[1] Δείτε την παρουσίαση της Έρευνας του Σχολικού Συμβούλου Στ. Πάγκαλου στη διημερίδα για τον πρώτο απολογισμό των Ερευνητικών Εργασιών στα ΕΠΑΛ της Αττικής  http://users.sch.gr/kontaxis/ekdiloseis/120217pagalos.ppt

[2] Σύμφωνα και με τα αποτελέσματα της Έρευνας που πραγματοποιήθηκε στα ΕΠΑΛ της Αττικής, θεωρούμε ότι είναι σκόπιμο να γίνουν και κάποιες κεντρικές αλλαγές στις οδηγίες του μαθήματος, οι οποίες, κατά τη γνώμη μας,  είναι οι εξής:

• Στην Α΄ τάξη η εργασία να πραγματοποιείται στο 2^ο τετράμηνο. Στο 1ο τετράμηνο προτείνουμε το μάθημα να επικεντρωθεί  σε δράσης «Δημιουργώντας Ερευνητές»,   μέσα από βιωματικές δράσεις και συμμετοχή σε κοινές ερευνητικές εργασίες μέσα στην τάξη, υπό την άμεση καθοδήγηση του εκπαιδευτικού.

• Το μάθημα να γίνει 3ωρο, όπως και στο Γενικό Λύκειο

• Να καθιερωθεί κοινή εργασία με μάθημα Πληροφορικής

• Να προσδιοριστεί ένας ελάχιστος προϋπολογισμός αναλωσίμων, ο οποίος θα είναι διαθέσιμος για κάθε Ερευνητική Εργασία

• Να ενεργοποιηθεί ο προβλεπόμενος στη νομοθεσία θεσμός των Συνθετικών Εργασιών και σε άλλα μαθήματα, με παράλληλη υποστήριξη των συναδέλφων, ώστε να μην περιορίζονται οι καινοτόμες διδακτικές μέθοδοι σε ένα μάθημα, το οποίο θα είναι «σαν τη μύγα μεσ’ το γάλα» αλλά να διαχέονται και στα υπόλοιπα μαθήματα και να υπάρχει συλλογική προσπάθεια των εκπαιδευτικών του σχολείου.

• Να ελαχιστοποιηθούν τα «διοικητικά έγγραφα» – Οδηγίες για το μάθημα καθώς πρόκειται στην ουσία για αλλαγή παιδαγωγικής κατεύθυνσης που δεν μπορεί να υλοποιηθεί βάσει εγκυκλίων. Αντίθετα, να ενισχυθεί η υποστήριξη  των εκπαιδευτικών μέσα και από την υποστήριξη των Σχολικών Συμβούλων πχ. δημιουργία wiki ή  forum όπου θα μπορούν να ρωτούν – συμμετέχουν οι εκπαιδευτικοί και οι σχολικοί σύμβουλοι κλπ

[3] Προτείνεται, για κάθε μαθητή, ο εκπαιδευτικός να δημιουργήσει ειδικό φάκελο ή  τουλάχιστον μια απλή καρτέλα στην οποία θα αναφέρονται ενδεικτικά τα παρακάτω.

Μια ενδεικτική καρτέλα μαθητή

Ονοματεπώνυμο	Παπαδόπουλος Χαράλαμπος
Βαθμός Γυμνασίου	11,3
Ενδιαφέροντα	Αυτοκίνητο, μηχανές, μουσική, πηγαίνει πολλές ώρες σε internet café για παιγνίδια.
Επιθυμίες, στόχοι	Ψυκτικός – είναι και ο πατέρας του
Εμπειρία - γνώσεις	Ενθουσιασμένος από πρόγραμμα περιβαλλοντικής στο Γυμνάσιο με θέμα την αέρια ρύπανση. Έχει δουλέψει σε συνεργείο και σε καφετέρια
Πηγές πληροφοριών	Από συνεργείο, καφετέρια (εγκατάσταση κλιματισμού) και τον πατέρα του (ψυκτικός) – Δεν έχει υπολογιστή αλλά πηγαίνει σε Ιντερνετ café. Κατάγεται από την Αρκαδία, κοντά στο μουσείο υδροκίνησης
Μαθησιακό προφίλ	Πανέξυπνος αλλά με αδυναμία γραπτής έκφρασης. Προφορικά εκφράζεται καλά. Έχει να διαβάσει βιβλίο από το … Δημοτικό αλλά διαβάζει πολύ περιοδικά για αυτοκίνητα.

 Προκαταρκτικές εργασίες

Η γνωριμία με τους μαθητές δεν μπορεί προφανώς να γίνει μέσα από παραδοσιακή μετωπική διδασκαλία. Για αυτό το λόγο, από τις πρώτες ημέρες,  κατά την υποδοχή των μαθητών αλλά και κατά την επεξεργασία των επιμέρους θεμάτων, θα πρέπει να προκαλούνται συνεχώς συζητήσεις, διαφωνίες, ελεγχόμενες εντάσεις  ή να παροτρύνονται οι μαθητές να αντιμετωπίσουν συγκεκριμένα θέματα – με απλές προκαταρκτικές εργασίες – ασκήσεις μέσα στην τάξη ή/ και με προετοιμασία από το σπίτι ή από το ευρύτερο περιβάλλον τους. Όταν ξεκινήσουν να γίνονται οι εργασίες, τότε θα αρχίσουμε να γνωρίζουμε τους μαθητές καλύτερα, αφού θα είμαστε υποχρεωμένοι να συνομιλούμε συνεχώς μαζί τους, να τους λύνουμε τις απορίες, να αναγνωρίζουμε τα δυνατά και αδύνατα σημεία τους, να αντιλαμβανόμαστε πως πραγματικά σκέπτονται.

