Μέλος της Ομοσπονδίας Κινηματογραφικών Λεσχών Ελλάδας
60 χρόνια Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
Το επετειακό, 60ό Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης προσκαλεί κοινό και σκηνοθέτες σε μια μεγάλη γιορτή του παγκόσμιου ανεξάρτητου σινεμά, από τις 31 Οκτωβρίου έως τις 10 Νοεμβρίου, 2019.
Ανακαλύψτε ανατρεπτικούς δημιουργούς, νέες ενότητες, πρωτότυπα αφιερώματα, τις καλύτερες ταινίες του ανεξάρτητου σινεμά, ελληνικές παραγωγές της χρονιάς, αφιερώματα, κινηματογραφικές εκπλήξεις και πολλές παράλληλες εκδηλώσεις. Μεταξύ άλλων, στη Θεσσαλονίκη θα βρεθούν οι Τζον Γουότερς, Τζοάνα Χογκ, Αλμπέρ Σέρα.
Με βλέμμα στο μέλλον
«Με βλέμμα στο μέλλον κι όχι τόσο στο παρελθόν» το επετειακό 60ό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, ανακοίνωσε το πρόγραμμά του σε Θεσσαλονίκη και Αθήνα. Στην τελευταία, ο Ορέστης Ανδρεαδάκης, καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ και η υπεύθυνη της Αγοράς ΓιάνναΣαρρή, παρουσίασαν το πλήρες πρόγραμμα παρουσία της υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνας Μενδώνη, η οποία μίλησε για τη διαχρονικότητα του θεσμού, που κατακτήθηκε με πολλή δουλειά και ανοιχτό μυαλό ενώ ξεχώρισε και την εικαστική αξία της φετινής αφίσας της διοργάνωσης, φιλοτεχνημένη από τον διεθνούς φήμης illustrator Τζον Μαυρουδή.
Η φετινή γιορτή (31/10–10/11/2019) του ανεξάρτητου κινηματογράφου περιλαμβάνει 201 ταινίες μεγάλου μήκους, 59 μικρού μήκους και 25 βραβεία. Φέτος, στις αίθουσες του Φεστιβάλ πέρα από την ιστορική έδρα του θεσμού, Ολύμπιον και Παύλος Ζάννας, τις αίθουσες του Λιμανιού -Φρίντα Λιάππα, Τώνια Μαρκετάκη, Τζον Κασσαβέτης, Σταύρος Τορνές-, το Δημοτικό Θέατρο του Κέντρου Πολιτισμού «Χρήστος Τσακίρης» στο Δήμο Παύλου Μελά και το Κλειστό Δημοτικό Θέατρο Συκεών, προστίθεται και ο κινηματογράφος Μακεδονικόν.
60 χρόνια Φεστιβάλ με ταινίες, καλεσμένους, δράσεις στην πόλη, ένα κόμικ, εκθέσεις, αφιερώματα, το παρόν και το μέλλον του ελληνικού σινεμά και ένα νέο διαγωνιστικό τμήμα. Η αυλαία του 60ού ΦΚΘ θα ανοίξει την Πέμπτη 31 Οκτωβρίου 2019 στο Ολύμπιον, με το αφοπλιστικά αληθινό φιλμ Ιστορία Γάμου του Νόα Μπόμπακ. Δέκα μέρες αργότερα, το Φεστιβάλ θα ολοκληρωθεί με το απροσδόκητα αστείο και συγκινητικό Τζότζο (Jojo Rabbit) του Νεοζηλανδού Τάικα Γουατίτι, την Κυριακή 10 Νοεμβρίου.
Για τρίτη συνεχόμενη χρονιά, το Φεστιβάλ προτείνει έναν ανατρεπτικό τρόπο προσέγγισης του σινεμά, βλέποντας, ερμηνεύοντας, σχολιάζοντας τις ταινίες του Διαγωνιστικού τμήματος μέσα από ένα θέμα, ένα βιβλίο, μια ιδέα, παρμένη από μια άλλη τέχνη ή επιστήμη. Φέτος, το θέμα είναι το φαινόμενο Overview Effect,το φαινόμενο δηλαδή της Πανοραμικής εντύπωσης, μιας εμπειρίας που συγκλονίζει την ανθρώπινη διάνοια στον πυρήνα της και αυτό είναι το πρίσμα μέσα από το οποίο βλέπει φέτος τις 14 ταινίες του Διεθνούς Διαγωνιστικού. Ο όρος του Overview Effect χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1987 από τον συγγραφέα Φρανκ Γουάιτ για να περιγράψει τα πρωτόγνωρα συναισθήματα που βιώνουν οι αστροναύτες όταν αντικρίζουν τη Γη από το διάστημα και αντιλαμβάνονται τον κόσμο ως μια ενιαία ύπαρξη που περιλαμβάνει τα πάντα. Προσπαθώντας να αναλύσουν την εμπειρία τους, οι αστροναύτες αναφέρουν ότι κάτι αλλάζει μέσα τους και κάνουν λόγο για μια έκρηξη επίγνωσης, σημειώνοντας ότι τους κατέκλυσε ένα αίσθημα ολότητας και ενότητας. Παράλληλα, σημειώνουν ότι η ομορφιά της Γης τούς έκανε να σκεφτούν τις ανισότητες, τη φτώχεια και τις συγκρούσεις που επικρατούν στην επιφάνειά της.
Το ντεμπούτο του κάνει κι ένα νέο διαγωνιστικό τμήμα με τίτλο Meet the Neighbors. Το διαγωνιστικό αυτό τμήμα περιλαμβάνει 10 ταινίες, ανάμεσά τους και δύο ελληνικές. Στο τμήμα συμμετέχουν νέοι δημιουργοί από την περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, της ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, της μεγάλης «γειτονιάς μας», με την πρώτη ή τη δεύτερη ταινία τους. Οι δέκα ταινίες θα διαγωνιστούν για τον Χρυσό Αλέξανδρο, ο οποίος συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 5.000 ευρώ. Τα μέλη της κριτικής επιτροπής είναι: Ταρίκ Ακτάς (σκηνοθέτης), Μαρία Κριαρά (visual artist) και Παμελά Μπιενζονμπά (κριτικός κινηματογράφου).
Meet the Neighbors | «Ο Πύραυλος»
Αφιέρωμα στον Ντούσαν Μακαβέγιεφ
Ιδιαίτερα ενδιαφέροντα και ξεχωριστά είναι τα φετινά αφιερώματα:
Στον «Πάπα του Trash», τον Αμερικανό σκηνοθέτη και συγγραφέα, Τζον Γουότερς,στον ανατρεπτικό Καταλανό σκηνοθέτη Αλμπέρτ Σέρα, που επίσης θα βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη. Επίσης θα ανακαλύψουμε την κοινωνική ματιά της Αγγλίδας δημιουργού Τζοάνα Χογκ που θα παρουσιάσει το έργο της στη Θεσσαλονίκη. Θα γνωρίσουμε το πρωτοποριακό σινεμά του Γκρέγκορι Μαρκόπουλος και του Ρόμπερτ Μπίβερς, μέσα από ένα αφιέρωμα με σπάνιες ταινίες. Θα θυμηθούμε ταινίες από την πιο παρεξηγημένη δεκαετία, αφού ο The Boy βουτά στα 80s και επιλέγει 10 ταινίες γεμάτες τρόμο, τρυφερότητα και χιούμορ για το αφιέρωμα «Μεγαλώνοντας στα ’80s». Ένα μεγάλο αφιέρωμα θα πραγματοποιηθεί για τον αναρχικό του γιουγκοσλαβικού σινεμά, Ντούσαν Μακαβέγιεφ, ενώ στο αφιέρωμα «Διαφορετικοί αλλά ίδιοι» θα δούμε ταινίες που κατεδαφίζουν κάθε νοοτροπία που υψώνει φραγμούς και τείχη ανάμεσα στους ανθρώπους.
The Goonies
Δυναμικές δράσεις, βραβεία και συνεργασίες φιλοξενούνται φέτος στην Αγορά, με το Meet the Future: μια νέα δράση του Φεστιβάλ που στρέφει το βλέμμα στο μέλλον του ελληνικού σινεμά. Δημιουργοί που έχουν ταξιδέψει με μικρού μήκους ταινίες στα 13 μεγαλύτερα διεθνή Φεστιβάλ, θα έρθουν στο 60ό ΦΚΘ για να παρουσιάσουν τα επόμενα σχέδιά τους. Ambassador της Αγοράς είναι ο ηθοποιός Γιώργος Πυρπασόπουλος που θα φέρει σε επαφή τους διεθνείς επαγγελματίες του χώρου με την ελληνική κινηματογραφική κοινότητα, ενώ θα παρουσιάσει την τελετή απονομής των βραβείων της Αγοράς του 60ού ΦΚΘ.
