Η μαζική επίθεση του Κόκκινου Στρατού, που κυριολεκτικά διέλυσε 17 και κατακερμάτισε άλλες 50 μεραρχίες της Wehrmacht, φέρνοντάς τον στα περίχωρα της Βαρσοβίας, ξεκίνησε ακριβώς τρία χρόνια μετά την έναρξη της επιχείρησης Μπαρμπαρόσα, για να εξελιχθεί στην πιο επώδυνη για τους Γερμανούς εκδίκηση των Σοβιετικών.

  

Στις 4 Μαρτίου 1944 τα 1ο, 2ο και 3ο Ουκρανικά Μέτωπα ξεκίνησαν μια νικηφόρα μαζική επίθεση, ώστε στα τέλη του μήνα οι Γερμανοί είχαν απωθηθεί στα προπολεμικά σύνορα της Ρωσίας με την Πολωνία και την Ρουμανία. Στο σημείο αυτό οι Ρώσοι αναγκάστηκαν να παύσουν προσωρινά την προέλασή τους, εξαιτίας των πυκνών ανοιξιάτικων βροχοπτώσεων, που μετέτρεψαν την γη σε έναν απέραντο βαλτότοπο. Έτσι, το καλοκαίρι βρήκε τον τεράστιο θύλακα της Λευκορωσίας υπό γερμανική κατοχή και μάλιστα υπό την μισητή ΟΣ Κέντρο, που είχε τολμήσει να απειλήσει την σοβιετική πρωτεύουσα και κατόπιν, κατά την τακτική υποχώρησή της, είχε προξενήσει στους μαχητές του Στάλιν πολυάριθμες απώλειες. Οι Ρώσοι ποτέ δεν λησμόνησαν τον ποταμό αίματος που έχυσαν στην ?κρεατομηχανή? του Ρζεφ κατά την αποτυχημένη επιχείρησή τους ?Άρης? στις παρυφές της Μόσχας, όταν προσπάθησαν να καταστρέψουν την συγκεκριμένη στρατιά το διάστημα μεταξύ 25 Νοεμβρίου και 20 Δεκεμβρίου 1942, αλλά και στις επακόλουθες μάχες της Σιχέφκα και Βιάσμα στην ευρύτερη περιοχή του Σμόλενσκ, που κράτησαν έως τον Μάρτιο του 1943. Όλα έδειχναν πως τον Ιούνιο του 1944 η ώρα της εκδίκησης είχε σημάνει.

 

Σχηματισμός από Ilyushin Il-2m3 Shturmoviki του 3ου Ουκρανικού Μετώπου τον 2/1944. Το Il-2 αρχικά κατασκευάστηκε ως καταδιωκτικό, αλλά στην πορεία αποδείχθηκε κατάλληλο για επίθεση σε επίγειους στόχους. Το διθέσιο μοντέλο ήταν εξοπλισμένο με 2 εμπρόσθια πολυβόλα των 23 χιλ. τύπου Vya στα φτερά, 2 ShKAS πολυβόλα των 7,62 χιλ στο ρύγχος (ένα σε κάθε πλευρά) και ένα πολυβόλο των 12,7 χιλ. τύπου UBT πίσω. Μπορούσε να μεταφέρει μέχρι 600 κ.

 

ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΣ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ

 

Μπροστά σε αυτήν την δυσμενή για τα γερμανικά όπλα εξέλιξη, ο Χίτλερ ξέσπασε πάνω στους επιτελείς και τους στρατηγούς της πρώτης γραμμής, κατηγορώντας τους ότι με το να αμφισβητούν την ορθότητα των στρατηγικών του αποφάσεων οδηγούσαν τις Ένοπλες Δυνάμεις της χώρας σε οδυνηρή ήττα. Ακόμη και ο λαμπρός στρατάρχης Μανστάιν (Erich von Manstein) δεν απέφυγε τότε την οργή του δικτάτορα, ώστε απαλλάχθηκε των καθηκόντων του θεωρούμενος ως ηττοπαθής! Στην συνέχεια ο Φύρερ προσπάθησε να μαντέψει το σημείο που θα εκδηλωνόταν η επόμενη σοβιετική επίθεση. Οι εκτιμήσεις της ανώτατης διοίκησης στρατού (Oberkommando des Heeres - OKH) καταδείκνυαν την Ουκρανία, τόσο γιατί το ανοιχτό και χωρίς φυσικά εμπόδια έδαφος της Πολωνίας που απλωνόταν εμπρός της διευκόλυνε την ανάπτυξη μεγάλων τεθωρακισμένων σχηματισμών και την διενέργεια τολμηρών κυκλωτικών κινήσεων, όσο και γιατί μια παράλληλη προέλαση των σοβιετικών δυνάμεων του βόρειου τομέα, δηλαδή της Βαλτικής, θα μπορούσε να αποκόψει τις γερμανικές δυνάμεις του κέντρου, οι οποίες βρίσκονταν στην Λευκορωσία και συγκεκριμένα στο μέσο της απόστασης Μινσκ ? Μπριάνσκ, βόρεια των ελών Πριπιάτ.

Με το σκεπτικό αυτό, στις 30 Μαΐου, ο Χίτλερ αφέθηκε να παρασυρθεί από τον στρατάρχη Μόντελ (Otto Moritz Walter Model), διοικητή τότε της Ομάδας Στρατιών Βόρειας Ουκρανίας, και διέταξε την ?απογύμνωση? της Ομάδας Στρατιών Κέντρο του στρατάρχη Μπους (Ernst Busch) από τις τεθωρακισμένες δυνάμεις της: το LVI ΣώμαPanzer αποσπάστηκε για να συνδράμει στην Ουκρανία, όπου υποτίθετο θα εστιαζόταν η ρωσική αντεπίθεση. Έτσι, όσον αφορούσε τα τεθωρακισμένα, στην διάθεση του Μπους παρέμειναν μόνο οι 14η, 18η, 25η, 20η και Feldherrnhalle T/Θ Μεραρχίες Γρεναδιέρων, που όλες αποτελούσαν εφεδρικές μονάδες, όπως επίσης τα λιγοστά άρματα μάχης του XXXIX Σώματος Panzer, που ουσιαστικά περιελάμβανε μόνο 4 μεραρχίες πεζικού. Ειδικότερα η Feldherrnhalle ήταν σε άθλια κατάσταση εξαιτίας της πρόσφατης έντονης δράσης της.

