Το ουσιαστικό και η κλίση του ουσιαστικού στα Νέα Ελληνικά

Πληροφορίες για το ουσιαστικό

Ορισμός

Ουσιαστικό λέγεται η λέξη που αναφέρεται σε πρόσωπα (Γιάννης), ζώα (αλεπού), πράγματα (τραπέζι), τόπους (Τρίκαλα) και σε έννοιες που δηλώνουν ιδιότητα (εξυπνάδα, ομορφιά), ενέργεια (τρέξιμο, δουλειά) και κατάσταση (ησυχία, γαλήνη θύελλα).

Χρήση

Το ουσιαστικό συμπληρώνει κατά κάποιον τρόπο σε μια πρόταση το ρήμα είτε ως υποκείμενο ή ως αντικείμενο είτε γενικότερα ως προσδιορισμός.

Παραδείγματα

1. Το τραπέζι είναι ξύλινο. → Το ουσ. τραπέζι χρησιμοποιείται ως υποκείμενο του ρ. είναι (ποιο είναι;)

2. Έφεραν το καινούργιο τραπέζι. → Το ουσ. τραπέζι χρησιμοποιείται ως αντικείμενο του ρ. έφεραν (τι έφεραν;)

3. Έσπασε το πόδι του τραπεζιού. → Το ουσ. τραπεζιού χρησιμοποιείται ως προσδιορισμός της λέξης πόδι.

Κατηγορίες

Τα ουσιαστικά ανάλογα με το τι δηλώνουν διακρίνονται:

α) Σε κύρια: όσα δηλώνουν ορισμένο πρόσωπο ή ζώο, π.χ. ο Στάθης, ο Αζόρ. Ως κύρια χρησιμοποιούνται και τα ονόματα των ημερών της εβδομάδας, των μηνών, των εορτών, των πλοίων, των λογοτεχνικών έργων, των έργων τέχνης κ.ά., π.χ. Τετάρτη, Ιούνιος, Ναυτίλος.

ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ ΤΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ

Γράφεται με κεφαλαίο το αρχικό γράμμα των:

α) κύριων ονομάτων, π.χ. Γιάννης, Πέτρος, Ελένη

β) των εθνικών ονομάτων, π.χ. Σουηδός, Έλληνας, Γάλλος

γ) των τιμητικών τίτλων π.χ. Σεβασμιότατος

δ) η λέξη Θεός και σχετικές επωνυμίες, π.χ. Κύριος, Παναγία, Εσταυρωμένος

ε) των εκκλησιαστικών θεσμών, π.χ. Ιερά Σύνοδος

στ) των ναών, π.χ. Άγιος Γεώργιος

ζ) των εφημερίδων, π.χ. Είδηση

η) των περιοδικών, π.χ. Αίολος

θ) των πόλεων και των κρατών, π.χ. Τρίπολη, Αλβανία

ι) των οδών και των πλατειών, π.χ. οδός Βενιζέλου, πλατεία Συντάγματος

ια) των νομών και των τοποθεσιών, π.χ. νομός Ροδόπης, Λιβάδια

ιβ) των γεωγραφικών όρων π.χ. ποταμός Πηνειός, βουνό Όλυμπος, λίμνη Μικρή Βόλβη ακρωτήριο Ταίναρο

ιγ) των ιστορικών όρων, Αναγέννηση, Διαφωτισμός

ιδ) των επιστημών ως επίσημων όρων, π.χ. Φιλοσοφία, Μαθηματικά

ιε) των επιστημονικών, διοικητικών, εκπαιδευτικών, πολιτικών ιδρυμάτων, οργανισμών και φορέων, Ακαδημία Αθηνών, Ευρωπαϊκή Ένωση, Β´Λύκειο Βόλου, Υπουργείο Οικονομικών

ιστ) των θεσμικά κατοχυρωμένων αθλητικών αγώνων, Ολυμπιακοί Αγώνες, Παγκόσμιο Κύπελο

ιζ) των ουράνιων σωμάτων, π.χ. Ήλιος, Γη

Η χρήση του αρχικού κεφαλαίου ή πεζού γράμματος δεν υπόκειται σε απόλυτους κανόνες. Εξαρτάται και από παράγοντες που σχετίζονται με τα συμφραζόμενα αλλά και τη χρήση που γίνεται στα έντυπα ευρείας κυκλοφορίας.

β) Σε κοινά: όσα δηλώνουν όλα τα πρόσωπα, ζώα ή πράγματα (που ανήκουν στο ίδιο είδος) κι όσα δηλώνουν ενέργεια ή κατάσταση ή ιδιότητα, π.χ.

δρόμος, άνδρας, γάτα → δηλώνουν αυτά που ανήκουν στο ίδιο είδος

διάβασμα, ζωή, ελευθερία.

Τα κοινά ουσιαστικά χωρίζονται σε συγκεκριμένα και αφηρημένα.

β1) Συγκεκριμένα είναι όσα κοινά ουσιαστικά δηλώνουν τόπο, ύλη, ή πρόσωπα, ζώα και πράγματα που είναι αντιληπτά από τις αισθήσεις, π.χ. η αυλή, η πέτρα, το δέντρο, το βιβλίο

β1α) Στα συγκεκριμένα ουσιαστικά ανήκουν και τα περιληπτικά, δηλ. όσα δηλώνουν σύνολα προσώπων ή ζώων ή πραγμάτων, π.χ. κόσμος, κοπάδι, η αγέλη, ο ελαιώνας κ.ά..

β2) Σε αφηρημένα: όσα κοινά ονόματα δηλώνουν ενέργεια, ιδιότητα ή κατάσταση και γενικά αναφέρονται σε όντα που τα αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος μόνο με τη σκέψη του, π.χ. η ειρήνη, η χαρά.

ΠΡΟΣΟΧΗ

α. Πολλά ουσιαστικά άλλοτε είναι κύρια κι άλλοτε κοινά, ανάλογα με την πρόταση στην οποία τα χρησιμοποιούμε, π.χ.

1. Η Εστία είναι μια από τις παλαιότερες εφημερίδες.

2. Η πυροσβεστική έσβησε και την τελευταία εστία φωτιάς.

Στο πρώτο παράδειγμα η λ. Εστία είναι κύριο ουσιαστικό, γιατί είναι ονομασία εφημερίδας.

Στο δεύτερο παράδειγμα η. λ. εστία είναι κοινό ουσιαστικό.

Πολλά από τα κοινά ονόματα είναι στον λόγο άλλοτε συγκεκριμένα και άλλοτε αφηρημένα, π.χ.

1. Το πλαίσιο που περιβάλλει τον πίνακα είναι βαμμένο πράσινο (συγκεκριμένο).

2. Ο Στεφάνου έχει ένα ευρύ πλαίσιο σχέσεων (αφηρημένο).

Στο πρώτο παράδειγμα η λ. πλαίσιο είναι συγκεκριμένο, γιατί το αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις.

Στο δεύτερο παράδειγμα η λ. πλαίσιο είναι αφηρημένο, γιατί αναφέρεται σε κάτι που το αντιλαμβανόμαστε μόνο με τον νου.

γ) Έμψυχα και άψυχα

Έμψυχα είναι αυτά που δηλώνουν ζωντανούς οργανισμούς, π.χ. ο άνθρωπος, η σαύρα, το φίδι, το αηδόνι.

Άψυχα είναι αυτά που δηλώνουν αντικείμενα χωρίς ζωή, π.χ. ο τοίχος, η πέτρα, το μολύβι.

δ) Αριθμήσιμα και μη αριθμήσιμα.

Αριθμήσιμα είναι τα ουσιαστικά που έχουν και τους δύο αριθμούς και μπορούν να μετρηθούν, π.χ. ο πίνακας - οι πίνακες, η καρέκλα - οι καρέκλες, το θρανίο - τα θρανία.

Μη αριθμήσιμα είναι τα ουσιαστικά που τα χρησιμοποιούμε μόνο στον ενικό ή στον πληθυντικό αριθμό, π.χ. η ησυχία, τα Χριστούγεννα.

Συγκεντρωτικός πίνακας με τις κατηγορίες του ουσιαστικού

Γένος και αριθμός

Κάθε ουσιαστικό ανήκει σε ένα γένος. Τα γένη στα οποία μπορούν να ανήκουν τα ουσιαστικά είναι τρία: το αρσενικό, το θηλυκό και το ουδέτερο. Τα γένη των ουσιαστικών δεν συνδέονται απαραίτητα με το φυσικό γένος ούτε και με άλλα σημασιολογικά χαρακτηριστικά.

α) Τα ουσιαστικά που δηλώνουν ανθρώπινα όντα συνήθως ανήκουν στο φύλο του προσώπου στο οποίο αναφέρονται, π.χ. άντρας, γυναίκα, αλλά αγόρι, κορίτσι (ουδ.).

β) Τα περισσότερα ουσιαστικά που δηλώνουν ζώα έχουν μόνο μία λέξη για όλα τα γένη, π.χ. το ελάφι, ο βόας. Σε αυτές τις περιπτώσεις το φύλο του ζώου δηλώνεται είτε με την προσθήκη των επιθέτων αρσενικός-ή-ό και θηλυκός-ή-ό αντίστοιχα είτε, συνήθως στον προφορικό λόγο, με καταληκτικό μόρφημα που δηλώνει το γένος του ζώου, π.χ. η αρσενική αλεπού, η ελεφαντίνα.

Τα ουσιαστικά έχουν κανονικά δύο αριθμούς, τον ενικό και τον πληθυντικό. Υπάρχουν όμως ουσιαστικά που εμφανίζονται μόνο στον ενικό ή μόνο στον πληθυντικό αριθμό, χωρίς και αυτό να είναι πάντοτε απόλυτο.

Οι κατηγορίες των ουσιαστικών που συνηθίζονται στον ενικό αριθμό είναι:

α) Ουσιαστικά που δηλώνουν έννοιες οι οποίες δεν είναι δυνατό να αριθμηθούν, π.χ. το χάος, η κούραση.

β) Ουσιαστικά που δηλώνουν έννοιες οι οποίες σχετίζονται με τις επιστήμες και τις τέχνες, π.χ. η Γεωγραφία, η Κοινωνιολογία, η γλυπτική.

γ) Oυσιαστικά που δηλώνουν οντότητες οι οποίες είναι μοναδικές, π.χ. το Βυζάντιο, ο Θανάσης ο Καλογήρου.

δ) Oυσιαστικά που δηλώνουν σύνολα προσώπων ή πραγμάτων (ανήκουν στα περιληπτικά ουσιαστικά), π.χ. η εργατιά, ο όχλος.

