ΙΣΤΟΡΙΑ-16ος ΑΙΩΝΑΣ

 

 

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΑΣ
Ο 16ος ΑΙΩΝΑΣ
ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ

 

---

​Αν και κατά την Αναγέννηση έλαβαν χώρα επαναστατικές καινοτομίες σε πολλά πνευματικά πεδία, καθώς και κοινωνικές και πολιτικές αναταραχές, είναι ίσως περισσότερο συνυφασμένη με τα ρεύματα που διαμορφώθηκαν στο χώρο της τέχνης, αλλά και τη συμβολή παν-επιστημόνων όπως ο Λεονάρντο ντα Βίντσι , ο Σάντρο Μποττιτσέλλι και ο Μιχαήλ Άγγελος, οι οποίοι ενέπνευσαν τον όρο Homo Universalis (Καθολικός Άνθρωπος)

  

 

 

Φραγκίσκος ο 1ος (François Ier) 1515-1547

Θεωρείται ο πρώτος Γάλλος βασιλιάς της Αναγέννησης, αποκαλείται «Πατέρας και Αναστηλωτής των γραμμάτων».
Ήταν πολύ μορφωμένος ο ίδιος, με έντονα τα ανθρωπιστικά ιδεώδη της Αναγέννησης σε αντίθεση με τους προκατόχους του, που δεν έδωσαν καμιά σημασία για την είσοδο σύγχρονων Ιταλικών ρευμάτων στην χώρα τους. Οι προηγούμενοί του χαρακτηρίζονταν μεσαιωνικοί βασιλείς, ενώ ο ίδιος έσπασε τα φράγματα με το Μεσαίωνα και έφερε την Γαλλία στην Αναγέννηση, τον 16ο αιώνα.

 

François 1er

Με την άνοδο του στον θρόνο το 1515 φρόντισε όχι μονάχα να φέρει την Γαλλία στην σφαίρα της Αναγέννησης αλλά να την κάνει το μεγαλύτερο πνευματικό κέντρο της εποχής του και τα κατάφερε. Κατά τη διάρκεια του ατυχούς ιταλο-γαλλικού πολέμου γνώρισε την ιταλική Αναγέννηση και αποφάσισε να τη μεταφέρει και στη χώρα του. Κάλεσε τον Λεονάρντο ντα Βίντσι, ο οποίος ήρθε με τα περισσότερα έργα του και έζησε στη Γαλλία τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Τα μεγάλα του έργα όπως η Μόνα Λίζα παρέμειναν στο Λούβρο.

 

 

Château de Fontainebleau

 

Μαζί με τον ντα Βίντσι ήρθαν και πολλοί μεγάλοι Ιταλοί ζωγράφοι. Στον καιρό της βασιλείας του διακοσμήθηκαν τα ανάκτορα και όλα τα μεγάλα κτίρια του Παρισιού με εικόνες ζωγραφικής και γλυπτά.
Παρόλο που οι πόλεμοι που διεξήγαγε εξαντλούσαν οικονομικά τη χώρα, είναι αυτή την εποχή που, μιας και ο εκσυγχρονισμός των πολεμικών μέσων κατέστησε άχρηστα πια τα φρούρια και τα κάστρα, ανεγέρθηκαν τεράστιοι και πολυτελείς πύργοι, κυρίως στην κοιλάδα του ποταμού Λίγηρα. 

 

 

Ο πύργος Chambord, στην κοιλάδα του Λίγηρα

Δαπάνησε μεγάλα ποσά για νέες κατασκευές. Συνέχισε την δουλειά των προκατόχων του στο Ανάκτορο του Αμπουάζ, ενώ άρχισε τις ανακαινίσεις στο Μπλουά. Κατασκεύασε το καταπληκτικό ανάκτορο του Σαμπόρ με το στυλ της Ιταλικής αναγέννησης, διακοσμημένο από τον ίδιο τον Λεονάρντο ντα Βίντσι. Κατασκεύασε στην πόλη του Παρισιού το Δημαρχείο της Πόλης (Hôtel de Ville), το οποίο ήταν σαν κέντρο ελέγχου όλων των έργων του. Κατασκεύασε το Ανάκτορο της Μαδρίτης στο Δάσος της Βουλώνης, αλλά το μεγαλύτερο έργο του ήταν η ανακατασκευή του κάστρου του Φονταινεμπλώ - όπου δημιούργησε και την περίφημη σχολή αρχιτεκτόνων Φονταινεμπλώ - που έγινε η κυριότερη διαμονή του. Το διακόσμησε εσωτερικά και εξωτερικά, ενώ εκπληκτική εντύπωση έδινε η αυλή όπου υπήρχε την πηγή στην οποία το κρασί αναμειγνυόταν με το νερό. Οι προσόψεις είναι διακοσμημένες με γλυπτά και έχουν μεγάλα παράθυρα που φωτίζουν τους εσωτερικούς χώρους, οι οποίοι είναι διακοσμημένοι με πολυτέλεια.

