Ο Ζέφυρος ήταν γιος του Αστραίου και της Ηώς, προσωποποίηση του θεόπεμπτου δυτικού ανέμου, αδελφός του Βορέα και του Νότου. Και η Ηώ με τον Αστραίο, γέννησε τους ανέμους τους σκληρόκαρδους, / τον Ζέφυρο που φέρνει ξαστεριά, τον γρηγοροκίνητο Βοριά και τον Νότο, / αφού θεά πλάγιασε ερωτικά με θεό (Ησ., Θεογ. 378-80). Ενίοτε οι τρεις άνεμοι Ζέφυρος, Νότος, Βορέας ονομάζονται Τριτοπάτορες, ενώ άλλες πηγές θεωρούν ότι οι Τριτοπάτορες ήταν ο Αμαλκείδης ή Αμακλείδης, ο Πρωτοκλέοντας, ο Πρωτοκλέας· ή οι Εκατόγχειρες. Ζούσε στο ίδιο παλάτι στη Θράκη μαζί με τον αδελφό του Βορέα (Όμ., Ιλ., Θ 5· Οδ., ε 295), όμως σε αντίθεση με εκείνον ήταν ήπιος άνεμος, γλυκόπνοος, ψιθυριστός, εαρινός, αλαφροφτέρουγος, αθώρητος, αερόμορφος (Ορφ. Ύμν.). Εκεί τους επισκέφθηκε η Ίριδα, που άκουσε τη δέηση του Αχιλλέα, και τους ζήτησε με τις πνοές τους να πυρώσουν την πυρά για την καύση του Πάτροκλου (Όμ., Ιλ. Ψ 192-221).

Μυθολογείται ο γάμος του με την Άρπυια Ποδάργη, από την οποία απέκτησε τα θεϊκά άλογα Ξάνθο και Βαλίο, γρήγορα όπως ο άνεμος, (Όμ., Ιλ. Π 149-50) και Φλογέο και Άρπαγο (Στησίχορος)· τα πρώτα ήταν τα άλογα του Αχιλλέα, τα δεύτερα των Διοσκούρων¹. Ενίοτε αναφέρεται σαν δικό του παιδί ένα ακόμη θαυμαστό άλογο, ο Αρείονας (Κόιντ. Σ. 4.569-70), ενώ από την Ίριδα λέγεται ότι απέκτησε τον Έρωτα και τον Πόθο (Νόννος 31.106-111, 47.341-2). Ο Ζέφυρος εμπλέκεται στην ερωτική ιστορία του Απόλλωνα και του Υάκινθου ως το τρίτο πρόσωπο. Πιο συγκεκριμένα: Ένα από τα θύματα του έρωτα του Απόλλωνα ήταν και ο πανέμορφος Υάκινθος. Ο θεός ερωτεύτηκε τον νέο αλλά τον σκότωσε άθελά του με τον δίσκο, είτε γιατί ο άνεμος παρέσυρε τον δίσκο προς άλλη κατεύθυνση· είτε γιατί προσέκρουσε σε βράχο και μετά αναπήδησε και χτύπησε τον Υάκινθο στο κεφάλι· είτε γιατί παρενέβη ο Ζέφυρος και προκάλεσε την παρέκκλιση στην τροχιά του δίσκου. Με αυτόν τον τρόπο ο φτερωτός άνεμος εκδικήθηκε και τους δυο, εραστή και ερωμένο, προκαλώντας αφενός τον θάνατο του ερωμένου και αφετέρου τη θλίψη του εραστή. Άλλοι μυθογράφοι βάζουν στη θέση του Ζέφυρου τον Βορέα. [Εικ. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9] Ο Ζέφυρος παίζει κάποιο ρόλο και στον μύθο του Έρωτα και της Ψυχής, καθώς είναι αυτός που μεταφέρει αρχικά την Ψυχή στο παλάτι του Έρωτα και αργότερα τις αδελφές της.