ε) Ουσιαστικά που δηλώνουν γιορτές και τοπωνύμια, π.χ. η Ανάληψη, ο Ορχομενός, αλλά τα Χριστούγεννα, τα Τρίκαλα.

Ορισμένα ονόματα που ανήκουν στις παραπάνω κατηγορίες εμφανίζονται στον λόγο και στον πληθυντικό είτε λόγω της σημασίας που θέλει να προσδώσει ο ομιλητής είτε λόγω του ύφους, π.χ. οι Γιάννηδες (όταν γίνεται λόγος για πολλούς με το ίδιο όνομα), Καθαρές Δευτέρες (στη φράση Όλες τις Καθαρές Δευτέρες εργάζομαι).

Οι κατηγορίες των ουσιαστικών που συνηθίζονται στον πληθυντικό αριθμό είναι:

α) Ουσιαστικά που δηλώνουν γλώσσα, π.χ. βουλγαρικά, ισπανικά.

β) Ουσιαστικά που δηλώνουν διπλά αντικείμενα, π.χ. γυαλιά μυωπίας.

γ) Ουσιαστικά που δηλώνουν χρήματα ως αμοιβή για εργασία κ.ά., π.χ. ρέστα, εύρετρα.

δ) Ορισμένα ουσιαστικά που δηλώνουν γιορτές, π.χ. Χριστούγεννα, Φώτα.

ε) Ορισμένα ουσιαστικά που δηλώνουν τοπωνύμια, π.χ. Σέρρες, Γιάννενα.

στ) Tέλος, πολλά κοινά ονόματα, λαϊκής συνήθως προέλευσης, εμφανίζονται μόνο στον πληθυντικό, όπως: βαφτίσια, εγκαίνια, κάλαντα, σωθικά, τρεχάματα, χαιρετίσματα κ.ά.

Κλίσεις

Τα ουσιαστικά ταξινομούνται ως προς τα συστήματα των καταλήξεων που παρουσιάζουν σε τρεις κατηγορίες, τις κλίσεις, οι οποίες συμπίπτουν με τα τρία διαφορετικά γένη. Έτσι, έχουμε την κλίση των αρσενικών, την κλίση των θηλυκών και την κλίση των ουδετέρων.

Ισοσύλλαβα - Ανισοσύλλαβα

Τα ουσιαστικά διακρίνονται σε σχέση με τον αριθμό των συλλαβών σε ισοσύλλαβα και ανισοσύλλαβα. Ισοσύλλαβα είναι όσα έχουν τον ίδιο αριθμό συλλαβών σε όλες τις πτώσεις του ενικού και του πληθυντικού, ενώ ανισοσύλλαβα όσα δεν έχουν τον ίδιο αριθμό συλλαβών σε όλες τις πτώσεις.

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

	Ισοσύλλαβα	Ανισοσύλλαβα
Ενικός	γά-τος γά-του γά-το γά-τε	κα-φές κα-φέ κα-φέ κα-φέ
Πληθυντικός	γά-τοι γά-των γά-τους γά-τοι	κα-φέ-δες κα-φέ-δων κα-φέ-δες κα-φέ-δες
Σύγκριση	Και στους δύο αριθμούς έχει τον ίδιο αριθμό συλλαβών (2)	Στον ενικό έχει δύο συλλαβές ενώ στον πληθυντικό τρεις

Δικατάληκτα - Τρικατάληκτα

Σύμφωνα με ορισμένες αναλύσεις, τα ουσιαστικά κατατάσσονται σε δικατάληκτα, όταν έχουν δύο καταλήξεις στον ενικό και δύο στον πληθυντικό, και σε τρικατάληκτα, όταν έχουν τρεις καταλήξεις σε κάθε αριθμό.

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

	δικατάληκτα	τρικατάληκτα
Ενικός	κα-φές κα-φέ κα-φέ	γά-τος γά-του γά-το
Πληθυντικός	κα-φέ-δες κα-φέ-δων κα-φέ-δες	γά-τοι γά-των γά-τους
Σύγκριση	Και στους δύο αριθμούς έχει δύο καταλήξεις (φές-φέ) (δες-δων)	Και στους δύο αριθμούς έχει τρεις καταλήξεις (τος-του-το) (τοι-των-τους)

Οξύτονα - Παροξύτονα - Προπαροξύτονα

Τα ουσιαστικά διακρίνονται ακόμη σε

οξύτονα, όσα τονίζονται στη λήγουσα (λ), δηλ. στην τελευταία συλλαβή,

παροξύτονα όσα τονίζονται στην παραλήγουσα (πλ), δηλ. στην προτελευταία συλλαβή,

προπαροξύτονα όσα τονίζονται στην προπαραλήγουσα (ππλ) , δηλ. στην προπροτελευταία συλλαβή.

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

κατηγορία	λέξη			ππλ	πλ	λ
οξύτονο	φως					φως
	λαός				λα	ός
	βαρετός			βα	ρε	τός
παροξύτονο	λόγος				λό	γος
	Νικόλας			Νι	κό	λας
	κεραμίδι		κε	ρα	μί	δι
προπαροξύτονο	κάθοδος			κά	θο	δος
προπαροξύτονο	επιφώνημα	ε	πι	φώ	νη	μα

Ορθογραφία του Ουσιαστικού

Για την ορθογραφία του ουσιαστικού μπορείς να δεις εδώ

Ασκήσεις

1η Άσκηση στα κύρια και στα κοινά ουσιαστικά

2η Άσκηση στα κύρια και στα κοινά ουσιαστικά

3η Άσκηση στα κύρια και στα κοινά ουσιαστικά

4η Άσκηση στα κύρια και στα κοινά ουσιαστικά. Πότε το ίδιο ουσιαστικό είναι κύριο και πότε κοινό.

1η Άσκηση στα συγκεκριμένα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

1η Άσκηση στα έμψυχα και άψυχα ουσιαστικά

Άσκηση στα αριθμήσιμα και μη αριθμήσιμα ουσιαστικά

1η άσκηση για τα δικατάληκτα και τρικατάληκτα ουσιαστικά

2η άσκηση για τα δικατάληκτα και τρικατάληκτα ουσιαστικά

1η άσκηση για τα ισοσύλλαβα και ανισοσύλλαβα ουσιαστικά

2η άσκηση για τα ισοσύλλαβα και ανισοσύλλαβα ουσιαστικά

Κλίση ουσιαστικών

Τα κλιτικά παραδείγματα που ακολουθούν συνοδεύονται από έναν κωδικό, π.χ. Ο19. Ο κωδικός αυτός παραπέμπει στην κατηγοριοποίηση των ουσιαστικών στο Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας του Ιδρύματος Τριανταφυλλίδη. Συνολικά υπάρχουν 53 κύριες κατηγορίες με 15 υποκατηγορίες. Κάθε ουσιαστικό στο Λεξικό Τριανταφυλλίδη συνοδεύεται από έναν τέτοιο κωδικό, ώστε να είναι εύκολη η κλίση του. Δείτε για παράδειγμα το ουσιαστικό άνθρωπος.

Κλιτικός πίνακας του Λεξικού Τριανταφυλλίδη

Σύρε τον πίνακα, για να δεις και τις υπόλοιπες στήλες.