 

Οι πύργοι διακοσμήθηκαν με πολυτέλεια

 

Με την άνοδο του, η μεγάλη του ελπίδα ήταν να φέρει τον πολιτισμό και την γνώση στο πολεμοχαρές Γαλλικό έθνος. Φρόντισε να στείλει απεσταλμένους στην Ιταλία για συλλογή σπάνιων βιβλίων και συγγραμμάτων, πλουτίζοντας συνεχώς την τεράστια βιβλιοθήκη του. Ο ίδιος ήταν αναγνώστης όλων των βιβλίων της βιβλιοθήκης του, κατόρθωμα σπάνιο σε όλα τα βασιλικά χρονικά, ενώ είναι ο πρώτος που άνοιξε τις πόρτες της βιβλιοθήκης του σε δωρεάν ελεύθερη ανάγνωση από όλον τον σπουδαστικό κόσμο. Με το διάταγμα του Μονπελιέ επέτρεψε αντιγραφή βιβλίων της βιβλιοθήκης στη διάθεση του λαού του.

Ίδρυσε επίσης το Κολλέγιο της Γαλλίας ( le Collège de France) και επέβαλε τη γαλλική γλώσσα στα επίσημα έγγραφα καθώς έως τότε επικρατούσε η λατινική. 
Όρισε ταυτόχρονα την καταγραφή από ιερείς των βαπτίσεων, των γάμων, των θανάτων, και των πατροτήτων. Είναι η πρώτη επίσημη στατιστική απογραφή πληθυσμού που υπήρξε στην Ευρωπαϊκή ιστορία.
Είναι ο πρώτος βασιλιάς της Γαλλίας που συγκρότησε μόνιμο εθνικό στρατό.
Υποστήριξε και χρηματοδότησε τον αποικισμό στη Βόρεια Αμερική.

 

 Ο Φραγκίσκος Α' αιχμαλωτίζεται στη μάχη της Παβίας -1525

Θρησκευτικοί πόλεμοι

Κατά την διάρκεια της θρησκευτικής μεταρρύθμισης στην Ευρώπη,  σημειώθηκαν πολλές εσωτερικές διαταραχές στη Γαλλίακαι κλονίστηκε η δύναμη της βασιλείας. Καθολικοί και Ουγενότοι διαμάχονταν για την μεγαλύτερη επιρροή στην κυβέρνηση. Η Γαλλία είχε χωριστεί σε δύο αντίπαλα στρατόπεδα. Τους καθολικούς και τους Ουγενότους, όπως ονομάζονταν οι Γάλλοι προτεστάντες. Από το 1562 ως το 1598 έγιναν οκτώ πόλεμοι και μαζικές εκδιώξεις και σφαγές Ουγενότων.

 

 Η νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου -Πίνακας του France Dubois

 

Η νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου - 1572

Προκειμένου να υλοποιήσει την ειρήνη ανάμεσα στις δυο θρησκευτικές ομάδες, η Αικατερίνη των Μεδίκων, μητέρα του βασιλιά Καρόλου 9ου, προτείνει το γάμο της κόρης της, Μαργαρίτας των Βαλουά, με τον προτεστάντη πρίγκιπα Ερρίκο της Ναβάρας. Αυτός ο γάμος υπήρξε αφορμή για μεγαλοπρεπείς εκδηλώσεις, στις οποίες προσκλήθηκαν όλοι οι ευγενείς και οι προτεστάντες, μέσα σε ένα πνεύμα ειρήνης και συμφιλίωσης.
Με αφορμή το γάμο αυτό, στο Παρίσι παρευρισκόταν ένας πολύ μεγάλος αριθμός Προτεσταντών ευγενών, που συνόδευαν τον πρίγκιπα Ερρίκο. Ωστόσο, οι κάτοικοι του Παρισιού, φανατικοί Καθολικοί, δεν επιθυμούσαν την παρουσία τους.
Τη νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου στις 23 προς 24 Αυγούστου 1572 οι καθολικοί επιτέθηκαν κατά των προτεσταντών.

 

Η σφαγή διήρκεσε αρκετές μέρες, παρά τις απόπειρες του βασιλιά να τις σταματήσει. Η αγριότητά της ήταν απίστευτη. Χρησιμοποιήθηκαν αλυσίδες για να κλείσουν δρόμοι, ώστε οι Ουγενότοι να μην μπορούν να διαφύγουν από τις κατοικίες τους. Γυναικόπαιδα εκτελέστηκαν εν ψυχρώ. Τα πτώματα ρίχνονταν στο Σηκουάνα.