 Μογκίλεφ, Ιούνιος 1944: Σοβιετικοί στρατιώτες προσπερνούν τρία πτώματα Γερμανών του 1ου Τάγματος του 27ου Συντάγματος Fusilier, που φονεύθηκαν σε μάχη σώμα με σώμα. Η πόλη, την οποία υπερασπιζόταν το 39ο Σώμα της 4ης Στρατιάς του Τίπελσκιρχ, ελευθερώθηκε στις 27 Ιουνίου από μονάδες του 2ου Λευκορωσικού Μετώπου του Τσερνιακόφσκι.

Τέλος, την υποστήριξη της Ομάδας Στρατιών Κέντρο αναλάμβανε ο 6ος Αεροπορικός Στόλος (6.Luftflotte) του στρατάρχη της αεροπορίας Γκράιμ (Robert Ritter von Greim) με έδρα το Μινσκ. Κατά την έναρξη της Μπαγκρατιόν αριθμούσε 839 πολεμικά αεροσκάφη, από τα οποία μόνο 40 καταδιωκτικά Messerschmitt 109G/Ks δρούσαν στην περιοχή (στις 31 Μαΐου ήταν 66) και 312 βομβαρδιστικά Heinkel He-111 καιJu-88, που δύσκολα θα επιβίωναν με τόσο πενιχρή κάλυψη καταδιωκτικών. Για την πλήξη επίγειων στόχων η Luftwaffe διέθετε 106 Ju-87G Stuka εξοπλισμένα με αντιαρματικά πυροβόλα και μερικά Focke Wulf 190, αλλά σαφώς η έλλειψη έμπειρων πιλότων δημιουργούσε ένα επιπλέον πρόβλημα.Η Stavka δεν συμμεριζόταν απαραίτητα την ιδέα μιας επιθετικής ενέργειας μεταξύ Κόβελ και Λβοφ, με σκοπό την προέλαση στα δυτικά της Βαρσοβίας και την άλωση του Κένιγκσμπεργκ στην Ανατολική Πρωσία, όπως φοβούνταν οι Γερμανοί. Ένα τέτοιο σχέδιο, παρά την δελεαστική προοπτική της αποκοπής των Ομάδας Στρατιών Βορράς και Κέντρο από τις υπόλοιπες γερμανικές δυνάμεις της Ουκρανίας, θεωρείτο τότε αρκετά ριψοκίνδυνο, γιατί πάντα ελλόχευε ο κίνδυνος μιας σφοδρής αντεπίθεσης των γερμανικών Panzer από τα δυτικά και επιπλέον απαιτούσε από τον Κόκκινο Στρατό την διάθεση τεράστιων αριθμητικά δυνάμεων. Αν, πάλι, οι Σοβιετικοί αποφάσιζαν να επιτεθούν στο ύψος της Ουκρανίας, με σκοπό να καταλάβουν την Ρουμανία και τα πετρέλαιά της και να οδηγήσουν σε ολοκληρωτική κατάρρευση την γερμανική οικονομία, όχι μόνο θα προσέκρουαν στην πανίσχυρη Ομάδα Στρατιών Βόρειας Ουκρανίας του στρατάρχη Μόντελ, αλλά και στους ορεινούς όγκους των Καρπαθίων.Στην πραγματικότητα ο Στάλιν δεν χρειαζόταν να λάβει μια βιαστική απόφαση, που μπορεί τελικά να αποδεικνυόταν επιτυχής, αλλά οπωσδήποτε θα προξενούσε τρομερές απώλειες στον Κόκκινο Στρατό. Οι Δυτικοί Σύμμαχοι φρόντιζαν επιμελώς να ασκούν πιέσεις, είτε βομβαρδίζοντας τις πόλεις και τα εργοστάσια του Γ΄Ράιχ, είτε εξαναγκάζοντας τους Γερμανούς με την παρουσία τους να μεταφέρουν στρατεύματα από το Ανατολικό Μέτωπο στα δυτικά. Η απόβαση στις νορμανδικές ακτές την 6η Ιουνίου 1944 υπήρξε για τους Ρώσους μια πολύτιμη ανάσα, καθώς ο Χίτλερ διέταξε την απαγκίστρωση 7 από τις πλέον αξιόλογες τεθωρακισμένες μεραρχίες του από το Ανατολικό Μέτωπο και την άμεση μεταφορά τους στην Γαλλία. Το θέρος του 1943 η αναλογία διάθεσης των αρμάτων μάχης ήταν 80% υπέρ του πολέμου εναντίον των Σοβιετικών και 20% εναντίον των υπολοίπων Συμμάχων. Το 1944 μόνο το 55% των τεθωρακισμένων προορίζονταν για την αντιμετώπιση του Κόκκινου Στρατού. Παράλληλα, ισχυρές μονάδες, που αρχικά είχαν διαταχθεί να συνδράμουν στην Ανατολή, τώρα παρακρατούνταν στα μετόπισθεν καθώς δεν ήταν ξεκαθαρισμένο σε ποιο μέτωπο θα έπρεπε να διατεθούν.Επίσης, η ανάγκη προστασίας ευαίσθητων στόχων από τις συμμαχικές αεροπορικές επιδρομές υποχρέωνε την γερμανική βιομηχανία σε εξαντλητικούς ρυθμούς παραγωγής και στερούσε τις μάχιμες μονάδες του Ανατολικού Μετώπου από τα υπάρχοντα πολύτιμα αντιαεροπορικά, εκθέτοντάς τες στο αδυσώπητο σφυροκόπημα της αεροπορίας των Σοβιετικών. Στα τέλη της άνοιξης του 1944, το 40% της πετρελαϊκής παραγωγής των Ρουμάνων είχαν βομβαρδιστεί και το 90% των γερμανικών συνθετικών καυσίμων το ίδιο. Παρά τα σημαντικά αποθέματα τηςWehrmacht σε καύσιμα, αυτές οι απώλειες μείωσαν σημαντικά την αποτελεσματικότητα της γερμανικής πολεμικής μηχανής, αφού ούτε τα τεθωρακισμένα διέθεταν το απαιτούμενο πλεόνασμα καυσίμων κίνησης, ούτε ηLuftwaffe. Στην διάρκεια εκείνου του καλοκαιριού η Σοβιετική Πολεμική Αεροπορία απέκτησε για πρώτη φορά τον πλήρη εναέριο έλεγχο πάνω από τα πεδία των μαχών, τον οποίο και θα κρατούσε μέχρι τέλους.Αλλά το σημαντικότερο πλεονέκτημα του Στάλιν ήταν η εμπαθής εμμονή του Χίτλερ να απαγορεύει κάθε ιδέα υποχώρησης και αναδίπλωσης σε ασφαλέστερες τοποθεσίες. Η διαταγή του προς τον Μπους, που όριζε ότι ο στρατάρχης θα έπρεπε με ελάχιστες δυνάμεις να κρατήσει ένα τόσο εκτεταμένο μέτωπο, θα μπορούσε επιεικώς να χαρακτηρισθεί αυτοκτονική. Το 1941 ή το 1942 μια τέτοια πρακτική ήταν εφικτή, γιατί οι Ρώσοι δεν είχαν αναπτύξει ακόμη το σπουδαίο σύστημα διοικητικής μέριμνας που παρουσίασαν τα επόμενα έτη. Τώρα, η ικανότητά τους στην ταχυμεταφορά στρατευμάτων μπορούσε να επιτρέψει βαθιές διεισδυτικές κινήσεις ανάμεσα στις πεδιάδες των πόλεων ? φρουρίων των Γερμανών (των ?σκαντζόχοιρων? κατά τον αγαπημένο χαρακτηρισμό του Χίτλερ). 

