Τα σχολεία ως ανοικτά συστήματα είναι “ευαίσθητα” στις επιδράσεις του εξωτερικού περιβάλλοντος και οτιδήποτε συμβαίνει σε αυτό μπορεί να τα επηρεάσει.
Δύο βασικές αρχές για τη λειτουργία του σχολείου
- Επιιδίωξη του σχολείου είναι ο εξοπλισμός των ατόμων με δεξιότητες και γνώσεις απαραίτητες για τις προσωπικές τους ανάγκες αλλά και για τις ανάγκες της κοινωνίας,
- Το σχολείο είναι κοινωνικό σύστημα και άρα ανοικτό σύστημα.
Οι βασικοί εξωτερικοί παράγοντες που επιδρούν στο ελληνικό σχολείο
- Το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο της τοπικής κοινωνίας αλλά και της χώρας εν γένει
- Η δομή και λειτουργία της σύγχρονης ελληνικής οικογένειας (ρόλος των γονέων)
- Οι αποφάσεις της κεντρικής πολιτικής εξουσίας (π.χ. κονδύλια προϋπολογισμού για την παιδεία, διορισμοί εκπ/κών)
- Οι αποφάσεις του Υπουργείου Παιδείας (π.χ. εκπ/κη πολιτική, Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών)
- Οι σύγχρονες τεχνολογίες επικοινωνίας και τα ΜΜΕ ως διαμορφωτές συνειδήσεων
- Η παγκοσμιοποίηση, με την έννοια ότι δεν μπορούμε ως χώρα να είμαστε αμέτοχοι παρατηρητές στα ακραία πολιτικά και κοινωνικά φαινόμενα (π.χ. μουσουλμανικός
φονταμενταλισμός, τρομοκρατία, δράμα αμάχων) και στις επιστημονικές εξελίξεις.
Παραδείγματα εισροών-μετασχηματισμού-εκροών στο σχολικό περιβάλλον
- Εισροή : τοπική κοινωνία. Στην περιοχή ενός σχολείου λειτουργεί ένας δραστήριος πολιτιστικός σύλλογος. Το σχολείο παραχωρεί τη χρήση του κτιρίου πολλαπλών χρήσεων και κάποιες αίθουσες διδασκαλίας (μετά το πέρας των μαθημάτων) στον σύλλογο για την παροχή μαθημάτων χορού, ξένων γλωσσών κ.ά. σε κάτοικους της περιοχής. Ο ίδιος σύλλογος συμμετέχει σε εορταστικές και ψυχαγωγικές εκδηλώσεις του σχολείου (π.χ. χριστουγεννιάτικο bazaar, τελετή αποφοίτησης). Το σχολείο συνεργάζεται, καλύπτει ως κτιριακή και υλικοτεχνική υποδομή το σύλλογο και το εξαγόμενο προϊόν είναι η προαγωγή του πολιτισμού στην περιοχή.
- Εισροή: επιστημονικοί φορείς. Φοιτητές του τμήματος Κοινωνικής Ιατρικής της Ιατρικής σχολής του Πανεπιστημίου κάνουν ενημερωτικά μαθήματα στο χώρο του σχολείου για θέματα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης και αφροδίσιων νοσημάτων. Το παραγόμενο προϊόν είναι η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των μαθητών πάνω σε κρίσιμα θέματα υγείας (ατομικής και δημόσιας).
- Εισροή: τοπική αυτοδιοίκηση. Ο δήμος και η σχολική επιτροπή παρέχουν οικονομική και τεχνική στήριξη για το βάψιμο των αιθουσών και τη δημιουργία νέων λυόμενων αιθουσών. Το εξαγόμενο προϊόν είναι η συντήρηση του σχολικού κτιρίου αλλά και η κάλυψη των εκπαιδευτικών αναγκών σε μια περιοχή που παρουσιάζει αύξηση του μαθητικού της πληθυσμού.
