Η Συνέντευξη του Μιχάλη Κορατζίνου στο περιοδικό Επίκαιρα. Τεύχος 147.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Μιχάλης Κορατζίνος
ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟΣ ΦΥΣΙΚΟΣ TOY CERN
Στη Χριστίνα Κοραή
Αυτό που πληγώνει περισσότερο απ' όλα αυτή την εποχή, των Μνημονίων, τον πειραματικό φυσικό του CERN, που ανακάλυψε «το σωματίδιο του Θεού», Μιχάλη Κο-ρατζίνο, είναι η απώλεια της αξιοπρέπειας μας ως έθνους, χαρακτηρίζει, πάντως, ως «ένα θρίαμβο του ανθρώπινου μυαλού» την ανακάλυψη του σωματιδίου του Higgs. Καλεί δε το μητροπολίτη Πειραιώς Σεραφείμ, που πίσω από αυτό είδε... δαιμονικό δάκτυλο, να μην ανησυχεί. Εξηγεί ποιος και γιατί το ονόμασε «σωματίδιο του Θεού» και τονίζει ότι «η επιστήμη και η θρησκεία δεν έχουν τίποτε να χωρίσουν, μια και ασχολούνται με διαφορετικά θέματα».
Ποιο είναι, όμως, το μεγαλύτερο ίσως μάθημα ζωής για τον ίδιο από τον ερευνητή Higgs; Η σεμνότητα του. «Στο σεμινάριο που έγινε στο CERN για την ανακοίνωση της ανακάλυψης κάθισε στο αμφιθέατρο όσο μπορούσε πιο στην άκρη...» λέει χαρακτηριστικά ο Μιχάλης Κορατζίνος, ο οποίος εργάζεται στο CERN εδώ και είκοσι ένα χρόνια. Προσωπικά τον εντόπισα στη Γενεύη και ο ίδιος αφιέρωσε τον ελεύθερο χρόνο του από μια αργία της Ελβετίας για τη συνέντευξη του στα «Επίκαιρα».
«Όποια στιγμή και να βρεθείτε στο CERN θα συναντήσετε καμιά εικοσαριά Έλληνες επιστήμονες κι άλλους τόσους φοιτητές». |
Τι σημαίνει, αλήθεια, για έναν επιστήμονα να συμμετέχει στην ερευνητική ομάδα που ανακάλυψε «το σωματίδιο του Θεού»;
Ας αφήσουμε στην άκρη για την ώρα αυτό το «του Θεού», για να απαντήσω στην ερώτησή σας. Ξέρετε, πίσω από αυτή την ανακάλυψη -την κάθε ανακάλυψη, θα έλεγα- κρύβονται πολλές ώρες δουλειάς και αφοσίωσης από πάρα πολλούς ανθρώπους, και όχι μόνο επιστήμονες. Πολλοί συνάδελφοι έχουν αφιερώσει ολόκληρη την καριέρα τους στο κυνήγι του σωματιδίου Higgs. Για όλους εμάς, λοιπόν, είναι η επιβράβευση όλης αυτής της σκληρής δουλειάς. Για μένα, όμως, η ανακάλυψη αυτή είναι πάνω απ' όλα ένας θρίαμβος του ανθρώπινου μυαλού. Όπως ίσως ξέρετε, ο λεγόμενος «μηχανισμός του Higgs» διατυπώθηκε τη δεκαετία του '60 ως μια προσπάθεια να σώσει τη θεωρία της κατανόησης του Σύμπαντος από σοβαρά προβλήματα - «δεν βγαίνανε τα νούμερα», αν θέλετε, στη θεωρία, χωρίς την προσθήκη αυτού του μηχανισμού. Πενήντα χρόνια αργότερα αυτός ο μηχανισμός δικαιώνεται με την ανακάλυψη αυτού του σωματιδίου, που τον επιβεβαιώνει.
Υπήρξαν, ωστόσο, αντιδράσεις από την Εκκλησία. Δεν έπρεπε, είπαν, να το ονομάσετε «σωματίδιο του Θεού»... Ο μητροπολίτης Πειραιώς Σεραφείμ είπε, μάλιστα, ότι πίσω από τέτοιες απόψεις «κρύβεται το αποκρουστικό πρόσωπο του δαιμονισμού»...