Αναλυτική λίστα ταινιών
Με κύριο γνώμονα την ανάδειξη του ελληνικού κινηματογράφου στο 60ό ΦΚΘ προβάλλονται 26 μεγάλου μήκους και 17 μικρού μήκους ελληνικές ταινίες. Αναλυτικότερα:
– 17 ταινίες σε πρώτη προβολή – 5 ταινίες που βραβεύτηκαν στο πρώτο Φεστιβάλ, το 1960. – 2 ταινίες από δημιουργούς που έφυγαν πρόσφατα από τη ζωή. – 2 ταινίες στην ενότητα «Ξεπερνώντας τα σύνορα» – 1 ταινία που έχει ήδη κάνει πρεμιέρα στην ενότητα «Μια δεύτερη ματιά»
Θα προβληθούν επίσης, οι βραβευμένες16 μικρού μήκους ταινίες από το πρόσφατο 42ο Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Δράμας.
Cosmic Candy
Το Διεθνές Πρόγραμμα του 60ού Φεστιβάλ με μια ματιά:
Διεθνές Διαγωνιστικό Το Διεθνές Διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ παρουσιάζει τις πιο ανατρεπτικές και τολμηρές νέες φωνές του σινεμά, τις πρώτες ή δεύτερες ταινίες δημιουργών από όλο τον κόσμο, προβάλλοντας 14 φιλμ, εκ των οποίων τα 3 είναι ελληνικά.
Εκτός Συναγωνισμού Εστιάζοντας σε νέους κινηματογραφιστές που ξεχωρίζουν, που έχουν βραβευτεί σε διεθνή φεστιβάλ και για τους οποίους θα μιλάμε στο μέλλον, σε συνάρτηση με το Διεθνές Διαγωνιστικό τμήμα, η ενότητα «Εκτός Συναγωνισμού» προτείνει ό,τι πιο φρέσκο και καινοτόμο στο σύγχρονο ανεξάρτητο σινεμά.
Ανοιχτοί Ορίζοντες Το αγαπημένο κι επιτυχημένο τμήμα του φεστιβάλ δίνει το στίγμα του ανήσυχου σινεμά. Στους «Ανοιχτούς Ορίζοντες» εντάσσεται και η ενότητα «Another Take», που συλλέγει τους κινηματογραφικούς καρπούς νέων δημιουργών του τώρα, οι οποίοι υπόσχονται μια συναρπαστική συνέχεια.
Ειδικές Προβολές Πολυαναμενόμενες πρεμιέρες, ταινίες με ειδικό βάρος από δημιουργούς με ξεχωριστή διαδρομή και ιστορία, αλλά και από ανερχόμενους σκηνοθέτες
Film Forward Ατενίζοντας το μέλλον της κινηματογραφικής φόρμας με φιλμ που αγαπούν τον πειραματισμό και το καινούριο.
Ματιές στα Βαλκάνια Οι καλύτερες ταινίες από τα γειτονικά Βαλκάνια, απολαυστικές μικρού μήκους κι ένα αφιέρωμα στον σπουδαίο Σέρβο σκηνοθέτη Ντούσαν Μακαβέγιεφ παρουσιάζει φέτος το τμήμα Ματιές στα Βαλκάνια.
’Round Midnight Ένας αλλόκοτος κινηματογραφικός κόσμος μέσα από κλασικές και σύγχρονες καλτ / underground ταινίες απ’ όλο τον κόσμο που προσφέρουν την πιο ένοχη απόλαυση. Μαγεία, τρόμος και σπλάτερ, μύθοι, θρύλοι και παράξενα, συναντιούνται στη ζώνη Round Midnight.
Νεανική Οθόνη Στο επιτυχημένο πρόγραμμα της «Νεανικής Οθόνης» εκπαιδεύονται τα παιδιά για να γίνουν οι νέες γενιές κινηματογραφόφιλων.
Monos
Το κοινό του 60ού Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης θα έχει την ευκαιρία να απολαύσει με όρους καθολικής προσβασιμότητας για όλους τους θεατές δύο ταινίες-σταθμούς του ελληνικού σινεμά. Τιμώντας τη μνήμη του πρόσφατα εκλιπόντος σκηνοθέτη Γιώργου Καρυπίδη, κάνει καθολικά προσβάσιμη την ταινία Στη σκιά του φόβου (1988), ένα υπαρξιακό δράμα με μορφή «ονειρικού» θρίλερ, που εντυπωσιάζει με την ατμόσφαιρά του, την υποβλητική μουσική και φωτογραφία και την ερμηνεία του Γιώργου Κώνστα. Καθολικά προσβάσιμη θα είναι και η προβολή της ταινίας το Ποτάμι(1959) του Νίκου Κούνδουρου, όπου τέσσερις παράλληλες ιστορίες με συνδετικό κρίκο τις όχθες ενός ποταμού, δίνουν την ευκαιρία στον μεγάλο δημιουργό να κάνει μια αλληγορία πάνω στο όνειρο και την απραγματοποίητη επιθυμία. Οι ταινίες αυτές θα προβληθούν με ακουστική περιγραφή [AD: Audio Description] για τυφλούς και άτομα με προβλήματα όρασης και με υπότιτλους για Κ/κωφούς και βαρήκοους [SDH: Subtitles for the Deaf or Hard of Hearing] με την επιμέλεια και πιστοποίηση της Κίνησης Ανάπηρων Καλλιτεχνών. Επίσης, περισσότερες από 15 ελληνικές ταινίες θα προβληθούν με προσαρτημένους υπότιτλους βάσει διαλόγων, έτσι ώστε να μπορούν να τις παρακολουθήσουν κωφοί και βαρήκοοι θεατές, επίσης με την τεχνική και επιστημονική αρτιότητα που προσφέρει η Κίνηση Ανάπηρων Καλλιτεχνών. Στις αίθουσες θα είναι ευπρόσδεκτοι, φυσικά, και οι (σινεφίλ) σκύλοι οδηγοί τυφλών, ενώ το πρόγραμμα του Φεστιβάλ θα είναι διαθέσιμο σε γραφή Μπράιγ (Braille), καθώς και σε μεγαλογράμματη γραμματοσειρά. Επίσης, οι τελετές έναρξης, λήξης καθώς και οι δυο προβολές καθολικής προσβασιμότητας θα έχουν διερμηνεία στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα [Ε.Ν.Γ.].
Αυτοπροσωπογραφία του Νίκου Κούνδουρου επάνω στην παλέτα του
Τέλος, οι εκθέσεις είναι αυτές που κατέχουν ξεχωριστή θέση στο 60ό ΦΚΘ, αρχίζοντας με μία μεγάλη έκθεση για τον άγνωστο εικαστικό Νίκο Κούνδουρο, στην οποία περιλαμβάνονται ζωγραφικά έργα, ελαιογραφίες, σκίτσα, κοστούμια, μάσκες, επιστολές, ημερολόγια, σημειώσεις και προσωπικά αντικείμενα. Παρουσιάζεται, επίσης, η πρωτότυπη έκθεση OverviewEffect – EncounteringtheCosmos με έργα νέων Ελλήνων καλλιτεχνών που εμπνεύστηκαν από τις 14 ταινίες του Διαγωνιστικού, ενώ τα 60 χρόνια του Φεστιβάλ θα εορταστούν με μία έκθεση στο Μουσείο Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης που θα διατρέχει όλες τις δεκαετίες, τις στιγμές, τους ανθρώπους και τις τάσεις που καθόρισαν την πορεία και την εξέλιξή του.