	ΕΝΙΚΟΣ				ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ
	Ονομαστική	Γενική	Αιτιατική	Κλητική	Ονομαστική	Γενική	Αιτιατική	Κλητική
Ο1	ψωμάς	ψωμά	ψωμά	ψωμά	ψωμάδες	ψωμάδων	ψωμάδες	ψωμάδες
Ο2	κανόνας	κανόνα	κανόνα	κανόνα	κανόνες	κανόνων	κανόνες	κανόνες
Ο3	ταμίας	ταμία	ταμία	ταμία	ταμίες	ταμιών	ταμίες	ταμίες
Ο3α	μήνας	μηνός	μήνα	μήνα	μήνες	μηνών	μήνες	μήνες
		μήνα
Ο4	κάλφας	κάλφα	κάλφα	κάλφα	καλφάδες	καλφάδων	καλφάδες	καλφάδες
Ο5	φύλακας	φύλακα	φύλακα	φύλακα	φύλακες	φυλάκων	φύλακες	φύλακες
Ο5α	γίγας	γίγα	γίγα	γίγα	γίγαντες	γιγάντων	γίγαντες	γίγαντες
	γίγαντας	γίγαντα	γίγαντα	γίγαντα	γίγαντες	γιγάντων	γίγαντες	γίγαντες
Ο6	τσέλιγκας	τσέλιγκα	τσέλιγκα	τσέλιγκα	τσελιγκάδες	τσελιγκάδων	τσελιγκάδες	τσελιγκάδες
Ο7	νικητής	νικητή	νικητή	νικητή	νικητές	νικητών	νικητές	νικητές
Ο8	γανωματής	γανωματή	γανωματή	γανωματή	γανωματήδες	γανωματήδων	γανωματήδες	γανωματήδες
Ο9	βουτηχτής	βουτηχτή	βουτηχτή	βουτηχτή	βουτηχτές	βουτηχτών	βουτηχτές	βουτηχτές
					βουτηχτάδες	βουτηχτάδων	βουτηχτάδες	βουτηχτάδες
Ο10	ναύτης	ναύτη	ναύτη	ναύτη	ναύτες	ναυτών	ναύτες	ναύτες
Ο11	μανάβης	μανάβη	μανάβη	μανάβη	μανάβηδες	μανάβηδων	μανάβηδες	μανάβηδες
Ο12	φούρναρης	φούρναρη	φούρναρη	φούρναρη	φουρνάρηδες	φουρνάρηδων	φουρνάρηδες	φουρνάρηδες
Ο13	καφές	καφέ	καφέ	καφέ	καφέδες	καφέδων	καφέδες	καφέδες
Ο14	κόντες	κόντε	κόντε	κόντε	κόντηδες	κόντηδων	κόντηδες	κόντηδες
Ο15	παππούς	παππού	παππού	παππού	παππούδες	παππούδων	παππούδες	παππούδες
Ο15α	νους	νου	νου	νου
Ο16	περίπλους	περίπλου	περίπλου	περίπλου	περίπλοι	περίπλων	περίπλους	περίπλοι
Ο17	ουρανός	ουρανού	ουρανό	ουρανέ	ουρανοί	ουρανών	ουρανούς	ουρανοί
Ο18	δρόμος	δρόμου	δρόμο	δρόμε	δρόμοι	δρόμων	δρόμους	δρόμοι
Ο18α	γέρος	γέρου	γέρο	γέρο	γέροι	γέρων	γέρους	γέροι
Ο19	άγγελος	αγγέλου	άγγελο	άγγελε	άγγελοι	αγγέλων	αγγέλους	άγγελοι
Ο20	αντίλαλος	αντίλαλου	αντίλαλο	αντίλαλε	αντίλαλοι	αντίλαλων	αντίλαλους	αντίλαλοι
Ο20α	υπόκοσμος	υποκόσμου	υπόκοσμο	υπόκοσμε	υπόκοσμοι	υποκόσμων	υποκόσμους	υπόκοσμοι
	υπόκοσμου					υπόκοσμων	υπόκοσμους
Ο21	δεκανέας	δεκανέα	δεκανέα	δεκανέα	δεκανείς	δεκανέων	δεκανείς	δεκανείς
Ο22	συγγενής	συγγενή	συγγενή	συγγενή	συγγενείς	συγγενών	συγγενείς	συγγενείς
Ο23	μαμά	μαμάς	μαμά	μαμά	μαμάδες	μαμάδων	μαμάδες	μαμάδες
Ο24	καρδιά	καρδιάς	καρδιά	καρδιά	καρδιές	καρδιών	καρδιές	καρδιές
Ο25	ώρα	ώρας	ώρα	ώρα	ώρες	ωρών	ώρες	ώρες
Ο25α	πείνα	πείνας	πείνα	πείνα	πείνες		πείνες	πείνες
Ο26	μητέρα	μητέρας	μητέρα	μητέρα	μητέρες	μητέρων	μητέρες	μητέρες
Ο27	θάλασσα	θάλασσας	θάλασσα	θάλασσα	θάλασσες	θαλασσών	θάλασσες	θάλασσες
Ο27α	πέστροφα	πέστροφας	πέστροφα	πέστροφα	πέστροφες		πέστροφες	πέστροφες
Ο28	σάλπιγγα	σάλπιγγας	σάλπιγγα	σάλπιγγα	σάλπιγγες	σαλπίγγων	σάλπιγγες	σάλπιγγες
Ο29	ψυχή	ψυχής	ψυχή	ψυχή	ψυχές	ψυχών	ψυχές	ψυχές
Ο29α	υπακοή	υπακοής	υπακοή	υπακοή	υπακοές		υπακοές	υπακοές
Ο30	νίκη	νίκης	νίκη	νίκη	νίκες	νικών	νίκες	νίκες
Ο30α	βιασύνη	βιασύνης	βιασύνη	βιασύνη	βιασύνες		βιασύνες	βιασύνες
Ο31	σκέψη	σκέψης	σκέψη	σκέψη	σκέψεις	σκέψεων	σκέψεις	σκέψεις
		σκέψεως
Ο32	ζάχαρη	ζάχαρης	ζάχαρη	ζάχαρη	ζάχαρες		ζάχαρες	ζάχαρες
Ο32α	κούραση	κούρασης	κούραση	κούραση
Ο33	δύναμη	δύναμης	δύναμη	δύναμη	δυνάμεις	δυνάμεων	δυνάμεις	δυνάμεις
		δυνάμεως
Ο34	οδός	οδού	οδό	(οδό)	οδοί	οδών	οδούς	(οδοί)
Ο35	διχοτόμος	διχοτόμου	διχοτόμο	(διχοτόμο)	διχοτόμοι	διχοτόμων	διχοτόμους	(διχοτόμοι)
Ο36	εγκύκλιος	εγκυκλίου	εγκύκλιο	(εγκύκλιο)	εγκύκλιοι	εγκυκλίων	εγκυκλίους	(εγκύκλιοι)
					εγκύκλιες		εγκύκλιες
Ο37	αλεπού	αλεπούς	αλεπού	αλεπού	αλεπούδες	αλεπούδων	αλεπούδες	αλεπούδες
Ο37α	βάβω	βάβως	βάβω	βάβω	(βάβες)	(βάβων)	(βάβες)	(βάβες)
Ο37β	ηχώ	ηχούς	ηχώ	ηχώ
		ηχώς
Ο38	βουνό	βουνού	βουνό	βουνό	βουνά	βουνών	βουνά	βουνά
Ο39	πεύκο	πεύκου	πεύκο	πεύκο	πεύκα	πεύκων	πεύκα	πεύκα
Ο40	πρόσωπο	προσώπου	πρόσωπο	πρόσωπο	πρόσωπα	προσώπων	πρόσωπα	πρόσωπα
Ο41	σίδερο	σίδερου	σίδερο	σίδερο	σίδερα	σίδερων	σίδερα	σίδερα
Ο42	βούτυρο	βούτυρου	βούτυρο	βούτυρο	βούτυρα	βούτυρων	βούτυρα	βούτυρα
		βουτύρου				βουτύρων
Ο43	παιδί	παιδιού	παιδί	παιδί	παιδιά	παιδιών	παιδιά	παιδιά
Ο44	τραγούδι	τραγουδιού	τραγούδι	τραγούδι	τραγούδια	τραγουδιών	τραγούδια	τραγούδια
Ο44α	αρνάκι		αρνάκι	αρνάκι	αρνάκια		αρνάκια	αρνάκια
Ο45	τσάι	τσαγιού	τσάι	τσάι	τσάγια	τσαγιών	τσάγια	τσάγια
Ο46	μέρος	μέρους	μέρος	μέρος	μέρη	μερών	μέρη	μέρη
Ο46α	μίσος	μίσους	μίσος	μίσος	μίση		μίση	μίση
Ο46β	χάος	χάους	χάος	χάος
Ο47	έδαφος	εδάφους	έδαφος	έδαφος	εδάφη	εδαφών	εδάφη	εδάφη
Ο48	κύμα	κύματος	κύμα	κύμα	κύματα	κυμάτων	κύματα	κύματα
Ο49	όνομα	ονόματος	όνομα	όνομα	ονόματα	ονομάτων	ονόματα	ονόματα
Ο50	γράψιμο	γραψίματος	γράψιμο	γράψιμο	γραψίματα	γραψιμάτων	γραψίματα	γραψίματα
Ο51	κρέας	κρέατος	κρέας	κρέας	κρέατα	κρεάτων	κρέατα	κρέατα
Ο51	φως	φωτός	φως	φως	φώτα	φώτων	φώτα	φώτα
Ο52	ον	όντος	ον	ον	όντα	όντων	όντα	όντα
Ο53	μέλλον	μέλλοντος	μέλλον	μέλλον	μέλλοντα	μελλόντων	μέλλοντα	μέλλοντα

Α. Κλίση αρσενικών

Ουσιαστικά σε -ας (ισοσύλλαβα)

Τα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας είναι παροξύτονα (αγώνας, μήνας) και προπαροξύτονα (κήρυκας).

Τα παροξύτονα (αγώνας, μήνας) διακρίνονται σε δύο υποκατηγορίες:

α) Σε όσα στη γενική πληθυντικού τονίζονται στην παραλήγουσα. Στην υποκατηγορία αυτή ανήκουν όλα τα ουσιαστικά που έχουν κατάληξη -ας, εκτός από τα δισύλλαβα, π.χ. αγώνας, αιώνας πατέρας κ.ά.
β) σε όσα στη γενική πληθυντικού τονίζονται στη λήγουσα. Στην υποκατηγορία αυτή ανήκουν όλα τα δισύλλαβα σε -ας, π.χ. μήνας και όσα λήγουν σε –ίας και -ίστας, π.χ. λοχίας, γραφίστας κ.ά.

Σύμφωνα με το αγώνας (Ο2) κλίνονται τα: πατέρας, αιώνας, κανόνας, χαρακτήρας, χειμώνας κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύμφωνα με το ταμίας (Ο3) - μήνας (Ο3α) κλίνονται τα: λοχίας, επαγγελματίας κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύμφωνα με το κήρυκας (Ο5) κλίνονται τα: άξονας, γείτονας, λέκτορας, πρόσφυγας, ρήτορας, φύλακας κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

		παροξύτονο Ο2	παροξύτονο Ο3	παροξύτονο Ο3α	προπαροξύτονο Ο5
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	ο του τον	αγώνας αγώνα αγώνα αγώνα	ταμίας ταμία ταμία ταμία	μήνας μήνα μήνα μήνα	κήρυκας κήρυκα κήρυκα κήρυκα
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τους	αγώνες αγώνων αγώνες αγώνες	ταμίες ταμιών ταμίες ταμίες	μήνες μηνών μήνες μήνες	κήρυκες κηρύκων κήρυκες κήρυκες

Μορφολογική ποικιλία

Ορισμένα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας σχηματίζουν τη γενική του ενικού και με κατάληξη -ος, π.χ. πρίγκιπος, μηνός, κηδεμόνος, μάρτυρος σε φράσεις όπως: Μένει στην (οδό) Πρίγκιπος Νικολάου. Το συμβάν έγινε παρουσία μάρτυρος. Η κατάληξη αυτή προέρχεται από τα αρχαία ελληνικά και την καθαρεύουσα. Σήμερα χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις τυπικού ή χιουμοριστικού ύφους.

Πολύ λίγα προπαροξύτονα ουσιαστικά σχηματίζουν την ονομαστική πληθυντικού σε οι και την αιτιατική πληθυντικού σε ους με παράλληλη μετακίνηση του τόνου στην παραλήγουσα, π.χ. οι γειτόνοι, τους γειτόνους, οι μαστόροι, τους μαστόρους, σε φράσεις όπως: Έχω πέντε έξι καλούς γειτόνους και πορεύομαι στη ζωή.

Ουσιαστικά σε -ας (ανισοσύλλαβα)

Τα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας είναι οξύτονα (ψαράς) παροξύτονα (ρήγας, κάλφας) και προπαροξύτονα (τσέλγικας, μέρμηγκας).

Σε όλες τις πτώσεις του πληθυντικού τονίζονται στην παραλήγουσα.

Σύμφωνα με το ψαράς (Ο1) κλίνονται τα: αμαξάς, βοριάς, καστανάς, Πειραιάς κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύμφωνα με το ρήγας / τυχεράκιας (Ο4) κλίνονται τα: μπάρμπας, / μπαγάσας, εξυπνάκιας, τυχεράκιας, κορτάκιας, τσαντάκιας κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύμφωνα με το τσέλιγκας (Ο6) κλίνονται τα: δερβέναγας, δέσποτας, καλογερόπαπας, πρωτόπαπας, πρωτοτσέλιγκας, τραγόπαπας, φραγκόπαπας

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

		οξύτονο Ο1	παροξύτονο 04	παροξύτονο 04	προπαροξύτονο 06
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	ο του τον	ψαράς ψαρά ψαρά ψαρά	ρήγας ρήγα ρήγα ρήγα	τυχεράκιας τυχεράκια τυχεράκια τυχεράκια	τσέλιγκας τσέλιγκα τσέλιγκα τσέλιγκα
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τους	ψαράδες ψαράδων ψαράδες ψαράδες	ρηγάδες ρηγάδων ρηγάδες ρηγάδες	τυχεράκηδες τυχεράκηδων τυχεράκηδες τυχεράκηδες	τσελιγκάδες τσελιγκάδων τσελιγκάδες τσελιγκάδες

Ουσιαστικά σε -ης (ισοσύλλαβα)

Τα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας είναι οξύτονα (μαθητής, καθηγητής) και παροξύτονα (επιβάτης).

