Κατ΄οίκον εργασίες στο δημοτικό Σχολείο: το ισχύον πλαίσιο
16 Σεπ 2012 από admin
Κατ΄οίκον εργασίες
Πολυδεύκης Ασωνίτης
Σχολικός Σύμβουλος Π.Ε. Ν. Ιωαννίνων
Φ12/428/85241/Γ1/18-8-2003
Α. Οι κατ' οίκον εργασίες, πρέπει:
? Να μην είναι απλές αντιγραφές.
? Να είναι δυνατόν να εκτελεστούν από τα παιδιά χωρίς τη βοήθεια των γονέων ή των φροντιστών.
? Να εξατομικεύονται τουλάχιστον στους μαθητές που παρουσιάζουν αδυναμίες.
? Να τις έχει προετοιμάσει ο δάσκαλος σταθμίζοντας και τη δυσκολία και τη διάρκειά τους με βάση το μέσο μαθητή.
? Να δίνονται έπειτα από συζήτηση με τους μαθητές ώστε να διευκρινίζονται οι δυσκολίες τους και να εξασφαλίζεται η συγκατάθεσή τους.
Β. Χρόνος εκτέλεσης
ΤΑΞΕΙΣ ΧΡΟΝΟΣ
Α΄, Β΄
|
10-15΄
|
Γ΄-Δ ΄΄
|
20-30΄ |
Ε΄-ΣΤ΄΄
|
30-45 ΄ |
Γ. Οι κατ' οίκον εργασίες ανά μάθημα
ΜΑΘΗΜΑ |
ΑΝΑΘΕΣΗ ΚΑΤ?ΟΙΚΟΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ |
Μαθηματικά |
Ιδιαίτερα φειδωλοί:
|
Μελέτη Περιβάλλοντος |
Κατά την ανακεφαλαίωση ενοτήτων
|
Φυσικά |
Όχι πέραν αυτών που προτείνονται στο βιβλίο του μαθητή και του εκπαιδευτικού
|
Ιστορία, Γεωγραφία, Θρησκευτικά
Δεν αντιγράφουν και δεν τυπώνουν απευθείας από το Ιντερνετ. Συνθέτουν δική τους εργασία.
Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή
|
Όχι |
Αισθητική Αγωγή
|
Όχι |
Φυσική Αγωγή |
Όχι |
Γραμματική
|
v Όχι Σκέφτομαι και Γράφω v Όχι ασκήσεις τεχνολόγησης και χρονικών αντικαταστάσεων
Για Δ,Ε,ΣΤ ? Συμφραζόμενα ? Ιδιωματισμοί ? Συνώνυμα-Αντίθετα ? Κυριολεκτική-μεταφορική χρήση |
Απαγορεύονται οι φωτοτυπίες από βοηθήματα εμπορίου
Να διορθώνονται οπωσδήποτε ειδάλλως να μη δίνονται.
Ξεχωριστό Τετράδιο κατ? Οίκον Εργασιών.
Ξεχωριστό για τις εργασίες που πραγματοποιούνται στο σχολείο.
Κατ? οίκον εργασίες (1)
Εγκύκλιος του Υπουργείου Παιδείας, 2003
Σας θέτουμε υπόψη απόσπασμα της υπ? αριθμ. 3/2003 πράξης του
Τμήματος Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, το οποίο αναφέρεται στις κατ? οίκον εργασίες, προκειμένου να ληφθεί υπόψη από τους εκπαιδευτικούς των δημοτικών σχολείων:
Ο χρόνος παραμονής των μαθητών στο σχολείο, σε σύγκριση με το χρόνο παραμονής των μαθητών των άλλων ευρωπαϊκών χωρών, είναι αρκετά περιορισμένος. Γι? αυτό θα παρουσιάζεται η ανάγκη μερικές εργασίες, που κανονικά θα έπρεπε να γίνονται στο σχολείο, να δίνονται στους μαθητές να τις εκτελέσουν στο σπίτι. Πρόκειται για τις γνωστές «κατ? οίκον» εργασίες, το πολυσυζητημένο και πολυπαρεξηγημένο εκπαιδευτικό θέμα, που εξακολουθεί να είναι επίκαιρο και πρέπει να αντιμετωπίζεται με ιδιαίτερη παιδαγωγική ευαισθησία και με βάση τις αρχές της διδακτικής δεοντολογίας και το δικαίωμα του γονιού να βοηθήσει και του μαθητή να βοηθηθεί.
