ΙΣΤΟΡΙΑ-18ος ΑΙΩΝΑΣ

 

 

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΑΣ
Ο 18ος ΑΙΩΝΑΣ

Ο διαφωτισμός - Η Μοναρχία - Γαλλική Επανάσταση - Ναπολέων

 

Ο Διαφωτισμός

Ο Διαφωτισμός αποτελεί σημαντικό πνευματικό κίνημα, που τοποθετείται στα τέλη του 17ου αιώνα και αρχές του 18ου, τον οποίο οι ίδιοι οι Γάλλοι Διαφωτιστές αποκάλεσαν «Siècle des lumières», Αιώνα των Φώτων, θεωρώντας τους εαυτούς τους φωτοδότες.

Οι διαφωτιστές πρέσβευαν τον ορθολογισμό και την πίστη στην πρόοδο, αξιώνοντας αλλαγές σε όλες τις πτυχές της ανθρώπινης δράσης, στους πολιτικοκοινωνικούς θεσμούς, την οικονομία, την εκπαίδευση και τη θρησκεία. Τάχθηκαν υπέρ της ατομικής ελευθερίας και ενάντια στην τυραννική διακυβέρνηση και την καταπίεση που ασκούσε η Εκκλησία.

Βασικός φορέας των νέων ιδεών που έφερε ο Διαφωτισμός ήταν η ανερχόμενη αστική τάξη που μέχρι εκείνη την εποχή παρέμενε αποκλεισμένη από το σύστημα της απολυταρχίας. Ανάμεσα στους σημαντικούς εκφραστές του Διαφωτισμού τοποθετούνται ο Βολταίρος και ο Μοντεσκιέ. Οι Διαφωτιστές Ντενί Ντιντερό, Ζαν λε  Ροντ ντ' Αλαμπέρ και Ζαν Ζακ Ρουσσώ συγκρότησαν το ιδεολογικό υπόβαθρο του Διαφωτισμού στην "Εγκυκλοπαίδεια", το μεγαλύτερο εκδοτικό εγχείρημα της εποχής, ένα έργο που θεωρήθηκε τόσο επικίνδυνο και ανατρεπτικό, που ο Πάπας το αποκήρυξε και οι συντάκτες του απειλήθηκαν με φυλάκιση και εκτέλεση.

Παράλληλα ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ διατύπωνε τη θεωρία του Κοινωνικού Συμβολαίου, προτρέποντας σε μια Ευρώπη που θα υποστήριζε τα δικαιώματα του ανθρώπου.

Τα κείμενα των φιλοσόφων και συγγραφέων αυτών, που καταγγέλλουν τις ανισότητες και αμφισβητούν την απόλυτη μοναρχία, θα αποτελέσουν αργότερα το ιδεολογικό υπόβαθρο της Γαλλικής Επανάστασης.

 

            

                                                                                                             Voltaire

 

 

Η κοινωνία - Η διάδοση των νέων ιδεών

 

Οι "νεολόγοι", που εμφανίστηκαν τον προηγούμενο αιώνα, αυτοί που μετέδιδαν τα νέα δηλαδή, εξακολουθούσαν να συνεδριάζουν στο Λουξεμβούργο, στον Κεραμεικό και στο Παλαί Ρουαγιάλ, αλλά το 18ο αιώνα τα σαλόνια είναι που έπαιξαν το μεγαλύτερο ρόλο στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης. Μερικά σπίτια έγιναν "χρηματιστήρια ιδεών". Οι φιλόσοφοι συναντούσαν εκεί τους κοσμικούς και τους διάσημους ξένους. Επί Λουδοβίκου ΙΕ' τα φιλοσοφικά σαλόνια αντιπροσώπευαν μια καλόβολη αντιπολίτευση, που ήταν ανεκτή. Επί Λουδοβίκου ΙΣΤ' όμως έγιναν ο αντιθάλαμος της εξουσίας.

 

Salon de Mme Geoffrin en 1755

  

Πριν την Επανάσταση 

Ως την έναρξη της Γαλλικής επανάστασης του 1789, η μορφή του γαλλικού κράτους παρέμεινε όπως την είχε διαμορφώσει ο Λουδοβίκος ΙΔ'. Οι διάδοχοί του, Λουδοβίκος ΙΕ' (1715-1774) και Λουδοβίκος ΙΣΤ' (1774-1792) επίσης ισχυρίζονταν ότι βασίλευαν "ελέω Θεού". Κανείς τους όμως δεν είχε την ικανότητα ή και την επιθυμία να συναγωνιστεί τον "Μεγάλο Μονάρχη", που εργαζόταν έξι ώρες καθημερινά, σε ενθουσιασμό για εργασία και στενή παρακολούθηση των κρατικών υποθέσεων.