 

Η ιστοριογραφική παράδοση θέλει ως κύριους υπαίτιους της σφαγής το βασιλιά Κάρολο Θ' και τη μητέρα του, Αικατερίνη των Μεδίκων. Ελλείψει πηγών, οι ιστορικοί ακόμα και σήμερα διαφωνούν για τον ακριβή ρόλο του στέμματος στο γεγονός αυτό. Το μόνο που είναι σίγουρο είναι ότι η βασιλική διαταγή για την έναρξη του μακελειού αφορούσε σίγουρα τους ηγέτες των Προτεσταντών. Το πρωινό της 24ης Αυγούστου, ο Κάρολος 9ος είχε διατάξει τη διακοπή των δολοφονιών, αλλά δεν μπόρεσε να ανακόψει την οργή και το ζήλο του λαού.

 

H νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου. Πρωινό στις πύλες του Λούβρου, πίνακας του 19ου αιώνα. Διακρίνεται στα μαύρα η Αικατερίνη των Μεδίκων, μητέρα του βασιλιά Κάρολου Θ'.

 

Η Αικατερίνη θεωρήθηκε το σημαντικότερο πρόσωπο της Νύχτας του Αγίου Βαρθολομαίου αλλά και όλης της Γαλλίας μετά τον θάνατο του Ερρίκου Β΄. Είχε γιους που έπασχαν σωματικά και ψυχικά και έπρεπε να παλέψει με δύο οικογένειες, τους Γκυζ και τους Βουρβόνους, που έβλεπαν ότι έφτανε η ώρα αλλαγής δυναστείας (και που έκαναν ό,τι μπορούσαν για να έρθει πιο γρήγορα).
​Αν και ανεψιά παπών, δεν ήταν θρησκόληπτη. Πάντρεψε την κόρη της με ένα προτεστάντη και ήταν έτοιμη να παντρέψει τον τελευταίο της γιο με μια προτεστάντισσα, την Ελισάβετ. Τα κίνητρά της ήταν δυναστικά και όχι θρησκευτικά. Ήθελε οπωσδήποτε να εξουδετερώσει την επιρροή του (προτεστάντη) Κολινύ πάνω στον Κάρολο, που τον παρέσερνε σε πόλεμο με την παντοδύναμη Ισπανία του Φιλίππου Β΄. Προτίμησε να συνταχθεί με τους (καθολικούς) Γκυζ που ηγούνταν του ενενήντα τοις εκατό των Γάλλων και να θυσιάσει το δέκα τοις εκατό.
Πέθανε το 1589 σε ηλικία 69 ετών, μισημένη εξ ίσου από καθολικούς και προτεστάντες για τα άσχημα παιχνίδια που κατά καιρούς τους έπαιξε και το όνομά της κατάντησε συνώνυμο της δολοπλοκίας, της απιστίας και του εγκλήματος. Αλλά βρήκε απροσδόκητη δικαίωση από τον γαμπρό και αντίπαλό της Ερρίκο Δ΄, που αφού απαρίθμησε όλες τις αντιξοότητες με τις οποίες αυτή πάλεψε, κατέληξε : "Εκπλήσσομαι που δεν έκανε χειρότερα".

Η δυναστεία των Βουρβόνων (1589 - 1848)
Ερρίκος ο Δ' (1589-1610)

Η σωτηρία επήλθε όταν ο Ερρίκος Δ' των Βουρβόνων, που διαδέχθηκε τον άκληρο Ερρίκο τον Γ' και ίδρυσε τη δυναστεία των Βουρβόνων,  (η οποία βασίλεψε από το 1589 ως τη γαλλική επανάσταση και από την πτώση του Ναπολέοντα ως το 1848, οπότε και ήρθε η δημοκρατία) κατάλαβε ότι ένας προτεστάντης, όπως ήταν ο ίδιος, δεν μπορεί να κυβερνά μια ρωμαιοκαθολική χώρα και άλλαξε θρήσκευμα το 1593. Τελικά το 1598 υπογράφηκε το Έδικτο της Νάντης σύμφωνα με το οποίο αναγνωριζόταν ανεξιθρησκία στους προτεστάντες, τους παραχωρήθηκαν κάποιες ελευθερίες και έτσι αποκαταστάθηκε η ειρήνη και η τάξη.

