Η δίκη των έξι

Μόλις επικράτησε η Επανάσταση τέθηκε το θέμα των ευθυνών για την κατάρρευση του μετώπου και την καταστροφή. Φυλακίστηκαν στρατιωτικοί και οι σημαντικότεροι από τους πολιτικούς που από το 1920 βρέθηκαν στην εξουσία και τον Οκτώβριο 1922 ορίστηκε έκτακτο στρατοδικείο για τη δίκη τους με την κατηγορία της "εσχάτης προδοσίας".

Πρόεδροι του στρατοδικείο ορίστηκαν οι στρατηγοί Θεόδωρος Πάγκαλος και Αλέξανδρος Οθωναίος.

Η δίκη κράτησε 14 ημέρες.

  Στο εδώλιο (πρώτη σειρά-από αριστερά προς τα δεξιά) οι κατηγορούμενοι: Μιχαήλ Γούδας, Γεώργιος Μπαλτατζής, Ξενοφών Στρατηγός, Δημήτριος Γούναρης, Νικόλαος Στράτος, Νικόλαος Θεοτόκης, Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης. Απουσιάζει ο Γεώργιος Χατζηανέστης.

Μιχαήλ Γούδας και Ξενοφών Στρατηγός καταδικάστηκαν σε ισόβια δεσμά.

Οι υπόλοιποι έξι καταδικάστηκαν σε θάνατο.

Ο Βενιζέλος από το Παρίσι τηλεγραφεί στην κυβέρνηση μεσολαβώντας για τη μη πραγματοποίηση της εκτέλεσης, γιατί θα προκαλέσει διεθνείς αντιδράσεις και στο εσωτερικό. Αγνοείται η υπόδειξή του. Η εκτέλεση έγινε την ίδια μέρα.

"Ο τουφεκισμός των Εξ στο Γουδί δεν ήταν κάθαρση πλέρια. Ο κόσμος σήκωσε πάλι τους ώμους. Άλλοι βλαστήμησαν την ψυχή τους, άλλοι είπαν πως έπρεπε να μπoύνε κάμποσοι ακόμα στο πλάι τους. ΄Ηταν ωστόσο μια τoλμηρή πράξη της νεοελληνικης ιστορίας, κι ένα ψίχουλο εξιλασμoύ στην απέραντη δυστυχία που ρίξανε ένα ανθρώπινο πλήθος. Εφάρμοσαν μια πολιτική που δεν την πιστεύαν, καθώς δεν πιστεύαν και στην αντίθετη.

΄Αλλοι κάτω από τέτοιες συνθήκες θα αυτοχτονούσαν. Μα ο δικός μας ο Γούναρης, που ήταν, όπως λεν, και πνευματικός άνθρωπος, έβρισε και την τελευταία στιγμή τους στρατιώτες που διατάχτηκαν να τον μουσκετάρουν. Δεν το χωρoύσε μαθές το κεφάλι του, πως μπορεί να είσαι πολιτικός, και να σoυ ζητoύν λογαριασμό για 1.500.000 ανθρώπους που εξόντωσες. Για τους πολιτικούς αρχηγους δε θα έπρεπε ποτέ να καταργηθεί η πoιvή τoυ θανάτου."

  (Ασημάκης Πανσέληνος, Τότε που ζούσαμε, Κέδρος, Αθήνα 1985)

Δύο πολιτικά αντίθετες εφημερίδες σχολιάζουν:

«είμεθα απολύτως βέβαιοι ότι οι συγκροτούντες το Στρατοδικείον, αποκομίζουν την εντύπωσιν ότι δικάζουν άνδρας οι οποίοι με υπερτάτην αυταπάρνησιν, με θυσίαν παντός πολιτικού συμφέροντος, με πάσαν αυτών την ψυχικήν δύναμιν, αφιέρωσαν την ύπαρξίν των εις την υπηρεσίαν της Πατρίδος. Είναι αύτη βαθεία ημών πεποίθησις, ην αι απολογίαι των δικαζομένων διεπίστωσαν. Εις την ψυχήν και την συνείδησιν των δικαστών είμεθα βέβαιοι ότι θα εγεννήθη η απόλυτος πεποίθησις ότι απέναντι αυτών έχουν άνδρας, επί των ημερών των οποίων εσημειώθη μία μεγάλη ατυχία, αλλ' από την πολιτείαν τούτων λείπει παντελώς ο δόλος».

εφημερίδα Καθημερινή, 10 Νοεμβρίου 1922 (Αντιβενιζελική)

«Το θέαμα των κατηγορουμένων εις τα εδώλιά των είναι φρικτόν. Έχουν πάρει έκφρασιν που προκαλεί τον οίκτον. Όπως εις όλους τους εγκληματίας, τους λείπει το θάρρος των πράξεών των. Έχουν λιποψυχήσει προ της ευθύνης. Και όμως είναι οι ίδιοι που εκυβερνούσαν  αγέρωχοι επάνω εις τα ερείπια ... Πυρέσσει ο κ. Γούναρης εις την κλινικήν, ενώ αφικνείτο λίαν ευδιάθετος εξ Εσπερίας το ίδιο βράδυ που τα όργανά του εδολοφόνουν τον Καβαφάκην. Έχει ημικρανίαν ο κ. Γούδας, ενώ ήτο λαλίστατος όταν συνεννοείτο με πενήντα Τούρκους αδιακόπως ημέρας και νυκτός! Τρέμει ο κ. Στράτος, ενώ εξωρμούσεν ηρωικώς κατά της Κωνσταντινουπόλεως. Κλονίζεται ο κ. Ξ. Στρατηγός, ενώ ακράτητος διέτασσε προέλασιν πέραν του Σαγγαρίου. Μελαγχολεί ο κ. Χατζανέστης, ενώ εχόρευε την παραμονήν της εκκενώσεως. Τρομάζει ο κ. Πρωτοπαπαδάκης, ενώ ήτο άτρομος προ του οικονομικού χάους. Σωριάζεται ο κ. Θεοτόκης, ενώ ατσαλάκωτος προητοιμάζετο δια το τσάι της Αγκύρας. Συγκινείται ακόμη και ο κ. Μπαλτατζής, ενώ παρέδιδεν ατάραχος τα πάντα εις τον εχθρόν».

εφημερίδα Ελεύθερον Βήμα, 13 Νοεμβρίου 1922 (Βενιζελική)

πηγές:

Γιάννης Μούρελος, Η Μικρασιατική καταστροφή, 60 χρόνια από τότε, περιοδικό ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ, 1982

 Μικρασιατική εκστρατεία 1919-1922, Επτά Ημέρες, Η Καθημερινή, Κυριακή 1 Σεπτεμβρίου 2002

Β. Σκουλάτου-Ν. Δημακοπούλου-Σ. Κόνδη, Ιστορία Νεότερη και Σύγχρονη, ΟΕΔΒ, Αθήνα 1983

Η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα  Ο μικρασιατικός ελληνισμός  

 Η ΣΜΥΡΝΗ Ο μικρασιατικός πόλεμος οι πρόσφυγες Μετά τον πόλεμο 

1930: Σύμφωνο φιλίας Ελλάδας -Τουρκίας

επιστροφή: Μαθήματα Ιστορίας

Χαλούλος Παναγιώτης

Μάρτιος, 2009