Όλα τονίζονται στη γενική πληθυντικού στη λήγουσα, (μαθητών, επιβατών)

Ορισμένα ουσιαστικά σε -ης που δηλώνουν επάγγελμα σχηματίζουν, σε ύφος κατά κανόνα οικείο, και θηλυκό ουσιαστικό σε -ισσα και σε -ίνα, π.χ. η γυμνασιάρχης και η γυμνασιάρχισσα, η βουλευτής και η βουλευτίνα.

Σύμφωνα με το μαθητής (Ο7) κλίνονται τα: αγοραστής, βουλευτής, διευθυντής, ελεγκτής, καταναλωτής, σπουδαστής κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύμφωνα με το επιβάτης (Ο10) κλίνονται τα: αγρότης, δύτης, ικέτης, ναύτης, στρατιώτης, ταξιδιώτης, βιβλιοπώλης κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

		οξύτονο Ο7	παροξύτονο Ο10
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	ο του τον	μαθητής μαθητή μαθητή μαθητή	επιβάτης επιβάτη επιβάτη επιβάτη
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τους	μαθητές μαθητών μαθητές μαθητές	επιβάτες επιβατών επιβάτες επιβάτες

Μορφολογική ποικιλία

Ορισμένα οξύτονα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας που δηλώνουν κατά κανόνα επαγγέλματα και δημόσια λειτουργήματα παρουσιάζουν στην κλητική του ενικού αριθμού, συνήθως μετά το κύριε και σπανιότερα χωρίς αυτό, την κατάληξη -ά, π.χ. κύριε δικαστά, κύριε διευθυντά (αντί κύριε δικαστή, κύριε διευθυντή, που χρησιμοποιούνται τις περισσότερες φορές σε πολύ οικείο ή και σε περιπαικτικό ύφος). Στον καθημερινό λόγο και κατά κανόνα σε χιουμοριστικό ή ειρωνικό ύφος ο τύπος αυτός επεκτείνεται και σε λέξεις που δηλώνουν απλώς ιδιότητες, π.χ. κύριε σπουδαστά, κύριε στρατιώτα.

Ορισμένα παροξύτονα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας, σε ύφος κατά κανόνα οικείο ή χιουμοριστικό, παρουσιάζουν σε όλες τις πτώσεις του πληθυντικού μία συλλαβή παραπάνω με κατάληξη -άδες ή και -ηδες, π.χ. δεσπότες, δεσπότηδες και δεσποτάδες, ράφτες, ράφτηδες και ραφτάδες.

Ουσιαστικά σε -ης (ανισοσύλλαβα)

Τα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας είναι οξύτονα (καφετζής), παροξύτονα (μανάβης) και προπαροξύτονα (φούρναρης). Τα παροξύτονα και προπαροξύτονα σε όλες τις πτώσεις του πληθυντικού τονίζονται στην προπαραλήγουσα, ενώ τα οξύτονα στην παραλήγουσα.

Σύμφωνα με το καφετζής (Ο8) κλίνονται τα: ατζαμής, βιολιτζής, γεμιτζής, μπετατζής, παλιατζής, παπουτσής, ταξιτζής, χατζής κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύμφωνα με το βαρκάρης / νοικοκύρης (Ο11) κλίνονται τα: μανάβης, ναζιάρης, ταβερνιάρης, φακίρης κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύμφωνα με το φούρναρης (Ο12) κλίνονται τα: μάστορης, κοτζάμπασης κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

		οξύτονο Ο8	παροξύτονο Ο11	παροξύτονο Ο11	προπαροξύτονο Ο12
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	ο του τον	καφετζής καφετζή καφετζή καφετζή	βαρκάρης βαρκάρη βαρκάρη βαρκάρη	νοικοκύρης νοικοκύρη νοικοκύρη νοικοκύρη	φούρναρης φούρναρη φούρναρη φούρναρη
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τους	καφετζήδες καφετζήδων καφετζήδες καφετζήδες	βαρκάρηδες βαρκάρηδων βαρκάρηδες βαρκάρηδες	νοικοκύρηδες - νοικοκυραίοι νοικοκύρηδων - νοικοκυραίων νοικοκύρηδες - νοικοκυραίοι νοικοκύρηδες - νοικοκυραίοι	φουρνάρηδες - φουρναραίοι φουρνάρηδων - φουρναραίων φουρνάρηδες - φουρναραίοι φουρνάρηδες - φουρναραίοι

Μορφολογική ποικιλία

Ορισμένα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας παρουσιάζουν στον πληθυντικό και έναν τύπο πιο λαϊκό σε -αίοι, -αίων, -αίους, -αίοι, π.χ. νοικοκύρης – νοικοκυραίοι, Αρμένης– Αρμεναίοι. Οι τύποι αυτοί χρησιμοποιούνται συχνά και στη λογοτεχνία.

Ουσιαστικά σε -ης (με διπλό πληθυντικό)

Τα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας είναι οξύτονα (δουλευτής Ο9) και παροξύτονα (αφέντης Ο10).

Η γενική πληθυντικού σε -ων δεν είναι εύχρηστη για πολλά ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας.

Ο πληθυντικός σε -άδες χρησιμοποιείται σε οικείο και λαϊκό ύφος.

Σύμφωνα με το δουλευτής κλίνονται τα: βουτυχτής, διαγουμιστής, πραματευτής, ραβδιστής

Σύμφωνα με το αφέντης κλίνονται τα: αγρότης, εκδότης, καταθέτης, ξενύχτης κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

		οξύτονο Ο9	παροξύτονο Ο10
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	ο του τον	δουλευτής δουλευτή δουλευτή δουλευτή	αφέντης αφέντη αφέντη αφέντη
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τους	δουλευτές δουλευτάδων δουλευτές δουλευτές	αφέντες αφεντάδων αφέντες αφέντες
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τους	δουλευτάδες δουλευτάδων δουλευτάδες δουλευτάδες	αφεντάδες αφεντάδων αφεντάδες αφεντάδες

Ουσιαστικά σε -ος (ισοσύλλαβα)

Τα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας είναι οξύτονα (βαθμός), παροξύτονα (δρόμος) και προπαροξύτονα (ανήφορος).

Τα οξύτονα και παροξύτονα τονίζονται σε όλες τις πτώσεις στην ίδια συλλαβή.

Από τα προπαροξύτονα σε άλλα παραμένει ο τόνος στην ίδια θέση, π.χ. ο ανήφορος, του ανήφορου,

ενώ σε άλλα μετακινείται στην παραλήγουσα στη γενική ενικού και στη γενική και αιτιατική πληθυντικού, π.χ. ο άνεμος, του ανέμου, των ανέμων, τους ανέμους.

Σύμφωνα με το βαθμός (Ο17) κλίνονται τα: γιατρός, θεός, λαός, σεισμός κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύμφωνα με το δρόμος (Ο18) κλίνονται τα: γάμος, ήλιος, νόμος, τόπος, χώρος κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύμφωνα με το γέρος (Ο18α) κλίνονται τα: βλάχος, διάκος, ζήλος, καβαλιέρος, μαέστρος, μπουλούκος

Σύμφωνα με το άνεμος (Ο19) κλίνονται τα: βιομήχανος, επίδεσμος, κάτοικος, όροφος, υπόνομος κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύμφωνα με το ανήφορος (Ο20) κλίνονται τα: άνεμος, δήμαρχος, αντίλαλος, κατήφορος, χωματόδρομος κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύμφωνα με το υπόκοσμος (Ο20α) κλίνονται τα: αγριάνθρωπος, εγκέφαλος, κτηνίατρος, πύραυλος κ.ά.

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

		οξύτονο Ο17	παροξύτονο Ο18	παροξύτονο Ο18α	προπαροξύτονο Ο19	προπαροξύτονο Ο20	προπαροξύτονο Ο20α
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	ο του τον	βαθμός βαθμού βαθμό βαθμέ	δρόμος δρόμου δρόμο δρόμε	γέρος γέρου γέρο γέρο	άνεμος ανέμου άνεμο άνεμε	ανήφορος ανήφορου ανήφορο ανήφορε	υπόκοσμος υποκόσμου - υπόκοσμου υπόκοσμο υπόκοσμε
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τους	βαθμοί βαθμών βαθμούς βαθμοί	δρόμοι δρόμων δρόμους δρόμοι	γέροι γέρων γέρους γέροι	άνεμοι ανέμων ανέμους άνεμοι	ανήφοροι ανήφορων ανήφορους ανήφοροι	υπόκοσμοι υποκόσμων - υπόκοσμων υποκόσμους - υπόκοσμους υπόκοσμοι

Μορφολογική ποικιλία

Ορισμένα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας σχηματίζουν την κλητική του ενικού με κατάληξη -ο αντί -ε,

π.χ. Γιώργο, Πέτρο.

Στα ουσιαστικά αυτά ανήκουν:

α) τα παροξύτονα βαφτιστικά ονόματα και επώνυμα, καθώς και κοινά ουσιαστικά,

π.χ. Μάρκο, Χρήστο, Παύλο (αλλά και Παύλε σε οικείο ύφος), Πετράκο, Σαραντάκο, Βενιζέλο, γέρο, διάκο (αλλά και διάκε), καπετάνιο (αλλά και καπετάνιε), λούστρο (αλλά και λούστρε)

β) τα υποκοριστικά σε -άκος, π.χ. φιλαράκο

γ) μερικά οξύτονα χαϊδευτικά, π.χ. Μανολιό, Δημητρό.

Η γενική πληθυντικού του ουσιαστικού χρόνος, όταν χρησιμοποιείται για να δηλώσει ορισμένη ηλικία, παρουσιάζει συνήθως τον τύπο χρονών και, σε λαϊκότερο ύφος, χρονώ,

π.χ. Πόσω(ν) χρονών είναι; Είναι 15 χρονώ.

Τα προπαροξύτονα ουσιαστικά σε -ος παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία στον τονισμό ορισμένων πτώσεων και των δύο αριθμών. Πιο συγκεκριμένα:

α) Στη γενική ενικού διατηρούν τον τόνο στην προπαραλήγουσα οι πολυσύλλαβες λέξεις, οι λαϊκές λέξεις, πολλά από τα βαφτιστικά ονόματα και τα επώνυμα, όταν χρησιμοποιούνται σε οικείο και ουδέτερο ύφος,

π.χ. του αντίκτυπου, του γάιδαρου, του Χρυσόστομου, του Παπαδόπουλου. Τα ίδια ουσιαστικά, όταν χρησιμοποιούνται σε τυπικό ύφος, μετακινούν τον τόνο στην παραλήγουσα,

π.χ. του αντικτύπου, του Θεοδώρου, του Παπαδοπούλου.

β) Στην ονομαστική και κλητική πληθυντικού ορισμένα ουσιαστικά, σε λαϊκό ύφος, μετακινούν τον τόνο στην παραλήγουσα,

π.χ. Οι δασκάλοι, οι πολέμοι

γ) Στη γενική και αιτιατική πληθυντικού η μετακίνηση του τόνου γίνεται, ανάλογα με το ύφος μέσα στο οποίο εντάσσεται το ουσιαστικό, στην προπαραλήγουσα σε οικείο ύφος, ενώ στην παραλήγουσα σε τυπικό ύφος,

π.χ. Ο πρωθυπουργός κάλεσε όλους τους δημάρχους της Μακεδονίας,

αλλά

Ποιος λογαριάζει πια τους δήμαρχους;

Ουσιαστικά σε -ούς (ισοσύλλαβα)

Τα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας είναι όλα παροξύτονα.

Σύμφωνα με το περίπλους κλίνονται τα σύνθετα με το πλους, π.χ. ανάπλους, κατάπλους, διάπλους κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

		παροξύτονο Ο16
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	ο του τον	περίπλους περίπλου περίπλου περίπλου
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τους	περίπλοι περίπλων περίπλους περίπλους

Ουσιαστικά σε -εύς και -ούς (ανισοσύλλαβα)

Τα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας είναι όλα οξύτονα.

Σύμφωνα με το καφές (Ο13) κλίνονται τα: καναπές, πουρές, λεκές, πανσές κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύμφωνα με το κόντες (Ο14) κλίνονται τα: λεβάντες, πουνέντες, κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύμφωνα με το παππούς (Ο15) κλίνονται τα: Ιησούς, νους, ρους (μόνο στον ενικό). Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

		οξύτονο Ο13	παροξύτονο Ο14	παροξύτονο Ο15
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	ο του τον	καφές καφέ καφέ καφέ	κόντες κόντε κόντε κόντε	παππούς παππού παππού παππού
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τους	καφέδες καφέδων καφέδες καφέδες	κόντηδες κόντηδων κόντηδες κόντηδες	παππούδες παππούδων παππούδες παππούδες

Ουσιαστικά σε -έας (ανισοσύλλαβα)

Τα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας είναι όλα παροξύτονα.

Σύμφωνα με το κουρέας (Ο21) κλίνονται τα: αμφορέας, βαφέας, διανομέας, τομέας κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

		οξύτονο Ο21
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	ο του τον	κουρέας κουρέα κουρέα κουρέα
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τους	κουρείς κουρέων κουρείς κουρείς

Ανώμαλα ουσιαστικά

Αρσενικά ουσιαστικά τα οποία δεν ακολουθούν κανένα πρότυπο από τα παραπάνω στην κλίση είναι τα ουσιαστικά μυς, πρέσβης και πρύτανης.

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

		μυς	πρέσβης	πρύτανης
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	ο του τον	μυς μυός μυ μυ	πρέσβης πρέσβη πρέσβη πρέσβη	πρύτανης πρύτανη πρύτανη πρύτανη
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τους	μυς - μύες μυών μυς - μύες μυς - μύες	πρέσβεις πρέσβεων πρέσβεις πρέσβεις	πρυτάνεις πρυτάνεων πρυτάνεις πρυτάνεις

Β' Κλίση των θηλυκών

Ουσιαστικά σε -α (ισοσύλλαβα)

Τα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας είναι οξύτονα (σπηλιά), παροξύτονα (εικόνα) και προπαροξύτονα (αίθουσα).

Διακρίνονται σε δύο υποκατηγορίες: σε όσα στη γενική πληθυντικού τονίζονται στην παραλήγουσα και σε όσα τονίζονται στη λήγουσα.

Στην πρώτη υποκατηγορία, δηλαδή τονίζονται στην παραλήγουσα ανήκουν όσα λήγουν σε -ίδα, -άδα, -τητα και -όνα, π.χ. ιδιότητα – ιδιοτήτων. Εξαιρούνται τα βελόνα και κολόνα, κοτρόνα, πατρόνα, πολυθρόνα, σφεντόνα, ε(α)γγόνα.

Στη δεύτερη υποκατηγορία, δηλαδή τονίζονται στη λήγουσα ανήκουν πολλά ουσιαστικά και αρκετά των οποίων ο τύπος της γενικής πληθυντικού δεν είναι εύχρηστος, όπως: δίψα, δίαιτα, δουλειά, ομορφιά, όπερα, ορφάνια, ράτσα, ρόκα, σαπίλα, σκοτούρα κ.ά.

Σύμφωνα με το σπηλιά (Ο24) κλίνονται τα: δουλειά, ομορφιά κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύμφωνα με το ώρα (Ο25) κλίνονται τα: αβαρία, επαρχία, κοινωνία, ομιλία κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύμφωνα με το πείνα (Ο25α) κλίνονται τα: αηδόνα, καριέρα, μάσκα, παστίλια κ.ά.

Σύμφωνα με το εικόνα (Ο26)κλίνονται τα: ακτίνα, γοργόνα, μητέρα κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύμφωνα με το αίθουσα (Ο27) κλίνονται τα: αλήθεια, μαθήτρια κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύμφωνα με το πέστροφα (Ο27α) κλίνονται τα: αγριόκοτα, αλογόμυγα, καρυδόψιχα, σέσουλα κ.ά.

Σύμφωνα με το ιδιότητα (Ο28) κλίνονται τα: αγνότητα, βαρύτητα, καθαρότητα, ορατότητα, υπευθυνότητα κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

		οξύτονο 024	παροξύτονο 025	παροξύτονο 025α	παροξύτονο 026	προπαροξύτονο 027	προπαροξύτονο 027α	προπαροξύτονο 028
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	η της τη(ν)	σπηλιά σπηλιάς σπηλιά σπηλιά	ώρα ώρας ώρα ώρα	πείνα πείνας πείνα πείνα	εικόνα εικόνας εικόνα εικόνα	αίθουσα αίθουσας αίθουσα αίθουσα	πέστροφα πέστροφας πέστροφα πέστροφα	ιδιότητα ιδιότητας ιδιότητα ιδιότητα
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τις	σπηλιές σπηλιών σπηλιές σπηλιές	ώρες ωρών ώρες ώρες	πείνες - πείνες πείνες	εικόνες εικόνων εικόνες εικόνες	αίθουσες αιθουσών αίθουσες αίθουσες	πέστροφες - πέστροφες πέστροφες	ιδιότητες ιδιοτήτων ιδιότητες ιδιότητες

Μορφολογική ποικιλία

Ορισμένα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας σε στερεότυπες εκφράσεις λόγιας προέλευσης παρουσιάζουν τον τύπο της γενικής ενικού σε -ος, όπως: Η εθνική Ελλάδος. Έλκεται λόγω βαρύτητος. Όνομα μητρός. Πολύ λίγα από τα ουσιαστικά αυτά σε παρόμοιο περιβάλλον σχηματίζουν την ονομαστική του ενικού σύμφωνα με την αρχαία κλίση, π.χ. Ελλάς, βαρύτης.

Ορισμένα από τα παροξύτονα και προπαροξύτονα ουσιαστικά που στη γενική πληθυντικού κατεβάζουν τον τόνο στη λήγουσα παρουσιάζουν σε στερεότυπες εκφράσεις λόγιας προέλευσης έναν τύπο γενικής ενικού σε -ης με παράλληλη μετακίνηση του τόνου στην παραλήγουσα, π.χ. αμάξης, τραπέζης, σε φράσεις όπως: Άκουσε τα εξ αμάξης. Εργάζεται ως υπάλληλος τραπέζης. Σταθμός Λαρίσης.

Όσα προπαροξύτονα ουσιαστικά της ίδιας υποκατηγορίας έχουν θέμα που λήγει σε φωνήεν ή -ρ παρουσιάζουν σε ανάλογες εκφράσεις τύπο της γενικής ενικού με τόνο στην παραλήγουσα, π.χ. επικρατείας, Ευβοίας, οικογενείας, π.χ. Συμβούλιο Επικρατείας. Πρακτορείο Ευβοίας.

Τα τοπωνύμια Αθήνα, Θήβα και Πάτρα σε τυπικό ύφος και σε στερεότυπες εκφράσεις σχηματίζουν στη γενική πληθυντικού τους τύπους Αθηνών, Θηβών και Πατρών, π.χ. Ο αυτοκινητόδρομος Αθηνών- Πατρών είναι πολυσύχναστος.

Ουσιαστικά σε -ά και -ού (ανισοσύλλαβα)

Τα ουσιαστικά αυτών των κατηγοριών είναι μόνο οξύτονα. Τονίζονται στην ίδια συλλαβή σε όλες τις πτώσεις και των δύο αριθμών.

Σύμφωνα με το μαμά (Ο23) κλίνονται τα: γιαγιά, κυρά, νταντά κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

		οξύτονο σε -ά 023
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	η της τη(ν)	μαμά μαμάς μαμά μαμά
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τις	μαμάδες μαμάδων μαμάδες μαμάδες

Ουσιαστικά σε -η, πληθυντικός σε -ες (ισοσύλλαβα)

Τα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας είναι οξύτονα (γραμμή), παροξύτονα (γνώμη) και προπαροξύτονα (κάμαρη). Όλα στη γενική πληθυντικού τονίζονται στη λήγουσα.

Ορισμένα παροξύτονα και προπαροξύτονα ουσιαστικά δεν σχηματίζουν γενική πληθυντικού, π.χ. ζέστη, χάρη, ζάχαρη (πληθ. = ζάχαρες, όταν πρόκειται για ζάχαρη σε κύβους).

Αρκετά ουσιαστικά της κατηγορίας αυτής, όπως αδελφή/αδερφή, (ε)ξαδέλφη/(ε)ξαδέρφη, νύφη, Κυριακή, σχηματίζουν στον λογοτεχνικό λόγο και σε οικείο ύφος τη γενική πληθυντικού με κατάληξη σε -ών και -άδων, π.χ. αδελφών και αδελφάδων.

