Η καταστροφή της Σμύρνης
Αύγουστος 1922. Χιλιάδες πρόσφυγες κατακλύζουν τη Σμύρνη. Ανησυχία επικρατεί. Τα πολεμικά πλοία των Μεγάλων Δυνάμεων συγκεντρώνονται στο λιμάνι, για να προστατέψουν τα μέλη των ξένων παροικιών. Ακολουθεί πανικός, όταν στις 26 Αυγ. ο συγκεντρωμένος ελληνικός στρατός ετοιμάζεται να εγκαταλείψει τη Μ. Ασία.
27 Αυγ. μπήκαν στην πόλη τα τουρκικά στρατεύματα.
Ο Νουρεντίν πασάς παρέδωσε στον τουρκικό όχλο το Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστομο, ο οποίος θανατώθηκε μετά από φρικτά βασανιστήρια μαζί με μέλη της δημογεροντίας.
Αρκετές μέρες κρατούν οι σφαγές και λεηλασίες. Τουλάχιστον 5000 Έλληνες έχασαν τη ζωή τους.
Στις 31 Αυγ. εκδηλώθηκε πυρκαγιά στην αρμενική συνοικία, που λόγω του ανέμου επεκτάθηκε στην ελληνική συνοικία. Αμερικανοί αυτόπτες μάρτυρες είδαν Τούρκους στρατιώτες να μεταφέρουν δοχεία με πετρέλαιο.
Με αγωνία και πανικό ο πληθυσμός καταφεύγει στην προκυμαία, για να επιβιβαστεί σε πλοία. 300.000 άνθρωποι στο στενό χώρο της προκυμαίας, ανάμεσα στις φλόγες και στο λιμάνι της σωτηρίας που ελπίζουν. Τα πολεμικά πλοία των Συμμάχων τήρησαν θέση ουδέτερη-απλού παρατηρητή, δεν βοήθησαν ή ακόμα εμπόδισαν την επιβίβαση και σωτηρία των κατοίκων. Όσα ελληνικά πλοία ήταν εκεί βοήθησαν όσο μπορούσαν στη διάσωση. Πολλοί πέφτουν στη θάλασσα και πνίγονται μέσα στον πανικό. Οι υπερφορτωμένες βάρκες ανατρέπονται και βυθίζονται...
Όποια γλώσσα κι αν μιλάς, λόγια δε θα βρεις να
τόνε περιγράψεις Τι κάνουν, λοιπόν, οι προστάτες μας; Τι κάνουν οι ναυάρχοι με
τα χρυσά σιρίτια, οι διπλωμάτες κι οι πρόξενοι τής Αντάντ! Στήσανε
κινηματογραφικές μηχανές στα καράβια τους και τραβούσανε ταινίες τη σφαγή και
τον ξολοθρεμό μας!
Μέσα στα πολεμικά οι μπάντες τους παίζανε εμβατήρια και τραγούδια τής χαράς για
να μη φτάνουν ίσαμε τ' αφτιά των πληρωμάτων οι κραυγές της οδύνης και οι
επικλήσεις του κόσμου. Και να ξέρει κανείς πώς μια, μόνο μια κανονιά, μια
διαταγή, έφτανε για να διαλύσει όλα κείνα τα μαινόμενα στίφη. Κι η κανονιά δε
ρίχτηκε κι η εντολή δε δόθηκε!
Δ. ΣΩΤΗΡΙΟΥ "Ματωμένα χώματα"
Κατά την αποχώρηση πέθαναν περισσότεροι από 10.000 άνθρωποι.
Οι αρχές δεν ενδιαφέρθηκαν για την κατάσβεση της πυρκαγιάς. Κάτοικοι που προσπάθησαν να απομακρυνθούν εμποδίστηκαν από Τούρκους στρατιώτες.
Η θάλασσα δεν είναι
πια εμπόδιο. Χιλιάδες άνθρωποι πέφτουνε και πνίγονται. Τα κορμιά σκεπάζουνε τα
νερά σαν νά 'ναι μόλος. Οι δρόμοι γεμίζουνε κι αδειάζουνε και ξαναγεμίζουνε.