Αστέρες, κόκκινα χαλιά, πηγαδάκια, παρέες, ιστορικά σημεία του Φεστιβάλ θα διατρέχουν όλη την πόλη της Θεσσαλονίκης με 120 φωτογραφίες που θα εκτίθενται σε καταστήματα, εστιατόρια και μπαρ μέσα από τη δράση «Βρες το Φεστιβάλ».
info@elculture.gr
Στον σκηνοθέτη Βασίλη Κεκάτο, βραβευμένο με Χρυσό Φοίνικα μικρού μήκους για την ταινία «Η Απόσταση ανάμεσα στον ουρανό κι εμάς», ανέθεσε το 60ό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης τη δημιουργία των φετινών spots που θα υποδέχονται το κοινό στις κινηματογραφικές αίθουσες. Θέλοντας να ευχηθεί «χρόνια πολλά» στη διοργάνωση, ο Βασίλης Κεκάτος δημιούργησε τέσσερα τρυφερά, κινηματογραφικά και συγκινητικά σποτάκια, σε παραγωγή Ελένης Κοσσυφίδου, και σε συνεργασία με το Ίδρυμα Ωνάση.
Ο ίδιος μάλιστα είπε «Σκεπτόμενος πως όταν γιορτάζει ένα φεστιβάλ γιορτάζει και η πόλη του, ο μόνος τρόπος που μπόρεσα να προσεγγίσω την πόλη της Θεσσαλονίκης ήταν η ευαισθησία» σημειώνει ο σκηνοθέτης για τα σποτ, στα οποία όλοι οι πρωταγωνιστές του εύχονται και δέχονται χρόνια πολλά. Και συνεχίζει: «Αναγνωρίζω τη Θεσσαλονίκη σε πολλά ακόμη πρόσωπα και σώματα, κάθε φορά όμως αυτό που θα επέλεγα να κάνω θα ήταν να την κοιτάξω με ζεστασιά και να της ευχηθώ χρόνια πολλά μέσα από όλους αυτούς τους χαρακτήρες και τις φωνές που το σινεμά μου δίνει τη δυνατότητα να κατοικήσω, έστω και για μερικές στιγμές».
Το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης
Το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης είναι ένα από τα παλαιότερα φεστιβάλ στον κόσμο. Η πρώτη του διοργάνωση έγινε το 1960 και πολύ λίγα ακόμη διεθνή Φεστιβάλ στον κόσμο – μεταξύ άλλων και τα Φεστιβάλ των Κανών, Φεστιβάλ της Βενετίας – έχουν τόσο μεγάλη διάρκεια ζωής.
Την ιδέα για διεξαγωγή ενός ετήσιου Φεστιβάλ Κινηματογράφου στη Θεσσαλονίκη παρουσίασε η Μακεδονική Καλλιτεχνική Εταιρεία «ΤΕΧΝΗ» που εκείνη την περίοδο αποτελούσε σημαντικό πόλο πολιτιστικής δράσης στη Θεσσαλονίκη.
Η εταιρία «Tέχνη», μέλη της οποίας αποτελούσαν τότε ο Λίνος Πολίτης και ο Παύλος Zάννας, πρότεινε στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης την καθιέρωση Eλληνικού και Διεθνούς Κινηματογραφικού Φεστιβάλ. Η πρωτοβουλία υποστηρίχτηκε και από αθηναϊκούς δημοσιογραφικούς, όπως η Λένα Σαββίδη και η Eλένη Bλάχου, και το υπουργείο Bιομηχανίας τη θεσμοθέτησε. Παράλληλα, υποστηρίχτηκε ενεργά από διανοούμενους όπως ο Mάριος Πλωρίτης, ο οποίος ανέλαβε τα καθήκοντα της γραμματείας.
Από το 1960 έως το 1965 λειτούργησε υπό τον τίτλο «Eβδομάδα Eλληνικού Kινηματογράφου». Ο λογοτέχνης Ηλίας Βενέζης διετέλεσε πρόεδρος από το 1963 έως το 1966. Το 1966 μετεξελίχτηκε σε «Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου» και λειτούργησε έτσι έως το 1991. Σύμφωνα με τον κριτικό κινηματογράφου Γιάννη Μπακογιαννόπουλο, ο θεσμός «λειτούργησε σαν θερμοκοιτίδα και καθρέφτης της ανάπτυξης και της εξέλιξης του κινηματογράφου μας».
Από το 1972 έως το 1981 και στα πλαίσια του, γίνεται η πρώτη απόπειρα διεθνοποίησης: διοργανώνεται ένα διεθνές διαγωνιστικό πρόγραμμα για μικρού μήκους ταινίες.
Το 1992 η διοργάνωση απέκτησε διεθνή χαρακτήρα, και πέραν των ελληνικών προβάλλονται και ξένες ταινίες. Μετατρέπεται σε Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (Διεθνής ονομασία Thessaloniki International Film Festival, TIFF) και αποκτά ένα Διεθνές Διαγωνιστικό Τμήμα στο οποίο συμμετέχουν σκηνοθέτες που έχουν γυρίσει την πρώτη ή τη δεύτερη ταινία μεγάλου μήκους. Το γεγονός της διεθνοποίησης υπήρξε μια σημαντική τομή για τον οργανισμό. Όπως επισημαίνει ο τότε διευθυντής του Φεστιβάλ κριτικός κινηματογράφου Μιχάλης Δημόπουλος: «Η Θεσσαλονίκη και το κινηματογραφικό της Φεστιβάλ είναι ζωτικός χώρος για το νέο κινηματογράφο, για νέους δημιουργούς που αποπειρώνται τις πρώτες τους αναμετρήσεις με αυτή την τέχνη, και είναι ταυτόχρονα μια νησίδα για τους Έλληνες κινηματογραφιστές και θεατές που μπορούν, επιτέλους, να έρθουν σε επαφή με τον κινηματογραφικό πολιτισμό που, σε πείσμα της «κατοχής» και της συσκότισης, υπάρχει ακόμα».
Το 1998, το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης άρχισε να λειτουργεί κάτω από νέο νομικό πλαίσιο και απέκτησε το δικό του μόνιμο τόπο διεξαγωγής των εκδηλώσεων του, το ιστορικό συγκρότημα του «Ολύμπιον». Από αυτήν την περίοδο το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης ξεκίνησε συστηματικά να δραστηριοποιείται καθ΄ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Επιπλέον, διορίζεται ως πρόεδρος του οργανισμού ο σκηνοθέτης Θόδωρος Αγγελόπουλος και θα παραμείνει στη θέση αυτή ως το 2005.
Ένα άλλο σημαντικό, όπως αποδείχτηκε στη συνέχεια, Φεστιβάλ προστέθηκε στις ετήσιες δραστηριότητες του Οργανισμού από το 1999: το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης – Εικόνες του 21ου Αιώνα, με διευθυντή τον Δημήτρη Εϊπίδη. Ταυτόχρονα, στα πλαίσια του διοργανώνεται, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, η Αγορά Ντοκιμαντέρ Doc Market και του Pitching Forum για συμπαραγωγές ντοκιμαντέρ.
Το 2005, ακολουθώντας το οργανωτικό μοντέλο του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ, δημιουργήθηκε το τμήμα της Αγοράς στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης σαν ένα πλαίσιο για αναπτυξιακές δράσεις που άμεσα υποστηρίζουν τη διεθνοποίηση των τοπικών κινηματογραφικών αγορών, με στόχο μια ευκολότερη και ισχυρότερη πρόσβαση αυτών στη διεθνή αγορά. Οι δράσεις αυτές είναι: το Φόρουμ Συμπαραγωγών Crossroads, η Αγορά Κινηματογραφικών Ταινιών με τη ψηφιακή βιντεοθήκη, και τα Works in Progress (μια παρουσίαση ταινιών που η παραγωγή τους είναι σε εξέλιξη) από τη Νοτιοανατολική Ευρώπη και τη Μεσόγειο.
Το 2010 το μέχρι τότε αυτόνομο Μουσείο Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης συγχωνεύθηκε διοικητικά με τον οργανισμό του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
Το 2012 στα πλαίσια του οργανισμού του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης ιδρύεται η Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης, η οποία λειτουργεί στην αίθουσα Τάκης Κανελλόπουλος στην Αποθήκη Α, στο Λιμάνι της Θεσσαλονίκης [12].
Το 2013, ξεκινά τη λειτουργία της η Κινηματογραφική Βιβλιοθήκη Θεσσαλονίκης, που αποτελεί τη μεγαλύτερη κινηματογραφική Βιβλιοθήκη της χώρας και περιλαμβάνει βιβλία και περιοδικά, ελληνικά και ξενόγλωσσα τα οποία καλύπτουν όλα τα θέματα σχετικά με την τέχνη του κινηματογράφου.