Ένα σοβιετικό τεθωρακισμένο όχημα εφόδου, το περίφημο ISU152 που χρησιμοποιήθηκε ευρέως στην επιχείρηση Μπαγκρατιόν, ενώ διέρχεται αγρού της Βόρειας Ουκρανίας κατάμεστο με καλαμπόκια. Οι ανήκοντες στο πλήρωμα του άρματος διακρίνονται από τα χαρακτηριστικά κράνη (tankobyi shlem). Οι άλλοι τρεις επιβαίνοντες με τα σκούρα πανωφόρια (furazhka) προφανώς δεν ανήκουν στην συγκεκριμένη μονάδα, απλά εξυπηρετούνται κατά την μεταφορά τους.

Πράγματι, οι Γερμανοί είχαν μετατρέψει σε φρούρια (ή έτσι τουλάχιστον νόμιζαν) αρκετούς αστικούς κόμβους, όπως το Βιτέμπσκ, το Μπαμπρουΐσκ, την Όρσα και το Μογκίλεφ, διαθέτοντας από μια μεραρχία για το καθένα (εκτός του Βιτέμπσκ, στο οποίο διατέθηκαν τέσσερις). Αλλά οι πόλεις αυτές ως επί το πλείστον απαρτίζονταν από ευρύχωρους οικισμούς ξύλινων σπιτιών, χωρίς υπόγεια, δηλαδή κτίρια εντελώς ακατάλληλα για παρατεταμένη άμυνα. Ταυτόχρονα, οι Γερμανοί επαναπαύτηκαν στο αμυντικό πλεονέκτημα που πρόσφεραν οι πάμπολλοι ορμητικοί ποταμοί της περιοχής, όπως ο Ούλα, ο Δνείπερος και ο Μπερεζίνα. Ακόμη και στα σημεία όπου τα ποτάμια αυτά με τα αμέτρητα παρακλάδια των παραποτάμων τους παρουσίαζαν μια σχετική ευκολία στην διάβαση, οι γύρω περιοχές ήταν λασπώδεις σε απαγορευτικό βαθμό για την ανάπτυξη τεθωρακισμένων. Αλλά η αμερικανική βοήθεια σε τετρακίνητα φορτηγά, ικανά να μεταφέρουν προσωπικό, τρόφιμα, πολεμοφόδια και βαριά πυροβόλα ακόμη κι αν δεν υπήρχε κατάλληλο οδικό δίκτυο, έδωσε την δυνατότητα στον Σοβιετικό Στρατό να υπερνικήσει τις παλαιότερες αδυναμίες του στον τομέα των μεταφορών και της λογιστικής (Logistics), προς δυσάρεστη έκπληξη των Γερμανών.

Απέναντι στις γερμανικές δυνάμεις, στο συγκεκριμένο μέτωπο ο Κόκκινος Στρατός παρέτασσε 1.700.000 στρατιώτες (1.250.000 πρώτης γραμμής και 450.000 βοηθητικών καθηκόντων και παρτιζάνους), κατανεμημένους σε 4 ?Μέτωπα?. Το σοβιετικό οργανόγραμμα μάχης προέβλεπε ως μέγιστο σχηματισμό επίγειων δυνάμεων το ?Μέτωπο? -κάτι αντίστοιχο με την γερμανική ομάδα στρατιών, καθένα από τα οποία συμπεριελάμβανε δύο ή και περισσότερες στρατιές, που με την σειρά τους αποτελούνταν από αρκετά σώματα στρατού και μεραρχίες. Η σοβιετική μεραρχία μέχρι την άνοιξη του 1944 αριθμούσε 2.500 ? 4.000 στρατιώτες, πολύ λιγότερους δηλαδή σε σχέση με την γερμανική. Εν όψει της επιχείρησης Μπαγκρατιόν έγινε προσπάθεια ο αριθμός τους να αυξηθεί στις 6.000 ? 6.500 ένοπλους, αλλά και πάλι η διαφορά με τον προβλεπόμενο από το οργανόγραμμα αριθμό των 9.600 υπήρξε αισθητή (η γερμανική μεραρχία αυτής της περιόδου αριθμούσε περίπου 12.500 άνδρες). Οι Ρώσοι γενικά αρέσκονταν να μάχονται με σώματα στρατού των 2 ? 3 ασθενών μεραρχιών, παρά με μια μεραρχία κανονικής δυναμικότητας. Αλλά καθώς η ανάπτυξη των σωμάτων σταδιακά ισχυροποιούσε την σύνθεσή τους, συνήθως με την προσκόλληση ενός συντάγματος πυροβολικού, ενός τάγματος ή συντάγματος τεθωρακισμένων εφόδου, ενός τάγματος διαβιβάσεων κι ενός τάγματος μηχανικού, η δύναμη πυρός των μεραρχιών βελτιώθηκε σημαντικά. Ωστόσο, το 1944 ένα σοβιετικό σώμα στρατού αντιστοιχούσε σε μια μεραρχία των Δυτικών Συμμάχων. Το ίδιο συνέβαινε και με τις αντίστοιχες μονάδες τεθωρακισμένων. Την διαφορά έκανε ο ατέλειωτος αριθμός των μεραρχιών που ο Στάλιν μπορούσε να διαθέσει τόσο στην γραμμή κρούσης, όσο και στα μετόπισθεν.