Ιδιαίτερα θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι πολλοί μαθητές παρακο-λουθούν και το πρόγραμμα του ολοήμερου σχολείου, το οποίο επεκτείνεται και υπόσχεται πολλά για την εκπαίδευση και την κοινωνία. Αυτός ο πολλά υποσχόμενος θεσμός του ολοήμερου σχολείου κινδυνεύει να υπονομευθεί από την κατάχρηση των «κατ? οίκον» εργασιών. Και αυτό θα συμβεί αν, από κακή εκτίμηση της επιδίωξης για προετοιμασία των μαθητών για την επόμενη μέρα, που είναι μια από τις βασικές επιδιώξεις του ολοήμερου σχολείου αλλά όχι η μοναδική, δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στις «κατ? οίκον» εργασίες και παραμεληθεί το υπόλοιπο πρόγραμμα. Επομένως, η διαφύλαξη της φιλοσοφίας και των επιδιώξεων του ολοήμερου σχολείου, όπως αυτή προσδιορίζεται στις επίσημες εγκυκλίους του ΥΠΕΠΘ, είναι ένας ακόμη λόγος που συνηγορεί στον εξορθολογισμό των «κατ? οίκον» εργασιών, ώστε να ολοκληρώνονται μέσα στο χρονικό διάστημα που διατίθεται γι? αυτές και όχι να λειτουργούν εις βάρος των άλλων αντικειμένων και δραστηριοτήτων του ολοήμερου σχολείου, ούτε και να μένουν για το σπίτι.
Στον εξορθολογισμό των «κατ? οίκον» εργασιών συμβάλλει αποφασιστικά η ποιότητα και η σωστή προετοιμασία τους. Οι εργασίες, που ίσως είναι απαραίτητο να ανατίθενται ως «κατ? οίκον» εργασίες, πρέπει να έχουν τα εξής γνωρίσματα:
1. Να μην είναι απλές αντιγραφές (από εγκυκλοπαίδειες κτλ.) και απομνημονεύσεις.
2. Να είναι δυνατόν να εκτελεστούν από τα παιδιά χωρίς βοήθεια των γονιών. Γι? αυτό κρίνεται σκόπιμο να εξατομικεύονται όσο είναι δυνατόν.
3. Να τις έχει προετοιμάσει ο δάσκαλος, σταθμίζοντας και τη δυσκολία και τη διάρκειά τους, με βάση το μέσο μαθητή.
4. Να μην περιέχουν δυσκολίες άλλες εκτός από ό,τι συγκεκριμένο προβλέπεται κάθε φορά να ελεγχθεί.
5. Να δίνονται έπειτα από συζήτηση με τους μαθητές, ώστε να διευκρινίζονται οι δυσκολίες τους και να εξασφαλίζεται η συγκατάθεσή τους.
6. Να μη δίνονται ως τιμωρίες.
7. Να είναι δυνατή η παρακολούθηση και η διόρθωσή τους από το δάσκαλο και να μη δίνονται όταν δεν πρόκειται να ελεγχθούν.
8. Να είναι απαραίτητες για την απόκτηση μιας δεξιότητας.
9. Να συμβάλλουν στην προετοιμασία της επόμενης ενότητας, χωρίς αυτό να γίνεται κατά σύστημα και υποχρεωτικά.
10. Στην περίπτωση εργασιών και ασκήσεων που περιέχονται στα βιβλία να μην απαιτείται αντιγραφή των εκφωνήσεών τους στο τετράδιο.
11. Να μην απαιτείται γραπτή εκτέλεση εργασιών που μπορούν να γίνουν με ευκολότερο και οικονομικότερο τρόπο (όπως είναι π.χ. η επισήμανση στοιχείων πάνω στο κείμενο με σημάδια και η προφορική τους ανακοίνωση).
12. Να μη δίνονται εργασίες τεχνικής φύσεως (χάρτες, κατασκευές κτλ.), αν προηγουμένως ο δάσκαλος δεν έχει δείξει στους μαθητές πώς γίνονται και δεν τους έχει ασκήσει μέσα στην τάξη.