Διευθυντής του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης την περίοδο 1991-2005 ήταν ο κριτικός κινηματογράφου Μιχάλης Δημόπουλος. Κατά τη περίοδο αυτή διαμορφώθηκε το σημερινό καλλιτεχνικό προφίλ του Φεστιβάλ.
Διευθυντής του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης την περίοδο 2006-2010 ήταν η παραγωγός Δέσποινα Μουζάκη.
Από το Μάιο του 2010 έως τον Μάρτιο του 2016 διευθυντής του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης ήταν ο Δημήτρης Εϊπίδης.
Από τον Απρίλιο του 2016 γενική διευθύντρια του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης είναι η Ελίζ Ζαλαντό ενώ από τον Μάιο του 2016 τη θέση του Διευθυντή του Φεστιβάλ Κινηματογράφου ανέλαβε ο κριτικός κινηματογράφου Ορέστης Ανδρεαδάκης.
Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης είναι ο διευθυντής φωτογραφίας Γιώργος Αρβανίτης.
Η ιστορία
1960-1965 Εβδομάς Ελληνικού Κινηματογράφου:Τα πρώτα χρόνια
Οι συντελεστές της ταινίας Μανταλένα, Παντελής Ζερβός, Αλίκη Βουγιουκλάκη, Μάνος Χατζιδάκις, Δημήτρης Παπαμιχαήλ, ο σκηνοθέτης Ντίνος Δημόπουλος και η Καίτη Λαμπροπούλου (1960)… Φωτό: Ψηφιακό Αρχείο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
Με αφορμή τον εορτασμό των 25 χρόνων λειτουργίας της η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης διοργανώνει μια σειρά πολιτιστικών εκδηλώσεων για τον κινηματογράφο, σε συνεργασία με την Κινηματογραφική Λέσχη της Μακεδονικής Καλλιτεχνικής Εταιρείας και μετά από παρότρυνση του προέδρου της Κινηματογραφικής Λέσχης της “Τέχνης”, Παύλου Ζάννα. Η πρώτη “Εβδομάς Ελληνικού Κινηματογράφου” εγκαινιάζεται επίσημα στις 20 Σεπτεμβρίου του 1960 στο κινηματοθέατρο Ολύμπιον. Την πρώτη χρονιά συστήνεται μια 19 μελής κριτική επιτροπή πρώτος πρόεδρος της οποίας ορίζεται ο ακαδημαϊκός Στρατής Μυριβήλης. Άλλα μέλη της πρώτης εκείνης επιτροπής ήταν ο Μάριος Πλωρίτης, η Κατίνα Παξινού, η Ελένη Βλάχου, ο Γιάννης Μόραλης, και ο Ιωάννης Βελλίδης. Πολλοί κινηματογραφικοί παραγωγοί εκφράζουν επιφυλάξεις για τον νέο θεσμό, και αρκετοί δεν δηλώνουν συμμετοχή. Οι εφημερίδες της εποχή χαιρετίζουν την διοργάνωση και την χαρακτηρίζουν “μέγα καλλιτεχνικό γεγονός” ενώ σημειώνουν ταυτόχρονα και την ισχνή παρουσία των επίσημων αρχών και του πνευματικού κόσμου της πόλης. Αντίθετα, το κοινό υποδέχτηκε με ενθουσιασμό τον νέο θεσμό. Το Ποτάμι του Νίκου Κούνδουρου και ο Μακεδονικός Γάμος του Τάκη Κανελλόπουλου χρίζουν θερμότατης υποδοχής από τους θεατές, ενώ το μικρού μήκους φιλμ “Τα δάση μας καίγονται” του Υπουργείου Γεωργίας αποδοκιμάζεται οικτρά. Εκεί ακριβώς τοποθετείται και η έναρξη του έντονου παρεμβατικού και συμμετοχικού ρόλου του κοινού του Φεστιβάλ, που θα καθιερωθεί στις επόμενες διοργανώσεις ως ο “λόγος του εξώστη”. Η εβδομάδα ολοκληρώνεται με την προβολή της Μανταλένας, του Ντίνου Δημόπουλου, την οποία παρακολουθεί πλήθος κόσμου και πολλοί διάσημοι καλλιτέχνες από την Αθήνα (Αλίκη Βουγιουκλάκη, Μάρω Κοντού, Μίμης Πλέσσας κτλ). Η τελετή απονομής των βραβείων διεξάγεται στην Λέσχη Αξιωματικών όπου ακολουθεί μεγάλη επίσημη δεξίωση με περιορισμένο αριθμό εισιτηρίων. Σύμφωνα με την εφημερίδα Μακεδονία ” Η Θεσσαλονίκη θα αντιπροσωπευθεί από το άι-λάιφ (sic) των κοσμικών της κύκλων δια τούτο προβλέπεται επίσημο ένδυμα” O τύπος κάνει λόγο για το κοσμικότερο και λαμπρότερο γεγονός της μεταπολεμικής Θεσσαλονίκης”. Η Αλίκη Βουγιουκλάκη κάνει πρωταγωνιστική εμφάνιση στην δεξίωση όπου διεξάγεται φιλανθρωπικός πλειοδοτικός διαγωνισμός για έναν χορό μαζί της, τον οποίο κερδίζει ο εφοπλιστής Νίκος Νομικός για 30.000 δραχμές. Το πρώτο Φεστιβάλ κλείνει με μεγάλους νικητές τις ταινίες Το Ποτάμι (βραβεία σκηνοθεσίας, μουσικής –Μάνος Χατζιδάκις) και Μανταλένα (βραβείο σεναρίου και ‘Α γυναικείου ρόλου- Αλίκη Βουγιουκλάκη). Αξίζει να σημειωθεί ότι την πρώτη εκείνη χρονιά βραβεύτηκαν επίσης ο Δημήτρης Χορν (Μια του κλέφτη), και η Ζωρζ Σαρρή (Έγκλημα στα Παρασκήνια, β΄ γυν. ρόλος). Την επόμενη χρονιά (1961) ξεκινούν και οι πρώτες πανελλήνιες προβολές ξένων ταινιών στο Φεστιβάλ. Πρόκειται για ταινίες που προτείνονται από τα εκάστοτε προξενεία και τις επίσημες αντιπροσωπείες των χωρών που συμμετέχουν στην ΔΕΘ. Ο Φιλοποίμην Φίνος διαφωνεί με τη σειρά προβολής των ταινιών του (Η Λίζα και η άλλη, Κατήφορος, κ.α.), απειλεί ότι θα τις αποσύρει από το Φεστιβάλ και ότι θα διοργανώσει “αντιφεστιβάλ” στα Τιτάνια. Εντέλει υπαναχωρεί.