Νέοι, γέροι, γυναίκες, παιδιά ποδοπατιούνται, στριμώχνονται, λιποθυμούνε,
ξεψυχούνε. Τούς τρελαίνουν οι χαντζάρες, οι ξιφολόγχες, οι σφαίρες των τσέτηδων!
-Βούρ, κεραταλάρ! (Χτυπάτε τους τούς κερατάδες!).
Το βράδυ το μονοφώνι κορυφώνεται. Η σφαγή δε σταματά. Μόνο όταν τα πλοία
ρίχνουνε προβολείς γίνεται μια πρόσκαιρη ησυχία. Μερικοί που καταφέρανε να
φτάσουνε ζωντανοί ίσαμε τη μαούνα, μας ιστορούνε το τι γίνεται όξω, στις
γειτονιές. Οι τσέτες του Μπεχλιβάν και οι στρατιώτες τού Νουρεντίν τρώνε
ανθρώπινο κρέας. Σπάζουνε, πλιατσικολογούνε σπίτια και μαγαζιά. Όπου βρούνε
ζωντανούς, τούς τραβούνε όξω και τούς βασανίζουνε. Σταυρώνουνε παπάδες στις
εκκλησιές, ξαπλώνουνε μισοπεθαμένα κορίτσια κι αγόρια πάνω στις 'Άγιες Τράπεζες
και τ' ατιμάζουνε. Απ' τον Αι-Κωνσταντίνο και το Ταραγάτς ίσαμε το Μπαλτσόβα το
τούρκικο μαχαίρι θερίζει.
Δ. ΣΩΤΗΡΙΟΥ "Ματωμένα χώματα"
Μετά την καταστροφή:
Μακάβριο: Νεαροί Τούρκοι στην προκυμαία ψαρεύουν με σύρμα πτώματα, για να
ανασύρουν ό,τι πολύτιμο μπορεί να έχουν πάνω τους!...
Η φυγή των προσφύγων θα συνεχιστεί για πολύ καιρό. Την προσέγγιση στο λιμάνι ελέγχουν οι Τούρκοι και επιτρέπουν σε όσους έχουν άδεια. Οι υπόλοιποι και κυρίως οι άνδρες ξεχωρίζονται από τις οικογένειές τους, συλλαμβάνονται και εκτοπίζονται στο εσωτερικό.
έλεγχος-διαχωρισμός· προς την εξορία
1.500.000 πρόσφυγες κατάφεραν να φθάσουν στα νησιά και στην ηπειρωτική Ελλάδα. Όσοι δεν τα κατάφεραν και έμειναν πίσω ή έχασαν τη ζωή τους μέσα στην πόλη ή συνελήφθησαν και αιχμάλωτοι εκτοπίστηκαν στα βάθη της Μ. Ασίας.
Διαβάστε το άρθρο του Τούρκου καθηγητή της Ιστορίας Halil Berktay στην εφημερίδα "ΤΟ ΒΗΜΑ" με τίτλο "Ποιοι έκαψαν τη Σμύρνη; Η βεβαιότητα των ηττημένων, η αμηχανία των νικητών"
Διαβάστε το άρθρο του καθηγητή της Ιστορίας Αντώνη Λιάκου στην εφημερίδα "ΤΟ ΒΗΜΑ" με τίτλο "Ο πόλεμος μέσα από τις εκθέσεις των αξιωματικών, οι αναφορές στις πολιτικές διαφωνίες στο ελληνικό μέτωπο, οι βιαιοπραγίες και ο φάκελος της Σμύρνης"
πηγές:
Η εκστρατεία της Μικράς Ασίας, Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος, Αθήναι 2004
1922, Ο μεγάλος ξεριζωμός, Ιστορικό οπτικοακουστικό λεύκωμα, Νational Geographic, χ.χ.
The National Geographic Magazine, Φθινόπωρο 2000
http://www.de.sch.gr/mikrasia/keimena.htm
Μικρασιατική εκστρατεία 1919-1922, Επτά Ημέρες, Η Καθημερινή, Κυριακή 1 Σεπτεμβρίου 2002
Η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα Ο μικρασιατικός ελληνισμός
Η ΣΜΥΡΝΗ Ο μικρασιατικός πόλεμος Η δίκη των έξι
επιστροφή: Μαθήματα Ιστορίας
Χαλούλος Παναγιώτης
Σεπτέμβριος, 2012