Σύμφωνα με το γραμμή (Ο29) κλίνονται τα: αλλαγή, εκλογή, φωνή, ψυχή κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύμφωνα με το υπακοή (Ο29α) κλίνονται τα: βοή, χλαλοή

Σύμφωνα με το γνώμη (Ο30) κλίνονται τα: αγάπη, άκρη, βλάβη, βρύση, δάφνη, δίκη, νίκη, τέχνη, φήμη κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύμφωνα με το χάρη (Ο30α) κλίνονται τα: βρύση, ζέστη, κόρη, λάσπη, μέθη, μέση, στάνη, στρώση, τόλμη κ.ά.

Σύμφωνα με το κάμαρη (Ο32) κλίνονται τα: Άρτεμη, ζάχαρη (στη γεν. ενικού ζάχαρης και ζαχάρεως), κάππαρη, σίκαλη κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύμφωνα με το κούραση (Ο32α) κλίνονται τα: δούλεψη, εγκατάλειψη, ζήτηση, συνέχιση κ.ά.

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

		οξύτονο 029	οξύτονο 029α	παροξύτονο 030	παροξύτονο 030α	προπαροξύτονο 032	προπαροξύτονο 032α
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	η της τη(ν)	γραμμή γραμμής γραμμή γραμμή	υπακοή υπακοής υπακοή υπακοή	γνώμη γνώμης γνώμη γνώμη	χάρη χάρης χάρη χάρη	κάμαρη κάμαρης κάμαρη κάμαρη	κούραση κούρασης κούραση κούραση
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τις	γραμμές γραμμών γραμμές γραμμές	υπακοές - υπακοές υπακοές	γνώμες γνωμών γνώμες γνώμες	χάρες χάρες χάρες	κάμαρες (καμαρών) κάμαρες κάμαρες	- - - -

Ουσιαστικά σε -η, πληθυντικός σε -εις (ανισοσύλλαβα)

Τα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας είναι παροξύτονα (γνώση) και προπαροξύτονα (αίτηση). Τα παροξύτονα τονίζονται σε όλες τις πτώσεις στην ίδια συλλαβή, ενώ στα προπαροξύτονα κατεβαίνει ο τόνος σε όλες τις πτώσεις του πληθυντικού αριθμού κατά μία συλλαβή.

Σύμφωνα με το γνώση (Ο31) κλίνονται τα: δύση, κλήση, κλίση, λύση, νύξη, σκέψη, τάξη, τάση, φύση, ψύξη κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύμφωνα με το αίτηση (Ο33) κλίνονται τα: ακρόπολη, ανάγνωση, άνοιξη, βάφτιση, δήλωση, θέληση, κλείδωση, μήνυση, Νεάπολη, υπόθεση, ύφεση κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

		παροξύτονο 031	προπαροξύτονο 033
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	η της τη(ν)	γνώση γνώσης - γνώσεως γνώση γνώση	αίτηση αίτησης - αιτήσεως αίτηση αίτηση
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τις	γνώσεις γνώσεων γνώσεις γνώσεις	αιτήσεις αιτήσεων αιτήσεις αιτήσεις

Μορφολογική ποικιλία

Σχεδόν όλα τα ουσιαστικά της κατηγορίας αυτής, συνήθως σε τυπικό ύφος ή και σε στερεότυπες εκφράσεις λόγιας προέλευσης, σχηματίζουν στη γενική ενικού και τύπο με κατάληξη σε -εως. Στην περίπτωση των προπαροξύτονων κατεβάζουν και τον τόνο κατά μία συλλαβή, π.χ. Το οικόπεδό του εντάχθηκε στο σχέδιο πόλεως. Εκπαίδευση εξ αποστάσεως.

Ουσιαστικά σε -ος (ισοσύλλαβα)

Τα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας είναι οξύτονα (οδός), παροξύτονα (ψήφος) και προπαροξύτονα (μέθοδος).

Τα οξύτονα και τα παροξύτονα τονίζονται σε όλες τις πτώσεις στην ίδια συλλαβή, ενώ στα προπαροξύτονα μετακινείται ο τόνος στη γενική ενικού και πληθυντικού, καθώς και στην αιτιατική του πληθυντικού, στην παραλήγουσα.

Κλίνονται όπως και τα αρσενικά ουσιαστικά σε -ος.

Η κλητική των ουσιαστικών αυτής της κατηγορίας χρησιμοποιείται πάρα πολύ σπάνια. Παρουσιάζει στον ενικό αριθμό κατάληξη σε -ε και σε -ο, π.χ. κιβωτό, Κύπρο, αλλά και πάροδε, λεωφόρε.

Η ονομαστική και η αιτιατική πληθυντικού παρουσιάζουν κι έναν τύπο με κατάληξη -ες, π.χ. οι μέθοδες, τις μέθοδες.

Σύμφωνα με το οδός (Ο34) κλίνονται τα: ατραπός, οδός, στενωπός κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύμφωνα με το ψήφος (Ο35) κλίνονται τα: άμμος, λεωφόρος κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύμφωνα με το μέθοδος (Ο36) κλίνονται τα: άνοδος, διάλεκτος, Κόρινθος, παράγραφος, πρόοδος, σύνοδος κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

		οξύτονο 034	παροξύτονο 035	παροξύτονο 035	προπαροξύτονο 036	προπαροξύτονο 036
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	η της τη(ν)	οδός οδού οδό οδό	ψήφος ψήφου ψήφο ψήφο	λεωφόρος λεωφόρου λεωφόρο λεωφόρο - λεωφόρε	μέθοδος μεθόδου μέθοδο μέθοδο	πάροδος παρόδου πάροδο πάροδο - πάροδε
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τις	οδοί οδών οδούς οδοί	ψήφοι ψήφων ψήφους ψήφοι	λεωφόροι λεωφόρων λεωφόρους λεωφόροι	μέθοδοι (μέθοδες) μεθόδων μεθόδους μέθοδοι (μέθοδες)	πάροδοι παρόδων παρόδους πάροδοι

Ουσιαστικά σε -ού (ανισοσύλλαβα)

Σύμφωνα με το αλεπού (Ο37) κλίνονται τα: πολυλογού, γλωσσού, μαϊμού κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

		οξύτονο σε ού 037
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	η της την	αλεπού αλεπούς αλεπού αλεπού
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	οι των τις	αλεπούδες αλεπούδων αλεπούδες αλεπούδες

Ουσιαστικά σε -ω (ισοσύλλαβα)

Τα ουσιαστικά της κατηγορίας αυτής έχουν μόνο ενικό αριθμό και είναι οξύτονα και παροξύτονα. Τονίζονται στην ίδια συλλαβή σε όλες τις πτώσεις.

Σύμφωνα με το βάβω (Ο37α) κλίνονται τα: μπάμπω, τρελοκαμπέρω, χαρχάλω

Σύμφωνα με το πειθώ (Ο37β) κλίνονται τα: ηχώ, Καλυψώ, Λητώ, φειδώ κ.ά.

Σύμφωνα με το Μάρω (Ο37α) κλίνονται τα: Διαμάντω, Φρόσω κ.ά.

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

		οξύτονο 037α	οξύτονο 037β	οξύτονο 037β	παροξύτονο 037α
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	η της την	βάβω βάβως βάβω βάβω	πειθώ πειθώς - πειθούς (αρχ.) πειθώ πειθώ	Λητώ Λητώς - Λητούς Λητώ Λητώ	Μάρω Μάρως Μάρω Μάρω

Παρατήρηση

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται, για λόγους κύριως ψευτοπροβολής, η τάση να χρησιμοποιείται στη γενική του ενικού η αρχαιοελληνική κατάληξη -ους και για ουσιαστικά που δεν είναι της αρχαίας, π.χ. η Γωγώ της Γωγούς. Γενικώς η κατάληξη -ους δεν ανήκει στο κλιτικό σύστημα της δημοτικής, γι' αυτό και μεγάλοι φιλόλογοι όπως, ο Κακριδής, ο Τσομπανάκης, ο Χρηστίδης δεν τη χρησιμοποιούσαν!

Γ' Κλίση Ουδετέρων

Ουσιαστικά σε -ο (ισοσύλλαβα)

Τα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας είναι οξύτονα (φυτό, Ο38), παροξύτονα (δέντρο, Ο39) και προπαροξύτονα (σίδερο Ο40).

Τα προπαροξύτονα διακρίνονται σε δύο υποκατηγορίες:

α) σε όσα ο τόνος τους παραμένει στην ίδια συλλαβή σε όλες τις πτώσεις και των δύο αριθμών (σίδερο Ο40) και

β) σε όσα κατεβάζουν τον τόνο κατά μία συλλαβή στη γενική ενικού και πληθυντικού (άτομο Ο41).

Υπάρχουν, βέβαια, και προπαροξύτονα που έχουν δύο τύπους στη γενική ενικού και πληθυντικό, στον ένα ο τόνος παραμένει στην ίδια συλλαβή και στον άλλο κατεβαίνει στην παραλήγουσα (βούτυρο 042)

Σύμφωνα με το φυτό (Ο38) κλίνονται τα: Μεξικό, νερό, παγωτό, χωριό κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύμφωνα με το δέντρο (Ο39) κλίνονται τα: βιβλίο, θρανίο, σύννεφο, Τορίνο κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύμφωνα με το δωμάτιο (Ο40) κλίνονται τα: αυτοκίνητο, άτομο, έπιπλο, κείμενο κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύμφωνα με το σίδερο (Ο41) κλίνονται τα: αγριοβότανο, γλυκόλογο, κάρβουνο, νεροπότηρο, σκυλάδικο κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύμφωνα με το βούτυρο (Ο42) κλίνονται τα: άδικο, ακόντιο, εξώφυλλο, πρόβατο, φροντιστήριο κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

		οξύτονο Ο38	παροξύτονο Ο39	προπαροξύτονο Ο41	προπαροξύτονο Ο40	προπαροξύτονο Ο42
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	το του το	φυτό φυτού φυτό φυτό	δέντρο δέντρου δέντρο δέντρο	σίδερο σίδερου σίδερο σίδερο	άτομο ατόμου άτομο άτομο	βούτυρο βούτυρου - βουτύρου βούτυρο βούτυρο
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	τα των τα	φυτά φυτών φυτά φυτά	δέντρα δέντρων δέντρα δέντρα	σίδερα σίδερων σίδερα σίδερα	άτομα ατόμων άτομα άτομα	βούτυρα βούτυρων - βουτύρων βούτυρα βούτυρα

Μορφολογική ποικιλία

Ορισμένα προπαροξύτονα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας παρουσιάζουν δύο τύπους στη γενική ενικού και πληθυντικού: έναν με τόνο στην παραλήγουσα, που χρησιμοποιείται σε τυπικό ύφος, και έναν με τόνο στην προπαραλήγουσα, που χρησιμοποιείται σε ουδέτερο και οικείο ύφος, π.χ. αμύγδαλου και αμυγδάλου, αμύγδαλων και αμυγδάλων, σε φράσεις όπως Σοκολάτα αμυγδάλου, αλλά Οι φλοιοί των αμύγδαλων είναι μαλακοί. Καραμέλες βουτύρου, αλλά Η παραγωγή βούτυρου είναι φέτος πολύ μεγάλη.