Μέλη της κριτική επιτροπής με γνωστούς καλλιτέχνες. Διακρίνονται οι Αλέκος Αλεξανδράκης, Νίκος Κούνδουρος, Μιχάλης Κακογιάννης, Στρατής Μυριβήλης, Ηλίας Βενέζης, Μάριος Πλωρίτης, Μάνος Κατράκης, Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Ειρήνη Παππά, και Μίκης Θεοδωράκης (1961)… Φωτό: Ψηφιακό Αρχείο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
Αναφέρονται παρεμβάσεις λογοκρισίας στις ταινίες Συνοικία το Όνειρο και Τραγωδία του Αιγαίου, ενώ αποκλείονται πολλές ταινίες μικρού μήκους με κοινωνικό προβληματισμό. Τελικά στην προβολή της Συνοικίας το Όνειρο του Αλέκου Αλεξανδράκη γίνεται απίστευτη κοσμοσυρροή. Περισσότεροι από χίλιοι θεατές μένουν χωρίς εισιτήριο. Ωστόσο το φιλμ αποκλείεται από τα βραβεία, το κοινό αποδοκιμάζει έντονα τον αποκλεισμό (όπως και αυτόν του Μίκη Θεοδωράκη) και οι συντελεστές της Συνοικίας αποχωρούν από την τελετή βράβευσης σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Πρόεδρος της Κριτικής Επιτροπής ήταν ο Ηλίας Βενέζης και μέλη ο Παύλος Ζάννας, ο Πλωρίτης, ο συγγραφέας Γιάννης Μαρής κ.α. Το 1962 ο κινηματογράφος Ολύμπιον γίνεται η μόνιμη έδρα του Φεστιβάλ. Τα εισιτήρια για τον Ουρανό του Τάκη Κανελλόπουλου και για την Ηλέκτρα του Μιχάλη Κακογιάννη εξαντλούνται. Ο Τζον Κόντες αποχωρεί από τα θεωρεία γιατί δεν του επιτρέπεται να προλογίσει την ταινία του, Τα Χέρια. Η εφημερίδα Μακεδονία αναφέρει περιστατικό χειροδικίας του Τζον Κόντες με τον υπεύθυνο εθιμοτυπίας του Φεστιβάλ στο εστιατόριο “Όλυμπος-Νάουσα”. Για ακόμα μία φορά το κοινό διαμαρτύρεται για την μη βράβευση του Μίκη Θεοδωράκη, για την μουσική του στην ταινία Ηλέκτρα. Ο τύπος κάνει λόγο για οργανωτική ανεπάρκεια του Φεστιβάλ και ακούγονται προτάσεις για μεταφορά του στην Αθήνα ή τη Ρόδο. Η Ηλέκτρα συγκεντρώνει τα περισσότερα βραβεία της διοργάνωσης (καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, και α’ γυν. ρόλου για την Ειρήνη Παππά. Το 1963 καταργείται η χοροεσπερίδα της λήξης του Φεστιβάλ στην Λέσχη Αξιωματικών. Προβάλλονται οι Μικρές Αφροδίτες του Νίκου Κούνδουρου, η μόνη ταινία που θεωρείται από τους δημοσιογράφους “φεστιβαλική” καθώς είχε ήδη βραβευθεί στο Βερολίνου. Οι Μικρές Αφροδίτες κερδίζουν τελικά και το βραβείο καλύτερης ταινίας. Θεαματική ήταν και η πρώτη συμμετοχή του ελληνοαμερικανού παραγωγού Τζέημς Πάρις, με την ταινία Αδελφός Άννα: “Λίγο πριν την προβολή της ταινίας Της Κακομοίρας ένα τζιπ έφθασε έξω από το Ολύμπιον και ξεφόρτωσε ένα τεράστιο κιβώτιο με την επιγραφή ‘Ο Αδερφός Άννα, στον Κώστα Χατζηχρήστο για να γίνει της κακομοίρας’ και την ένδειξη ‘εύθραυστον’. Το τεράστιο δέμα μεταφέρθηκε στο μπαρ του κινηματογράφου όπου εκλήθη ο δημοφιλής κωμικός. Όταν το άνοιξε μία κοπέλα με μαγιό εμφανίσθηκε μπροστά στα έκπληκτα μάτια των παρευρισκομένων, και προσέφερε μία ανθοδέσμη στον ηθοποιό.” Ο Τζέημς Πάρις θα κλέψει πολλές φορές ακόμα την παράσταση τα επόμενα χρόνια. Μία χρονιά κατέβασε ακόμα και τανκς στο κέντρο της Θεσσαλονίκης για την προώθηση της πολεμικής του ταινίας, Οι Ήρωες! Αποφασίζεται η διεξαγωγή του Φεστιβάλ να γίνεται μετά το τέλος της Διεθνούς Έκθεσης, ώστε να μην υπάρχει πρόβλημα πληρότητας των ξενοδοχείων. Το 1964 η έδρα της διοργάνωσης μεταφέρεται από το Ολύμπιον στην Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών με την οποία το Φεστιβάλ θα συνδεθεί ιστορικά για την επόμενη δεκαετία. Ο Τύπος καταγράφει εύθυμη και χαλαρή ατμόσφαιρα στις δεξιώσεις του Φεστιβάλ, “με προκλητικές εμφανίσεις επίδοξων στάρλετ της εποχής”. Η Ελένη Ανουσάκη δηλώνει ότι θα γυρίσει ταινία με τον Φρανκ Σινάτρα και η προκλητική της εμφάνιση προκαλεί εισαγγελική απειλή εντολής και σύλληψης λόγω προσβολής της δημοσίας αιδούς. Επιπλέον, ο εισαγγελέας πρωτοδικών Θεσσαλονίκης παρεμβαίνει για να αποτρέψει την προβολή του ντοκιμαντέρ Οι εληές του Δημήτρη Κολλάτου λόγω άσεμνων σκηνών και επειδή “το περιεχόμενό της έρχεται σε αντίθεση με το κοινό αίσθημα”. Ο πρόεδρος της κριτικής επιτροπής Ηλίας Βενέζης εκφράζει δημόσια την αποδοκιμασία του για το φιλμ του Κολλάτου και απειλεί με παραίτηση σε περίπτωση που βραβευθεί η “σκανδαλώδης” αυτή ταινία. Το 1965 διοργανώνεται για πρώτη φορά αφιέρωμα στις ταινίες επιστημονικής φαντασίας , με τίτλο “Ο άνθρωπος στο διάστημα”. Στο αφιέρωμα προβάλλονται κλασικές ταινίες επιστημονικής φαντασίας από τα χρόνια του βωβού κινηματογράφου μέχρι το 1965, καθώς επίσης επιστημονικά ντοκιμαντέρ με θέμα την κατάκτηση του διαστήματος.
Νίκος Κούνδουρος, Μίνως, Βολανάκης, Νίκος Κούρκουλος, και Κλέαρχος Κονιτσιώτης (1965)… Φωτό: Ψηφιακό Αρχείο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
Η Ελένη Ανουσάκη προκαλεί την παρέμβαση της αστυνομίας με τις εμφανίσεις της (1964)… Φωτό: Ψηφιακό Αρχείο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
1966-1991 Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου
Για πρώτη φορά προβλέπεται το 1966 η διεξαγωγή ενός αυτόνομου Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου, υπό την αιγίδα της ΔΕΘ. Επιπλέον, οργανώνεται για πρώτη φορά “αγορά” ελληνικών και ξένων ταινιών στα πρότυπα των ξένων φεστιβάλ. Το 7ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου (1966) θεωρείται από την κριτική της εποχή ότι συστήνει μία νέα γενιά σκηνοθετών , στον αντίποδα του κινηματογράφου των μεγάλων παραγωγών και με καινούριες αισθητικές και θεματικές αναζητήσεις. Στην κριτική επιτροπή συμμετέχουν ανάμεσα σε άλλους και ο ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης και ο Μάνος Χατζιδάκις οι οποίοι συγχαίρουν τον Κολλάτο για την ταινία του Ο Θάνατος του Αλεξάνδρου κατά τη διάρκεια προβολής της οποίας ο πρόεδρος της κριτικής επιτροπής Γιάννης Θεοδωρακόπουλος αποχώρησε αγανακτισμένος, ενώ έντονη αποδοκιμασία υπήρχε και από πλευράς θεατών. Το 1967 η ατμόσφαιρα είναι μουδιασμένη λόγω δικτατορίας, και το αυτόνομο Διεθνές Φεστιβάλ υποβαθμίζεται σταδιακά. Την επόμενη χρονιά η Παρένθεση του Κανελλόπουλου και Το Κανόνι και τ’ αηδόνι των Γιώργου και Ιάκωβου Καμπανέλλη καταχειροκροτούνται. Το 1969 η λογοκρισία αποκλείει σημαντικές ελληνικές ταινίες από το Φεστιβάλ, όπως την Ανοιχτή Επιστολή του Γιώργου Σταμπουλόπουλου που είχε βραβευθεί στο Φεστιβάλ του Λοκάρνο. Δίνεται ιδιαίτερο καλλιτεχνικό βάρος σε ταινίες μικρού μήκους καθώς για πρώτη φορά μοιράζονται σε αυτές πολλά βραβεία και διακρίσεις.
Δεκαετία 1970
Το 1970 το βραβείο καλύτερης ταινίας κερδίζει η Αναπαράσταση του Θεόδωρου Αγγελόπουλου, ενώ αίσθηση προκαλεί η δήλωση του γάλλου σκηνοθέτη Henri Verneuil σύμφωνα με τον οποίο αν η Αναπαράσταση βραβευθεί θα κάνει κακό στον ελληνικό κινηματογράφο. Την ίδια χρονιά οι εφημερίδες αποτυπώνουν για πρώτη φορά τις αντιδράσεις του λεγόμενου “β’ εξώστη” που θα παίξει καθοριστικό ρόλο στην διοργάνωση του Φεστιβάλ τα επόμενα χρόνια με κύριο όπλο του τα ειρωνικά μηνύματα κατά των εμπορικών κυρίως ταινιών. Ο “β’ εξώστης” παίρνει το όνομα του από την ομώνυμη κατηγορία θέσεων στην αίθουσα της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών όπου λόγω του φθηνού εισιτηρίου συγκεντρώνονται συνήθως οι φοιτητές και η νεολαία. Ο παραγωγός Κώστας Καραγιάννης αναφέρεται στους θεατές του ‘β εξώστη ως “οργανωμένη κλίκα”.