Πέραν της αριθμητικής υπεροχής, οι Σοβιετικοί υπερείχαν των Γερμανών και στα μέσα. Η συνήθης αναλογία διάθεσης αρμάτων, καταστροφέων αρμάτων και αυτοκινούμενων πυροβόλων ήταν 40% σε μονάδες πεζικού, προκειμένου να παρέχουν πυρά υποστήριξης κατά την πρώτη φάση κάποιας επίθεσης (διάτρηση των αμυντικών θέσεων του εχθρού) και 60% σε τεθωρακισμένες μεραρχίες, των οποίων η αποστολή άρχιζε μετά την έφοδο του πεζικού. Ο αριθμός αυτών που διατέθηκαν στην Μπαγκρατιόν ήταν 2.715 άρματα μάχης και 1.355 τεθωρακισμένα εφόδου. Ο συνηθέστερος τύπος ήταν το ελαφρύ άρμα Τ-34/76 (πυροβόλο 76 χιλ), που δεν μπορούσαν να αντιμετωπίσουν την θωράκιση των γερμανικών Panther καιTiger I, και το Τ-34/85 (πυροβόλο 85 χιλ), που τα κατάφερναν θαυμάσια εκεί όπου τα Τ-34/76 υστερούσαν. Επίσης, κάποιες μονάδες διέθεταν αμερικανικά Μ4Α2 Sherman και, σπανιότερα, ελαφρά άρματα Valentineβρετανο-καναδικής προέλευσης. Βαρέα άρματα τύπου IS-2 (πυροβόλο 122 χιλ), που άνετα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τα γερμανικά Tiger I, ήταν σπάνια -85 κομμάτια διαμοιράστηκαν σε 4 συντάγματα- όμως τα σοβιετικά πληρώματα είχαν πολλά διδαχθεί μέχρι τότε από την λαμπρή τεχνική των εχθρών ομολόγων τους, σε αντίθεση με τους Γερμανούς, που έπασχαν από έμπειρο προσωπικό λόγω των μεγάλων απωλειών της προηγούμενης χρονιάς. Αξιόλογα ήταν και τα τεθωρακισμένα εφόδου SU-76M (πυροβόλο 76 χιλ), ελαφρύτερης θωράκισης σε σχέση με τα γερμανικά StuG III, με κύριο ρόλο την υποστήριξη του πεζικού. Το χαμηλό κόστος παραγωγής επέτρεψε μια πρωτοφανώς μαζική διάθεση τέτοιων μοντέλων, ώστε να επηρεάσουν καίρια την έκβαση της μάχης. Κατά των οχυρωμένων πόλεων και θέσεων του εχθρού χρησιμοποιήθηκαν κυρίως τα 295 ISU-122 και τα βαρύτερα ISU-152 (πυροβόλο 90 χιλ).

Όσον αφορούσε το πυροβολικό, η διάθεση 10.563 πυροβόλων με διαμέτρημα ίσο ή μεγαλύτερο των 76 χιλ, 11.514 πυροβόλων μακράς εμβέλειας των 82 και 120 χιλ, 4.230 αντιαρματικών των 45 και 57 χιλ και 2.306 ρουκετοβόλων κάθε τύπου (με προεξάρχοντα τύπο τις περίφημεςkatiusha) καθιστούσε το πρόβλημα της αστοχίας των Σοβιετικών χειριστών ανούσιο. Ο αρνητικός ψυχολογικός αντίκτυπος, που τα ανελέητα μπαράζ του σοβιετικού πυροβολικού δημιουργούσαν στον αντίπαλο, υπήρξε βασικός παράγοντας στην έκβαση της μάχης. Με δεδομένη την γερμανική ένδεια σε πυροβολικό, οι Ρώσοι επικέντρωσαν τα πυρά τους κατά των σημείων που απαιτείτο να διασπαστούν και των οχυρωματικών θέσεων του εχθρού πλησίον των πόλεων. Παρά την ποικιλία που κάθε μεραρχία πυροβολικού εμφάνιζε ως προς τον αριθμό και το είδος των πυροβόλων της, συνήθως παρουσίαζε την εξής σύνθεση: 108 πυροβόλα των 120 χιλ, 72 ZIS-3 των 76 χιλ, 48 Μ-30 των 122 χιλ, 12 Α-19 των 122 χιλ, 24 D-1 των 152 χιλ και 24 ML-20 των 152 χιλ.

Τέλος, η αεροπορική υπεροχή των Σοβιετικών υπήρξε ανυπέρβλητη: 21 μοίρες με 2.318 καταδιωκτικά, 14 μοίρες με 1.744 Ilyushin Il-2Shturmovik για επίθεση κατά επίγειων στόχων, 30 μοίρες βομβαρδιστικών με 2.093 σκάφη κατάλληλα για νυκτερινούς και ημερήσιους βομβαρδισμούς και 179 αναγνωριστικά -ένα φοβερό σύνολο 5.327 αεροσκαφών για τις τρέχουσες ανάγκες της επιχείρησης και 1.007 βομβαρδιστικών στην διάθεση της κεντρικής στρατιωτικής διοίκησης για χρήση εναντίον στρατηγικών στόχων. Οι Γερμανοί υστερούσαν σε αναλογία 7:1.

Ιούλιος 1944: Κοζάκοι του 17ου Σώματος ιππικού του υποστράτηγου Κιριχένκο (Kirichenko), που τον Αύγουστο του 1942 μετασχηματίστηκε σε 4ο Σώμα Ιππικού της Φρουράς, προελαύνουν στην απέραντη στέπα κοντά στο Λβοφ. Το Ιππικό αποδείχθηκε ιδανικό ?όπλο? στην Λευκορωσία και την Ουκρανία, γιατί άνδρες και άλογα μπορούσαν να δρουν ανεξάρτητα από τους τροχήλατους σχηματισμούς, που τόσο εξαρτιόνταν από τις γραμμές ανεφοδιασμού τους (καύσιμα, ανταλλακτικά κ.λ.π.), και χωρίς ιδιαίτερες απαιτήσεις για ύπαρξη καλού οδικού δικτύου.

 Άνδρες του 2ου Λευκορωσικού Μετώπου βάλουν με πολυβόλο PM1910 και ελαφρύ αντιαρματικό Degtyareva Tankovii (DT) εναντίον τεθωρακισμένου τραίνου ανατολικά της Βαρσοβίας, κατά την δεύτερη φάση της επιχείρησης Μπαγκρατιόν. Αρχικά το σχέδιο των Σοβιετικών προέβλεπε την απελευθέρωση της πολωνικής πρωτεύουσας την 1η Αυγούστου 1944, σε συνδυασμό με τις επιθετικές ενέργειες του Πολωνικού Εθνικού Στρατού (Armia Krajova), αλλά ο Στάλιν διέταξε τα στρατεύματά του να επιβραδύνουν την προέλασή τους, ως αντίδραση προς τον μη κομουνιστή Πολωνό διοικητή, στρατηγό Κομορόφσκι (Bor Komorowski. Οι Πολωνοί τότε υπέστησαν βαριές απώλειες από τους Γερμανούς, υπό τις διαταγές του στρατηγού Μπαχ Ζελέφσκι (Bach Zelewski). Η παλιά πόλη της Βαρσοβίας ισοπεδώθηκε παντελώς.