Στην κλασική τέχνη ο Ζέφυρος παριστάνεται ως ένας όμορφος φτερωτός νέος και στην αγγειογραφία κάθε φτερωτός νέος που κρατά στην αγκαλιά του ένα νέο εκλαμβάνεται ως Ζέφυρος (εκτός, βέβαια, αν ονομάζεται), αν και άλλοι μελετητές θεωρούν ότι είναι ο Έρωτας. Σε ψηφιδωτά της ελληνορωμαϊκής περιόδου ο θεός εμφανίζεται προσωποποιημένος κρατώντας καλάθι με άγουρα φρούτα, προμήνυμα της άνοιξης που έρχεται. Ο Παυσανίας αναφέρει ναό προς τιμή του στην Αττική, κοντά στον ναό της Δήμητρας και της Κόρης (1.37.2). Ο Οβίδιος του δίνει σύζυγο τη Χλωρίδα και τον αναφέρει ως πατέρα του Κάρπου, κάτι, βέβαια που μπορεί να πηγάζει από τους στίχους του Καλλίμαχου: οι βωμοί σου [Απόλλωνα] / άνθη γεμίζουνε την άνοιξη, απ᾽ όσα οι Ώρες / φέρνουνε πλουμιστά όταν θα πνεύσει ο Ζέφυρος (2.80-82, μετ. Θ. Παπαθανασόπουλος).

Πιο συγκεκριμένα, ο Οβίδιος πλάθει τον μύθο για τη Χλωρίδα και για την αρπαγή της από το Ζέφυρο κατά τα πρότυπα παλαιότερων αρπαγών της ελληνικής μυθολογίας, λ.χ. της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα ή της Ελένης από τον Θησέα ἠ της Ωρείθυιας από τον Βορέα. Οι αρπαγές αυτές γίνονταν πάντα όταν η κόρη βρισκόταν μακριά από οικιστικά και οικεία περιβάλλοντα, απομονωμένη ή με φίλες της σε ανθισμένους αγρούς, κοντά στη θάλασσα ή σε ποτάμια και λίμνες. Άνοιξη, λοιπόν, ήταν όταν ο Ζέφυρος είδε τη Χλωρίδα ή Φλώρα να περιπλανιέται στους αγρούς· την ερωτεύτηκε, την άρπαξε και την παντρεύτηκε με κανονικό γάμο. Από τη αγάπη οτυ για εκείνη της χάρισε έναν κήπο γεμάτο με λουλούδια, υάκινθους και νάρκισσους, που τον φρόντιζαν οι Ώρες και οι Χάριτες, και της έδωσε το δικαίωμα να βασιλεύει στα λουλούδια των κήπων και των καλλιεργημένων αγρών. Εξάλλου, το όνομά της, Φλώρα ή Χλωρίς ή Χλώρις, φανερώνει ότι ήταν Νύμφη της βλάστησης, θεά των ανθοφόρων φυτών, συμπεριλαμβανομένων των σιτηρών και της αμπέλου, κυρίαρχη των μυστικών ιδιοτήτων των φυτών, όπως φανερώνει η παράκληση της Ήρας σε αυτήν να της δώσει λουλούδι που θα της επέτρεπε να γεννήσει χωρίς τη μεσολάβηση αρσενικού. (Βλ. Φλώρα και Ήρα) Δώρα της προς τους ανθρώπους ήταν μεταξύ άλλων και το μέλι και σπόροι ποικίλων λουλουδιών.

Τη λατρεία της Φλώρας εισήγαγε στη Ρώμη ο μυθικός βασιλιάς των Σαβίνων Τίτος Τάτιος που μάλλον ανήγαγε σε θεολογικό επίπεδο την αρπαγή των συμπατριωτισσών του Σαβίνων γυναικών από τους Ρωμαίους. Η Φλώρα είχε δικό της ιερέα στη Ρώμη και δική της γιορτή, τα Φλωράλια, με αγώνες στους οποίους έπαιρναν μέρος οι γυναίκες της αυλής. Την τιμούσαν αδιακρίτως όλοι οι ιταλικοί πληθυσμοί, λατινικοί και μη, όμως ξεχωριστά οι Σαβίνοι της είχαν αφιερώσει τον μήνα που αντιστοιχούσε στον Απρίλιο του ρωμαϊκού ημερολογίου.

Σχετικά λήμματα

ΑΜΑΛΚΕΙΔΗΣ, ΑΠΟΛΛΩΝΑΣ, ΑΡΠΥΙΕΣ, ΒΟΡΕΑΣ, ΔΙΟΣΚΟΥΡΟΙ, ΕΚΑΤΟΓΧΕΙΡΕΣ, ΕΡΩΤΑΣ-ΨΥΧΗ, ΙΡΙΔΑ, ΝΟΤΟΣ, ΠΡΩΤΟΚΛΕΟΝΤΑΣ, ΠΡΩΤΟΚΛΗΣ, ΥΑΚΙΝΘΟΣ