Οι βραβευμένοι του 13ου Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου στην καθιερωμένη αναμνηστική φωτογραφία. Διακρίνονται Οι Σμαράγδα Βεάκη, Άννα Βαγενά, Ερμής Βελλόπουλος, και Θόδωρος Αγγελόπουλος (καθιστοί από αριστερά) και οι Ντίνος Κατσουρίδης, Θανάσης Βέγγος, Παύλος Τάσιος, Τάσος Ζωγράφος, Κώστας Καζάκος, Γιώργος Αρβανίτης, Παντελής Βούλγαρης και Λάκης Παπαστάθης (όρθιοι από αριστερά) – 1972… Φωτό: Ψηφιακό Αρχείο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
Η επιτροπή θεατών του β’ εξώστη αναγγέλει τα βραβεία κοινού του 15ου Φεστιβάλ. Από αριστερά Αχιλλέας Ψαλτόπουλος, Σοφία Φιλιππίδου και Μπάμπης Ακτσόγλου (1974)… Φωτό: Ψηφιακό Αρχείο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
Την επόμενη χρονιά (1971)η διοργάνωση χαρακτηρίζεται ως το “Φεστιβάλ της Οργής” λόγω των εντονότατων αποδοκιμασιών του β’ εξώστη στο κινηματογραφικό κατεστημένο. Το τεταμένο κλίμα ενισχύουν οι έντονες λογοκριτικές παρεμβάσεις του καθεστώτος στην πρόκριση ταινιών. Η Ευδοκία του Αλέξη Δαμιανού και το καρτούν Σσσστ! του Θόδωρου Μαραγκού καταχειροκροτούνται, ενώ αντίθετα η Καταναλωτική Κοινωνία του Καραγιάννη γιουχάρεται. Ο σκηνοθέτης μπλέκεται σε φραστικό επεισόδιο με τους θεατές του β’ εξώστη (απαντά στις αποδοκιμασίες με τη φράση: “Σας την έσκασα κορόιδα!”) και τελικά ζητά την παρέμβαση της αστυνομίας προκειμένου να διασωθεί από το οργισμένο κοινό.
Διακοπή προβολής με διαμαρτυρίες από το κοινό για τα λίγα εισιτήρια που διατέθηκαν (1975)… Φωτό: Ψηφιακό Αρχείο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
Το 1972 είναι μια σημαντική και κομβική χρονιά για το Φεστιβάλ. Καταρχήν είναι η πρώτη φορά που συστήνεται επίσημα Διεθνές Φεστιβάλ με διαγωνιστικό τμήμα. Επιπλέον, εκτιμάται ότι η 13η διοργάνωση “ολοκληρώνει την ρήξη μεταξύ των παλαιών παραγωγών και των νέων σκηνοθετών του ελληνικού κινηματογράφου, και αναγνωρίζει την εξέλιξη των νέων Ελλήνων σκηνοθετών (Αγγελόπουλος, Βούλγαρης, Τάσσιος) που εκτοπίζουν τους εκπροσώπους του αποθνήσκοντος εμπορικού κινηματογράφου”. Σύμφωνα με τα ρεπορτάζ η βασιλεία του Τζέημς Πάρις και των αντίστοιχων πομπώδικων παραγωγών τελειώνει άδοξα μέσα στις κατακραυγές ενός αποδοκιμάζοντος κοινού. (Το 1973 οι εφημερίδες γράφουν για την άδοξη κατάληξη του πάρτι του Τζέημς Πάρις, στην διάρκεια του οποίου ο παραγωγός αφού κατηγορήθηκε από δημοσιογράφο ότι χρηματοδοτείται από την χούντα λιποθύμησε από την ταραχή του.) Ο Παντελής Βούλγαρης επευφημείται από το κοινό για το Προξενιό της Άννας, και κερδίζει τελικά το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη και αυτό της καλύτερης καλλιτεχνικής ταινίας. Σημαντική στιγμή της 13ης διοργάνωσης ήταν και η προβολή της ταινίας του Στάνλευ Κιούμπρικ, Το Κουρδιστό Πορτοκάλι που σημείωσε κοσμοσυρροή έξω από τον κινηματογράφο Αριστοτέλειο με την αστυνομία να παρεμβαίνει στον χαμό που επικρατούσε με τα εισιτήρια που δεν έφταναν για όλους. To 1974 πραγματοποιείται το 15ο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου που χαρακτηρίζεται ως το πιο επεισοδιακό στην ιστορία του θεσμού. Πριν από την έναρξη της διοργάνωσης οι κινηματογραφιστές απαιτούν να παραιτηθούν τα μέλη των χουντικών επιτροπών και να καταργηθεί η λογοκρισία. Γίνονται προσπάθειες εκδημοκρατισμού του θεσμού από το κοινό του “β’ εξώστη” που ζητά απομάκρυνση της αστυνομίας από τις αίθουσες. Μέλη της οργανωτικής επιτροπής παραιτούνται σε ένδειξη διαμαρτυρίας, διότι παρά τις υποσχέσεις για δημοκρατικές αλλαγές η Γραμματεία του Φεστιβάλ εξακολουθεί να λειτουργεί με όλα τα κακώς κείμενα του παρελθόντος. Η ατμόσφαιρα εκρήγνυται με τη σύλληψη ενός φοιτητή του εξώστη λόγω αποδοκιμασιών προς την οργανωτική επιτροπή. Η τελετή της βράβευσης λαμβάνει χώρα σε κλίμα τεταμένο. Οι βραβευμένοι κινηματογραφιστές αρνούνται να παραλάβουν τα βραβεία τους, με εξαίρεση τον σκηνοθέτη Γιώργο Διζικιρίκη. Μετά το πέρας των βραβεύσεων η επιτροπή του β’ εξώστη (ή “επιτροπή γαλαρίας”, σύμφωνα με τον Τύπο) ανεβαίνει στο βήμα και δίνει τα δικά της βραβεία. Η επιτροπή του β’ εξώστη αναγγέλει τα δικά της βραβεία παρουσία του προέδρου της κριτικής επιτροπής του επίσημου Φεστιβάλ, Μανόλη Ανδρόνικου.
Στο μικρόφωνο ο Γιάννης Τσακώτας και πίσω του, στα αριστερά, ο Μπάμπης Ακτσόγλου (1975)… Φωτό: Ψηφιακό Αρχείο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
Διαμαρτυρία θεατών εν μέσω προβολής (1975)… Φωτό: Ψηφιακό Αρχείο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
Ο Ζυλ Ντασέν αποδέχεται την πρόσκληση και προεδρεύει της κριτικής επιτροπής του Διεθνούς Φεστιβάλ. Το καλλιτεχνικό ζευγάρι χαίρει θερμής υποδοχής από τον Τύπο, και η Μελίνα δηλώνει συγκινημένη για την άφιξή της στην πόλη δεκατέσσερα χρόνια μετά την αυτοεξορία της στο Παρίσι. Μία μέρα πριν την λήξη του Διεθνούς Φεστιβάλ, όμως, σύσσωμη η κριτική επιτροπή παραιτείται. Αφορμή της παραίτησης είναι η απόφαση της οργανωτικής επιτροπής να αποσύρει τρείς ελληνικές ταινίες (Ελλάς, Ελλήνων, Χριστιανών του Κώστα Χρονόπουλου, Οι δράκοι του Κώστα Αριστόπουλου, και Σσσστ! του Θόδωρου Μαραγκού). Το 1975, το 16ο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου αποτελεί την πρώτη διοργάνωση στην οποία οι ταινίες δεν ελέγχονται από καμία κρατική επιτροπή λογοκρισίας. Ο Θίασος του Θόδωρου Αγγελόπουλου μονοπωλεί το ενδιαφέρον του κοινού, και κερδίζει τελικά το βραβείο καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, σεναρίου, και α’ γυν. ρόλου (Εύα Κοταμανίδου). Την ημέρα προβολής του Θιάσου καταγράφεται ο μεγαλύτερος αριθμός θεατών στην ιστορία του θεσμού, ενώ ρεπορτάζ κάνουν λόγο για ουρές θεατών που ξενυχτούν από το βράδυ της προηγουμένης έξω από το ταμείο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών για ένα εισιτήριο.