Οι μετακινήσεις εξυπηρετήθηκαν από το σχετικά ικανοποιητικό σιδηροδρομικό δίκτυο της Λευκορωσίας και της Βόρειας Ουκρανίας, που στο μεγαλύτερο τμήμα του διέθετε διπλή γραμμή, ώστε μπορούσαν σε τακτά διαστήματα μισής ώρας να κινούνται μέχρι και 200 τραίνα το εικοσιτετράωρο! Βέβαια, οι μετακινήσεις περιορίσθηκαν στο μισό, γιατί πραγματοποιούνταν μόνο τις νυχτερινές ώρες για λόγους απόκρυψης. Ακόμη κι έτσι, υπολογίζεται ότι σε διάστημα 10 εβδομάδων έφτασαν στις περιοχές του μετώπου της Λευκορωσίας περίπου 7.000 τραίνα! Αλλά το τεράστιο αυτό στράτευμα των 118 μεραρχιών πεζικού, 8 μηχανοκίνητων και τεθωρακισμένων σωμάτων, 6 μεραρχιών ιππικού, 13 πυροβολικού και 14 αεράμυνας (εκτός των σχηματισμών του νοτιότερου τομέα του 1ου Λευκορωσικού Μετώπου, δηλαδή της 8ης, 47ης και 70ης Στρατιάς, της 2ης Τ/Θ Στρατιάς και της 1ης Πολωνικής Στρατιάς, που τελικά δεν αναμείχθηκαν στην επιχείρηση Μπαγκρατιόν) απαιτούσε μια αδιάσπαστη αλυσίδα τροφοδοσίας, σε πρώτη φάση μόνο για την συντήρησή του και κατόπιν για τον εφοδιασμό του σε πυρομαχικά, φάρμακα και ανταλλακτικά των οπλικών συστημάτων. Κατά μέσο όρο, το βάρος των τροφίμων που έπρεπε να μεταφέρονται σε ημερήσια βάση έφτανε τους 40.000 τόνους. Στην πορεία, το βάρος των μεταφερομένων υλικών σε ημερήσια βάση ξεπέρασε τους 135.700 τόνους! Υπολογίζεται πως το διάστημα των 45 ημερών πριν την έναρξη της επιχείρησης Μπαγκρατιόν απασχολήθηκαν για την μεταφορά εφοδίων στην Λευκορωσία 2.800 τραίνα με μια συχνότητα 67 τραίνων ανά εικοσιτετράωρο. Ακόμη, για την μεταφορά των ίδιων των μονάδων, στο διάστημα των 60 ημερών πριν την έναρξη της επίθεσης χρησιμοποιήθηκαν περισσότερα από 1.350 τραίνα, χωρίς να υπολογιστούν αυτά που μετέφεραν στοιχεία βαρέως πυροβολικού και βοηθητικού υλικού.

Ο Χίτλερ και η ΟΚΗ δεν εννοούσαν να αντιληφθούν την παραπλάνηση (maskirovka) των Σοβιετικών, επιμένοντας να θεωρούν ότι, αφού τα άρματα μάχης θα αποτελούσαν την επιθετική αιχμή του δόρατος του εχθρού, όπου βρίσκονταν οι τεθωρακισμένες δυνάμεις του εκεί θα εκδηλωνόταν και η επίθεση. Σε όλο το στάδιο της προετοιμασίας τα επιτελεία του Κόκκινου Στρατού είχαν κρατήσει απόλυτη σιγή ασυρμάτου και διενεργούσαν εικονικές μεταφορές δυνάμεων στην Βόρεια Ουκρανία, παραπλανώντας τις γερμανικές μυστικές υπηρεσίες για την Ανατολή (Fremde Heer Ost) του υποστράτηγου Γκέλεν (Reinhard Gehlen). Ήταν η δεύτερη αποτυχία των γερμανικών μυστικών υπηρεσιών εκείνο το καλοκαίρι (η πρώτη ήταν ότι θεώρησαν ως σημείο απόβασης των Συμμάχων το Καλαί και όχι την Νορμανδία). Ωστόσο, στα μέσα Ιουνίου, κάποιοι πράκτορες του Γκέλεν διείδαν την πιθανότητα μιας διπλής ταυτόχρονης επίθεσης των Ρώσων στην Λευκορωσία και την Βόρεια Ουκρανία τονίζοντας μάλιστα ότι δεν επρόκειτο για τοπικές επιθέσεις αλλά μαζική κινητοποίηση του εχθρού σε μεγάλη κλίμακα. Ο Μπους δεν πείσθηκε και αρνήθηκε να μεταφέρει στο Βερολίνο τέτοιες ?φήμες?. Ως απόδειξη της ισχυρογνωμοσύνης του θεωρείται η επίσκεψή του στο στρατηγείο του Φύρερ στο Ομπερσάλτσμπεργκ την 22η Ιουνίου, εγκαταλείποντας την έδρα της ΟΣ Κέντρο στο Μινσκ την κρισιμότερη στιγμή.

Δεν έχει ακόμη διευκρινισθεί αν και σε ποιο βαθμό η Stavka γνώριζε τις απόψεις της γερμανικής Ανώτατης Διοίκησης, είτε μέσω των πρακτόρων της, είτε υποκλέπτοντας κωδικοποιημένες αναφορές και διαταγές, που συντάσσονταν με την ήδη παραβιασμένη από τους Συμμάχους τεχνική της μηχανής Enigma. Οι συχνές νεφώσεις, άλλωστε, και η έλλειψη ικανού αριθμού αναγνωριστικών αεροσκαφών του 6ου Αερ/κού Στόλου της ΟΣ Κέντρο και του 4ου της ΟΣ Βόρειας Ουκρανίας (που έτσι κι αλλιώς παρενοχλούνταν σημαντικά από την σοβιετική αεροπορία) καθιστούσαν την από αέρος παρατήρηση πλημμελή. Η τραγική για τους Γερμανούς ειρωνεία ήταν ότι, στην πραγματικότητα, οι ρωσικές δυνάμεις της Ουκρανίας ήταν εντελώς ακατάλληλες και ισχνές για την διενέργεια οποιασδήποτε μαζικής επίθεσης εκείνη την εποχή (σε βαθμό μάλιστα που, αν οι Γερμανοί τολμούσαν να επιτεθούν πρώτοι, η επιτυχία τους θα ήταν αναπόφευκτη) κι ακόμη, όσο οι Γερμανοί απογύμνωναν την ΟΣ Κέντρο, τόσο οι Σοβιετικοί πείθονταν ότι η προγραμματισμένη επίθεση έπρεπε να διενεργηθεί στην Λευκορωσία!