Εκτός του ότι ξεκινάμε από απλές προκαταρκτικές εργασίες, επιπλέον, για να προκαλέσουμε το ενδιαφέρον των μαθητών, είναι χρήσιμο το θέμα των εργασιών να επικεντρώνεται στο μαθητή. Έτσι, με την προτεινόμενη προσέγγιση ο καθηγητής θα πρέπει προσπαθήσει να διαγνώσει και να βοηθήσει να αξιοποιηθούν κυρίως:

-        Αρχικές επιλογές του μαθητή (υδραυλικός, ηλεκτρολόγος, ψυκτικός, ηλεκτρονικός, δομικός, ενδιαφέρον για ανώτερες σπουδές κλπ)

-        Ενδιαφέροντα τα οποία  μπορούν να συνδυαστούν με τις Ερευνητικές Εργασίες μάθημα (φωτογραφία, σκίτσο, αθλητισμός, μουσική, ενδιαφέρον για αυτοκίνητο, internet café)

-        Προϋπάρχουσα γνώση και εμπειρία σε επαγγελματικά ή ειδικότερα τεχνολογικά θέματα (από το σχολείο ή πιθανή επαγγελματική του εμπειρία)

-        Πηγές επαγγελματικών και τεχνολογικών πληροφοριών από το άμεσο περιβάλλον του μαθητή (επαγγελματικό περιβάλλον γονέων, συγγενών, φίλων, ευχέρεια αναζήτησης πληροφοριών στο Ιντερνετ κλπ)

    -        Βασικά θετικά ή αρνητικά χαρακτηριστικά που έχουν σχέση με το μαθησιακό του προφίλ  ή την προσωπικότητά του (π.χ. του αρέσει να ψάχνει πληροφορίες στο Ιντερνετ ή σε εγκυκλοπαίδειες, αδυναμία μελέτης, γραπτής και προφορικής έκφρασης, παρουσίασης). Μετά την εισαγωγή στο μάθημα και την αρχική γνωριμία μας με τους μαθητές, θα πρέπει να μάθουμε τους μαθητές πώς να διεξάγουν την έρευνα.  

 Εφιστούμε την προσοχή των εκπαιδευτικών στα παρακάτω: 

Έχουν εμπειρία από εργασίες οι μαθητές;
Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι οι περισσότεροι μαθητές ενδέχεται να μην έχουν αξιόλογη εμπειρία από τη συμμετοχή σε σχολική εργασία κατά το παρελθόν, εκτός από τα γνωστά copy /paste που με κανένα τρόπο δεν μπορούν να θεωρηθούν εργασία. Αν μάλιστα δεν έχουν διδαχθεί σωστά το μάθημα της Τεχνολογίας στο Γυμνάσιο και δεν έχουν συμμετάσχει σε κάποια καινοτόμα προγράμματα, τότε κανείς δεν τους έχει διδάξει πως γίνεται μια εργασία.

Τους μαθαίνουμε να κάνουν εργασίες, βήμα – βήμα
Δεν μπορούμε να περιμένουμε ότι όλοι οι μαθητές θα είναι σε θέση από την αρχή να ανταποκριθούν στην εκπόνηση κάποιας εργασίας. Τους βάζουμε κατ’ αρχήν, σε κάθε μάθημα, να κάνουν ατομικές ή ομαδικές προκαταρκτικές μικροεργασίες, οι οποίες μπορούν να είναι και προφορικές, του τύπου: Ρωτήστε κάποιον από την οικογένειά σας ή κάποιο φιλικό σας πρόσωπο που γνωρίζει, να σας πει ποια υλικά χρησιμοποιεί συνήθως ο υδραυλικός, ή πως δουλεύει η θέρμανση, ποια εργαλεία χρησιμοποιεί ο ηλεκτρολόγος ή ο ψυκτικός, ποιες είναι οι συνθήκες εργασίας του κλπ.

Έτσι, απομυθοποιούμε τη φόρτιση που προκαλεί συνήθως η εκπόνηση εργασίας καθώς δεν είναι ανάγκη να αντικαταστήσουμε το φόβο του διαγωνίσματος με τον φόβο της εργασίας, η οποία επιπλέον επιβαρύνεται και με το «ρίσκο» της παρουσίασής της. Προχωρώντας στη συνέχεια σε όλο πιο σύνθετες μικροεργασίες, καθιστούμε την έννοια της εργασίας προσιτή σε όλους τους μαθητές.

Επίσης, στο πλαίσιο των προκαταρκτικών εργασιών γνωριμίας με τους μαθητές και δημιουργίας των ερευνητών μπορεί να ενταχθεί και δραστηριότητα εισαγωγής στην Ομαδοσυνεργατική με τίτλο «Τι μπορεί να κάνει η Ομάδα», όπου δείχνουμε στους μαθητές ένα από τα παρακάτω βίντεο και στη συνέχεια τους καλούμε, μέσα από ομάδες να μας πουν τις απόψεις τους ή να προετοιμάσουν κάποια εργασία με βάση πληροφορίες που συλλέξανε από γνωστούς τους ή συγγενικά πρόσωπα σχετικά με τη συλλογικότητα και την ομαδική εργασία σε διάφορα επαγγέλματα.

Καβούρια και Γλάροι http://www.youtube.com/v/LuVPnW0s3Vo?hl=en&fs=1&autoplay=1

Πιγκουΐνοι και καρχαρίες http://www.youtube.com/v/gBnvGS4u3F0?hl=en&fs=1&autoplay=1

Μυρμήγκια  και μυρμηγκοφάγοι http://www.youtube.com/v/mgCIKGIYJ1A?hl=en&fs=1&autoplay=1

Βουβάλια και λέοντεςhttp://www.youtube.com/watch?v=LU8DDYz68kM ή http://www.youtube.com/watch?v=DB43DK13bk4

 

[4] Η συγκεκριμένη φάση θα μπορούσε να διαρκέσει τουλάχιστον 6 ώρες στο Α΄ Τετράμηνο, ενώ στο Β΄ τετράμηνο μπορεί να περιοριστεί σε 1-2 ώρες, ως επανάληψη και εντοπισμός αδύνατων σημείων που εντοπίστηκαν κατά την Ερευνητική Εργασία του Α τετραμήνου. (Κατά τη γνώμη μας θα ήταν σκόπιμο, ολόκληρο το Α΄ τετράμηνο να επικεντρωθεί στη συγκεκριμένη φάση και η Ερευνητική Εργασία να πραγματοποιηθεί στο Β΄ τετράμηνο. Προφανώς, οι υπεύθυνοι, συνυπολογίζοντας και την εμπειρία  από άλλους Σχολικούς Συμβούλους θα αποφασίσουν για τη συγκεκριμένη πρόταση).