Επειδή δεν είναι η πρώτη φορά που μου γίνεται μια τέτοια ερώτηση και επειδή μου έκανε μεγάλη εντύπωση η επιμονή αυτή, ανέτρεξα λίγο στον παγκόσμιο ιστό για να διαβάσω ολόκληρη τη δήλωση του Σεβασμιότατου. Αυτό που βρήκα είναι ένα μακροσκελές κείμενο με πολλές ανακρίβειες και πολύ οξεία γλώσσα. Δεν μπορώ να σχολιάσω εδώ ολόκληρη τη δήλωση ούτε θα ήταν ίσως σωστό. Αυτό που μπορώ, όμως, να πω είναι πως ο μητροπολίτης δεν θα έπρεπε να ανησυχεί. Όπως, νομίζω, όλοι ξέρουμε πλέον, το σωματίδιο του Higgs ονομάζεται έτσι μόνο απ' όλους αυτούς που δουλεύουν στον τομέα. Η προσωνυμία «του Θεού» φαίνεται να προέρχεται από έναν εκδότη στον οποίο δεν άρεσε ο τίτλος ενός βιβλίου του επιφανούς φυσικού Leon Lederman, «Το καταραμένο σωματίδιο», και τον άλλαξε κάνοντας τον Το σωματίδιο του Θεού.
Εσείς πιστεύετε στο Θεό; Σας κάνω αυτή την ερώτηση γιατί αναρωτιέμαι αν ένας επιστήμονας ο οποίος συμμετέχει σε κάτι τόσο σημαντικό πιστεύει περισσότερο στο Θεό ή πιστεύει πιο πολύ στη δύναμη της ύλης...
Δεν θα σας απαντήσω σε αυτή την προσωπική ερώτηση. Το τι πιστεύει κάποιος δεν έχει καμία σημασία στην επιστήμη. Η επιστήμη δουλεύει με τη λεγόμενη «επιστημονική μέθοδο» κι αυτό που έχει σημασία είναι η αλήθεια και όχι η πίστη. Νομίζω, πάντως, πως στην επιστήμη μας έχουμε παρόμοιο ποσοστό πιστών ανθρώπων όπως σε μια μεγάλη πόλη σαν την Αθήνα, για παράδειγμα. Επιστήμη και θρησκεία δεν έχουν τίποτε να χωρίσουν, μια και ασχολούνται με διαφορετικά θέματα.
Έχετε γνωρίσει τον ερευνητή Higgs; Αν ναι, ποιο στοιχείο της προσωπικότητάς του σας έχει κάνει τη μεγαλύτερη εντύπωση;
Ναι, έχω γνωρίσει τον κ. Higgs. Έχω παρακολουθήσει ομιλίες που έχει δώσει, δεν τον ξέρω προσωπικά, όμως. Αυτό που εξαρχής μου έκανε εντύπωση ήταν το γεγονός πως όταν χρειαζόταν να αναφερθεί στο σωματίδιο Higgs τού έδινε ένα άλλο, πιο «πεζό» όνομα, παρόλο που όλοι ήξεραν πως αυτό το σωματίδιο συνηθίζουμε να το αποκαλούμε «σωματίδιο Higgs». Άρα η εντύπωση που έχω αποκομίσει είναι αυτή ενός σεμνού ανθρώπου. Και στο σεμινάριο που έγινε στο CERN για την ανακοίνωση της ανακάλυψης κάθισε στο αμφιθέατρο όσο μπορούσε πιο στην άκρη...
Θα ήθελα να μας δώσετε μια εικόνα του τι είναι το CERN και της δουλειάς που εσείς κάνετε εκεί...
To CERN είναι το πιο λαμπρό παράδειγμα ευρωπαϊκής συνεργασίας. Ένα ευρωπαϊκό εργαστήριο που ιδρύθηκε το 1954 από δώδεκα χώρες-μέλη -μία εκ των οποίων και η Ελλάδα- έχει εξελιχθεί πλέον σε παγκόσμιο εργαστήριο και σε πόλο έλξης επιστημόνων απ' όλες τις ηπείρους. Είναι πια ο αναμφισβήτητος ηγέτης στον τομέα του. Πρόκειται για ένα τεράστιο εργαστήριο με πάνω από δύο χιλιάδες υπαλλήλους και πάνω από δέκα χιλιάδες συνεργάτες από ολόκληρο τον κόσμο. Η δουλειά μας είναι η βασική έρευνα, η οποία γίνεται με μεγάλα μηχανήματα - επιταχυντές και ανιχνευτές. Ο μεγαλύτερος επιταχυντής είναι 27 χιλιόμετρα και ο μεγαλύτερος ανιχνευτής έχει μέγεθος όσο μια οχταώροφη πολυκατοικία. Προσωπικά ως πειραματικός φυσικός είχα την τύχη να δουλέψω σε διαφορετικούς τομείς - ο καθένας τους ιδιαίτερα ενδιαφέρων: σε ηλεκτρονικά, σε υπολογιστές, στο σχεδιασμό ανιχνευτών, στη λειτουργία επιταχυντών και ανιχνευτών, στην ανάλυση δεδομένων... Τώρα άρχισα να εξετάζω λιγάκι μαζί με συναδέλφους την επόμενη ημέρα της ανακάλυψης του σωματιδίου Higgs.