 Η ΠΡΩΤΗ ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΜΠΑΓΚΡΑΤΙΟΝ

Η έναρξη της επίθεσης σηματοδοτήθηκε με εκτεταμένες ενέργειες δολιοφθοράς των Παρτιζάνων της Λευκορωσίας. Σύμφωνα με το σχέδιο, που από τις 8 Ιουνίου τους είχε γνωστοποιηθεί, στις 19 του μηνός θα ξεκινούσαν ανατινάξεις τραίνων, σιδηροδρομικών τροχιών, αποθηκών, γεφυρών και απομονωμένων φυλακίων του εχθρού ταυτόχρονα με την επίθεση του Κόκκινου Στρατού. Αυτή βέβαια καθυστέρησε 4 μέρες εξαιτίας απροσδόκητων προβλημάτων λογιστικής μέριμνας, αλλά σε τίποτα δεν μείωσε την αποτελεσματικότητα των Παρτιζάνων, που έτσι κι αλλιώς ήταν αδύνατον να σταματήσουν. Ήδη οι Γερμανοί από τα μέσα Μαΐου απασχολούσαν σημαντικές δυνάμεις για την καταστολή της δράσης τους (επιχείρηση ?Κορμοράνος?). Τώρα έβλεπαν με αγανάκτηση να καταρρέει ένα σημαντικό σιδηροδρομικό δίκτυο που οδηγούσε στις προκεχωρημένες θέσεις του κεντρικού μετώπου, παρά την επιτυχή εξουδετέρωση 3.500 εκρηκτικών μηχανισμών (από τους 14.000 που συνολικά είχαν τοποθετηθεί). Στην συνέχεια, οι Παρτιζάνοι διατάχθηκαν να ενωθούν με τον επίσημο στρατό, παρέχοντας τις πολύτιμες πληροφορίες που είχαν στο μεταξύ συλλέξει σχετικά με τις θέσεις του εχθρού, τα σημεία ανεφοδιασμού του και την ισχύ των κατά τόπους δυνάμεων.

Το γερμανικό καταδιωκτικό ?στενής υποστήριξης? (Schlachtflugzeug) Focke Wulf Fw-190F αποδείχθηκε αποτελεσματικό για την πλήξη επίγειων στόχων, αλλά την περίοδο της επιχείρησης Μπαγκρατιόν η Luftwaffe διέθετε ελάχιστα τέτοια στο κεντρικό Ανατολικό Μέτωπο.

Τα χαράματα της 22ης Ιουνίου το σοβιετικό πυροβολικό άρχισε ένα πρωτοφανές μπαράζ βολών εναντίον των γερμανικών θέσεων, με σύγχρονη επίθεση από αέρα. Οι άνδρες του Μπους ουδέποτε πριν είχαν βιώσει τόσο φοβερή απειλή είχαν αισθανθεί τόσο φόβο. Μέχρι να συνέλθουν από το απρόσμενο σφυροκόπημα, είδαν να ξεπροβάλλουν άνδρες του Κόκκινου Στρατού, που διενεργούσαν κυρίως ανιχνευτικές αποστολές προκειμένου να σιγουρέψουν ότι τα επιλεχθέντα αδύναμα σημεία της άμυνας του εχθρού ήταν και τα σωστά. Τα τμήματα αυτά, που δεν ξεπερνούσαν σε μέγεθος αυτό του λόχου ή του τάγματος, λειτουργούσαν ανεξάρτητα από τις μεραρχίες που προσπαθούσαν μανιωδώς να εξασφαλίσουν ?ανοίγματα? στην περιοχή του Βιτέμπσκ, όπου αμύνονταν οι άνδρες του Ράινχαρντ (3η Στρατιά Panzer). Βόρεια του Βιτέμπσκ η 6η Σοβιετική Στρατιά Φρουράς προσέγγισε το Σιροτίνο και στα νότια άνδρες του 3ου Λευκορωσικού Μετώπου διείσδυσαν επιτυχώς μέχρι το Βισοχάνι σε μια προσπάθεια να περικυκλώσουν την πόλη.

Μέχρι την νύχτα της 22ης προς 23η Ιουνίου τα βομβαρδιστικά των Ρώσων είχαν δώσει ένα σκληρό μάθημα στους Γερμανούς. Στις 05.00 τα ξημερώματα της 23ης το σοβιετικό πυροβολικό άρχισε να σπέρνει τις θανατηφόρες οβίδες του σε όλο το μήκος του μετώπου, αρχικά για διάστημα 15 ? 20 λεπτών και σε βάθος 6 χλμ, ώστε να στερήσουν στον εχθρό την δυνατότητα να ανασυνταχθεί στις επόμενες αμυντικές ζώνες, ενώ σε δεύτερη φάση ανέλαβαν τα Howitzer των 122 χιλ, που έβαλαν ακατάπαυστα σε δίωρη βάση και μεγαλύτερο βάθος, προκαλώντας απώλειες στους αμυνόμενους των εσώτερων αμυντικών δακτυλίων. Τα ρωσικά πυροβόλα έφτασαν σχεδόν στα όρια αντοχής τους. Στην αρχή κάθε κύκλου, για διάστημα μιας ώρας και με συχνότητα 5 ? 7 λεπτών, οι Σοβιετικοί εκτόξευαν τις φοβερές ρουκέτες katiusha, που μπορεί συχνά να αστοχούσαν ή να υπερέβαλαν σε σχέση με τους αντικειμενικούς στόχους που το κλασικό πυροβολικό είχε θέσει, αλλά οπωσδήποτε προκαλούσαν απίστευτο πανικό. Η απάντηση των Γερμανών υπήρξε αμελητέα. Ήταν μια πρωτόγνωρη, φρικτή εμπειρία για τους άνδρες της Wehrmacht, που έστρεφαν το βλέμμα προς τον ουρανό ευχαριστώντας τον θεό για το δώρο της πυκνής συννεφιάς και το εχθρικό πυροβολικό για τον πυκνό καπνό που με τα βλήματά του προκαλούσε, ώστε να εμποδίζονται τα ρωσικά βομβαρδιστικά να ολοκληρώσουν την εξόντωσή τους!