 

Ακόμη χειρότερα, οι δύο παραπάνω μονάρχες εγκαθίδρυσαν μια μορφή διακυβέρνησης περισσότερο αυθαίρετη από πριν. Επέτρεπαν στους υπουργούς τους να φυλακίζουν χωρίς δίκη άτομα ύποπτα για έλλειψη νομιμοφροσύνης, με τα διαβόητα "Lettres de cachet", γράμματα σφραγισμένα από το βασιλιά. Διέλυαν δικαστήρια που αρνούνταν να εφαρμόσουν τα διατάγματά τους. Έφεραν τη χώρα στο χείλος της χρεοκοπίας με τους πολυδάπανους πολέμους τους και με την αλόγιστη σπατάλη της προσωπικής τους ζωής.

Αν είχαν προσπαθήσει συνειδητά να προκαλέσουν επανάσταση, δύσκολα θα τα είχαν καταφέρει καλύτερα.

 

Lettre de cachet που διατάζει τη φυλάκιση του Jean-François Marmontel, ιστορικού και μέλους των Εγκυκλοπαιδιστών, στη Βαστίλλη, με υπογραφή του Λουδοβίκου ΙΕ' το 1759

 

​ Ο Λουδοβίκος ΙΕ'- Louis XV

 

Louis XV, Πίνακας του Maurice Quentin de La Tour (1748).

 

​Την 1η Σεπτεμβρίου του 1715, ο Λουδοβίκος ΙΔ΄ πέθανε και την θέση του πήρε ο Λουδοβίκος ΙΕ, με αντιβασιλέα τον δούκα Φίλιππο Β' της Ορλεάνης, ώσπου να ενηλικιωθεί και να κυβερνήσει μόνος του.

Το 1726 πρωθυπουργός έγινε ο καρδινάλιος ντε Φλερί. Η περίοδος 1726-1743 υπήρξε η πιο ειρηνική, κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Λουδοβίκου ΙΕ΄. Η οικονομία άρχισε πάλι να ανακάμπτει και το γαλλικό νόμισμα ισχυροποιήθηκε χάρη στην εισροή χρυσού από τη Βραζιλία και αργύρου από το Μεξικό. Οι συγκοινωνίες βελτιώθηκαν και κατασκευάστηκε το κανάλι του Σαιν-Κεντέν που έφτανε μέχρι την Ολλανδία. Παράλληλα, βελτιώθηκαν σημαντικά οι χερσαίοι δρόμοι μεταφοράς σε όλη την χώρα. Έτσι στα μέσα του 18ου αιώνα, η Γαλλία διέθετε τους καλύτερους και πιο καλοφτιαγμένους δρόμους στον κόσμο. Το εμπόριο προωθήθηκε και το ναυτικό εμπόριο ευημερούσε.

Όσον αφορά την εξωτερική πολιτική, ο καρδινάλιος ντε Φλερί προσπάθησε να διατηρήσει ειρήνη με τις υπόλοιπες χώρες, εξασκώντας συμμαχική πολιτική με την Μεγάλη Βρετανία και την Ισπανία.

Ο Φλερί πέθανε το 1743 και ο βασιλιάς, ακολουθώντας το παράδειγμα του προπάππου του Λουδοβίκου ΙΔ΄, εγκαινίασε νέα κυβέρνηση χωρίς υπουργό, κυβερνώντας μόνος. Εκείνη την περίοδο ο βασιλιάς ήταν πολύ δημοφιλής και το βασιλικό ζεύγος, έχοντας αποκτήσει διάδοχο, ευτυχισμένο.

Η λαϊκή αυτή αγάπη δεν άργησε όμως να μεταβληθεί σε εχθρότητα, εξαιτίας της οικονομικής σπατάλης και του ρόλου των ευνοουμένων του βασιλιά, κυρίως όμως λόγω της άτακτης άσκησης της εξουσίας.

Η μοναρχία ήταν σε συνεχή παρακμή, και αυτό το αντιλαμβανόταν ο Λουδοβίκος, χωρίς όμως να κάνει κάτι αποφασιστικό. Μάλιστα είχε προβλέψει ο ίδιος, «Μετά από εμένα ο κατακλυσμός» («Après moi, le déluge»).