Η εκτενής διδασκαλία και κυρίως αφομοίωση της μεθόδου μπορεί να γίνει με Καθοδηγούμενη ομαδοσυνεργατική προσέγγιση. Προετοιμασία από τον καθηγητή και διεξαγωγή πραγματικής έρευνας στην τάξη, με τη συμμετοχή όλων των μαθητών (μία για κάθε είδος έρευνας). Αυτή η προσέγγιση είναι δοκιμασμένη και έχει προταθεί αναλυτικά από τον συνάδελφο Γ. Τζωρτζάκη στο μάθημα Τεχνολογία Α΄ Λυκείου . Συγκεκριμένα, με την καθοδήγηση του καθηγητή και με τη συμμετοχή των μαθητών πραγματοποιούνται μέσα στην τάξη πραγματικές έρευνες, ώστε οι μαθητές να διδαχθούν  στην πράξη, βιωματικά, τις διαφόρους μεθόδους έρευνας.  Η μέθοδος απαιτεί, οι μαθητές να κρατούν ακριβείς σημειώσεις για τον τρόπο προσέγγισης, το σχεδιασμό, την αντιμετώπιση προβλημάτων, την μέθοδο που ακολουθούν, την απλή πειραματική διάταξη που πιθανόν θα χρησιμοποιηθεί ή το ερωτηματολόγιο κλπ, σαν η κοινή αυτή εργασία να ήταν η εργασία τους. Με αυτόν τον τρόπο έχουν έναν πλήρη οδηγό για την εκπόνηση της δικής τους εργασίας.  Κατεβάστε σχετική παρουσίαση του Γ. Τζωρτζάκη από τη διεύθυνση: http://users.att.sch.gr/kontaxis/mathimata/texnologia_files/TzortzakisTechLykeio.pdf  ή δείτε την ιστοσελίδα του, στην οποία παρουσιάζεται η μέθοδος  και οι ερευνητικές εργασίες προετοιμασίας του ερευνητή, που έγιναν στην τάξη κατά το 1^ο Τετράμηνο  http://texnoschool.pbworks.com/w/page/20788603/FrontPage

[5] Οι εργασίες με αντικείμενο προσανατολισμένο στο αρχικό επαγγελματικό ενδιαφέρον των μαθητών, τους  βοηθάνε να ελέγξουν αν πράγματι η κατ’ αρχήν επιλογή τους είναι συμβατή με τα ενδιαφέροντα και τις δυνατότητές τους.  Η προσέγγιση όλων των διδακτικών αντικειμένων θα γίνεται για κάθε μαθητή και μέσα από τις εργασίες των υπόλοιπων μαθητών, έστω και αν ο ίδιος δεν συμμετέχει. Επιπλέον, θα γίνεται προσπάθεια ώστε κάθε εργασία να συμπεριλαμβάνει και στοιχεία από διαφορετικές ειδικότητες (πχ Θέρμανση – Ηλεκτρολογικά και Αυτοματισμοί Θέρμανσης, Αρχιτεκτονική – Design Επίπλων – Πως κατασκευάζονται). Για σχετικά παραδείγματα μπορείτε να δείτε το άρθρο: «Επιλογή θεμάτων Ερευνητικής Εργασίας για όλους τους μαθητές» http://users.sch.gr/kontaxis/mathimata/ataxi/1202ereunitikiThemata.htm

Μερικά παραδείγματα προκαταρκτικών εργασιών:

1. Τι θέλω να γίνω και γιατί – Ατομική εργασία

2. Τι γνωρίζω για την ειδικότητα – επάγγελμα που επέλεξα (κατ’ αρχήν) – Ομαδική

3. Απλές πληροφορίες για ένα επιμέρους θέμα– Ατομική

4. Ρώτησα τον πατέρα μου ή τον θείο μου για – Ατομική

5. Επισκέφθηκα έναν γνωστό μου επαγγελματία - Ατομική ή ομαδική

6. Έφερα κάποιο υλικό – κάποια πληροφορία (φωτογραφία, προσπέκτους κλπ)

7. Σύνθεση πληροφοριών – πχ Τα υλικά του ψυκτικού (κυρίως ομαδικές)

8. Κατάταξη πληροφοριών – υλικών

9. Διερεύνηση ενός θέματος μέσα από βιβλίο(α), Ιντερνετ, Applet κλπ

10. Επίλυση ενός προβλήματος, διερεύνηση μιας λειτουργίας  (πχ πως δουλεύει ο ηλιακός θερμοσίφωνας, η εγκατάσταση θέρμανσης, το τηλέφωνο, το home cinema κλπ)

11. Μικροκατασκευή (πχ μια μικρή μακέτα, ένα λειτουργικό μοντέλο από χαρτόνι, μια συνδεσμολογία με μεταχειρισμένα εξαρτήματα, ένα διακοσμητικό από χαρτί, αξιοποιώντας τη λογική του αναπτύγματος κλπ)

[6] Δηλαδή, αναζήτηση στο Ιντερνετ, επεξεργαστή κειμένου (συμπεριλαμβάνονται κατέβασμα φωτογραφιών και λεζάντες) , λογιστικά φύλλα,  και παρουσιάσεις (πχ με Power-Point). Θα χρειαστεί κάποια συνεννόηση ώστε να προηγηθεί η εξάσκηση αναζήτησης στο Ιντερνετ και ίσως εκμάθηση δημιουργίας google docs τα οποία είναι πολύ χρήσιμα για έρευνες δημοσκοπήσεων. Οι μαθητές  μπορούν να ενεργοποιήσουν φίλους τους στο face book και άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και να συγκεντρώσουν πολλαπλά ερωτηματολόγια. Επιπλέον, μέσα από τα google docs, η συμπλήρωση ερωτηματολογίων οδηγεί κατευθείαν στην παρουσίαση των αποτελεσμάτων της έρευνας και στην απεικόνισή τους.

Αν δεν ευοδωθεί πλήρης συνεργασία  και επιπλέον δεν υπάρχουν (όπως συνήθως) διαθέσιμα εργαστήρια πληροφορικής κατά τη διάρκεια της Ζώνης Ερευνητικών Εργασιών, θα μπορούσαμε να δοκιμάσουμε τις παρακάτω ιδέες:

Α. Να πηγαίνουν στο Εργαστήριο Πληροφορικής μόνο 1-2 μαθητές κάθε φορά ( κατά τις ώρες της Ζώνης Ερευνητικών Εργασιών και ενώ οι υπόλοιποι μαθητές ασχολούνται με άλλα θέματα), σε έναν Η/Υ που κατά πάσα πιθανότητα θα μπορούσε να διατεθεί κατά τη διάρκεια ενός μαθήματος Πληροφορικής.