Επρόκειτο πράγματι για μια νέα τακτική του Κόκκινου Στρατού, που μέχρι τότε είχε συνηθίσει τους Γερμανούς σε πολύνεκρες μετωπικές επιθέσεις του πεζικού χωρίς προηγούμενη υποστήριξη πυροβολικού. Οι απώλειες της Στρατιάς του Ράινχαρντ υπήρξαν σημαντικές, σε βαθμό που έγινε αντιληπτό ότι δεν θα μπορούσε να υπερασπιστεί το Βιτέμπσκ για πολύ ακόμη. Ο Χίτλερ όμως δεν επέτρεψε την υποχώρηση σε βάθος, πίσω από τον ποταμό Ντβίνα, αλλά μόνο μια ανεπαίσθητη αναδίπλωση προς το εσωτερικό της πόλης. Ακόμη χειρότερα, έχασε την επαφή της με την πραγματικότητα, ώστε δεν έλαβε γνώση της προέλασης του 1ου Τ/Θ Σώματος του υποστράτηγου Μπούτκοφ (Vasilii Vasilevich Butkov) -μια κίνηση που σηματοδοτούσε την περαιτέρω ανάπτυξη της σοβιετικής επίθεσης.

Νοτιότερα, η 11η Στρατιά Φρουράς αντιμετώπισε δυσκολίες στην προσπάθειά της να ελέγξει τον οδικό κόμβο Όρσα ? Σμολένσκ ? Μόσχα, εξαιτίας τόσο των ισχυρών οχυρώσεων και των εκτεταμένων ναρκοπεδίων, όσο και της σθεναρής αντίστασης της 78ης Μεραρχίας Εφόδου (SturmDivision) του υποστράτηγου Τράουτ (Hans Traut), που εκείνη την περίοδο ήταν ο ισχυρότερος γερμανικός σχηματισμός στην Λευκορωσία (5.700 μάχιμοι έναντι 3.000 περίπου των άλλων μεραρχιών, 46 ελαφρά και 55 βαρέα πυροβόλα, 31 StuG III και 18 αυτοκινούμενα αντιαρματικά πυροβόλα Nashorn των 88 χιλ). Προκειμένου να καμφθεί η γερμανική αντίσταση οι Ρώσοι επιτέθηκαν με 5 μεραρχίες πεζικού, ενδυναμωμένες με ισχυρά στοιχεία αρμάτων Τ-34, IS-2 και KV. Αφού δημιούργησαν ασφαλείς διαδρόμους ανάμεσα στα πυκνά ναρκοπέδια, μια δύναμη από άρματαISU-152, τεθωρακισμένα φλογοβόλα και SU-76 υποστήριξε το πεζικό που εφόρμησε εναντίον των εχθρικών οχυρώσεων. Ακολούθησε σωστό μακελειό. Οι Γερμανοί, οπλισμένοι με Panzerfaust, έγιναν ο τρόμος των σοβιετικών αρματιστών, αλλά 2 μεραρχίες των Ρώσων κατόρθωσαν τελικά να διατρήσουν το μέτωπο λίγο βορειότερα, χωρίς την υποστήριξη τεθωρακισμένων. Αμέσως ο Τσερνιακόφσκι δραστηριοποίησε τις ιππήλατες δυνάμεις και τα μηχανοκίνητα τμήματα του 3ου Σώματος Ιππικού της Φρουράς του υποστράτηγου Οσλικόφσκι (Nikolai Sergeevich Oslikovskii), επιβάλλοντας στον Μπους την κινητοποίηση της εφεδρικής Μεραρχίας Γρεναδιέρων Panzer Feldherrnhalle, η οποία διατάχθηκε να λάβει θέσεις στην δεύτερη αμυντική ζώνη στον Δνείπερο ποταμό. Η Feldherrnhalleαποτελείτο από στοιχεία των παλαιότερων Ταγμάτων Εφόδων (SA), που μετά την εκκαθάριση της ηγεσίας τους κατά την ?Νύχτα των Μεγάλων Μαχαιριών? εντάχθηκαν σταδιακά στην μάχιμη δύναμη της Wehrmacht και πολέμησαν στην πολωνική και γαλλική εκστρατεία, στα Βαλκάνια, την Ελλάδα και όλες σχεδόν τις φάσεις της επιχείρησης Μπαρμπαρόσα.

 
 Το 1ο Λευκορωσικό Μέτωπο σημείωσε την μικρότερη επιτυχία εναντίον της 9ης Στρατιάς του Γιόρνταν. Η 3η Στρατιά του υποστράτηγου Γκορμπάτοφ (Aleksandr Vasilevich Gorbatov) στην προέλασή της προς Μομπρουΐσκ ?βούλιαξε? στις λάσπες του ποταμού Ντρουτ, ανατολικά του Μπερεζίνα. Η επίθεση καθυστέρησε 24 ώρες και προσωρινά απωθήθηκε, αλλά οι απώλειες των Γερμανών ήταν βαρύτατες. Όμως, ακόμη και υπό την πίεση αυτών των γεγονότων, η ΟΚΗ επέμενε πως επρόκειτο για κινήσεις αντιπερισπασμού, ώστε καμιά προσπάθεια ενίσχυσης των αμυνομένων δεν έλαβε χώρα.

Η ΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΒΙΤΕΜΠΣΚ ΚΑΙ ΤΗΣ ΟΡΣΑ

Την νύχτα της 23ης προς 24η Ιουνίου η 4η Στρατιά Κρούσης του γιγαντόσωμου υποστράτηγου Μαλίσεφ (Petr Fedorovich Malishev) με το ξυρισμένο κεφάλι και το ατσάλινο βλέμμα κατέβαλε τις αντιστάσεις του IX Σώματος του στρατηγού Βούτμαν (Rolf Wuthmann) και προωθήθηκε στην δεύτερη ζώνη άμυνας, την περίφημη ?Γραμμή της Τίγρης?. Καθώς η 6η Στρατιά Φρουράς προσέγγιζε από τα βόρεια το Βιτέμπσκ, με κίνδυνο να αποκόψει το ΙΧ από το LIII Σώμα του αντιστράτηγου Γκόλβιτζερ (FriedrichGollwitzer), στις 02.45 ο Βούτμαν διατάχθηκε να υποχωρήσει δυτικά του Ντβίνα. Μέχρι το απόγευμα οι προφυλακές των Σοβιετικών έφτασαν στον ποταμό, ώστε οι Γερμανοί προέβησαν σε ανατινάξεις γεφυρών παρά το ότι στην αντίπερα όχθη ακόμη βρίσκονταν φίλίες δυνάμεις. Με το πρώτο φως, ο Γκόλβιτζερ ζήτησε να του επιτραπεί η εκκένωση της πόλης, θέτοντας την 4η Πεδινή Μεραρχία της Luftwaffe ως επικεφαλής της προσπάθειας. Ο άμεσος προϊστάμενός του, στρατηγός Ράινχαρντ, δεν τόλμησε να μεταβιβάσει το αίτημα στην ΟΚΗ παρά αργά το απόγευμα. Τελικά ο Χίτλερ επέτρεψε την εκκένωση στις 20.25, υπό τον όρο ότι ο διοικητής του Βιτέμπσκ, υποστράτηγος Χίτερ (Alfons Hitter), θα παρέμενε με τις 206η και 246η Μεραρχίες Πεζικού για να το υπερασπιστεί μέχρις εσχάτων! Αλλά ήταν πλέον αργά: η 4η Πεδινή Μεραρχία της Luftwaffe περικυκλώθηκε έξω από το Οστρόβνο στις 25 του μηνός και ο Γκόλβιτζερ, δεδομένης της πανίσχυρης Σοβιετικής Αεροπορίας, μάταια εκλιπαρούσε για ανεφοδιασμό της από αέρος.

Εικοσιτέσσερις ώρες αργότερα, καθώς στοιχεία της 39ης Στρατιάς έκαμπταν τις εσώτερες αμυντικές θέσεις των Γερμανών γύρω από την πόλη σε πολλά σημεία, ο Γκόλβιτζερ αποφάσισε νυχτερινή έξοδο με την ελπίδα ότι, κατακερματίζοντας τις δυνάμεις του, αυτές θα μπορούσαν να περάσουν ανάμεσα από τις εχθρικές γραμμές και να διαφύγουν. Στις 03.45 τα χαράματα της 27ης Ιουνίου έστειλε κωδικοποιημένο σήμα στον Ράινχαρντ, με το οποίο ρωτούσε για τις εγγύτερες προς αυτόν θέσεις των φίλιων τμημάτων και ζητούσε αεροπορική κάλυψη κατά την διάρκεια του εγχειρήματος. Ήταν το τελευταίο σήμα του LIII Σώματος. Παρακούοντας τις εντολές του Φύρερ, είχε προλάβει να συστήσει στον Χίτερ να ενώσει όσα τμήματα της 206ης Μεραρχίας μπορούσε με αυτά του σώματός του προκειμένου να διασωθούν. Η τύχη αυτών των στρατιωτών (περίπου 28.000) υπήρξε τραγική: παρά τις διαβεβαιώσεις των Σοβιετικών ότι τα 2/3 φονεύθηκαν και οι υπόλοιποι πέρασαν στην αιχμαλωσία, και αντίθετα προς τις μεταπολεμικές σημειώσεις του ίδιου του Γκόλβιτζερ ότι οι νεκροί ήταν 5.000 και οι αιχμάλωτοι 20.000, σήμερα γνωρίζουμε πως ελάχιστοι επέζησαν από την μανία των Παρτιζάνων της περιοχής, οι οποίοι ουδέποτε ήταν πρόθυμοι να κρατήσουν αιχμαλώτους, κι ακόμη, ότι οι ελάχιστοι που τελικά συνελήφθησαν από τον Κόκκινο Στρατό ποτέ δεν επέστρεψαν ζωντανοί στην πατρίδα τους. Οι Ρώσοι κατέλαβαν το Βιτέμπσκ στις 27 Ιουνίου. Ακόμη και τότε η ΟΚΗ πίστευε ότι η κυρίως επίθεση θα πραγματοποιείτο στην Ουκρανία!

Περιοχή Λβοφ, καλοκαίρι 1944: ουλαμός με Matilda II που οι Βρετανοί έδωσαν στους Σοβιετικούς. Το άρμα αυτό είχε μέγιστη ταχύτητα 24 χλμ και πυροβόλο των 40χιλ, ώστε οι Ρώσοι δικαίως το θεωρούσαν ανεπαρκές. Ωστόσο, η ισχυρή του θωράκιση που κυμαινόταν από 20 ? 78 χιλ το κατέτασσε στα πλέον ασφαλέστερα έναντι των βλημάτων των γερμανικών αντιαρματικών μικρού διαμετρήματος.

 Ωστόσο, η 11η Στρατιά Φρουράς ακόμη αντιμετώπιζε δυσκολίες στην περιοχή της Όρσα. Όσο διαρκούσαν οι αψιμαχίες πάνω στην οδική αρτηρία που οδηγούσε στο Σμόλενσκ, η 1η Μεραρχία Πεζικού της Φρουράς, υποβοηθούμενη από το 2ο Τ/Θ Σώμα της Φρουράς, κατάφερε να προελάσει μεταξύ της γερμανικής 78ης και 256ης Μεραρχίας, αλλά σύντομα ανακόπηκε. Τότε διατάχθηκε να επέμβει η 5η Τ/Θ Στρατιά Φρουράς του στρατάρχη Ροτμίστροφ (Pavel Alekseevich Rotmistrov), με σκοπό να προελάσει νοτιότερα από τον τομέα δράσης του Κρίλοφ, όπου η επίθεση των Σοβιετικών σημείωνε περισσότερη πρόοδο. Στις 25 Ιουνίου διασπάσθηκε η πρώτη αμυντική ζώνη του XXVII Σώματος της 4ης Στρατιάς του στρατηγού Τίπελσκιρχ, που αμέσως επέτρεψε την αναδίπλωση των ανδρών του στον Δνείπερο, προκειμένου να σωθούν. Ο Μπους αγανάκτησε με την απείθεια του στρατηγού προς τις εντολές του Φύρερ, που απαγόρευαν την παραμικρή οπισθοχώρηση, ωστόσο η ΟΚΗ επέτρεψε μια μικρή αναδίπλωση αρνούμενη την ιδέα της εγκατάλειψης της Όρσα. Την επόμενη μέρα το 2ο Τ/Θ Σώμα Φρουράς ολοκλήρωσε την κύκλωση της πόλης και το ίδιο βράδυ παραδόθηκε σε άνδρες της 11ης Στρατιάς Φρουράς και της 31ης Στρατιάς. Λίγες ώρες νωρίτερα, το τελευταίο γερμανικό τραίνο με τραυματίες ξεκινούσε για το Μινσκ, για να εξοντωθεί από τα σοβιετικά άρματα δυτικά της Όρσα.