Ο Πήγασος ήταν φτερωτό άλογο. Η γέννησή του συνδέεται με τον θάνατο της μητέρας του, της Γοργόνας Μέδουσας, από τον Περσέα. Άλλοτε ξεπηδά από τον λαιμό της Γοργόνας, ως γιος του Ποσειδώνα, και άλλοτε από την ίδια τη Γαία που γονιμοποιήθηκε από το αίμα της Γοργόνας, όταν την αποκεφάλισε ο Περσέας. Όσο για το όνομά του, αυτό συνδέεται με τον τόπο κατοικίας της μητέρας του και τον τόπο της δικής του γέννησης. Σχετικά ο Ησίοδος παραδίδει τα εξής: [Εικ. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17]

[...] και τις Γοργόνες που κατοικούν πέρα απ’ τον ξακουστό Ωκεανό
στα έσχατα της Νύχτας, όπου βρίσκονται και οι Εσπερίδες με την καθάρια φωνή,
τη Σθενώ, την Ευρυάλη και τη Μέδουσα που έπαθε πολλά δεινά.
Γιατί αυτή ήταν θνητή ενώ οι άλλες δύο αθάνατες
κι αγέραστες. Και μ’ αυτήν πλάγιασε ο Ποσειδώνας ο Κυανοχαίτης
σε μαλακό λιβάδι μέσα σε ανοιξιάτικα λουλούδια.
Όταν ο Περσεύς της έκοψε το κεφάλι [της Γοργόνας Μέδουσας]
ξεπήδησε ο μέγας Χρυσάωρ κι ο Πήγασος ο ίππος.
Κι αυτός [ο Πήγασος] πήρε το όνομα αυτό, επειδή γεννήθηκε
κοντά στις πηγές του Ωκεανού, ενώ ο άλλος επειδή κρατούσε χρυσό σπαθί
στα λατρεμένα χέρια του.
Και πέταξε αυτός αφήνοντας τη γη που τρέφει τα πρόβατα
και πήγε στους αθάνατους. Και κατοικεί στο ανάκτορο του Δία
και φέρνει την αστραπή και τη βροντή στον σοφό Δία.

(Ησ., Θεογ. 274-286, μετ. Π. Λεκατσάς)

Τον Πήγασο, μόλις ξεπήδησε από το σώμα της Μέδουσας, τον ίππευσε ο Περσέας, για να φτάσει στην Αιθιοπία και να σώσει από τα δόντια του Δράκοντα την όμορφη Ανδρομέδα. [Εικ. 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35] Κατόπιν, ο Περσέας τον άφησε ελεύθερο και ο Πήγασος εγκαταστάθηκε στον Όλυμπο και υπηρετούσε τον Δία. Αργότερα η θεά Αθηνά τον προσέφερε στις Μούσες, και από τότε ο Πήγασος κατοικούσε μαζί τους στο όρος Ελικώνας. Συνδέθηκε, λοιπόν, με τις Μούσες και τον ηγήτορά τους Απόλλωνα, αλλά και με την κρήνη Ιπποκρήνη στην περιοχή του ιερού των Μουσών στον Ελικώνα που ανέβλυσε, όταν χτύπησε το έδαφος με την οπλή του. Και τούτο το έκανε με εντολή του Ποσειδώνα. Γιατί, όταν οι Πιερίδες κόρες του Πίερου ανταγωνίζονταν τις Μούσες στο τραγούδι, ο Ελικώνας, όπου γινόταν ο διαγωνισμός, γεμάτος έπαρση, φούσκωνε και απείλησε να φτάσει στον ουρανό. Το χτύπημα με την οπλή έφερε το βουνό ξανά στις φυσιολογικές του διαστάσεις, και εκεί ήταν που ανέβλυσε η Ἵππου κρήνη, όπου ο ποιητής μπορούσε να συναντήσει εκείνες που θα του χάριζαν την έμπνευση (Ησ., Θεογ. 6).

Από το χτύπημα της οπλής του ανέβλυσαν και άλλες πηγές, στον Αγροκόρινθο η Πειρήνη, στον Ελικώνα ακόμη μία πηγή, η Αγανίππη που ως δεύτερο συνθετικό έχει τη λέξη ἵππος, όπως η Ιπποκρήνη την ενέχει ως πρώτο συνθετικό.

Τον Πήγασο κατάφερε να καβαλικέψει ο ήρωας Βελλεροφόντης, ο γιος του βασιλιά της Εφύρας Γλαύκου. [Εικ. 36, 37, 38, 39, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49, 50, 51] Διηγούνταν ότι η Αθηνά οδήγησε το άλογο στον ήρωα με το χαλινάρι –ένα από τα επίθετα της θεάς ήταν Χαλινίτις– ή ο Ποσειδώνας, ο πατέρας του αλόγου, το έδωσε στον ήρωα ή ο ίδιος ο Βελλεροφόντης εκμεταλλεύτηκε τη στιγμή που ο Πήγασος έπινε νερό στην Πειρήνη και με τη βοήθεια του Ποσειδώνα του πέρασε τα χρυσά ηνία που είχε χαρίσει στον ήρωα η Αθηνά. Χάρη στον Πήγασο ο Βελλεροφόντης κατάφερνε να σκοτώσει τη Χίμαιρα, το άγριο τέρας με το κεφάλι λιονταριού, την ουρά δράκοντα και το κεφάλι κατσίκας στη μέση που έβγαζε φλόγες από τα ρουθούνια του, λεηλατούσε και άρπαζε τα κοπάδια. Γεμάτος έπαρση για το κατόρθωμά του αυτό, αλλά και για άλλους άθλους, θέλησε καβάλα στο φτερωτό Πήγασο να πετάξει μέχρι την κατοικία των θεών στον Όλυμπο και να πάρει μια θέση ανάμεσα στους αθανάτους. Ο Δίας θύμωσε και έστειλε οίστρο στον Πήγασο που αφήνιασε από τα τσιμπήματα του εντόμου και έριξε τον Βελλεροφόντη στη γη, ενώ το φτερωτό άτι διέσχισε τους αιθέρες και ξαναγύρισε στον Όλυμπο.

Μυθολογείται ότι ήταν ο Πήγασος που καταστερίστηκε, όμως διατυπώθηκαν ενστάσεις για την άποψη αυτή, όπως παραδίδει ο Ερατοσθένης, γιατί το άλογο του ουρανού, που δεν φαίνεται ολόκληρο, δεν έχει φτερά. Σύμφωνα με τον Άρατο, ο αστερισμός είναι το άλογο που χτύπησε τον Ελικώνα και ξεπήδησε μια πηγή, μόνο που δεν το ταυτίζει με τον Πήγασο· γι’ αυτό ονόμαζε τον αστερισμό απλώς Ἵππον ή Ἱερόν Ἵππον. Κατά άλλους ο αστερισμός αυτός είναι η Ίππη ή Ιππώ, η κόρη του Κένταυρου Χείρωνα.

Σχετικά λήμματα

ΑΝΔΡΟΜΕΔΑ, ΑΠΟΛΛΩΝΑΣ, ΙΠΠΗ, ΜΕΔΟΥΣΑ, ΠΕΡΣΕΑΣ, ΠΟΣΕΙΔΩΝΑΣ, ΧΕΙΡΩΝΑΣ, ΧΙΜΑΙΡΑ