Στη συνέχεια τα διαρκή κύματα προσφύγων μέχρι το χειμώνα του 1922 κατευθύνονται
προς Θεσσαλονίκη και Αθήνα και από εκεί σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας.Οι πρόσφυγες
Πρώτος σταθμός για τους πρόσφυγες η Μυτιλήνη. Οι πρόσφυγες φθάνουν από κάθε γωνιά της Μ. Ασίας, όχι μόνο από τη Σμύρνη.
Πρόχειρα καταλύματα, εξαθλίωση...
Στη συνέχεια τα διαρκή κύματα προσφύγων μέχρι το χειμώνα του 1922 κατευθύνονται
προς Θεσσαλονίκη και Αθήνα και από εκεί σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας.
Στη Μακρόνησο αμερικανικός υγειονομικός σταθμός (καραντίνα)
για πρόσφυγες από τον Πόντο:
Στην Αθήνα: καταυλισμός στο Θησείο
,
στο Βασιλικό Θέατρο (σημερινό Εθνικό Θέατρο)
κάθε θεωρείο στέγαζε μια οικογένεια:
Στη Λοζάνη της Ελβετίας γίνεται (Ιαν. 1923) δεκτή η συμφωνία "ανταλλαγής
πληθυσμών" μεταξύ Τουρκίας - Ελλάδας. Απελευθερώθηκε έτσι χώρος για τη στέγαση
πολλών προσφύγων στη Θράκη.
400.000 μουσουλμάνοι μετακινήθηκαν από τη Θράκη προς την Τουρκία.
Το κείμενο της Συνθήκης για την ανταλλαγή πληθυσμών
«Από 1ης Μαιου 1923, αποφασίζεται η υποχρεωτική ανταλλαγή των Τούρκων υπηκόων ελληνικού ορθοδόξου δόγµατος υπηκόων και των Ελλήνων υπηκόων µουσουλµανικής θρησκείας… Η κινητή περιουσία που υπάρχει στα σπίτια, στα τεµένη, στις εκκλησίες, στα σχολεία, στα µοναστήρια ή στα νοσοκοµεία τους, θα µπορεί να εξέλθει αδασµολόγητα από τη χώρα, µαζί τους. Η ακίνητη περιουσία καθώς θα εγκαταλείπεται, θα απογράφεται, θα εκτιµάται και θα ρευστοποιείται από τη Mεικτή Επιτροπή.
»Η διαδικασία ρευστοποίησης θα έχει αναδροµική ισχύ όσον αφορά τις περιουσίες Ελλήνων και µωαµεθανών που έχουν ήδη µεταναστεύσει, οποτεδήποτε, από τον Οκτώβριο του 1912 και εξής… Κατ' αρχήν, κάθε πρόσφυγας θα λαµβάνει περιουσία ίσης αξίας µε την περιουσία που εγκατέλειψε. Η αποτίµηση της συνολικής αξίας των εγκαταλελειµµένων περιουσιών, σε αµφότερες τις χώρες, θα συνιστά κρατικό χρέος και µόνο, µεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδος. Αφού ολοκληρωθεί ο ισολογισµός, η πιστώτρια χώρα θα πάρει από τη χρεώστρια διακανονισµό εξόφλησης, σύµφωνα µε τον οποίο ένα µέρος του χρέους θα πληρωθεί σε µετρητά και ένα άλλο µε κρατικά οµόλογα…»
(Melville Chater, Η μεγαλύτερη μετακίνηση πληθυσμών στην Ιστορία, The National Geographic Magazine, Φθινόπωρο 2000)
«…εξίσου τραγικά θύματα και αυτοί [οι μουσουλμάνοι της Θράκης] – που κανείς σχεδόν στην Ελλάδα δεν φαίνεται να τους θυμάται – ενός πολέμου για τον οποίο δεν έφεραν καμμία ευθύνη και στου οποίου τη διεξαγωγή δεν είχαν κανενός είδους συμμετοχή.»
(Γ. Γιαννουλόπουλος, Η ευγενής μας τύφλωσις, Βιβλιόραμα, Αθήνα 2003)
«Παρ' όλες τις προετοιµασίες της νέας κυβέρνησής τους για την υποδοχή και την περίθαλψή τους, φτάνοντας στη Μικρά Ασία πολλοί από τους µουσουλµάνους υπέφεραν ακόµα πιο πολύ από τους Έλληνες που είχαν ανταλλαγεί. Μερικοί βρέθηκαν σε περιοχές ερηµωµένες, κατεστραµµένες από τον πόλεµο. Άλλοι, πάλι, βρέθηκαν σε χωριά τα καλύτερα σπίτια των οποίων είχαν ήδη καταληφθεί, ενώ τα φτωχότερα τα είχαν διαλύσει για να πάρουν την ξυλεία τους όσοι είχαν αποµείνει µετά τη φυγή των Ελλήνων.
»Δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες πέθαιναν από ελονοσία είτε από τις κακουχίες, την ώρα που πλήθος απαλλαγµένων από ψευδαισθήσεις οικογενειών αρνούνταν τα δεύτερης κατηγορίας χωράφια που τους προσφέρονταν, καταλήγοντας ξανά στην περιπλάνηση. Αν κάποιος ρωτούσε “πού πάτε;” ένα απ' αυτά τα καραβάνια που έσερναν τα βόδια και περιπλανιόνταν παντού µέσα στη χώρα, η απάντηση θα ήταν “ψάχνουµε για ένα καλό καπνοχώραφο, όπως εκείνο που είχαµε στη Δράµα” ή, ίσως, “ψάχνουµε για ένα χωραφάκι µ' ελιές, σαν το παλιό µας στη Μυτιλήνη”».
(Melville Chater, The National Geographic Magazine, Φθινόπωρο 2000)
Έλληνες της Τουρκίας από τον Έβρο προς Θεσσαλονίκη
Στους τελικούς τόπους διαμονής τους στήνουν παραπήγματα (παράγκες) ή χτίζουν πρόχειρα φτωχικά σπίτια. Οι συνοικίες τους, τα "προσφυγικά", όπως συνήθως ονομάζονται, είναι υποβαθμισμένες περιοχές...
Παραγκούπολη στην Αττική, Κοκκινιά
«Μείναµε στην προσφυγική συνοικία "Χωράφια". Από τον Κήπο που µέναµε ήταν καλύτερα, αλλά ένα δωµατιάκι µάς έδωσαν µε τόσα άτοµα µέσα, που ήταν εξαθλίωση. Προσφυγικός συνοικισµός: πείνα, αρρώστιες και δυστυχία. Όσοι έπεσαν στα προσφυγικά σπίτια και δεν γλίτωσαν γρήγορα από αυτά, έµειναν στάσιµοι. Η παράγκα ρήµαξε το ηθικό του κόσµου, του αφαίρεσε την όρεξη για ζωή, τους συµβίβασε µε την ανέχεια και τη φτώχεια. Τον έκανε βαθιά µέσα στην ψυχή του να νιώθει πρόσφυγας. Οι παράγκες της προσφυγιάς ήταν η ντροπή µας.»
(µαρτυρία Τ. Κακλαµάνου, http://www.de.sch.gr/mikrαsiα/keimena.htm)
«Ενάµισυ εκατοµµύριο πεινασµένα στόµατα... Ενάµισυ εκατοµµύριο φτηνά χέρια... Ενάµισυ εκατοµµύριο διψασµένοι άνθρωποι για δουλειά, ... τριγυρνούσαν στους δρόµους της Ελλάδας µε τα χέρια στις τσέπες της ανέχειας!... Και τα "εγγειοβελτιωτικά έργα και η αποξήρανσις των ελών" κουδούνιζαν σε κάθε εκλογική περίοδο, το ίδιο κούφια κι άκαρπα, όπως και η "αστική αποκατάστασις των προσφύγων"... »
(Διδώ Σωτηρίου, Οι νεκροί περιµένουν)
Προσφυγικά σπίτια χτίζονται στη Θράκη για να καλυφθούν οι ανάγκες στέγασης. Τα σπίτια των μουσουλμάνων δεν επαρκούν
Προσφυγόπουλα κατασκευάζουν πρωτόγονες πήλινες πλίθες για χτίσιμο των
σπιτικών τους
Η Αθήνα μέχρι το 1923 είχε λιγότερους από 300.000 κατοίκους. Με την εισροή προσφύγων διογκώθηκε με νέες, προσφυγικές, συνοικίες, όπως Νέα Σμύρνη, Καισαριανή, Βύρωνας, Νέα Ιωνία κ.α.
πηγές:
Η εκστρατεία της Μικράς Ασίας, Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος, Αθήναι 2004
1922, Ο μεγάλος ξεριζωμός, Ιστορικό οπτικοακουστικό λεύκωμα, Νational Geographic, χ.χ.
The National Geographic Magazine, Φθινόπωρο 2000\
http://www.de.sch.gr/mikrαsiα/keimena.htm
Η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα Ο μικρασιατικός ελληνισμός Η ΣΜΥΡΝΗ
Ο μικρασιατικός πόλεμος Μετά τον πόλεμο Η δίκη των έξι
1930: Σύμφωνο φιλίας Ελλάδας -Τουρκίας
επιστροφή: Μαθήματα Ιστορίας
Χαλούλος Παναγιώτης
Σεπτέμβριος, 2007