Β. Να δημιουργούνται συγκεκριμένα φύλλα έργου και καταμερισμός από τις ομάδες εργασίας για τις εργασίες της Ερευνητικής Εργασίας που απαιτούν Η/Υ. Αυτά μπορούν να δίνονται στον εκπαιδευτικό πληροφορικής από τον εκπαιδευτικό Ερευνητικών Εργασιών, ώστε να τα εντάξει στο μάθημά του.  

[7] Η wikipedia αποτελεί ένα άριστο μέσο προβολής της δουλειάς των μαθητών, εφ όσον το αντικείμενο είναι συμβατό με το χαρακτήρα της εγκυκλοπαίδειας (πχ  έρευνα που έχει σχέση με φυσικούς και πολιτιστικούς πόρους κλπ ). Πόσο μάλλον που οι εθελοντές της Ελληνικής wikipedia ενδιαφέρονται να προσελκύσουν και άλλους εθελοντές για τον εμπλουτισμό της (Δείτε στο http://go.mywikipedia.gr/ ). Ανάλογες δραστηριότητες κατά το παρελθόν έχουν καταγράψει υψηλό ενδιαφέρον των μαθητών. Δείτε ενδεικτικά δημοσίευμα http://www.tovima.gr/opinions/useropinions/article/?aid=434649 και  παρουσίαση της εκπαιδευτικού Μ. Θεοφιλάτου, Ηλεκτρολόγου Μηχανικού http://www.openscience.gr/files/Why%20the%20High%20School%20Student%20Became%20a%20Wikipedia%20Editor.pdf .

Η ίδια έχει δημιουργήσει το “Τετράδιο της wikipedia” http://www.mywikipedia.gr/wp-content/uploads/2011/02/mywikipedia-tetradio.pdf   

Επίσης, στη σελίδα http://schools-go-greece.gr παρέχεται πλέον και η δυνατότητα οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί να  να υποβάλουν αντιπροσωπευτικές φωτογραφίες του τόπου τους στo πλαίσιο της δράσης: «Τα σχολεία φωτογραφίζουν τον τόπο τους». Αναλυτικότερες οδηγίες σε σχέση με την καταχώρηση της φωτογραφίας σας για τη δράση, μπορείτε να βρείτε στο σύνδεσμο http://schools-go-greece.gr/images/usersfiles/manual.doc .

[8] Αξιοποιήστε ανάλογες ιδέες για τα Προγράμματα Σχολικών Δραστηριοτήτων στη διεύθυνση: http://users.sch.gr/kontaxis/eykairies/1009Perivalontiki.htm

[9] Για διαδικτυακό ραδιόφωνο, δείτε ενδεικτικά http://blogs.sch.gr/esrblog

[10] Έχει παρατηρηθεί ότι πολλοί μαθητές επιδεικνύουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον όταν η μαθησιακή διαδικασία ή μια δραστηριότητα καταλήγουν σε ένα χειροπιαστό αποτέλεσμα (πχ μία κατασκευή, μια εκδήλωση, μια χρήσιμη υπηρεσία κλπ) τα οποία μπορούν να προσελκύσουν το ενδιαφέρον της οικογένειας, των φίλων ή γενικότερα της τοπικής κοινωνίας. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι για ορισμένους μαθητές αποτελεί ίσως την πρώτη ευκαιρία να αποδείξουν την αξία τους και να συγκεντρώσουν την αποδοχή των γύρω τους. Δείτε σχετικά και το άρθρο: «Παιδαγωγική ενθάρρυνση των μαθητών σε συνθήκες κρίσης» http://users.sch.gr/kontaxis/paidagogika/1110entharynsi.htm .  Και ένα πρακτικό παράδειγμα στο άρθρο: «Δώρα με το μάθημα της Τεχνολογίας» http://users.sch.gr/kontaxis/mathimata/texnologia_files/1012christmasgifts.htm

Επίσης μία Ερευνητική Εργασία με κοινωνική ευαισθησία, από το Εσπερινό Λύκειο Αργοστολίου Ένα πιάτο φαγητό» με υπεύθυνη εκπαιδευτικό την Μ. Θεοφιλάτου, Ηλεκτρολόγο Μηχανικό  http://enapiatofaghto.wikispaces.com 

[11] Είναι γνωστό ότι πολλοί μαθητές του Επαγγελματικού Σχολείου δεν έχουν ευχέρεια στις βιβλιογραφικές έρευνες και στη συγγραφή κειμένων, ενώ ορισμένοι έχουν πρόβλημα στην κατανόηση ή ακόμη και στην ανάγνωση κειμένων. Στο κεφάλαιο : «Επιλογή θεμάτων Ερευνητικής Εργασίας για όλους τους μαθητές» μπορείτε να βρείτε πλήθος ερευνητικών θεμάτων που μπορούν να απευθυνθούν σε αυτούς τους μαθητές. http://users.sch.gr/kontaxis/mathimata/ataxi/1202ereunitikiThemata.htm  Επίσης, δείτε παραδείγματα δραστηριοτήτων  μικροεργασιών μαθητών,  στο άρθρο «Ενεργητική μάθηση και Ομαδοσυνεργατικές πρακτικές»,  στην παράγραφο για την Ανάθεση εργασιών http://users.sch.gr/kontaxis/paidagogika/0810omadosynergatiki.htm#anathesiergasion  

[12] Επισημαίνουμε ότι όταν αναφερόμαστε στη διαφοροποίηση της διδασκαλίας στην τάξη δεν εννοούμε αποκλειστικά πιο εύκολα θέματα για τους μαθητές με αδυναμίες (δηλαδή αναπαραγωγή μαθησιακών ανισοτήτων), ούτε απλή προσαρμογή στις εμπειρίες τους (δηλαδή αναπαραγωγή κοινωνικών ανισοτήτων). Στα στοιχεία της διδασκαλίας και της μάθησης που επιδέχονται διαφοροποίηση, προκειμένου να προσαρμοστούν στα μαθησιακά δεδομένα του μαθητή, συγκαταλέγονται το περιεχόμενο της μάθησης, το επίπεδο αφαίρεσης και ο βαθμός πολυπλοκότητας της μάθησης, ο ρυθμός μάθησης, οι διαδικασίες προσέγγισης του μαθησιακού αντικειμένου, ο βαθμός καθοδήγησης στη μάθηση, οι τρόποι αναπαράστασης της  γνώσης. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη διαφοροποίηση της διδασκαλίας μέσα στη σχολική τάξη και παραδείγματα από τη μηχανολογία, δείτε το άρθρο: «Πρακτικές οδηγίες για την προσέγγιση των μαθησιακών ιδιαιτεροτήτων των μαθητών» μας.  http://users.sch.gr//kontaxis/paidagogika/0603mathisiakes_idiaiterotites.htm