 Ο Λουδοβίκος ξόδεψε πολύ χρόνο και ψυχική ενέργεια στις γυναίκες. Ο γάμος του με την Μαρία Λετσίνσκα του απέφερε πολλά παιδιά, αλλά ήταν συνεχώς και εσκεμμένα άπιστος. Είχε δεκάδες ερωμένες, ακόμη και στα τελευταία χρόνια της ζωής του, με κυριότερη την μαρκησία ντε Πομπαντούρ, η οποία λειτουργούσε ουσιαστικά σαν υπουργός χωρίς τίτλο υπουργού.

Στην αρχή της βασιλείας, μέχρι το 1750, ονομαζόταν ο Πολυαγαπημένος. Στο τέλος όμως κατάντησε να είναι ο Πολυμίσητος. Η αναποφασιστικότητα και η ανικανότητά του να κυβερνήσει έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στη Γαλλική Επανάσταση.

 

Ο Λουδοβίκος ΙΣΤ' - Louis XVI

 

Ο Λουδοβίκος ΙΣΤ’ ήταν είκοσι χρονών όταν το 1774 ανέβηκε στο θρόνο. Μέσα σε 15 χρόνια, αυτός κι η γυναίκα του Μαρία Αντουανέτα, κόρη του Φραγκίσκου Α’ της Αυστρίας, κατάφεραν να γίνουν λαομίσητοι, να προκαλούν το δημόσιο αίσθημα με τις σπατάλες τους, την ώρα που ο λαός πεινούσε, και να επιταχύνουν την πορεία προς τη γαλλική επανάσταση.

Στη Μαρία Αντουανέτα  αποδίδεται η θρυλική φράση: «αν δεν έχει ο λαός ψωμί, ας φάει παντεσπάνι», αν και κατά μία άλλη εκδοχή δεν το είχε πει η ίδια, αλλά η φράση κυκλοφορούσε σε διάφορα έντυπα ήδη από το 1760 αντικατοπτρίζοντας το κλίμα και την παρακμή της αριστοκρατίας.

Η κατάσταση ήταν τραγική. Από τα 25 εκατομμύρια των κατοίκων, γύρω στους 400.000 αριστοκράτες και ανώτεροι κληρικοί ζούσαν πλουσιοπάροχα, μοιράζοντας μεταξύ τους τα αξιώματα και τις θέσεις κλειδιά. Οι υπόλοιποι πεινούσαν. Πάνω από 130.000 ιερωμένοι ζούσαν ζητιανεύοντας ή δουλεύοντας εργάτες στα τσιφλίκια.

Στα 1777, ο Λουδοβίκος αποδέσμευσε και τις εξαγωγές δίνοντας την ευκαιρία στους αριστοκράτες της γης να πουλήσουν το σιτάρι σε άλλες χώρες. Το 1788, ένα χρόνο πριν την επανάσταση, οι σιταποθήκες άδειασαν, ενώ τρομακτικές θύελλες και χαλάζι κατέστρεψαν την παραγωγή. Χρεωμένοι οι μικροϊδιοκτήτες άρχισαν να συρρέουν στις πόλεις αναζητώντας δουλειά. Τα μεροκάματα έπεφταν, ο πληθωρισμός έτρεχε με 50%, ψωμί δεν υπήρχε, οι προβλέψεις για τη νέα σπορά ήταν δυσοίωνες. Στις 16 Αυγούστου, η Γαλλία χρεοκόπησε.

Την καταστροφή της γεωργίας ακολούθησε μοιραία η βιομηχανική κρίση. Η ανεργία ανέβαινε σε δυσθεώρητα ύψη και τα μηνύματα του διαφωτισμού έβρισκαν πρόσφορο έδαφος. Το ξέσπασμα της επανάστασης δεν ήταν μακριά.

 

Louis XVI et Marie Andoinette

 

Η γαλλική επανάσταση (1789- 1799)

Απέναντι στην πολυτελή ζωή των βασιλιάδων και των ευγενών, ο λαός και η αστική τάξη, που πλήρωνε φόρους όλο και πιο βαρείς για να πληρωθούν τα χρέη του κράτους που είχε εξαντληθεί οικονομικά και εξ αιτίας των πολυδάπανων πολέμων, τελικά επαναστάτησαν για να απαιτήσουν την ισότητα στους φόρους και την κατάργηση των προνομίων των ευγενών. Έγινε η σύγκληση των Γενικών Τάξεων, συνέλευση που αποτελούνταν από τους ευγενείς, τον κλήρο και την τρίτη τάξη. Μετά την κατάληψη της Βαστίλης στις 14 Ιουλίου, που σήμανε την αρχή της επανάστασης του 1789, τα μέλη της Συνέλευσης συνέταξαν ένα κείμενο που ονομάστηκε "Η διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη" (περισσότερα...).

