Η ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΟΥ ΛΥΚΑΙΟΥ ΔΙΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΚΑΔΙΑ
Σχόλιο του Γ. Ε. Ιωαννίδη
 

Τις πρώτες μέρες του Αυγούστου (Μεταγειτνιώνα τον έλεγαν οι Αθηναίοι, Καρνείο τον έλεγαν στην Πελοπόννησο), οι αρχαίοι Αρκάδες τις αφιέρωναν στη λατρεία του Λύκαιου Διός. Τις ημέρες αυτές το «Κυνικόν Καύμα» (ο καύσωνας που οφείλεται στη «συνδρομή» του Σείριου και του Ήλιου μετά τις 22 Ιουλίου) ήταν στο αποκορύφωμά του και όλοι περίμεναν να φυσήσουν οι «ετησίες» (τα μελτέμια) για να ξαναβρει η γη το ρυθμό της. Ευκαιρία λοιπόν να παρακαλέσουν το Θεό για «ευκρασία αέρων» και να κάνουν παρακλήσεις «να φύγει το κακό» και να τους φυλάει από «αιφνίδιο θάνατο».    

Οι εορτές στο Λύκαιον Όρος ξεκινούσαν με πομπή από την πόλη Λυκόσουρα. Προπορεύονταν τα ιερά σύμβολα, ακολουθούσε το Ιερατείο του Πανός, της Δεσποίνης και του Διός. Στα Τεμένη που ήταν ιδρυμένα γύρω από την κορυφή του Λύκαιου Όρους τελούσαν θυσίες και δεήσεις. Η τελετή συνεχιζόταν με Αγώνες Ποίησης, Μουσικής και Στίβου, με Ιπποδρομίες και Αρματοδρομίες. Παίρναν μέρος άνδρες και έφηβοι. Στο τέλος οι «Λυκαιονίκαι» στεφανώνονταν (προφανώς με κλάδους βαλανιδιάς) και άρχιζαν το χορό και το τραγούδι. Το «Πάριον Χρονικόν» (στ. 17) χρονολογεί την καθιέρωση των Λυκαίων στην εποχή που Βασιλεύς Αθηνών ήταν ο Πανδίων (14^ος – 13^ος αι. π.Χ.). Με τη χρονολόγηση αυτή συμφωνεί ο Πίνδαρος. Θεωρεί ότι τα Λύκαια ήταν οι πρώτοι κοινοί αγώνες στην Ελλάδα (πριν να καθιερωθούν τα Παναθήναια και τα Ολύμπια).   

Πολλοί Αρκάδες εκπληρώνοντας κάποιο τάμα αυτές τις μέρες ανέβαιναν ξυπόλυτοι στην κορυφή του Λυκαίου μέχρι το Ιερό του Διός ή του Πανός. Την εποχή της παρακμής κυκλοφορούσαν περίεργα κουτσομπολιά γι’ αυτά τα «τάματα». Ο Θεόπομπος διέδιδε ότι όποιοι μπουν στο «άβατον» του Διός (και παρακολουθήσουν με επιτυχία τη σχετική μύηση) μπορούν να αποκτήσουν κάτι από τη λάμψη του ήλιου και «ασκίους  γίνεσθαι» (όταν προχωρούν στο δρόμο να μην φαίνετια η σκιά τους). Οι διαδόσεις αυτές γίνονταν πιστευτές από αφελείς. Δεν ήταν λίγοι αυτοί που κοιμούνταν μέσα στο ναό του Διός πιστεύοντας ότι έτσι θα γιατρεύονταν από ανίατες νόσους. Οι συνήθειες αυτές επιβιώνουν μέχρι σήμερα - σχεδόν στις ίδιες ημερομηνίες : Λατρεία Αγίας Παρασκευής για τη θεραπεία των ματιών, Αγίου Παντελεήμονος για νευρικές και ψυχικές διαταραχές και προσκύνημα στη Μεγαλόχαρη της Τήνου).     

Γιώργος  Ιωαννίδης

ΔΡΙΜΕΣ (ΔΡΥΑΔΕΣ) - ΟΙ ΝΥΜΦΕΣ ΤΩΝ ΔΑΣΩΝ 
Σχόλιο του Γ. Ε. Ιωαννίδη
 

 Στα «χωριά» της Ορεινής Γορτυνίας πολλές νοικοκυρές μέχρι πρόσφατα (ακόμη και σήμερα μερικές) αποφεύγουν να πλύνουν στο ποτάμι ρούχα ή να λουστούν,«μέχρι της Σωτήρας» διότι όπως λένε «Είναι Δρίματα». (Πίστευαν ότι κάποια δαιμόνια – οι Δρίμες – κυκλοφορούν αυτές τις μέρες στις πηγές και στις βρύσες προκαλώντας ζημιές, μολύνοντας το νερό, σχίζοντας τα υφάσματα που οι νοικοκυρές πλένουν...). Είναι κάτι ανάλογο με τους «Καλικάντζαρους» του Χριστουγεννιάτικου «Δωδεκαημέρου» και τις Δρίμες του Μαρτίου με το μεγάλο ψύχος.Τα δαιμόνια αυτά θα τα διώξουν οι χριστιανοί ραντίζοντας το σπίτι με αγιασμό την ημέρα της Μεταμόρφωσης. 

Πόσες μέρες διαρκούσε αυτή η απειλή;  Άλλοι πίστευαν ότι οι "Δρίμες" διαρκούν 12 ημέρες (από τις 24 Ιουλίου  έως τις 6 Αυγούστου). Άλλοι τις τοποθετούσαν στο πρώτο 15θήμερο του Αυγούστου. Σε κάποια χωριά θεωρούσαν επικίνδυνες τις πρώτες 6 μέρες του Αυγούστου (μέχρι την εορτή της Μεταμόρφωσης).

Η περίεργη αυτή πρόληψη οφείλεται ίσως σε φοβίες και θρύλους που συνδέονται με το τέλος του καλοκαιριού και την προετοιμασία για την υποδοχή του Φθινοπώρου. Το βέβαιο είναι ότι κατά το Μεσαίωνα και - ιδίως - κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας πολλοί εκμεταλλεύονταν την αφέλεια των συμπολιτών τους . Αναφέρονται πλήθος περιστατικών στην τουρκοκρατούμενη Αθήνα: οι Δρίμες εξαφάνισαν ζώα (που με διαβολικό τρόπο μεταφέρθηκαν σε γειτωνικό χωριό).

Πολλοί προσπάθησαν να ετυμολογήσουν τα «Δρίματα» («Δρίμες»). Θεωρώ σωστότερο ότι έχουν ρίζα τις λέξεις "δρυς" και "δρυμός":  Η  δρυς (βαλανιδιά) είναι ιερό δένδρο των Μεσογειακών λαών γεμάτη θρύλους και παραμύθια. Και στους δρυμούς (στα δάση) κατοικούν «δρυάδες» – Νύμφες των δασών. Οι γραπτές πηγές δεν περιγράφουν αντίστοιχη Αυγουστιάτικη πρόληψη στην Αρχαία Ελλάδα.   

Γιώργος Ιωαννίδης