Ο Διονύσης Σαββόπουλος στην τελετή λήξης του 17ου Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου. Διακρίνονται από αριστερά μεταξύ άλλων οι Μελίνα Μερκούρη, Απόστολος Μαγγανάρης, Μάνος Λοϊζος, Γιώργος Παπαλιός, Θόδωρος Αγγελόπουλος, Γιώργος Τζαβέλλας, Λάμπρος Λιαρόπουλος και Παντελής Βούλγαρης (1976)Φωτό: Ψηφιακό Αρχείο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
Αντιφεστιβάλ 1977 – Ο Γρηγόρης Δανάλης και ο Παύλος Ζάννας στο Ράδιο Σίτυ Φωτό: Ψηφιακό Αρχείο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
Το 1976 πρόεδρος της κριτικής επιτροπής είναι η Μελίνα Μερκούρη. Ο Τύπος καταγράφει ελάχιστους θεατές στις αίθουσες και υποτονικό κλίμα κατά την διάρκεια των προβολών. Το Βραβείο καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας , και μουσικής (Διονύσης Σαββόπουλος) κερδίζει η ταινία Happy Day του Παντελή Βούλγαρη. 1977. Η χρονιά του πρώτου επίσημου “Αντιφεστιβάλ”. Την έναρξη του Αντιφεστιβάλ πυροδότησε ο νέος κανονισμός σύμφωνα με τον οποίο η ΔΕΘ ορίζει πλέον την οργανωτική επιτροπή του Φεστιβάλ χωρίς να λαμβάνει καθόλου υπόψη τη γνώμη των κινηματογραφικών σωματείων. Έτσι, μετά τη λήξη της επίσημης 18ης διοργάνωσης τα κινηματογραφικά σωματεία διεξάγουν το Αντιφεστιβάλ στο Ράδιο Σίτυ. ΔΕΘ και Υπουργείο Βιομηχανίας προσπαθούν να σταματήσουν την διεξαγωγή του ακόμα και με δικαστικά μέτρα και κάνουν λόγο για “κομματική γιορτή” και “πανηγύρι της εξτρεμιστικής αριστεράς”. Οι εφημερίδες της Θεσσαλονίκης στηρίζουν την επίσημη διοργάνωση, και κατηγορούν τα σωματεία για προσπάθεια υπονόμευσης του θεσμού του Φεστιβάλ ώστε να μεταφερθεί από την Θεσσαλονίκη στην Αθήνα.
Στιγμιότυπο από το 6ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου. Στο κέντρο, η διάσημη αμερικανίδα ηθοποιός Ρίτα Χέιγουορθ (1977)… Φωτό: Ψηφιακό Αρχείο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
Το ουσιαστικότερο πρόβλημα της επίσημης διοργάνωσης είναι η απουσία ταινιών , διότι οι περισσότεροι κινηματογραφιστές αρνούνται να υποβάλλουν τα έργα τους. Η έναρξη των εκδηλώσεων λαμβάνει χώρα μπροστά σε μία μισοάδεια αίθουσα και με την απουσία του ζωηρού κοινού του β’ εξώστη. Η μόνη ταινία που σώζει το κύρος του Φεστιβάλ είναι η Ιφιγένεια του Μιχάλη Κακογιάννη ο οποίος όμως μηνύει την οργανωτική επιτροπή για συμμετοχή της ταινίας στο πρόγραμμα παρά τη θέλησή του, και αρνείται να διεκδικήσει οποιοδήποτε βραβείο. Το Αντιφεστιβάλ απένειμε τα δικά του βραβεία άνευ χρηματικού επάθλου, δίνοντας αυτό της καλύτερης ταινίας στο Βαρύ Πεπόνι του Παύλου Τάσιου. Το Αντιφεστιβάλ έμεινε στις συνειδήσεις του κοινού και των δημιουργών ως το πραγματικό Φεστιβάλ του ’77. Το 1978 κάτω από την πίεση της διοργάνωσης του Αντιφεστιβάλ η ΔΕΘ καλεί τα σωματεία για μία εκ νέου συζήτηση επί των κανονισμών. Αμφιλεγόμενη υποδοχή δέχεται η ταινία ‘1922’ του Νίκου Κούνδουρου, η οποία κερδίζει τελικά το βραβείο καλύτερης ταινίας διχάζοντας κοινό και κριτικούς. Τέλος, στα πλαίσια της 19ης διοργάνωσης πραγματοποιείται Εβδομάδα Στάνλευ Κιούμπρικ. Το 1979 είναι η πρώτη χρονιά που ο Δήμος Θεσσαλονίκης γνωστοποιεί την πρόθεσή του να αναλάβει από την επερχόμενη χρονιά την διοργάνωση του Φεστιβάλ, υπόσχεση που θα μείνει όμως ανεκπλήρωτη. Το 20ο Φεστιβάλ Ελληνικού κινηματογράφου στιγματίζεται από μία εντονότατη διαμάχη μεταξύ μιας ομάδας σκηνοθετών και των κινηματογραφικών κριτικών. Οι σκηνοθέτες (Παύλος Τάσιος, Κώστας Φέρρης, Νίκος Ζερβός,Ανδρέας Θωμόπουλος,, και Νίκος Νικολαΐδης) καταγγέλλουν τους “προκρούστες του Ελληνικού Κινηματογράφου” (τους κριτικούς) στους οποίους επιρρίπτουν ευθύνες για την κακοδαιμονία της ελληνικής ταινίας. Τέλος, ένα θλιβερό συμβάν σφραγίζει την τελευταία μέρα του φεστιβάλ, όταν ο πρόεδρος της κριτικής επιτροπής Βάσος Φαληρέας πεθαίνει από ανακοπή καρδιάς κατά τη διάρκεια συνεδρίασης της επιτροπής(!). Τα Κουρέλια Τραγουδάνε Ακόμα του Νίκου Νικολαΐδη κερδίζουν το βραβείο σκηνοθεσίας.
Η δεκαετία του 1980
Το 1980 η απονομή των βραβείων είναι από τις πιο επεισοδιακές, με έντονες αποδοκιμασίες από το κοινό και από τους σκηνοθέτες, και η ατμόσφαιρα στην τελετή απονομής είναι ηλεκτρισμένη. Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος καταγγέλλει, χωρίς να κατονομάζει, μέλη της επιτροπής ότι θέλησαν να σαμποτάρουν την ταινία του, Μεγαλέξανδρος (η οποία τελικά κέρδισε το βραβείο καλύτερης ταινίας), ο Παύλος Τάσιος καταφέρεται εναντίον των κριτικών κινηματογράφου κατηγορώντας τους ότι θέλουν να σπείρουν τη διχόνοια ανάμεσα στους σκηνοθέτες, και ο Νίκος Τζίμας αρνείται να παραλάβει το βραβείο για την ταινία του Ο Άνθρωπος με το Τριαντάφυλλο.
Ο Ντένις Χόπερ (1981)… Φωτό: Ψηφιακό Αρχείο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
Το 1982 είναι η πρώτη χρονιά του φεστιβάλ επί υπουργίας Μελίνας Μερκούρη. Η υπουργός τονίζει ότι πρόκειται για το τελευταίο Φεστιβάλ που γίνεται με τον παραδοσιακό μέχρι τώρα τρόπο, εξαγγέλλοντας καινοτομίες και αλλαγές. Στην 23η διοργάνωση βραβείο καλύτερης ταινίας, σεναρίου, και ‘α ανδρικού ρόλου, κερδίζει ο Άγγελος του Γιώργου Κατακουζηνού. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Άγγελος καταχειροκροτήθηκε από το κοινό (που είχε πλέον γίνει ο “φόβος και ο τρόμος” του θεσμού), από την πρώτη ακόμα προβολή του. Το 1983 καταργούνται τα χρηματικά βραβεία, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα να μετριαστεί η ένταση και το πολεμικό κλίμα ανάμεσα στους διαγωνιζόμενους. Το βραβείο καλύτερης ταινίας “μοιράζονται” ο Νίκος Βεργίτσης με την Ρεβάνς και ο Κώστας Φέρρης με το Ρεμπέτικο. Η βράβευση της Ρεβάνς προκαλεί την αποχώρηση του Βασίλη Ραφαηλίδη σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Πρόεδρος της κριτικής επιτροπή ήταν ο Νίκος Κούνδουρος.