 

Ο Ερρίκος ο Δ' με τη Μαρία των Μεδίκων και την οικογένειά τους

 

Ο Ερρίκος ο Δ' σαν βασιλιάς, υιοθέτησε πολιτικές και προγράμματα για να βελτιώσει τις ζωές όλων των υπηκόων του, με αποτέλεσμα να γίνει ένας από τους δημοφιλέστερους βασιλιάδες που κυβέρνησαν ποτέ τη χώρα. Αποκατέστησε την ειρήνη στη χώρα και την έσωσε από την οικονομική καταστροφή, υποβοηθούμενος από άξιους συνεργάτες. Ο δούκας του Sully, υπουργός των οικονομικών, έκανε θαύματα για να επανορθώσει τις καταστροφές του πολέμου. Ξανάφτιαξε τους δημόσιους δρόμους της Γαλλίας, τους πλαισίωσε με φτελιές, επιδιόρθωσε τις γέφυρες,έχτισε στο Παρίσι τη Νέα Γέφυρα (Pont Neuf, 1604), σχεδίασε το δίκτυο των καναλιών, αποκατάστησε την ασφάλεια στην ύπαιθρο, κήρυξε ακατάσχετα τα ζώα και τα εργαλεία των χωρικών, υποχρέωσε τους αυθέντες να εξολοθρεύουν κάθε τριμηνία τα άγρια ζώα στα δάση τους, ίδρυσε ιπποφορβεία, αναδιοργάνωσε τη δασική διοίκηση, αποξήρανε τα έλη.
Επίσης, στα χρόνια της βασιλείας του αναπτύχθηκε η βιομηχανία ειδών πολυτελείας, χρυσοΰφαντα και ασημοΰφαντα υφάσματα, τάπητες, κρυστάλλινα σκεύη, αυξήθηκε το εμπόριο και οι εξαγωγές, προωθήθηκε η εξερεύνηση του Καναδά.
Τα αποτελέσματα των προσπαθειών του Ερρίκου του Δ' και του δούκα του Sully ήταν τόσο λαμπρά ώστε, όπως λέει ο θρύλος, η εποχή τους έμεινε στην ανάμνηση των Γάλλων σαν ένας χρυσός αιώνας. 
Ο πρώτος γάμος του με την Μαργαρίτα των Βαλουά (βασίλισσα Μαργκό) δεν ήταν ευτυχής, ακυρώθηκε και παντρεύτηκε τη Μαρία των Μεδίκων.
Στις 14 Μαίου 1610, ένας άνθρωπος πήδησε πάνω στην άμαξα του βασιλιά και τον σκότωσε με μια μαχαιριά. Μετά το θάνατό του καθολικοί και διαμαρτυρόμενοι παράβγαιναν ποιός να τον πρωτοεπαινέσει. 
Ο Ερρίκος ο Δ' παραμένει στο πλευρό του Καρλομάγνου, της Ιωάννας ντ' Άρκ και του Άγιου Λουδοβίκου ένας από τους ήρωες της Γαλλίας.

 

 

 Le Pont Neuf

 

Λογοτεχνία - Φιλοσοφία

Στη Γαλλία την εποχή της αναγέννησης υπήρξαν εξαιρετικά επιτεύγματα στους τομείς της λογοτεχνίας και της φιλοσοφίας, που παρουσιάζονται ιδιαίτερα στα γραπτά του Ραμπελαί (Francois Rabelais, 1490-1592) και του Μονταίν (Michel de Montaigne, 1533-1592).

Ο Ραμπελαί ήταν γιατρός αλλά τις ιατρικές του δραστηριότητες είχε διανθίσει με φιλολογικές προσπάθειες. Έγραφε ημερολόγια για τον απλό λαό και σάτιρες σχετικά με τους κομπογιαννίτες, τους αστρολόγους και τις λαϊκές δεισιδαιμονίες. To πασίγνωστο έργο του είναι το "Γαργαντούας και Πανταγκρυέλ" (Gargantua et Pantagruel, 1532-1564), πέντε νουβέλες που εξιστορούν τις περιπέτειες δύο γιγάντων, πατέρα και γιου, με το χιούμορ και τη χαρά της ζωής που αποπνέουν όλες οι δημιουργίες του. Σατίρισε τις μεθόδους της εκκλησίας, γελοιοποίησε το σχολαστικισμό,ειρωνεύτηκε τις προλήψεις και στηλίτευσε κάθε μορφή φανατισμού και καταπίεσης. Το έργο του απαγορεύτηκε από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία στο λεγόμενο Index Librorum Prohibitorum (Κατάλογος Απαγορευμένων Βιβλίων).

Ο Μονταίν ήταν νομικός και υπηρέτησε σε διάφορες υπηρεσίες όταν στην ηλικία των 37 ετών αποσύρθηκε στο πατρικό του κτήμα και αφιέρωσε το υπόλοιπο της ζωής του στη μελέτη, τη σκέψη και τη συγγραφή.  Οι ιδέες του περιέχονται στα φημισμένα του "Δοκίμια". Η πεμπτουσία της φιλοσοφίας του είναι ο σκεπτικισμός αναφορικά με κάθε δόγμα και απόλυτη αλήθεια και η ανεκτικότητα.

 

Εικονογράφηση- Τα παιδικά χρόνια του Γαργαντούα