 

Η κατάληψη της Βαστίλης

 

 Οι διαφωνίες ανάμεσα στους Γιρονδίνους, τους Ιακωβίνους και τους Ορεινούς, όπως οι Μιραμπώ, Μαρά, Δαντών, Ροβεσπιέρος, η φυγή του βασιλιά και η σύλληψή του στη Βαρέν, οι εξωτερικές και εσωτερικές αντιδράσεις, οδήγησαν την επαναστατική κυβέρνηση να οδηγήσει το βασιλιά Λουδοβίκο 16ο και τη βασίλισσα Μαρία Αντουανέτα στη γκιλοτίνα. Θανατώθηκαν επίσης με τον ίδιο τρόπο πολλοί ευγενείς, κληρικοί και αντιδρούντες στην επανάσταση αλλά επίσης, στην περίοδο της Τρομοκρατίας (1793-1794) που ακολούθησε, πολλοί επαναστάτες, όπως ο Δαντών και ο ίδιος ο Ροβεσπιέρος.

Στην πραγματικότητα, η Επανάσταση είχε ιδεολογικά αίτια: υπήρξε καρπός του Διαφωτισμού, ο οποίος είχε προετοιμάσει το έδαφος για την άνοδο της αστικής τάξης, που ως τότε ήταν περιορισμένη. Οι μεταρρυθμίσεις θα μπορούσαν να είχαν γίνει με τη συμφωνία του βασιλιά, αν αυτός είχε αντιληφθεί τη χρονική στιγμή. Δεν την αντιλήφθηκε όμως και έχασε τα πάντα. (περισσότερα για τη γαλλική επανάσταση)

 

                   

ένας σαν-κιλοτ (sans-culotte), φορώντας και τον κόκκινο σκούφο της Επανάστασης, και ένας ευγενής.

                                                                                                                                       

 Η πρώτη Δημοκρατία (1792-1804)

Παρά τα λάθη της, η Επανάσταση κατάφερε να φέρει την Πρώτη Δημοκρατία, 1792-1804, να διαχωρίσει την Εκκλησία από το Κράτος και να εισάγει το μετρικό σύστημα. 

Με σύνθημα « Ελευθερία, Ισότητα, αδελφότητα»,  κατάργησε την απόλυτη μοναρχία στην Γαλλία γκρεμίζοντας το φεουδαρχικό σύστημα και αντικαθιστώντας το με το καπιταλιστικό. Η Γαλλική Επανάσταση ενέπνευσε τους λαούς όλης της Ευρώπης να παλέψουν ενάντια στην εκμετάλλευση και την απολυταρχική μοναρχία, αποτελώντας το έναυσμα για τον ξεσηκωμό στην Ισπανία, την Ιταλία και την Ελλάδα.

Το 1794 καθιερώνεται με νόμο η τρίχρωμη σημαία ως εθνικό σύμβολο της Γαλλίας, σε αναφορά στην τρίχρωμη κονκάρδα που φορούσαν οι επαναστάτες.

Σήμερα η 14η Ιουλίου, ημέρα της κατάληψης της Βαστίλης, είναι η εθνική γιορτή της Γαλλίας (περισσότερα...). 

 

 

Μετά τα χρόνια της Τρομοκρατίας που ακολούθησαν την Επανάσταση την εξουσία στη Γαλλία άσκησε το Διευθυντήριο, που αποτελούνταν από 5 μέλη.
Το Διευθυντήριο προσπάθησε να αποκαταστήσει την εσωτερική ηρεμία στη Γαλλία, ενώ ταυτόχρονα αυτή βρισκόταν σε εμπόλεμη κατάσταση με ολόκληρη σχεδόν την Ευρώπη. Από εκείνη τη στιγμή και μετά, κέντρο των εξελίξεων γίνεται ο Ναπολέων και οι ανώτατοι στρατιωτικοί της χώρας, οι οποίοι απέκτησαν μεγάλη πολιτική δύναμη.