Εισροή: Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων. Εδώ δυστυχώς αντιμετωπίζουμε μια θλιβερή ελληνική πραγματικότητα. Οι ίδιοι γονείς που δαπανούν τεράστια ποσά για την μόρφωση και επαγγελματική αποκατάσταση των παιδιών τους (θεωρώντας την παραπαιδεία ως υποχρεωτικό μονόδρομο) δεν αναγνωρίζουν τον ρόλο του θεσμού του δημόσιου σχολείου ως βασικού φορέα παιδείας και κατάρτισης των παιδιών τους. Το αποτέλεσμα είναι η συμμετοχή του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων στη σχολική κοινότητα να είναι ελάχιστη, τυποποιημένη, μη ουσιαστική και η επικοινωνία με τους καθηγητές να χαρακτηρίζεται από αποστασιοποίηση και συχνά καχυποψία. Προφανώς δεν επιδρά θετικά στο βασικό προσδοκώμενο αποτέλεσμα που είναι η δημιουργία μαθητών εξοπλισμένων με γνώσεις και κριτική σκέψη.- Εισροή: Η χρήση Η/Υ. Η εκτεταμένη (αλόγιστη, συχνά σε επίπεδο εξάρτησης) χρήση του Η/Υ ως εξωσχολική απασχόληση των μαθητών τα τελευταία χρόνια έχει επηρεάσει αισθητά τη σχολική ζωή. Η επίδοση των μαθητών εξαιτίας αυτού του φαινομένου πέφτει αισθητά όπως και η φυσική τους ικανότητα να παρακολουθήσουν τις παραδόσεις (κυρίως των πρώτων ωρών). Το σχολείο οφείλει να θεραπεύσει αυτό το φαινόμενο μέσα από την επικοινωνία του με μαθητές και γονείς και ζητώντας και τη βοήθεια ειδικών (π.χ. ημερίδες ενημέρωσης για την εξάρτηση στο Διαδίκτυο και τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης)
- Εισροή: Αθρόα έλευση προσφύγων και οικονομικών μεταναστών. Ίσως το κρισιμότερο πρόβλημα (μαζί με την εθνική οικονομική κρίση) που πρέπει να επιλύσει η ελληνική κοινωνία. Παρουσιάζεται μέσα από πραγματικά γεγονότα της επικαιρότητας όπως αυτά αποτυπώνονται στην διαδικτυακή εφημερίδα της Χίου Αστραπάρης (http://astraparis.gr/ ) . Οι πολεμικές συρράξεις στην Μέση Ανατολή έχουν δημιουργήσει ανθρωπιστική καταστροφή και ένα τεράστιο κύμα προσφύγων που καταφθάνουν και στη χώρα μας (http://astraparis.gr/tous-mazepsan-oi-tourkoi-prin-prolavoun-na-vgoun-sti-xio/ ), η πολιτική ηγεσία της χώρας προσπαθεί να συνδράμει στην αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης με τη στέγασή τους σε κέντρα φιλοξενίας προσφύγων (http://astraparis.gr/apopeira-na-stithoun-kai-pali-skines-sto-dipethe/) αλλά και την μόρφωση των προσφυγόπουλων (λειτουργία Δομών Υποδοχής και Εκπαίδευσης Προσφύγων). Στην περίπτωση της Χίου είχαμε την ακραία αντίδραση του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων να προβούν σε δημοψήφισμα για το αν θέλουν ή δεν θέλουν τους πρόσφυγες (http://astraparis.gr/ratsistiki-proklisi-sto-evdomo-dimotiko-sxoleio/) αλλά και την αντίδραση του σχολείου στις παραπάνω πιεστικές «εισροές» τόσο σε επίπεδο διευθυντή σχολικής μονάδας (http://astraparis.gr/antithetoi-sto-dimopsifisma-gia-ta-prosfigopoula-oi-ekpaideutikoi/ ) όσο και Συλλόγου Δασκάλων (http://astraparis.gr/katadikazei-o-sillogos-daskalon-tis-ratsistikes-fones/ )
- Εισροή: Τα ΜΜΕ. Εδώ, για να δώσουμε μια αισιόδοξη νότα για το μέλλον της κοινωνίας μας, θα σας αναφέρω ένα παράδειγμα για το θετικό ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η τηλεόραση στο βασικό ζητούμενο που είναι η παιδεία για το ατομικό και κοινωνικό καλό. Το παράδειγμα είναι από το εξωτερικό και συγκεκριμένα από τη χώρα της Νοτίου Αφρικής, μιας χώρας που υποφέρει από τη μάστιγα του AIDS. Εκεί με πρωτοβουλία του πασίγνωστου αμερικανικού ερευνητικού ιδρύματος John Hopkins δημιουργήθηκε από το 2012 (και εξακολουθεί σήμερα) ένα κοινωνικό τηλεοπτικό σήριαλ (serial) που ονομάζεται Intersexions και που μέσα από την υπόθεση του κάθε επεισοδίου παρουσιάζονται με δραματοποιημένο τρόπο οι κίνδυνοι μετάδοσης του AIDS μέσω της σεξουαλικής επαφής. Η σειρά έχει τεράστια τηλεθέαση και άρα επιτυχία στο σκοπό της που είναι η ενημέρωση και η δημόσια υγεία.
Συντάκτης: Ιωαννίδης Θωμάς
Το σχολείο ως ανοικτό και μετασχηματιστικό σύστημα