, του έστειλε εμποτισμένο από το αίμα του Κένταυρου Νέσσου ένδυμα, μια λαμπρή φορεσιά, για να τελέσει ευχαριστήρια θυσία στον Δία στο Κήναιο ακρωτήρι της Εύβοιας. Το ερωτικό ελιξίριο που πίστευε η Δηιάνειρα ότι είχε στα χέρια της και με το οποίο θα προκαλούσε πόθο ερωτικό στον Ηρακλή για εκείνη και για καμία άλλη, αποδείχθηκε βασανιστικά θανατηφόρο· το πουκάμισο κόλλησε στη σάρκα του Ηρακλή και τον έκαιγε. Φτάνοντας από το Κήναιο όρος ο Ύλλος αποκαλύπτει τη σκληρή μοίρα του πατέρα του, στηλιτεύει με απέχθεια τη μητέρα του, η οποία συντρίβεται από την είδηση για την τύχη του Ηρακλή αλλά και από τους μύδρους που εξακόντισε εναντίον της ο γιος της. Η Δηιάνειρα αποχωρεί σιωπηλά από τη σκηνή και αυτοκτονεί πάνω στο νυφικό κρεβάτι με σπαθί, η τροφός αποκαλύπτει την αλήθεια για τα γεγονότα και εδώ ο Ύλλος συντρίβεται με τη σειρά του εξαιτίας της άδικης συμπεριφοράς στη μητέρα του. Όταν φτάνει ο Ηρακλής, τον οποίο κουβαλούν άλλοι, και εξαπολύει τις φοβερές του απειλές κατά της Δηιάνειρας, ο Ύλλος, μετανιωμένος για τον δικό του ρόλο στην ιστορία, αποκαλύπτει τι έγινε, ο Ηρακλής αντιλαμβάνεται ότι εκπληρώθηκε ένας ακόμη χρησμός, ο οποίος προέλεγε ότι θα έβρισκε τον θάνατο μόνο από τα χέρια ενός πεθαμένου, δηλαδή του Νέσσου, ανακτά την ψυχραιμία του και ζητά από τον Ύλλο να αποδείξει πως αξίζει να λέγεται γιος του: να τον κάψει στην Οίτη, για να απαλλαγεί από τους πόνους, και να παντρευτεί την Ιόλη. Ο Ύλλος φρίττει, αλλά αναγκάζεται να υπακούσει. Έτσι, παντρεύτηκε, αργότερα, τη γυναίκα που τη θεωρούσε υπεύθυνη για τον θάνατο και των δυο γονιών του και με αυτήν απέκτησε παιδιά. Έτσι παραδίδει την ιστορία ο Σοφοκλής στην τραγωδία Τραχίνιες.

Ο Ύλλος σκοτώνει τον Ευρυσθέα

Μετά τον θάνατο του Ηρακλή, ο Ύλλος δεν έμεινε μαζί με τα αδέλφια του στην Τραχίνα, στην αυλή του βασιλιά Κήυκα, αλλά στην αυλή του βασιλιά των Δωριέων Αιγίμιου, ο οποίος μάλλον τον υιοθέτησε. Αλλά ο Ευρυσθέας πίεσε τον Κήυκα να τους διώξει. Εκείνος, φοβούμενος έναν πόλεμο με τον Ευρυσθέα, έδιωξε τους απογόνους αυτού με τον οποίο είχε δεθεί με πράξεις αμοιβαίας ευεργεσίας. Οι Ηρακλείδες κατέφυγαν στην Αθήνα, όπου βασίλευε ο Θησέας (ή οι γιοι του), και του ζήτησαν άσυλο προσπέφτοντας ικέτες στον Ελέου βωμόν. Και κανένας από τους Αθηναίους, ούτε ο βασιλιάς ούτε κανένας από τους πολίτες, δέχθηκε να τους παραδώσει παραβιάζοντας το εθιμικό δίκαιο που κρατούσε τους ικέτες προστατευμένους. Όταν ο Ευρυσθέας κήρυξε τον πόλεμο στην Αθήνα, Ηρακλείδες και Αθηναίοι κατατρόπωσαν τον στρατό του εχθρού τους, σκότωσαν τους πέντε γιους του και ο Ύλλος (ή ο Ιόλαος) τον καταδίωξε μέχρι τις Σκιρωνίδες πέτρες, όπου και τον σκότωσε.