[13] Στις εργασίες που παρακολουθήσαμε, η διαφοροποίηση των ομάδων εργασίας αλλά και οι ρόλοι μέσα στις ομάδες εργασίας είχαν κυρίως θεματικό κριτήριο. Για παράδειγμα, η ομάδα ενδιαφέροντος ασχολήθηκε με τις ήπιες μορφές ενέργειας και οι επιμέρους ομάδες εργασίας ασχολήθηκαν με κάποια από τις ήπιες μορφές ενέργειας. Για τη διαμόρφωση των ομάδων εργασίας υπάρχει εκτενής αναφορά στον Οδηγό των Ερευνητικών Εργασιών. Για τη διαφοροποίηση εντός της ομάδας εργασίας προτείνουμε να μην είναι κυρίως θεματική αλλά με ειδικούς ρόλους των μαθητών (αλληλοσυμπληρούμενους). Επιπλέον,  οι «ειδικοί» κάθε ομάδας να ανταλλάσσουν  εμπειρίες μεταξύ τους.  Δηλαδή, για παράδειγμα, οι υπεύθυνοι κατασκευών ή οι «πληροφορικάριοι» να συζητούν για τον βέλτιστο τρόπο κατασκευής ή ηλεκτρονικής παρουσίασης των έργων των ομάδων εργασίας στις οποίες ανήκουν.  Εναλλακτικά, ίσως αξίζει να δοκιμάσουμε δημιουργία ομάδων εργασίας με  διαφοροποίηση δραστηριοτήτων πχ μία ομάδα εργασίας η οποία θα ασχολείται αποκλειστικά με πειραματικές κατασκευές που θα υποστηρίζουν τις πιο θεωρητικές έρευνες των άλλων ομάδων εργασίας. Προφανώς, εντός της ομάδας πάλι θα υπάρχουν ρόλοι, αλληλοσυμπληρούμενοι. Πχ άλλοι για τη θεωρητική υποστηριξη της κατασκευής και άλλοι για αυτή καθ αυτή την κατασκευή.

[14] Είναι βασικό να προσδιορίσουμε τις 2-3 βασικές έννοιες της Ερευνητικής Εργασίας, τις οποίες πρέπει να κατανοήσουν σε βάθος όλοι οι μαθητές και να επιμείνουμε σε αυτές, μέσα από Διερεύνηση – συσχέτιση – δομές εννοιών – ανάλυση στα δομικά στοιχεία, υπέρβαση, εφαρμογές κλπ.  Μπορούμε να βάλουμε τους ίδιους τους μαθητές στο «παιχνίδι», αξιοποιώντας μεθόδους όπως ο καταιγισμός ιδεών, ο εννοιολογικός χάρτης, αλλά ακόμη και το παιχνίδι ρόλων ή την διαλογική αντιπαράθεση πάνω σε αυτές. Για παράδειγμα, για την έννοια ενέργεια μπορούμε να ζητήσουμε από τους μαθητές να μας αναφέρουν ό,τι τους έρχεται στο μυαλό και να τα γράψουμε στον πίνακα. Στη συνέχεια, να προσπαθήσουμε να δημιουργήσουμε μαζί τους έναν εννοιολογικό χάρτη με τις παραμέτρους της ενέργειας. Στη συνέχεια να ζητήσουμε από τους μαθητές να αναφέρουν μορφές ενέργειας στο σπίτι. Τέλος να τους βάλουμε κατά ομάδες να αντιπαρατεθούν ως εκπρόσωποι της ΔΕΗ και εκπρόσωποι των καταναλωτών που βρίσκονται σε διένεξη για δαπανηρούς λογαριασμούς.  Βεβαίως, στα τεχνολογικά θέματα μπορούμε να αξιοποιήσουμε και προσομοιώσεις οι οποίες υπάρχουν στο Ιντερνετ. Δείτε σχετικά τον «Μικρό Οδηγό Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Θεμάτων στο Ιντερνετ»  http://users.sch.gr/kontaxis/LINKS/SMALLGUIDE.htm

[15] Για τη διαφοροποίηση διδασκαλίας στις ερευνητικές εργασίες  υπάρχουν αναλυτικές αναφορές στον Οδηγό των Ερευνητικών Εργασιών. Επιπλέον, ίσως βρείτε χρήσιμες τις σύντομες πληροφορίες οι οποίες αναφέρονται στο σύντομο άρθρο: «Διαφοροποίηση της διδασκαλίας στην τάξη» http://users.sch.gr/kontaxis/paidagogika/diaforopoiisi_didaskalias.htm

[16] Ορισμένοι καθηγητές δημιουργούν ειδικό κατάλογο για αυτόν τον σκοπό, ο οποίος περιλαμβάνει δίπλα από κάθε μαθητή όλες τις διδακτικές εβδομάδες, στις οποίες μπορούμε με κατάλληλα σύμβολα και σχόλια να αξιολογήσουμε την καθημερινή δραστηριότητά του. Πχ ένα + στην περίπτωση που έφερε την πληροφορία που είχε αναλάβει στο προηγούμενο μάθημα, έστω και αν δεν είναι πλήρης ή σωστή.

Οι περισσότερο σύνθετες προκαταρκτικές εργασίες, οι οποίες παρουσιάζονται μέσα στην τάξη, προφανώς έχουν πρόσθετα στοιχεία που μπορούμε να αξιολογήσουμε όπως γραπτό κείμενο (έστω μια σελίδα με σημειώσεις ή με φωτογραφίες και λεζάντες), ένα χαρτόνι με εξαρτήματα και λεζάντες, ένα ντοσιέ με προσπέκτους, ένα cd με εικόνες ή βίντεο κλπ.) Στην περίπτωση που οι παραπάνω εργασίες είναι ομαδικές, τότε δίνεται ιδιαίτερο βάρος στην παρουσίαση, κατά την οποία ο κάθε μαθητής αναλαμβάνει να παρουσιάσει ένα μέρος της.

