Κροίσος ή ο κούρος της Αναβύσσου, ύψος 1,94 μ., περίπου 530-525 π.Χ., Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, 3851
Ξεκινώντας από το κεφάλι παρατηρούμε μια περισσότερο επιτηδευμένη κόμμωση, με τις πλεξούδες να πέφτουν περισσότερο χαλαρές προς τα πίσω, ενώ στο μέτωπο σχηματίζονται βόστρυχοι με μέγεθος που αυξάνει από το κέντρο προς τα άκρα. Το μειδίαμα έχει υποχωρήσει σημαντικά. Τα χέρια δεν ακουμπούν στους μηρούς, αφήνοντας ένα μικρό κενό. Στη κοιλιά διαγράφονται ελαφρότερα οι μυώνες.
Ήταν στημένο πάνω στον τάφο του Kροίσου, ο οποίος έπεσε στη μάχη, όπως αναφέρει η επιγραφή, που είναι χαραγμένη στην πρόσθια πλευρά του βάθρου του αγάλματος: «Στάσου (διαβάτη) και κλάψε κοντά στον τάφο του νεκρού Κροίσου, που τον αφάνισε κάποτε ο μανιασμένος Άρης, όταν πολεμούσε ανάμεσα στους πρώτους.»
Η φωτογραφία από vicguinda, Flickr
Η φωτογραφία από Bratimus Maximus
Η φωτογραφία από vicguinda, Flickr
Στο βιβλίο «Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της» των Μανόλη Βουτυρά & Αλεξάνδρας Γουλάκη-Βουτυρά, διαβάζουμε:
Γύρω στο 530 π.Χ. εμφανίζονται έργα γλυπτικής που δείχνουν μια πρωτόγνωρη πλαστικότητα στην απόδοση των όγκων, ειδικά του ανθρώπινου σώματος. Τέτοιο παράδειγμα είναι ένας μεγάλος (ύψος 1,96 μ.) επιτύμβιος κούρος από την Ανάβυσσο της Αττικής, σήμερα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Το άγαλμα είναι δουλεμένο με εξαιρετική ευαισθησία και δεξιοτεχνία· τα ρωμαλέα σκέλη και οι γλουτοί, το φουσκωτό στήθος και οι βραχίονες δείχνουν την προσπάθεια του καλλιτέχνη να αποδώσει πειστικά τη μυϊκή διάπλαση ενός γυμνασμένου νεανικού σώματος, δίνοντας ταυτόχρονα στο πρόσωπο με το ψηλό μέτωπο, το ισχυρό πιγούνι και τα προεξέχοντα μάγουλα μια ξεχωριστή ζωντάνια. Ιδιαίτερα δεξιοτεχνική είναι η απόδοση των μακριών μαλλιών με βοστρύχους που καμπυλώνονται ελαφρά, καθώς πέφτουν επάνω στους ώμους. Ο κούρος από την Ανάβυσσο είναι περίπου σύγχρονος με τα γλυπτά του θησαυρού των Σιφνίων στους Δελφούς, που ανήκουν, όπως είδαμε, στα χρόνια λίγο πριν το 525 π.Χ.
Από ευτυχή συγκυρία σώθηκαν δύο από τις τρεις βαθμίδες της βάσης του κούρου με την επιγραφή του· έτσι γνωρίζουμε το όνομα του νέου άνδρα του οποίου στόλιζε τον τάφο. Η επιγραφή είναι έμμετρη, αποτελείται από δύο στίχους, έναν εξάμετρο και έναν πεντάμετρο (ο συνδυασμός τους ονομάζεται ελεγειακό δίστιχο), και λέει για τον νεκρό:
«Στάσου και θρήνησε δίπλα στο μνήμα του πεθαμένου Κροίσου, που πολεμούσε στην πρώτη γραμμή όταν τον εξολόθρεψε ο μανιασμένος Άρης.»
Ο Κροίσος ανήκε σε μια πλούσια αριστοκρατική οικογένεια της Μεσογαίας της Αττικής και το όνομά του δείχνει ότι κάποιος κοντινός συγγενής του, πιθανότατα ο πατέρας του, είχε σχέσεις με τον ομώνυμο βασιλιά της Λυδίας. Ο Ηρόδοτος (6.125) μας πληροφορεί ότι ο Αθηναίος Αλκμέων είχε προσωπική γνωριμία με τον Κροίσο, από τον οποίο μάλιστα πήρε πολύ χρυσάφι. Αν και η ιστορία που αφηγείται ο Ηρόδοτος δεν είναι εντελώς αξιόπιστη για χρονολογικούς λόγους, είναι πολύ πιθανό ότι οι Αλκμεωνίδες είχαν επαφές με τον Κροίσο. Μπορούμε, επομένως, να δεχτούμε ότι ο κούρος από την Ανάβυσσο ήταν στημένος στον τάφο ενός Αλκμεωνίδη. Δυστυχώς δεν είναι δυνατόν να προσδιορίσουμε τη μάχη στην οποία σκοτώθηκε.
Πηγές:
«Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της» των Μανόλη Βουτυρά & Αλεξάνδρας Γουλάκη-Βουτυρά 
Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο