Το θέμα του αετώματος είναι η μάχη στην Τροία. Όχι βέβαια μια μάχη όπως αυτές που περιγράφει ο Όμηρος, αλλά μια μάχη που ανήκει στον μυθολογικό κύκλο του Ηρακλή. (Η μορφή του Ηρακλή είναι η δεύτερη από τα δεξιά.) Το τιμώμενο πρόσωπο όμως είναι ο Τελαμώνας, ήρωας της Αίγινας, ο γιος του Ακταίου και της Γλαύκης ή, σύμφωνα με νεότερη παράδοση, του Αιακού και της Ενδηίδας και συνεπώς αδερφός του Πηλέα, του βασιλιά της Φθίας στη Θεσσαλία. Βέβαια οι μυθογράφοι ήδη από την αρχαιότητα δεν τον θεωρούσαν αδερφό του Πηλέα αλλά φίλο του. Όπως και να 'χει και οι δύο ζήλευαν τον ετεροθαλή αδερφό τους Φώκο, γι' αυτό και αποφάσισαν να τον σκοτώσουν. Ο κλήρος έπεσε στον Τελαμώνα, ο οποίος σκότωσε τον Φώκο, ρίχνοντάς του το δίσκο στο κεφάλι. Όταν ο Αιακός ανακάλυψε τον φόνο, εξόρισε τους γιους του από την Αίγινα. Ο Τελαμώνας πήγε στη Σαλαμίνα κι ο Πηλέας στη Φθία. Στη Σαλαμίνα ο Τελαμώνας παντρεύτηκε την κόρη του βασιλιά Κυχρέα, τη Γλαύκη, και κληρονόμησε το βασίλειο. Όταν χήρεψε, παντρεύτηκε την Περίβοια και απέκτησε μαζί της τον Αίαντα.

 

Ο Τελαμώνας συνδέεται με το κυνήγι του Καλυδώνιου κάπρου, πριν από την εξορία, και ιδίως με την Αργοναυτική εκστρατεία. Κωπηλατούσε δίπλα δίπλα με τον Ηρακλή. Μάλωσε με τους Αργοναύτες, όταν εγκατέλειψαν τον Ηρακλή που είχε πάει να αντικαταστήσει το σπασμένο κουπί του.

 

Το πιο γνωστό επεισόδιο από τη ζωή του ήταν η συμμετοχή του στον πόλεμο της Τροίας μαζί με τον Ηρακλή.

 

Σύμφωνα με τον μύθο ο Ηρακλής είχε βοηθήσει τον Λαομέδοντα να σώσει την κόρη του... Να πως έγιναν τα πράγματα.

 

Καθώς ο Ηρακλής μετά την Αμαζονομαχία γυρνούσε από τη χώρα των Αμαζόνων πέρασε από την Τροία. Εκείνη όμως την περίοδο η Τροία υπέφερε από δυο μεγάλες συμφορές, από ένα λοιμό που είχε στείλει ο Απόλλωνας κι από ένα θαλάσσιο τέρας που είχε στείλει ο Ποσειδώνας. Οι θεοί με τις συμφορές αυτές τιμωρούσαν τον Λαομέδοντα, τον βασιλιά της Τροίας, γιατί ενώ τον είχαν βοηθήσει να κατασκευάσει το τείχος της πόλης, εκείνος αρνήθηκε να τους δώσει την αμοιβή τους.

 

Ο Λαομέδοντας έμαθε από χρησμό πως, αν ήθελε να σώσει την πόλη του από τις συμφορές, έπρεπε να προσφέρει την κόρη του Ησιόνη ως τροφή στο θαλάσσιο τέρας. Ο Ηρακλής έφτασε τη στιγμή που το τέρας ήταν έτοιμο να αρπάξει την Ησιόνη. Πρότεινε στον Λαομέδοντα να του σώσει την κόρη, αν ο Λαομέδοντας του έδινε τις φοράδες που του είχε δώσει ο Δίας ως αμοιβή για τον Γανυμήδη. Ο Λαομέδοντας δέχτηκε τη συμφωνία, ο Ηρακλής έσωσε την Ησιόνη, σκοτώνοντας το τέρας, αλλά όταν ήρθε η ώρα της πληρωμής, ο Λαομέδοντας αρνήθηκε.

 

Ο Ηρακλής έφυγε από την Τροία, για να επιστρέψει μετά από πολλά χρόνια με στόλο από δεκαοκτώ πεντηκόντορους (πλοία με 50 κωπηλάτες). Παρά την καταστροφή του στόλου από τον Λαομέδοντα ο Ηρακλής κυρίεψε την πόλη με τη βοήθεια του φίλου του Τελαμώνα. Αφού σκότωσε τον Λαομέδοντα και τα παιδιά του, εκτός από τον Ποδάκρη, έδωσε την Ησιόνη ως γυναίκα στον Τελαμώνα και της επέτρεψε να διαλέξει ανάμεσα στους αιχμαλώτους όποιον ήθελε. Η Ησιόνη διάλεξε τον Ποδάκρη. Ο Ηρακλής της είπε ότι έπρεπε να τον εξαγοράσει και τότε εκείνη έδωσε το πέπλο της. Εξαιτίας αυτού του γεγονότος ο Ποδάκρης είναι γνωστός με το καινούριο του όνομα, Πρίαμος (που θυμίζει τη ρίζα της λέξης πρίαμαι που σημαίνει αγοράζω).

Ο Τελαμώνας από την Ησιόνη απέκτησε τον Τεύκρο.

 

Η εκστρατεία λοιπόν του Ηρακλή εναντίον της Τροίας είναι αυτή που ιστορείται στο αέτωμα.

 

Το ανατολικό αέτωμα είναι μεταγενέστερο κατά 10 περίπου χρόνια του δυτικού. Η τεχνοτροπία του είναι πιο προχωρημένη, είναι περισσότερο κλασική. Η Αθηνά, στο μέσο του αετώματος, συμμετέχει στη δράση, η κίνηση κατευθύνεται από τα δύο άκρα στο κέντρο, οι μορφές είναι πιο φιλόδοξα κατανεμημένες.

 

Συνολικά εικονίζονται 11 μορφές. Σε γενικές γραμμές παρουσιάζονται μάχες σε ομάδες, συμμετρικά δεξιά κι αριστερά της Αθηνάς. Παρουσιάζεται από ένα ζευγάρι μαχητών με ασπίδες, ακολουθεί ένα ζεύγος από τους οποίους ο ένας κινείται προς το κέντρο του αετώματος και δίπλα του κάθεται ένας τοξότης, για να ολοκληρωθεί η σύνθεση στα άκρα με πεσμένους μαχητές που κρατούν ασπίδα. Από τη σχέση των αντιτιθέμενων ομάδων συμπεραίνουμε ότι οι δυνάμεις και οι απώλειες είναι ίσες.

 

Στη δεξιά πλευρά εικονίζονται οι Έλληνες και στα αριστερά οι Τρώες. Πιο συγκεκριμένα οι τέσσερις από την άκρη δεξιά είναι Έλληνες κι ο πέμπτος (δίπλα στην Αθηνά) Τρώας. Οι τέσσερις από την άκρη αριστερά είναι Τρώες κι ο πέμπτος (δίπλα στην Αθηνά) Έλληνας.

 

Όπως σημειώνει ο Boardman ο καλλιτέχνης, που πιθανόν να είναι ο Ονάτας ο Αιγηνήτης, έχει να μάθει αρκετά σχετικά με την ανατομία των συστρεφόμενων σωμάτων.

 

 

 

 

Σχετικά λήμματα:

ΤΕΛΑΜΩΝΑΣ, ΑΙΑΚΟΣ, ΗΡΑΚΛΗΣ, ΛΑΟΜΕΔΟΝΤΑΣ, ΗΣΙΟΝΗ, ΠΡΙΑΜΟΣ