Η παραπάνω διαδικασία και το υλικό του ντοσιέ του μαθητή αποτελούν ένα άριστο αποδεικτικό στοιχείο για την προφορική βαθμολογία του.

[17] Ο βαθμός του Β τετραμήνου βασίζεται στη συμμετοχή των μαθητών στις δραστηριότητες στην τάξη και στη βαθμολόγησή τους στο πλαίσιο της ομαδικής εργασίας. Επίσης, θεωρητικά, μπορεί να βασίζεται σε πρόχειρο διαγώνισμα, ξεχωριστό για κάθε ομάδα (αλλά ίδιο για κάθε μαθητή της ομάδας) που αναφέρεται σε θέματα της ομαδικής εργασίας που εκπονήθηκε. Δεν συνίσταται αυτό το διαγώνισμα αλλά το αναφέρουμε ως δυνατότητα για όσους εκπαιδευτικούς το επιθυμούν, ή για περιπτώσεις που ο εκπαιδευτικός πιστεύει ότι στις ομάδες υπήρξαν μαθητές οι οποίοι δεν συμμετείχαν ενεργητικά αλλά ωστόσο εκμεταλλεύτηκαν την προσπάθεια των υπολοίπων μαθητών και το βαθμό της ομαδικής εργασίας.

Η αξιολόγηση των ομαδικών εργασιών μπορεί να γίνει και από τους ίδιους τους μαθητές στο πλαίσιο των ομάδων τους, αλλά και από το σύνολο των μαθητών, στο βαθμό που γίνεται παρουσίαση στο σύνολο της τάξης. Απαραίτητη προϋπόθεση για αυτό είναι προσδιορισμός των σαφών κριτηρίων αξιολόγησης (Rubrics). Πέραν των επίσημων οδηγιών, μπορείτε να συμβουλευτείτε επίσης άρθρο Για την Αξιολόγηση με πίνακες διαβαθμισμένων κριτηρίων (ρουμπρίκες)  του Σχολικού Συμβούλου Γ. Τζωρτζάκη .

Πέραν από το προτεινόμενο ατομικό ημερολόγιο, ενδεικτικοί τρόποι αντιμετώπισης των προβλημάτων αξιολόγησης κατά την ομαδοσυνεργατική διδασκαλία αλλά και εξασφάλισης της κοινής ευθύνης της ομάδας για την πρόοδο όλων των μελών της, είναι οι εξής: 

• Ανάθεση ρόλων σε κάθε μέλος της ομάδας και απολογισμός του έργου του

• Αξιολόγηση μέσω της παρατήρησης και  απολογισμού της πορείας που ζητάμε να γίνεται από κάθε μέλος της ομάδας (προφορικά ή και γραπτά) ανά τακτά χρονικά διαστήματα.

• Κάθε φορά διαφορετικός μαθητής παρουσιάζει στην τάξη τις εργασίες  ή την πρόοδο της εργασίας .

• Ο κάθε μαθητής διατηρεί φάκελο με το πρωτογενές υλικό για τις εργασίες στις οποίες συμμετείχε, για τις πληροφορίες τις οποίες έφερε στην ομάδα.

• Υπάρχει εσωτερική αξιολόγηση στην ομάδα για τα μέλη της

• Ο τελικός βαθμός για κάθε μαθητή αποτελεί συνδυασμό του βαθμού της ομάδας και της επίδοσής του (η οποία μπορεί να αποτιμάται από τέστ μεταξύ των μελών της ομάδας σχετικό με το θέμα που αντιμετώπισε η ομάδα)

• Ο βαθμός της ομάδας εξαρτάται από την απόδοση ή καλύτερα από την πρόοδο του κάθε μέλους  της ομάδας, ώστε να μην απορρίπτονται από την ομάδα οι αδύνατοι μαθητές.

 Επίσης, θα μπορούσατε να συμβουλευθείτε και την παράγραφο για την αξιολόγηση των μαθητών στο πλαίσιο της ομάδας στο άρθρο «Ενεργητική μάθηση και Ομαδοσυνεργατικές πρακτικές στα Τεχνολογικά μαθήματα» http://users.sch.gr/kontaxis/paidagogika/0810omadosynergatiki.htm#axiologisi

[18] Η συνεργασία μεταξύ των καθηγητών της Α΄ τάξης, με αφορμή τις εργασίες του συγκεκριμένου μαθήματος, θα έχει πολλαπλά οφέλη καθώς οι μαθητές θα αντιληφθούν ότι όλοι οι εκπαιδευτικοί έχουν κοινό σκοπό, γεγονός που θα βοηθήσει σημαντικά τους ίδιους τους μαθητές αλλά και όλους τους εκπαιδευτικούς. Η γνωριμία με τις ιδιαιτερότητες των μαθητών απαιτεί συνεργασία με τους άλλους καθηγητές που διδάσκουν στην πρώτη τάξη. Επιπλέον, όλοι γνωρίζουμε ότι κάποιοι μαθητές προσεγγίζονται καλύτερα από ορισμένους καθηγητές ενώ κάποιοι άλλοι από άλλους. Η συζήτηση μεταξύ των καθηγητών μπορεί να μας βοηθήσει όλους να βρούμε διόδους επικοινωνίας ακόμη και με μαθητές που θεωρούμε ότι δεν υπάρχει τρόπος να τους επηρεάσουμε.