13. Να μη δίνονται για τις ημέρες αργίας του σχολείου περισσότερες εργασίες από όσες τις άλλες μέρες.
14. Η εκτέλεσή τους για όλα τα μαθήματα να μην απαιτεί περισσότερα από περίπου 30΄ για τις Α΄ και Β΄ τάξεις
40΄ για τις Γ΄ και Δ΄ τάξεις
60΄ για τις Ε΄ και ΣΤ΄ τάξεις.
Ειδικότερα, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και τα εξής:
? Καταρχήν, όλες οι εργασίες πρέπει να κινούνται στις αρχές και τη φιλοσοφία του Διαθεματικού Ενιαίου Πλαισίου Προγραμμάτων Σπουδών (ΔΕΠΠΣ) και του Αναλυτικού Προγράμματος Σπουδών (ΑΠΣ) και τις Συμπληρωματικές Οδηγίες του Π.Ι. για όλα τα μαθήματα.
? Για το γλωσσικό μάθημα, εκτός από αυτά που αναφέρονται στο βιβλίο δασκάλου, οι μαθητές των μικρότερων τάξεων (Α΄ και Β΄), για περισσότερη άσκηση στη γραφή, αντιγράφουν σε χωριστό τετράδιο το κείμενο της άσκησης «Γράφω και μαθαίνω» των βιβλίων «Η γλώσσα μου».
? Οι μαθητές των μεγαλύτερων τάξεων σε τετράδιο εργασιών για το γλωσσικό μάθημα μπορούν, για παράδειγμα, να συμπληρώνουν ασκήσεις που συμβάλλουν στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου τους και συγκεκριμένα ασκήσεις που τα βοηθούν να «συλλαμβάνουν» τη σημασία των λέξεων με όλους τους δυνατούς τρόπους (σύνδεση των λέξεων με τα πράγματα, συμφραζόμενα, κυριολεκτική και μεταφορική χρήση, παραγωγή και σύνθεση, περιφράσεις, ιδιωτισμούς και ιδιωματισμούς, συσχέτιση συνωνύμων και αντιθέτων, σχήματα λόγου κτλ.).
Γι? αυτές τις δραστηριότητες χρήσιμο είναι οι μαθητές να συμβουλεύονται κατάλληλα λεξικά: ορθογραφικά, σημασιολογικά, συνωνύμων κ.ά.
? Στο ίδιο τετράδιο συνθέτουν περιληπτικά κείμενα από το μάθημα της γλώσσας ή και από άλλα μαθήματα, με την προϋπόθεση ότι έχουν διδαχθεί στην τάξη τους συστηματικά να επισημαίνουν τα ουσιώδη μέσα σε μια πρόταση ή μια παράγραφο, παραλείποντας τα μη ουσιώδη, καθώς επίσης και να πυκνώνουν μια πρόταση, μια παράγραφο, ένα κείμενο. Εάν δεν έχουν ασκηθεί οι μαθητές σε παρόμοιες δραστηριότητες, δε θα μπορέσουν να συνθέσουν μια ικανοποιητική περίληψη, γι? αυτό και δεν πρέπει να τους το απαιτούμε.
? Σε καμία περίπτωση δεν αναθέτουμε ως «κατ? οίκον» εργασίες ασκήσεις παραγωγής λόγου («Σκέφτομαι και γράφω»), ασκήσεις τεχνολόγησης και χρονικών αντικαταστάσεων.
? Αυτά που τονίστηκαν πιο πάνω για το γλωσσικό μάθημα ισχύουν και για τα άλλα μαθήματα. Πρέπει, δηλαδή, αν κριθεί απαραίτητο να δοθούν για το σπίτι εργασίες, αυτές να κινούνται στις αρχές και τη φιλοσοφία του ΔΕΠΠΣ και του ΑΠΣ και των Συμπληρωματικών Οδηγιών του Π.Ι. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι για το μάθημα της Ιστορίας τα παιδιά μελετούν μια δυο φορές τη συγκεκριμένη ενότητα, εντοπίζουν τα κυριότερα σημεία και τις νέες έννοιες που πιθανόν διδάχθηκαν, ώστε να είναι σε θέση να αποδίδουν το περιεχόμενο της ενότητας, χωρίς να υποχρεώνονται να αποστηθίσουν ούτε το βασικό κείμενο ούτε τα συνοδευτικά κείμενα. Ενδεχομένως να χρειαστεί να συμπληρώσουν στο τετράδιο εργασιών, που προβλέπεται να τους μοιραστεί από τον ΟΕΔΒ, ένα ανακεφα-λαιωτικό κείμενο, αν αυτό βέβαια δεν έγινε στο σχολείο.
