Ελευθέριος Βενιζέλος   - Κεμάλ Ατατούρκ : ελληνοτουρκική προσέγγιση

 Το τέλος της Μεγάλης Ιδέας και των περιπετειών

30 Οκτωβρίου 1930: Ο Ελευθέριος Βενιζέλος με τον πρωθυπουργό της Τουρκίας Ισμέτ Ινονού υπογράφουν διμερές σύμφωνο φιλίας.

 Στη δεξίωση στην Άγκυρα, ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Πρόεδρος της Τουρκίας Κεμάλ Ατατούρκ, με τις συζύγους τους.

Με τον Κεμάλ στην ΄Αγκυρα, Πίσω από τους διπλωματικούs λόγους των πρωτεργατών

Κατά το επίσημο γεύμα που ακολούθησε την υπογραφή του Συμφώνου ο Ελ. Βενιζέλος τόνισε στην πρόποση που έκανε: «΄Οταν προ δύο ετών με επροσκαλέσατε να σας επισκεφθώ,... Διά της χειρονομίας, αυτής ηθέλησα να διατρανώσω την στερράν απόφασιν της Ελλάδος, όπως θεωρή την συνθήκην της Λωζάννης ως έναν οριστικόν διακανονισμόν του μεταξύ των δύο χωρών υφισταμένου εδαφικού καθεστώτος. Πράγματι, δεδομένου ότι αφ' ενός η Τουρκία είχε παύση να είναι μία αυτοκρατορία, καταστάσα κράτος καθαρώς εθνικόν, και αφ' ετέρου η Ελλάς είχε συμπληρώση την εθνικήν της ενότητα, η συνεννόησις μεταξύ των δύο χωρών επεβάλλετο. Τοιουτοτρόπως, δια της δυνάμεως των πραγμάτων είχεν εγκαινιασθή μία νέα περίοδος εις τας σχέσεις των δύο χωρών. «Αυτός είναι ο λόγος δια τον οποίον ερχόμεθα να σας τείνωμεν ειλικρινώς το χέρι και να δηλώσωμεv ότι ο μακραίων ανταγωνισμός ετερματίσθη οριστικώς...  Εγνώριζα ότι θα προσεκρούαμεν εις τας ιδίας δυσχερείας, ότι θα αντιμετωπίζαμεν μίαν επίμονον αντίδρασιν, ότι αμφότεροι θα κατηγορούμεθα ως επιλήσμονες του παρελθόντος, αλλά ταυτοχρόνως είχα την ακλόνητον πεποίθησιv ότι εκοπίαζα και ηγωνιζόμην σκληρώς, ότι εν τη χώρα ταύτη είχα εν τω προσώπω υμών έναν γενναίον συνεργάτην.»

Και ο Ελ. Βενιζέλος κατέληξε:
«Τίποτε δεν χωρίζει πλέον τας δύο χώρας. Πλείονα του ενός δεδομένα μάς συνδέουν: η γειτονία του Αιγαίου, το οποίον, μακράν από του να χωρίζη τας δύο χώρας μας, απστελεί μέσον διαρκούς επαφής αναμεταξύ των, μία μακρά εξοικείωσις των δύο λαών, οι οποίοι έζησαν επί αιώνας ο εις παρά το πλευρόν του άλλου και εδιδάχθησαν τοιουτοτρόπως να εννοή ο εις τον άλλον, ν' αλληλοεκτιμώνται και ν' αλληλοσυμπληρούνται, και, τέλος, το σπουδαίον γεγονός ότι αμφότεροι κατήργησαν την μοναρχίαν, υιοθετήσαντες την δημοκρατίαν.»
 

Οι Τούρκοι ηγέτες είχαν δηλώσει στον Βενιζέλο, κατά ομολογία του ίδιου στη στρατιωτική ηγεσία, με την ιδιότητά του ως υπουργού των Στρατιωτικών, πως εφεξής θα θεωρούσαν "σαν δικά τους τα βαλκανικά σύνορα της Ελλάδος και δεν θα δέχονταν να παραβιασθούν εις βάρος της Ελλάδος".

Ο Βενιζέλος εκτιμούσε τον Κεμάλ Ατατούρκ. Μάλιστα το 1930 τον είχε προτείνει για να πάρει το Νομπέλ Ειρήνης.

 Ο Κεμάλ µετά τη νίκη του το 1922, τότε που ξεριζώθηκαν όλα τα όνειρα των χριστιανών, πίστεψε πως µπορούσαν να γίνουν ειρηνικές πράξεις. Δέχθηκε έτσι την πρόταση του Βενιζέλου για ανταλλαγή των πληθυσµών, η οποία ήταν εις βάρος του, διότι ήθελε να τελειώνει πλέον η εχθρότητα µε µια πραγµατική ελληνοτουρκική φιλία ..