Διδάσκων το μάθημα «Εφαρμογές Πληροφορικής»

Καθώς το συγκεκριμένο μάθημα εξετάζεται με ανάλογο τρόπο, μπορούμε να συνεργαστούμε με τον διδάσκοντα ώστε οι μαθητές να παραδώσουν κοινή εργασία και στα δύο μαθήματα. Σε αυτήν την περίπτωση, ο διδάσκων πληροφορική θα την αξιολογήσει από την πλευρά της χρήσης της πληροφορικής και ο διδάσκων Τεχνολογία από την πλευρά του περιεχομένου. Προφανώς, στις Ερευνητικές θα πρέπει να γίνουν οι απαραίτητες συνθέσεις καθώς η εργασία είναι ομαδική. Σε κάθε περίπτωση, Το μάθημα «Εφαρμογές Πληροφορικής», σε συνεργασία με τον υπεύθυνο εκπαιδευτικό, μπορεί να αξιοποιηθεί:

• Για την αναζήτηση πληροφοριών στο Ιντερνετ

• Για τη συγγραφή της εργασίας στο word

• Για τον υπολογισμό μεγεθών και δημιουργία διαγραμμάτων στο excel

• Για την παρουσίαση της εργασίας σε power point ή, για τους μαθητές οι οποίοι έχουν αποκτήσει ευχέρεια στον υπολογιστή, με αξιοποίηση του προγράμματος flash

• Για τη δημιουργία ιστοσελίδας σχετική με την εργασία που διαπραγματεύτηκαν

 Επισημαίνουμε ότι στο αναλυτικό πρόγραμμα των εφαρμογών πληροφορικής συμπεριλαμβάνονται τα παραπάνω προγράμματα ενώ στις σχετικές οδηγίες του συγκεκριμένου μαθήματος αναφέρεται ότι «Οι εργαστηριακές ασκήσεις του μαθήματος πρέπει να είναι προσανατολισμένες, κατά το δυνατόν, σε παραδείγματα από τον εργασιακό χώρο που απευθύνεται ο κάθε Κύκλος Σπουδών του ΕΠΑ.Λ»

Διδάσκων το μάθημα «Τεχνικό Σχέδιο»
Στο πλαίσιο της εκπόνησης των εργασιών μπορεί να αξιοποιηθεί το συγκεκριμένο μάθημα σε συνεργασία τον υπεύθυνο καθηγητή, με σκοπό τον τυχόν σχεδιασμό αντικειμένων (αναπαράσταση πραγματικών αντικειμένων ή εγκαταστάσεων που μετρήθηκαν, σχεδιασμός ενός ομοιώματος ή μακέτας κλπ). Επισημαίνουμε ότι, στις σχετικές οδηγίες του συγκεκριμένου μαθήματος αναφέρεται: «Μέσω της σπουδής του ο μαθητής θα προσλάβει ένα πλήθος πληροφοριών σχετικών με τις τεχνικές επιστήμες και τα τεχνικά επαγγέλματα οι οποίες θα συμβάλλουν στον προσανατολισμό του. Παράλληλα θα υποβοηθηθεί η ανάδειξη της σύνδεσης  του Τεχνικού Σχεδίου και άλλων γνωστικών αντικειμένων) μεταξύ τους και με τις τεχνολογικές εφαρμογές».

 Διδάσκοντες Τεχνολογικά Μαθήματα στις υπόλοιπες τάξεις
Οι Ερευνητικές Εργασίες, ενώ απαιτούν γνώσεις από διάφορα τεχνολογικά πεδία διδάσκονται από καθηγητές συγκεκριμένων ειδικοτήτων (πχ Μηχανολόγος) οι οποίοι είναι απίθανο να μπορούν να απαντήσουν στο σύνολο των ερωτημάτων που θα προκύπτουν από τις εργασίες των μαθητών (πχ για θέματα ηλεκτρονικού ή δομικά). Για αυτό το λόγο είναι απαραίτητο οι συγκεκριμένοικαθηγητές να ενθαρρύνουν τη βοήθεια και από άλλες ειδικότητες και από τους εργαστηριακούς εκπαιδευτικούς ή να αξιοποιούν, εφ όσον αυτό είναι δυνατόν, τον υπάρχοντα εργαστηριακό εξοπλισμό του σχολείου.

 Διδάσκοντες τα υπόλοιπα μαθήματα
Εφ όσον υπάρξει μια γενικότερη κουλτούρα συνεργασίας στην Α΄ τάξη ΕΠΑΛ μπορούν να αξιοποιηθούν και οι υπόλοιποι εκπαιδευτικοί. Για παράδειγμα, ο διδάσκων φιλολογικά μαθήματα θα μπορούσε να βοηθήσει τους μαθητές στην εκπόνηση των γραπτών δοκιμίων τους αλλά ακόμη και να λάβει υπόψη του αυτές τις εργασίες στην αξιολόγηση του μαθήματός του. Αντίστοιχα ο μαθηματικός, ο φυσικός κλπ. Ο εκπαιδευτικός ο οποίος διδάσκει την αγγλική γλώσσα μπορεί να βοηθήσει στην προσέγγιση των ξενόγλωσσων πηγών πληροφοριών για την εργασία ή τουλάχιστον να βοηθήσει στη σύνταξη σύντομης περίληψης της εργασίας στα αγγλικά.

[19] Τα συμβούλια τμήματος (τάξης) Η εμπειρία μας από τα Συμβούλια τμήματος (ή ΄τάξης) τα οποία έχουμε προκαλέσει και παρακολουθήσει, στα σχολεία Παιδαγωγικής Ευθύνης, είναι ιδιαίτερα θετική. Σε κάθε Συμβούλιο, υπάρχει σχεδόν πάντοτε ένας εκπαιδευτικός ο οποίος έχει καταφέρει να προσεγγίσει κάποιον μαθητή και μπορεί να προσφέρει βοήθεια και στους υπόλοιπους εκπαιδευτικούς που δεν τα έχουν καταφέρει. Χειριζόμενος κατάλληλα (και με εχεμύθεια) πιθανές πληροφορίες που μόνο σε αυτόν έχει εμπιστευθεί ο μαθητής, μπορεί να δώσει οδηγίες και να βοηθήσει και τους υπόλοιπους εκπαιδευτικούς να αντιμετωπίσουν διάφορα προβλήματα αδιαφορίας, κακής συμπεριφοράς κλπ .  Επιπλέον, στα Συμβούλια τμήματος καθορίζεται η, κατά το δυνατόν, ενιαία προσέγγιση του κάθε μαθητή, η οποία αποφασίζεται συλλογικά, άρα έχει περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας. Περισσότερα για το θέμα της αδιαφορίας και για τα Συμβούλια Τμήματος (ή τάξης) θα βρείτε στο άρθρο: «Σχέδιο αντιμετώπισης του «τοίχου» της αδιαφορίας από τις πρώτες ημέρες» http://users.sch.gr/kontaxis/paidagogika/0909toixosadiaforias.htm