Πρώτη απόπειρα επιστροφής στην Πελοπόννησο

Μετά τον θάνατο του Ευρυσθέα, οι Ηρακλείδες θεώρησαν ότι οι συνθήκες ήταν ευνοϊκές για να γυρίσουν στον τόπο καταγωγής του προγόνου τους Ηρακλή, δηλαδή στην Πελοπόννησο, όπου και ο ίδιος ήθελε να επιστρέψει, κάτι που το προσπαθούσε μέχρι τον θάνατό του. Αρχηγός των Ηρακλειδών για να επιστρέψουν στην πατρογονική τους εστία, τέθηκε, φυσικώ τω τρόπω, ο Ύλλος, ως ο πραγματικός κληρονόμος του Ηρακλή, ανάμεσα σε όλους τους αδελφούς του. Άξιος συνεχιστής του πατέρα του, ο Ύλλος οδήγησε νικηφόρα τους υπόλοιπους στην Πελοπόννησο καταλαμβάνοντας σχεδόν όλες τις πόλεις της. Όμως ένα χρόνο μετά έπεσε επάνω τους θανατηφόρα νόσος, για την οποία το μαντείο χρησμοδότησε ότι ήταν εκδήλωση θεϊκής οργής, επειδή οι Ηρακλείδες είχαν επιστρέψει πριν από τον καθορισμένο από τη μοίρα χρόνο. Υπακούοντας στη θέληση των θεών, οι Ηρακλείδες εγκατέλειψαν την Πελοπόννησο και ξαναγύρισαν στην Αττική, όπου εγκαταστάθηκαν για πενήντα χρόνια στην Τρικόρυθο, πέρα από τον Μαραθώνα, ή στη Θήβα. Αυτή την εποχή παντρεύτηκε ο Ύλλος την Ιόλη με την οποία απέκτησε παιδιά, την Ευαίχμη και τον Κλεόδαιο, ή και τον Λίχα και τον Κήυκα.

Χρησμός και δεύτερη απόπειρα επιστροφής στην Πελοπόννησο. Μονομαχία Ύλλου - Έχεμου

Η εγκατάσταση των Ηρακλειδών στην Αττική δεν έκανε την επιθυμία τους για επιστροφή στον προγονικό τόπο να σιγάσει. Ωστόσο, επειδή είδαν τη θεϊκή οργή να ξεσπά επάνω τους, ο Ύλλος, ως εκπρόσωπός τους, ζήτησε εκ νέου χρησμό για το πότε μπορούσαν να ξαναγυρίσουν στην Πελοπόννησο· και η Πυθία απάντησε: «μετά την τρίτη συγκομιδή». Ο Ύλλος θεώρησε ότι με τη φράση αυτή η Πυθία εννοούσε την παρέλευση τριών ετών και, αφού περίμενε τόσο χρόνο, επικεφαλής των αδελφών του επεχείρησε να περάσει τον Ισθμό της Κορίνθου. Εκεί όμως συνάντησε παραταγμένο τον στρατό του Έχεμου, του βασιλιά της Τεγέας, ο οποίος τον προκάλεσε σε μονομαχία μεταξύ τους αντί για μάχη ανάμεσα στους στρατούς τους. Ο Ύλλος σκοτώθηκε και οι Ηρακλείδες επέστρεψαν στην Αττική. Ο τάφος του υποτίθεται ότι βρισκόταν στα Μέγαρα ανάμεσα στον βωμό του Αχελώου και στον ναό της Ίσιδας, ενώ μνημονεύεται και χαραγμένη στήλη στην Τεγέα, μάλιστα στον τάφο του Έχεμου, που απεικόνιζε τη μονομαχία τους. Λατρευόταν επίσης στη Σπάρτη, στο Άργος και στην Τροιζήνα και τον θεωρούσαν επώνυμο ήρωα της δωρικής φυλής των Υλλέων.

Σχετικά λήμματα

ΑΙΓΙΜΙΟΣ, ΑΧΕΛΩΟΣ, ΔΗΙΑΝΕΙΡΑ, ΕΥΡΥΣΘΕΑΣ, ΗΡΑΚΛΗΣ, ΘΕΙΟΔΑΜΑΝΤΑΣ, ΙΟΛΗ, ΚΗΥΚΑΣ, ΝΕΣΣΟΣ, ΠΥΘΙΑ, ΥΛΑΣ