«΄Ολα αυτά τα έκανα», είπε ο Κεµάλ για τη φιλία του µε την Ελλάδα, «διότι η Ελλάδα είχε γίνει πλέον κράτος. Δεν της χρειάζονταν οι καθοδηγητές, γι' αυτό κι εγώ αποφάσισα να δω την Ελλάδα ως Ελλάδα και όχι ως όργανο των χριστιανών. Και γι' αυτό πιστεύω στην ελληνοτουρκική φιλία. Θα πρέπει εδώ να προσθέσω ότι ο Πατριάρχης της Ορθοδοξίας εγκατεστηµένος στην Ινσταµπούλ (Κωνσταντινούπολη) δεν ήταν δυναµική απόφαση της µικρής Ελλάδας, αλλά των ξένων χριστιανώv»...

Ο Κεµάλ πίστευε ότι «οι Ελληνες ήταν τα πρόβατα από τους πραγµατικούς εχθρούς µας, µε το πρόσχηµα και την ανοησία χριστιανισµού και ορθοδοξίας που ήθελαν να δηµιουργήσουν ένα χριστιανικό κράτος εναντίον µας...

Οι Ελληνες επί αιώνες συνεργάζοντο µαζί µας. Ακόµα και στη δηµόσια ζωή µας πρεσβευτές ΄Ελληνες προστάτευαν τα τουρκικά συµφέροντα...

΄Οταν οι χριστιανοί δηµιούργησαν ένα µεγάλο ελληνικό κράτος µε την κατάληψη της Σµύρνης και των παραλίων της Μικράς Ασίας, τότε αποφάσισα να σώσω την πατρίδα µου. Τα σφάλµατα του σουλτάνου πιθανόν µας είχαν εξαφανίσει από τον χάρτη και ως πραγµατικά τουρκικό έθνός. Οι χριστιανοί προχωρούσαν να διαλύσουν την Τουρκία. Αρκετά, είπα, η Τουρκία θα σωθεί.
Αυτά που είπα είναι για να καταλάβουν πως οδήγησαν τους ΄Ελληνες να διαλύσουν την Τουρκία. Από τότε όµως που οι Ελληνες έγιναν κράτος πίστευα ότι µπορούσαν να κρατήσουν ό,τι ελληνικό υπάρχει, για να σταµατήσει για πάντα ο πόλεµος µεταξύ µας. Γι' αυτό επιζητώ την ελληνοτουρκική φιλία»...
 

Το καλοκαίρι του 1937 ο πρώην πρωθυπουργός Ξενοφών Ζολώτας επισκέφθηκε την Άγκυρα ως πρόεδρος του Οικονομικού Συμβουλίου της Ελλάδας. Για τη συνάντησή του με τον Κεμάλ Ατατούρκ γράφει:
 

«Όλως εξαιρετικώς ο Πρόεδρος της Τουρκίας Κεμάλ Ατατούρκ έδειξε ενδιαφέρον... Όταν πλησίασα με χαιρέτησε με μεγάλη θερμότητα και μου είπε ότι είναι θερμός φίλος της Ελλάδος και χαίρει δια την παρουσία μου στη δεξίωσή του. Μου προσέθεσε ότι επιθυμεί στενοτέρα σύσφιγξη των σχέσεων Ελλάδος -Τουρκίας. Στη συνέχεια έπλεξε το εγκώμιο του Ελευθερίου Βενιζέλου, του οποίου εθαύμαζε το πνεύμα και τις ικανότητες...

Ομολογώ ότι δεν περίμενα αυτή τη θερμή συμπεριφορά του Κεμάλ Ατατούρκ σχετικώς με την Ελλάδα. Μου έμεινε δε η εντύπωση ότι τα αισθήματά του ήταν αυθόρμητα και ειλικρινή.»

πηγές:
Γιάννης Χορν, Με τον Κεμάλ στην ΄Αγκυρα, εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ, Οκτ. 1994

Εγγυώμαι τα σύνορα, εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ, Οκτ. 1994

Β. Σκουλάτου-Ν. Δημακοπούλου-Σ. Κόνδη, Ιστορία Νεότερη και Σύγχρονη, ΟΕΔΒ, Αθήνα 1983

Η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα  Ο μικρασιατικός ελληνισμός   Η ΣΜΥΡΝΗ

Ο μικρασιατικός πόλεμος οι πρόσφυγες Μετά τον πόλεμο Η δίκη των έξι 

επιστροφή: Μαθήματα Ιστορίας

Χαλούλος Παναγιώτης

Αύγουστος, 2007