[20] Μέσα από τα Αρχεία Google μπορούν οι μαθητές σας πανεύκολα να δημιουργήσουν φόρμες ερωτηματολογίων της ερευνητικής εργασίας και στη συνέχεια να προσκαλέσουν τους φίλους τους στο face book ή στα υπόλοιπα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή απλά μέσω e-mail ώστε να τα συμπληρώσουν. Το σπουδαίο είναι ότι τα αποτελέσματα της έρευνας των ερωτηματολογίων παράγονται αυτόματα. Δείτε σχετικά http://www.google.com/google-d-s/intl/el/forms/

[21] Σε αυτήν τη φάση της διαδικασίας «δημιουργίας των ερευνητών» και περαιτέρω γνωριμίας με τους μαθητές, προτείνεται να δημιουργηθούν οι ομάδες, ώστε να αναπτυχθεί το κατάλληλο ομαδοσυνεργατικό πνεύμα μεταξύ των μελών. Ανάλογα με τη λειτουργικότητα των συγκεκριμένων ομάδων, μπορεί να διατηρηθεί η σύνθεσή τους και στην κυρίως ερευνητική εργασία ή να γίνουν επιμέρους διορθωτικές κινήσεις αργότερα. Ο εσφαλμένος χωρισμός των ομάδων απετέλεσε βασικό παράγοντα αποτυχίας κατά την πρώτη φάση εφαρμογής των ερευνητικών εργασιών. Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί αυτός να γίνει αποκλειστικά με βάση τις επιλογές των μαθητών ή να καταλήγει σε ομοιογενείς ομάδες.  Ο Οδηγός του Εκπαιδευτικού, στη σελίδα 31 αναφέρει εκτενώς τις προτεινόμενες λύσεις στη διαμόρφωση των Ομάδων. Μία ενδιαφέρουσα πρόταση η οποία λειτούργησε καλά, είναι η δημιουργία ανομοιογενών ομάδων με βάση τη βαθμολογία και σημαντικά χαρακτηριστικά των μαθητών (ο αναζητητής πληροφοριών, ο τεχνίτης, ο κομπιουτεράκιας, ο αρχηγός, ο συγγραφέας, ο αναλυτής  κλπ) όπως προτείνει σε σχετική εισήγησή του ο Σχολικός Σύμβουλους ΠΕ 12 Πολιτικών – Αρχιτεκτόνων Γ. Τζωρτζάκης. Κατεβάστε την εισήγησή του από τη διεύθυνση: http://users.sch.gr/kontaxis/ekdiloseis/1202EreunitikesErgasies.htm 

[22] Σε καμία περίπτωση δεν προτείνεται, ο καθηγητής να παρουσιάσει με διαλέξεις τις βασικές έννοιες (1- 3 έννοιες το πολύ). Η πρότασή μας είναι αυτό να γίνει διερευνητικά με τους μαθητές, πχ.  να αναγραφεί μία – μία ή έννοια στον πίνακα και στη συνέχεια, να ακολουθήσει καταιγισμός ιδεών των μαθητών και πιθανή δημιουργία εννοιολογικού χάρτη με την καθοδήγηση του εκπαιδευτικού. 

[23] Στο βιβλίο του Εκπαιδευτικού, σελ. 55, περιγράφονται εκτενώς οι προτεινόμενες δραστηριότητες κατά τον Προγραμματισμό.

[24] Σε αυτή τη φάση, αφού έχουμε γνωρίσει τους μαθητές,  μπορεί να γίνει ο τελικός χωρισμός των ομάδων, για το συγκεκριμένο θέμα της Ερευνητικής, αν προκύψει ανάλογη ανάγκη.

[25] Αν έχει ακολουθηθεί όλο το χρόνο η διαδικασία που προτείνουμε με συνεχείς μικροεργασίες και παρουσιάσεις των μαθητών, δεν θα αντιμετωπίσουμε σημαντικά προβλήματα.  Επισημαίνουμε ότι τόσο οι τελικές παρουσιάσεις όσο και οι ενδιάμεσες πρέπει να αποτελούν ένα πολύ σημαντικό μέρος του μαθήματος.  Για ορισμένους μαθητές οι οποίοι παρόλα αυτά δεν πείθονται να συμμετάσχουν στις παρουσιάσεις της Ομαδικής Εργασίας, μπορεί εναλλακτικά να γίνει ηχογράφηση του μαθητή και να ενσωματωθεί  στο πρόγραμμα παρουσίασης (πχ power point).

Η παρουσίαση των ατομικών εργασιών είναι κάτι που πρέπει να επιδιώκεται σε κάθε περίπτωση. Αν δεν επαρκούν οι ώρες του μαθήματος, ο εκπαιδευτικός μπορεί να επιχειρήσει να ζητήσει από το Σύλλογο του σχολείου του μια ολόκληρη ημέρα για παρουσιάσεις, ώστε αυτές να πάρουν και έναν πανηγυρικό χαρακτήρα.

Στο βαθμό που υπάρχει συνεργασία ή ακόμη καλύτερα κοινές εργασίες με το μάθημα της Πληροφορικής, τότε μπορεί να εξοικονομηθεί επιπλέον χρόνος, από τις κοινές παρουσιάσεις και στα δύο μαθήματα.

[26] Αν οι εκπαιδευτικοί στο Β τετράμηνο δεν γνωρίζουν τους μαθητές της Ομάδας ενδιαφέροντος, θα πρέπει να συνεργαστούν με τους εκπαιδευτικούς που τους δίδαξαν στο 1^ο Τετράμηνο. Επίσης, προτείνεται να πραγματοποιηθούν κάποιες αρχικές δραστηριότητες γνωριμίας όπως σύντομες αυτο-παρουσιάσεις των μαθητών, με βάση 4-5 ερωτήματα που έχουν συμφωνηθεί και τα  έχουμε γράψει στον πίνακα ή γραπτές απαντήσεις σε ένα μικρό ερωτηματολόγιο. Δείτε περισσότερα στην αντίστοιχη παραπομπή «Δημιουργώντας Ερευνητές».

[27]  Η συγκεκριμένη φάση θα μπορούσε στο Β΄ τετράμηνο να περιοριστεί σε 1-2 ώρες, ως επανάληψη και εντοπισμός αδύνατων σημείων που εντοπίστηκαν κατά την Ερευνητική Εργασία του Α τετραμήνου.

[28] Όπως στο Α΄ τετράμηνο. Προφανώς, αν κάτι δεν δούλεψε καλά, τότε το αλλάζουμε, με βάση τις πολλαπλές επιλογές που αναφέρονται.