Το 1984 το Φεστιβάλ ανοίγει με την ταινία Το Ταξίδι στα Κύθηρα του Θόδωρου Αγγελόπουλου, η οποία είχε κερδίσει το βραβείο σεναρίου στο Φεστιβάλ των Καννών. Ο μεγαλύτερος κερδισμένος από την 25η διοργάνωση είναι ο Νίκος Περάκης με την Λούφα και Παραλλαγή η οποία κέρδισε συνολικά τέσσερα βραβεία μεταξύ των οποίων καλύτερης ταινίας, σεναρίου, και α’ ανδρικού ρόλου για την ερμηνεία του Νίκου Καλογερόπουλου. Το 1985 αξιοσημείωτο γεγονός αποτελεί η πλήρης απουσία επεισοδίων στην διάρκεια των προβολών και η κόσμια συμπεριφορά του β’ εξώστη. Η πεποίθηση από την πλευρά του κοινού ότι ο θεσμός έχει ανάγκη από σεβασμό και στήριξη για να μπορεί να συνεχιστεί και να βελτιωθεί φαίνεται πως έχει αρχίσει να εδραιώνεται, και η ατμόσφαιρα είναι σχετικά ήρεμη. Όχι για πολύ. Η κατάσταση που επικρατεί στην διάρκεια των προβολών της 28ης διοργάνωσης (1987) έχει αυτή τη φορά ξεφύγει από κάθε έλεγχο. Οι ταινίες προβάλλονται κάτω από απαράδεκτες συνθήκες, και η στάση του “‘β’ εξώστη” είναι εκ προοιμίου απαξιωτική – κυρίως προς τους παραγωγούς του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου με το επιχείρημα ότι “Κυκλώματα του Κέντρου λυμαίνονται τα χρήματα του ελληνικού λαού”. Το μεγαλύτερο θύμα του β’ εξώστη γίνεται η ταινία “Δοξόμπους” του Φώτου Λαμπρινού ο τίτλος της οποία μετατρέπεται σε άγρια ποδοσφαιρική ιαχή. Η μόνη ταινία που γλυτώνει από το μένος του κοινού και προβάλλεται σε κανονικές συνθήκες είναι η Πρωινή Περίπολος του Νίκου Νικολαΐδη, η οποία κερδίζει και το βραβείο σκηνοθεσίας εξ’ ημισείας με τον Αρχάγγελο του Πάθους του Νίκου Βεργίτση. Το Φεστιβάλ κλείνει αφήνοντας σε όλους την αίσθηση ότι υπάρχει σοβαρή λειτουργική κρίση στον θεσμό. Το 1988 ήταν μία “χλιαρή” χρονιά. Το Φεστιβάλ δεν φιλοξένησε πολλές ταινίες, το κλίμα ολόκληρης της διοργάνωσης καταγράφεται ως υποτονικό, οι θεατές είναι λίγοι και μουδιασμένοι, και ο “β’ εξώστης” μοιάζει κουρασμένος και αδιάφορος. Η τελετή απονομής των βραβείων γίνεται χωρίς επεισόδια , με εξαίρεση την ανάρτηση ενός “πτώματος” από τον β’ εξώστη που συμβολίζει τον αποθανόντα ελληνικό κινηματογράφο. Το 1989 οι ταινίες του Φεστιβάλ χαρακτηρίζονται απογοητευτικές και αμφιλεγόμενης ποιότητας. Σε αντίθεση με άλλες χρονιές πολλά εισιτήρια μένουν αδιάθετα. Τελικά δεν απονέμονται τρία από τα βασικά βραβεία του θεσμού (καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, και σεναρίου). Η απόφαση της κριτικής επιτροπής καταχειροκροτείται από το κοινό αλλά προκαλεί θυελλώδεις αντιδράσεις από την μεριά των σκηνοθετών που κατεβαίνουν από τα θεωρεία και εισβάλλουν στην σκηνή διαμαρτυρόμενοι εναντίον της επιτροπής και του ΥΠΠΟ.
Η δεκαετία του 1990
Το 1990 αρκετοί θεατές εγκαταλείπουν την αίθουσα αγανακτισμένοι και σοκαρισμένοι από την ταινία του Νίκου Νικολαΐδη, Singapore Sling, η οποία κερδίζει και το βραβείο σκηνοθεσίας και α’ γυν. ρόλου (Meredyth Herold) 1991 – Η έναρξη της διεθνοποίησης του Φεστιβάλ Στην τελετή έναρξης η υπουργός Πολιτισμού Άννα Ψαρούδα-Μπενάκη σημειώνοντας τις μεγάλες αλλαγές που δρομολογούνται για την διοργάνωση , δηλώνει: “Το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης λειτούργησε μέχρι τώρα ως ένα εθνικό Φεστιβάλ, πράγμα που είχε νόημα όταν η ετήσια παραγωγή εγχώριων ταινιών μπορούσε να στηρίζει κάτι τέτοιο. Όμως τώρα το Φεστιβάλ πρέπει να ευθυγραμμιστεί και να οδηγήσει τον κινηματογράφο μας στην νέα του πορεία. Το φετινό Φεστιβάλ θα είναι το τελευταίο στενά ελληνικό. Θα είναι το τελευταίο όπου ο κινηματογράφος μας θα εμφανιστεί απομονωμένος από τις διεθνείς εξελίξεις, και το πρώτο της νέας πορείας προς την διεθνοποίησή του.” Ο πρόεδρος της κριτικής επιτροπής Θόδωρος Αγγελόπουλος δηλώνει ότι το Φεστιβάλ έχει φτάσει πλέον σε οριακό σημείο ως εθνική διοργάνωση, και συμφωνεί με την απόφαση για την διεθνοποίησή του. Διαφωνεί ωστόσο ριζικά με την κατάργηση του “β’ εξώστη”, με το σκεπτικό ότι οι αντιδράσεις του κόσμου δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται με αυταρχικά μέσα. Η έναρξη χαρακτηρίζεται από λαμπρότητα, ενώ για τις τελετές επιβάλλεται βραδινό ένδυμα. Η απόφαση, βέβαια, δεν τηρείται στην τελετή απονομής των βραβείων μεταξύ κυρίως των καλλιτεχνών. Την τελετή λήξης παρουσιάζει ο Λάκης Λαζόπουλος. Η απουσία των περισσότερων από τους βραβευμένους προκαλεί αρνητικά σχόλια. Τέλος, η κριτική επιτροπή αποφασίζει αν μην απονεμηθούν βραβεία καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, σεναρίου, μοντάζ, ηχοληψίας, μακιγιάζ, και καλύτερου ντοκιμαντέρ, μιας που η πλειοψηφία των ταινιών που διαγωνίστηκαν υπηρετούσαν μία τηλεοπτική παρά κινηματογραφική αισθητική. Η απόφαση είναι πρωτοφανής στην ιστορία του θεσμού.
1992-2014 Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης – Εικόνες από τον 21ο αιώνα
Εμίρ Κουστουρίτσα live (2004)… Φωτό: Ψηφιακό Αρχείο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
Φράνσις Φορντ Κόπολα με Χρυσό Αλέξανδρο στο 45ο Φεστιβάλ…. Φωτό: Ψηφιακό Αρχείο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
Τζιμ Τζάρμους και Αλεξάντερ Πέιν στο πάρτι έναρξης του φεστιβάλ το 2013… Φωτό: Ψηφιακό Αρχείο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
Το Ποτάμι (βραβεία σκηνοθεσίας Νίκος Κούνδουρος, μουσικής –Μάνος Χατζιδάκις) και Μανταλένα (βραβείο σεναρίου Γιώργος Ρούσσος και ‘Α γυναικείου ρόλου- Αλίκη Βουγιουκλάκη). Αξίζει να σημειωθεί ότι την πρώτη εκείνη χρονιά βραβεύτηκαν επίσης ο Δημήτρης Χορν (Μια του κλέφτη), και η Ζωρζ Σαρρή (Έγκλημα στα Παρασκήνια, β΄ γυν. ρόλος)