Στο CERN έρχονται για ομιλίες κορυφαίοι επιστήμονες. Ποιον έχετε ξεχωρίσει και γιατί;
Δύσκολη ερώτηση... Όντως η «αφρόκρεμα» της επιστήμης μας -και όχι μόνο- επισκέπτεται το CERN και παραδίδει ομιλίες. Όλοι τους είναι ιδιαίτερα έξυπνοι και οι πλέον ειδικοί στον τομέα τους, άρα τα όσα λένε έχουν ενδιαφέρον και πολλοί εξ αυτών -όχι, βέβαια, όλοι- είναι και καλοί ομιλητές. Αυτός που έκανε ιδιαίτερη εντύπωση σ' εμένα ήταν ο πρώτος αστροναύτης που άκουσα στο αμφιθέατρο του CERN. Μέχρι τότε είχα την εντύπωση πως οι αστροναύτες είναι απλώς εκπαιδευμένοι αθλητές ή κάτι τέτοιο. Μέγα λάθος... Ο άνθρωπος ήξερε Φυσική, είχε άριστες γνώσεις μηχανικού και φαινόταν έτοιμος να αντιμετωπίσει κάθε είδους καταστάσεις. Κατά τη διάρκεια της ομιλίας του έπεσε ένας προβολέας από το ταβάνι του αμφιθεάτρου και έσπασε με θόρυβο σε απόσταση ενός μέτρου από τον ίδιο. Έριξε μια ματιά στη σπασμένη λάμπα, μετά στο ταβάνι και... συνέχισε!
Στο ellines.com δηλώσατε: «Εργάζομαι στο μεγαλύτερο ελληνικό εργαστήριο του κόσμου». Πόσοι είναι οι Έλληνες ερευνητές του CERN;
Στη βάση δεδομένων του CERN είναι, νομίζω, καταχωρισμένοι γύρω στους εκατόν πενήντα Έλληνες - επιστήμονες και φοιτητές. Πολλοί από αυτούς έρχονται στο CERN μόνο για μικρό χρονικό διάστημα. Αν έρθετε μια τυχαία στιγμή στο CERN θα βρείτε καμιά εικοσαριά Έλληνες επιστήμονες και ίσως άλλους τόσους φοιτητές.
Πώς αντιμετωπίζεται η Ελλάδα της κρίσης στον ευρύτερο επιστημονικό σας χώρο;
Όπως αντιμετωπίζονται οι Έλληνες σε όλους τους άλλους τομείς· ως μη υπολογίσιμη...
Επισκέπτεστε συχνά την Ελλάδα;
Βεβαίως. Όποτε μπορώ και, ασφαλώς, το καλοκαίρι για διακοπές. Σπάνια επίσης λέω «όχι» σε μια πρόσκληση για ομιλία στην Ελλάδα.
Τι σας πληγώνει περισσότερο όταν βρίσκεστε στην Ελλάδα αυτή την περίοδο, των άγριων Μνημονίων;
Ό,τι και όλους τους Έλληνες: η απώλεια της υπερηφάνειας μας ως έθνους. Ελπίζω να την ανακτήσουμε σύντομα...
Πώς θα κρίνατε, αλήθεια, τους Έλληνες πολιτικούς ηγέτες;
Εκ των πραγμάτων, φαντάζομαι, μπορούμε να πούμε πως δεν τα έχουν καταφέρει πολύ καλά. Η ερώτηση, βέβαια, είναι αν θα μπορούσαν να τα καταφέρουν καλύτερα. Αυτό δεν το γνωρίζω. Η ελληνική κοινωνία είναι, νομίζω, πολύ συντηρητική για να δεχτεί αλλαγές, αλλαγές που όλοι συμφωνούμε πως πρέπει να γίνουν - αρκεί να μην αγγίξουν εμάς τους ίδιους (!), που είναι, φυσικά, αδύνατο. Και, βέβαια, οι πολιτικοί εκλέγονται από την κοινωνία, άρα υπάρχει μια στενή σχέση· δεν πρέπει να τα ρίχνουμε όλα στους πολιτικούς...
Ποιο... σωματίδιο θα μπορούσε να αλλάξει την Ελλάδα;
Το σωματίδιο του «πάντα φταίει κάποιος άλλος» δεν μας έχει βοηθήσει. Χρειαζόμαστε το αντισωματίδιό του!...
Υπάρχει κάποιο μότο που να αποτελεί για εσάς πυξίδα ζωής;
Πάντα προσπαθώ να κάνω ό,τι νομίζω σωστό, ανεξάρτητα από την κατεύθυνση που φυσάει ο άνεμος εκείνο τον καιρό. Μερικές φορές τα καταφέρνω, μερικές όχι... ?