Mερικά από τα πιο συνηθισμένα στον λόγο ουσιαστικά που παρουσιάζουν αυτούς τους δύο τύπους είναι τα εξής: αμύγδαλο, ατμόπλοιο, βούτυρο, γόνατο, δάχτυλο, ποδήλατο, πρόβατο.

Ουσιαστικά σε -ι (ισοσύλλαβα)

Τα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας είναι οξύτονα (νησί Ο43) και παροξύτονα (σπίτι Ο45). Το μόνο προπαροξύτονο είναι το φίλντισι.

Στα παροξύτονα μετακινείται ο τόνος στη γενική ενικού και πληθυντικού στη λήγουσα.

Στο προπαροξύτονο φίλντισι, που δεν έχει πληθυντικό, μετακινείται ο τόνος στη γενική ενικού.

	Τα υποκοριστικά σε -άκι και -ούλι (Ο44α) κανονικά δεν σχηματίζουν τύπους στη γενική ενικού και πληθυντικού. Μπορούν όμως να δανειστούν τους αντίστοιχους τύπους από το ουσιαστικό, π.χ. το μηχανάκι, της μηχανής, τα μηχανάκια, των μηχανών το αρνάκι, του αρνιού, τα αρνάκια, των αρνιών
	Τα ουσιαστικά σε -άι και -όι σχηματίζουν τη γενική ενικού και όλες τις πτώσεις του πληθυντικού με την προσθήκη ενός γ πριν από την κατάληξη, π.χ. τσάι-τσαγιού, ρολόι-ρολόγια.
	Το ουσιαστικό πρωί κλίνεται με ιδιαίτερο τρόπο.
	Γράφονται με υ τα ουσιαστικά βράδυ, δάκρυ, στάχυ, δίχτυ, δόρυ, οξύ. Το ουσιαστικό μέλι σχηματίζει στη γενική ενικού και τον τύπο μέλιτος, που χρησιμοποιείται στις στερεότυπες εκφράσεις ταξίδι του μέλιτος και μήνας του μέλιτος. Σύμφωνα με το νησί (Ο43) κλίνονται τα: ουσιαστικά αρνί, πουλί, παιδί, χαρτί, ψωμί κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ. Σύμφωνα με το σπίτι (Ο44) κλίνονται τα: αγόρι, κορίτσι, λουλούδι, παπούτσι, χέρι κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ. Σύμφωνα με το μηχανάκι (Ο44α) κλίνονται τα: αρνάκι, πουλάκι, δεντράκι σπιτάκι, κρασάκι κ.ά. τα: το μεροδούλι, νεροπούλι, στερνοπούλι κ.ά. αλλά και τα: αγιάζι, ανθρωπολόι, κατηφόρι, τροπάρι κ.ά. Πολλά από αυτά δεν σχηματίζουν γενική ενικού ή δεν σχηματίζουν όλες τις πτώσεις του πληθυντικού, π.χ. ανθρωπολόι.

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

		οξύτονο Ο43	οξύτονο	παροξύτονο Ο44	προπαροξύτονο	παροξύτονο Ο44α	παροξύτονο Ο45	παροξύτονο Ο44
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	το του το	νησί νησιού νησί νησί	πρωί πρωινού πρωί πρωί	σπίτι σπιτιού σπίτι σπίτι	φίλντισι φιλντισιού φίλντισι φίλντισι	μηχανάκι (μηχανής) μηχανάκι μηχανάκι	τσάι τσαγιού τσάι τσάι	μέλι μελιού - μέλιτος μέλι μέλι
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	τα των τα	νησιά νησιών νησιά νησιά	πρωινά πρωινών πρωινά πρωινά	σπίτια σπιτιών σπίτια σπίτια		μηχανάκια (μηχανών) μηχανάκια μηχανάκια	τσάγια τσαγιών τσάγια τσάγια	μέλια μελιών μέλια μέλια

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

		παροξύτονο Ο44	παροξύτονο Ο44	παροξύτονο Ο44	παροξύτονο	παροξύτονο	οξύτονο
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	το του το	βράδυ βραδιού βράδυ βράδυ	στάχυ σταχυού στάχυ στάχυ	δίχτυ διχτυού δίχτυ δίχτυ	δάκρυ δακρύου δάκρυ δάκρυ	δόρυ δόρατος δόρυ δόρυ	οξύ οξέος οξύ οξύ
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	τα των τα	βράδια βραδιών βράδια βράδια	στάχυα σταχυών στάχυα στάχυα	δίχτυα διχτυών δίχτυα δίχτυα	δάκρυα δακρύων δάκρυα δάκρυα	δόρατα δοράτων δόρατα δόρατα	οξέα οξέων οξέα οξέα

Ουσιαστικά σε -ος (ισοσύλλαβα)

Τα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας είναι παροξύτονα και προπαροξύτονα. Στα παροξύτονα μετακινείται ο τόνος στη γενική πληθυντικού στη λήγουσα. Στα προπαροξύτονα μετακινείται ο τόνος στη γενική πληθυντικού στη λήγουσα, ενώ στη γενική ενικού και στην ονομαστική, αιτιατική και κλητική πληθυντικού μετακινείται στην παραλήγουσα.

Η κλητική του ενικού και πληθυντικού δεν χρησιμοποιείται συχνά στον λόγο.

Σύμφωνα με το δάσος (Ο46) κλίνονται τα: άλσος, βέλος, γένος, τέλος, χρέος κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Εξαίρεση αποτελούν τα ουσιαστικά άνθος, όρος και χείλος, τα οποία σχηματίζουν τη γενική πληθυντικού σε -έων: ανθέων, ορέων, χειλέων.

Τα ουσιαστικά άγος, άγχος, άλσος, θάμπος, θάρρος, κάλος, κόστος, μάκρος μίσος (Ο46α) δεν σχηματίζουν γενική πληθυντικού.

Τα ουσιαστικά θάλπος, θράσος, κύρος, μένος, όξος, φέγγος, χάος, χόντρος (Ο46β) δεν σχηματίζουν πληθυντικό αριθμό.

Σύμφωνα με το μέγεθος (Ο47) κλίνονται τα: έδαφος, στέλεχος κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

		παροξύτονο Ο46	παροξύτονο Ο46	παροξύτονο Ο46	παροξύτονο Ο46	παροξύτονο Ο46α	παροξύτονο Ο46β	προπαροξύτονο Ο47
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	το του το	δάσος δάσους δάσος δάσος	άνθος άνθους άνθος άνθος	όρος όρους όρος όρος	χείλος χείλους χείλος χείλος	μίσος μίσους μίσος μίσος	χάος χάους χάος χάος	μέγεθος μεγέθους μέγεθος μέγεθος
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	τα των τα	δάση δασών δάση δάση	άνθη ανθέων άνθη άνθη	όρη ορέων όρη όρη	χείλη χειλέων χείλη χείλη	μίση - μίση μίση		μεγέθη μεγεθών μεγέθη μεγέθη

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

		προπαροξύτονο Ο47	παροξύτονο
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	το του το	πέλαγος - πέλαγο πελάγους - πέλαγου πέλαγος - πέλαγο πέλαγος - πέλαγο	θάρρος θάρρους θάρρος θάρρος
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	τα των τα	πελάγη - πέλαγα πελαγών πελάγη - πέλαγα πελάγη - πέλαγα	θάρρητα - θάρρητα θάρρητα

Μορφολογική ποικιλία

Το ουσιαστικό πέλαγος σχηματίζει και τους τύπους πέλαγο στην ονομαστική, αιτιατική και κλητική ενικού, του πελάγου (και πέλαγου) στη γενική ενικού και πέλαγα στην ονομαστική, αιτιατική και κλητική πληθυντικού.

Το ουσιαστικό θάρρος (Ο46α) σχηματίζει στην ονομαστική και αιτιατική πληθυντικού τον τύπο τα θάρρητα.

Ουσιαστικά σε -μα (ανισοσύλλαβα)

Τα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας είναι παροξύτονα (πράγμα) και προπαροξύτονα (μάθημα).

Η γενική ενικού και η ονομαστική, η αιτιατική και η κλητική πληθυντικού τονίζονται πάντοτε στην προπαραλήγουσα, ενώ η γενική πληθυντικού πάντοτε στην παραλήγουσα.

Ορισμένα ουσιαστικά σχηματίζουν πτώσεις μόνο στον πληθυντικό, π.χ. γεράματα, τρεχάματα, χαιρετίσματα κ.ά.

Η κλητική του ενικού και πληθυντικού δεν χρησιμοποιείται συχνά στον λόγο.

Σύμφωνα με το πράγμα (Ο48) κλίνονται τα: γράμμα, κλίμα, σώμα, χρώμα κ.ά. Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελεί το γάλα που στη γεν. ενικού σχηματίζει και τον τύπο γάλακτος. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύμφωνα με το μάθημα (Ο49) κλίνονται τα: παράπηγμα, σύνταγμα κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

		παροξύτονο Ο48	προπαροξύτονο Ο49
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	το του το	πράγμα πράγματος πράγμα πράγμα	μάθημα μαθήματος μάθημα μάθημα
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	τα των τα	πράγματα πραγμάτων πράγματα πράγματα	μαθήματα μαθημάτων μαθήματα μαθήματα

Ουσιαστικά σε -ιμο (ανισοσύλλαβα)

Τα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας είναι προπαροξύτονα. Τονίζονται σε όλες τις πτώσεις στην προπαραλήγουσα, εκτός από τη γενική πληθυντικού, όπου τονίζονται στην παραλήγουσα.

Η γενική πληθυντικού και η κλητική και των δύο αριθμών δεν χρησιμοποιούνται συχνά στον λόγο.

Σύμφωνα με το γράψιμο (Ο50) κλίνονται τα: βάψιμο, δέσιμο, φταίξιμο κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

		προπαροξύτονο Ο50
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	το του το	γράψιμο γραψίματος γράψιμο γράψιμο
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	τα των τα	γραψίματα γραψιμάτων γραψίματα γραψίματα

Ουσιαστικά σε -ς (ανισοσύλλαβα)

Τα ουσιαστικά που κλίνονται σύμφωνα με το τέρας (Ο51) είναι παροξύτονα και τονίζονται στη γενική ενικού, ονομαστική, αιτιατική και κλητική πληθυντικού στην προπαραλήγουσα. Παρόμοια κλίνονται και τα άλας, γήρας, δέρας, κέρας, κρέας, πέρας.