Napoléon 

Ο Ναπολέων ισχυροποιήθηκε όταν κατέπνιξε νέα εξέγερση των βασιλοφρόνων στο Παρίσι το 1795. Μετά από πολλές στρατιωτικές νίκες, είχε οριστεί διοικητής του γαλλικού στρατού, επέστρεψε το 1799 στη Γαλλία, όπου τον υποδέχθηκαν ως ήρωα.
Με το πραξικόπημα της 9ης Νοεμβρίου 1799 ( 18η Μπρυμαίρ), ο Ναπολέων έθεσε τέρμα στο Διευθυντήριο και πήρε την εξουσία αρχικά ως ​Πρώτος Ύπατος της Γαλλικής Δημοκρατίας, αλλά στις 2 Δεκεμβρίου 1804, μετά την αποκάλυψη μιας συνωμοσίας για την ανατροπή του και την επαναφορά της μοναρχίας, στέφθηκε Αυτοκράτορας των Γάλλων ( Empereur des Français).

 

                                                Ο Ναπολέων Βοναπάρτης

Και σαν αυτοκράτορας συνέχισε  μεγάλους και νικηφόρους πολέμους σε όλη την Ευρώπη. Το 1812 όμως, επικεφαλής της Μεγάλης Στρατιάς, εισέβαλε στη Ρωσία και κατέλαβε τη Μόσχα. Οι Ρώσοι υποχωρούσαν συνέχεια καταστρέφοντας καθετί που μπορούσε να εξυπηρετήσει τον εισβολέα. Ο Ναπολέοντας αναγκάστηκε να διατάξει την υποχώρηση προς τη Γαλλία, αλλά ο γαλλικός στρατός καταστράφηκε από τα χιόνια, το δυνατό κρύο και τις συνεχείς επιθέσεις των Ρώσων. Οι εχθροί του Ναπολέοντα, παίρνοντας θάρρος από την ήττα του στη Ρωσία, συνασπίστηκαν εναντίον του. Το 1814 παραιτήθηκε και εξορίστηκε στο νησί Έλβα της Μεσογείου. 

Στο μεταξύ, βασιλιάς της Γαλλίας έγινε ο Λουδοβίκος ΙΗ', αδελφός του Λουδοβίκου ΙΣΤ' (Παλινόρθωση των Βουρβόνων), και η χώρα αποτέλεσε συνταγματική μοναρχία. Το Μάρτη του 1815 όμως ο Ναπολέοντας ξαναγύρισε στη Γαλλία και διακυβέρνησε τη χώρα μόνο για ένα διάστημα 100 ημερών. Ο Ναπολέοντας νικήθηκε οριστικά τον Ιούνιο του 1815 στο Βατερλώ του Βελγίου από ένα πολυεθνικό στρατό, με επικεφαλής τον Άγγλο δούκα του Ουέλλινγκτον και τον Πρώσο στρατηγό φον Μπλύχερ. Λίγο αργότερα εξορίστηκε στο νησάκι του Νότιου Ατλαντικού, Αγία Ελένη, όπου και πέθανε, το 1821. 

 

Ο Ναπολέων οδηγεί τη Μεγάλη Στρατιά

Κατά τη διάρκεια της σύντομης αρχηγίας του κατάφερε να δημιουργήσει νέες διοικητικές δομές για τη χώρα, λύκεια και πανεπιστήμια, την Τράπεζα της Γαλλίας και το εθνικό νόμισμα, το φράγκο, και επίσης μια συλλογή νόμων, τον Αστικό Κώδικα.
Κατασκεύασε επίσης διάσημα μνημεία που θύμιζαν τη ρωμαϊκή αρχαιότητα και τη δόξα των Ρωμαίων αυτοκρατόρων, όπως την εκκλησία Μαντλέν, την αψίδα του Θριάμβου και πολλά άλλα. 

 

 

 Η στέψη του Ναπολέοντα και της Ιωσηφίνας - Πίνακας του Νταβίντ

 QUIZ

 

 

 

 

Πηγή πληροφοριών

http://fr.wikipedia.org/wiki/Histoire_de_France
http://www.livepedia.gr/
http://www.aerologio.gr/
http://web.cortland.edu/flteach/civ/histoi/histoi.htm
http://ebooks.edu.gr/
http://paradosiakos.blogspot.gr/
Εγκυκλοπαίδειες Δομή και Πάπυρος LaRousse-Britanica
Ανρέ Μωρουά - Η ιστορία της Γαλλίας, εκδ. Όμηρος
E. Burns Ευρωπαϊκή Ιστορία, εκδ. Παρατηρητής