Τα οξύτονα καθεστώς και γεγονός, τα οποία τονίζονται στη γενική ενικού και στον πληθυντικό στην παραλήγουσα.

Το οξύτονο φως τονίζεται στον ενικό αριθμό στη λήγουσα και στον πληθυντικό στην παραλήγουσα.

Τα παροξύτονα: αεριόφως, ημίφως, λυκόφως, σεληνόφως, στη γενική ενικού και στον πληθυντικό τονίζονται στην προπαραλήγουσα.

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

		παροξύτονο Ο51	οξύτονο Ο51α	οξύτονο	παροξύτονο Ο51α
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	το του το	τέρας τέρατος τέρας τέρας	φως φωτός φως φως	καθεστώς καθεστώτος καθεστώς καθεστώς	ημίφως ημίφωτος ημίφως ημίφως
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	τα των τα	τέρατα τεράτων τέρατα τέρατα	φώτα φώτων φώτα φώτα	καθεστώτα καθεστώτων καθεστώτα καθεστώτα	ημίφωτα ημιφώτων - ημίφωτων ημίφωτα ημίφωτα

Ουσιαστικά σε -ν (ανισοσύλλαβα)

Τα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας είναι οξύτονα (ον, μηδέν) και παροξύτονα (φωνήεν). Τονίζονται παντού στην ίδια συλλαβή, εκτός από τη γενική πληθυντικού των παροξύτονων, όπου ο τόνος κατεβαίνει μία συλλαβή. Στη γενική πληθυντικού τονίζονται πάντοτε στην παραλήγουσα. Εξαίρεση αποτελούν τα ουσιαστικά το παν και το μηδέν, που τονίζονται στη γενική ενικού στη λήγουσα (του παντός, του μηδενός).

Το ουσιαστικό μηδέν δεν σχηματίζει πληθυντικό. Χρησιμοποιείται ο πληθυντικός του ουσιαστικού το μηδενικό.

Σύμφωνα με το ον (Ο52) κλίνονται και τα: ανακοινωθέν, παρελθόν, παρόν, προϊόν, προσόν, συμβάν κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύμφωνα με το φωνήεν (Ο53) κλίνονται και τα: ενδιαφέρον, καθήκον, μέλλον, περιβάλλον, σύμπαν, συμφέρον κ.ά. Δείτε περισσότερα εδώ.

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

		οξύτονο Ο52	οξύτονο Ο52	παροξύτονο Ο53	παροξύτονο Ο53	παροξύτονο Ο53
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	το του το	ον όντος ον ον	συμβάν συμβάντος συμβάν συμβάν	φωνήεν φωνήεντος φωνήεν φωνήεν	καθήκον καθήκοντος καθήκον καθήκον	σύμπαν σύμπαντος σύμπαν σύμπαν
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	τα των τα	όντα όντων όντα όντα	συμβάντα συμβάντων συμβάντα συμβάντα	φωνήεντα φωνηέντων φωνήεντα φωνήεντα	καθήκοντα καθηκόντων καθήκοντα καθήκοντα	σύμπαντα συμπάντων σύμπαντα σύμπαντα

Ουσιαστικά σε -ρ (ανισοσύλλαβα)

Η γενική πληθυντικού του ουσιαστικού το ήπαρ και οι κλητικές και των δύο ουσιαστικών δεν είναι εύχρηστες στον λόγο.

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

		οξύτονο	παροξύτονο
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	το του το	πυρ πυρός πυρ πυρ	ήπαρ ήπατος ήπαρ ήπαρ
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	τα των τα	πυρά πυρών πυρά πυρά	ήπατα ηπάτων ήπατα ήπατα

Ιδιόκλιτα ουσιαστικά που λήγουν σε φωνήεν (ανισοσύλλαβα)

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

		παροξύτονο Ο48	παροξύτονο	παροξύτονο	οξύτονο
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	το του το	γάλα γάλατος - γάλακτος γάλα γάλα	ήμισυ ημίσεος ήμισυ ήμισυ	δόρυ δόρατος δόρυ δόρυ	οξύ οξέος οξύ οξύ
ονομ. γεν. αιτ. κλητ.	τα των τα	γάλατα γαλάτων γάλατα γάλατα		δόρατα δοράτων δόρατα δόρατα	οξέα οξέων οξέα οξέα

Άκλιτα ουσιαστικά

Ορισμένα ουσιαστικά, που προέρχονται κυρίως από ξένες γλώσσες, δεν έχουν ενταχθεί στο κλιτικό σύστημα της ελληνικής και δεν κλίνονται.

Κανονικά θα έπρεπε να πάρουν τελικό φωνήεν ή ς για κατάληξη και να κλίνονται κανονικά όπως έχει γίνει με εκατοντάδες λέξεις της ελληνικής που αποτελούν δάνεια και παρόλα αυτά είναι ενταγμένες στο κλιτικό σύστημα, π.χ. μανάβης, μπακάλης κ.ά.

Άλλωστε την αφομοιωτική δύναμη της γλώσσας μπορούμε να τη διαπιστώσουμε στους μετανάστες που αντιμετώπισαν και ενέταξαν τις ξένες λέξεις στο δικό τους λεξιλόγιο, π.χ. λέικ - λέκι ((lake= λίμνη)

Στη σύγχρονη όμως νεοελληνική πραγματικότητα εισάγονται συνεχώς και αδιακρίτως ξένες λέξεις χωρίς να αποδίδονται οι αντίστοιχες νεόπλαστες ελληνικές, π.χ. κομπιούτερ αντί υπολογιστής, τηλεκοντρόλ αντί τηλεχειριστήριο ή χειριστήριο και χωρίς να γίνεται προσπάθεια να ενταχθούν στο κλιτικό σύστημα, θεωρώντας τες ως άκλιτες, π.χ. κομπιούτερ αντί του κομπιούτορας ή κομπιουτέρι. Πολλοί θεωρούν ότι μια τέτοια χρήση είναι λάθος. Λάθος όμως είναι η ένταξη αυτούσιων ξένων λέξεων και η μη ένταξή τους.

Στη συνέχεια παρατίθενται ορισμένα από αυτά.

Αρσενικά: μάνατζερ, ντε(ν)τέκτιβ, ρεπόρτερ, κομπιούτερ κ.ά.

Θηλυκά: πλαζ, σεζόν, σπεσιαλιτέ κ.ά.

Ουδέτερα: άλφα, ασανσέρ, βήτα, βολάν, κονιάκ, ρεπό, τρακ, φερμουάρ, ταμπλό, ραντεβού, πάρτι, μαγιό, μετρό, στυ(ι)λό κτλ.

Διπλόκλιτα ουσιαστικά

Στα διπλόκλιτα περιλαμβάνονται όσα σχηματίζουν πληθυντικό αριθμό διαφορετικού γένους από ό,τι στον ενικό.

Ενικός αριθμός	Πληθυντικός αριθμός
ο βράχος ο λαιμός ο λόγος ο χρόνος ο πλούτος ο σανός	οι βράχοι οι λαιμοί οι λόγοι οι χρόνοι	τα βράχια τα λαιμά τα λόγια τα χρόνια τα πλούτη τα σανά

Ασκήσεις

1η Άσκηση στα κύρια και στα κοινά ουσιαστικά

2η Άσκηση στα κύρια και στα κοινά ουσιαστικά

3η Άσκηση στα κύρια και στα κοινά ουσιαστικά

4η Άσκηση στα κύρια και στα κοινά ουσιαστικά. Πότε το ίδιο ουσιαστικό είναι κύριο και πότε κοινό.

Άσκηση στα συγκεκριμένα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

Άσκηση στα έμψυχα και άψυχα ουσιαστικά

Άσκηση στα αριθμήσιμα και μη αριθμήσιμα ουσιαστικά

1η άσκηση για τα δικατάληκτα και τρικατάληκτα ουσιαστικά

2η άσκηση για τα δικατάληκτα και τρικατάληκτα ουσιαστικά

1η άσκηση για τα ισοσύλλαβα και ανισοσύλλαβα ουσιαστικά

2η άσκηση για τα ισοσύλλαβα και ανισοσύλλαβα ουσιαστικά

1η Κατάταξε τα ουσιαστικά στο σωστό γένος

2η Κατάταξε τα ουσιαστικά στο σωστό γένος

1η άσκηση για την κλίση των ουσιαστικών

2η άσκηση για την κλίση των ουσιαστικών

Βρες ποια είναι η σωστά τονισμένη γενική πληθυντικού των παρακάτω ισοσύλλαβων θηλυκών ουσιαστικών σε -α. © Πολυτίμη Λάμπρου

Βιβλιογραφία

	Γραμματική Νέας Ελληνικής Γλώσσας Α', Β' Γ' Γυμνασίου, Σωφρόνης Χατζησαββίδης - Αθανασία Χατζησαββίδου, ΟΕΔΒ, Αθήνα, Έκδοση Α, 2011
	Νεοελληνική Γραμματική, Μανόλης Τριανταφυλλίδης, ΟΕΣΒ, Αθήνα, 1941
	Γραμματική της Ελληνικής Γλώσσας, David Holton - Peter Mackridge - Ειρήνη Φιλιππάκη-Warburton, Πατάκης, Αθήνα, 1999
	Γραμματική της Νέας Ελληνικής, Χρ. Κλαίρης - Γ. Μπαμπινιώτης, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2005
	Γραμματική Ε, Στ Δημοτικού, Ειρήνη Φιλιππάκη-Warburton - Μιχ. Γεωργιαφέντης - Γεώργιος Κοτζόγλου - Μαργαρίτα Λουκά, ΟΕΔΒ, Αθήνα
	Εφαρμοσμένη Γραμματική της Δημοτικής και Συντακτικό, Γιάννη Β. Παπαναστασίου, Αθήνα, 1989
	Συντακτικό της Νέας Ελληνικής, ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1996, κα' έκδοση
	Νεοελληνική Γλώσσα Α' Γυμνασίου, Γιάννης Παπαθανασίου, εκδ. Χαζτηθωμά, Θεσσαλονίκη, 2006
	Νεοελληνική Γλώσσα Β' Γυμνασίου, Γιάννης Παπαθανασίου, εκδ. Χαζτηθωμά, Θεσσαλονίκη, 2006
	Νεοελληνική Γλώσσα Γ' Γυμνασίου, Γιάννης Παπαθανασίου, εκδ. Χαζτηθωμά, Θεσσαλονίκη, 2006