Εννοείται ότι σε καμία περίπτωση δεν αναθέτουμε στους μαθητές να αντιγράφουν πρόσθετες πληροφορίες από βιβλία και εγκυκλοπαίδειες, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορούν να ανατρέχουν σε πηγές για να ερευνήσουν κάποια θέματα και να τα αποδώσουν γραπτά με δημιουργικό συνθετικό τρόπο (σύντομο δοκίμιο).
Τέλος, θα πρέπει να υπογραμμισθεί ότι στον εξορθολογισμό των «κατ? οίκον» εργασιών συμβάλλουν η συστηματική ενημέρωση των γονέων, η συνεργασία όλων των εκπαιδευτικών της σχολικής μονάδας, η συνεργασία με το σχολικό σύμβουλο, ο σωστός προγραμματισμός, η κατάλληλη προετοιμασία και η αυστηρή τήρηση του ωραρίου.
1. Μη δίνετε κατ? οίκον εργασίες μόνο και μόνο για να έχουν κάτι για το σπίτι!
2. Μη δίνετε κατ? οίκον εργασίες άσχετες με αυτά που διδάξατε εκτόν κι αν είναι προπαρασκευαστικές για την επόμενη ενότητα ή project.
3. Μη δίνετε κατ? οίκον εργασίες για να ακολουθήσετε την προτροπή του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και του ΥπΕΠθ ότι ο μαθητής θα πρέπει να έχει καθημερινά 30 ή 45 ή 60 λεπτά κατ? οίκον εργασίες.
4. Μη δίνετε κατ? οίκον εργασίες αν δεν πρόκειται να τις διορθώσετε στην τάξη με τους μαθητές.
5. Μη δίνετε κατ? οίκον εργασίες με αποκλειστικό αυτοσκοπό την απόδειξη ότι έμαθαν κάτι ή την επίδοση.
6. Μη δίνετε κατ? οίκον εργασίες βαρετές. Οδηγούν σε βαρετές εργασίες Με μόνο αποτέλεσμα ?άντε να τελειώνουμε?.
7. Ας μη δημιουργούμε ανέφικτους κανόνες για τους μαθητές, κανόνες που κι εμείς οι ίδιοι θα δυσκολευόμασταν να τηρήσουμε. Πολλά μπορούν να συμβούν και θα πρέπει να δείξουμε κατανόηση όταν κάποιοι αδυνατούν να τους εφαρμόσουν. Ας προσπαθήσυμε να δείξουμε κατανόηση.
8. Μη βασίζετε τη συνάντηση γονέων και εκπαιδευτικών πάνω στην επίδοση των κατ? οίκων εργασιών. Αν συμβαίνει αυτό κάτι δεν πάει καλά.
9. Μην αναθέτετε κατ? οίκον εργασίες σκεπτόμενοι ότι είστε οι μόνοι που το κάνετε. Συζητήστε το με τους συναδέλφους που μπαίνουν στην ίδια τάξη, για να κατανοήσετε το καθημερινό φορτίο των μαθητών.
10. Ας προσπαθήσετε να μην αντικαθιστάτε τη σχολική εργασία με κατ? οίκον εργασίες. Αν αναθέτετε τις βαρετές ασκήσεις για το σπίτι είναι μία καλή ευκαιρία να αναστοχαστείτε τις αιτίες. Τελικά δεν είναι ό,τι καλύτερο οι σχολικές εργασίες να αναγορεύονται κατ? οίκον!
Κατ? οίκον εργασίες (2)
Εγκύκλιος του Υπουργείου Παιδείας, 2005
Σας θέτουμε υπόψη απόσπασμα της υπ? αριθμ. 9/2005 Πράξης του Τμήματος Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, με θέμα «Οδηγίες για τη χρήση των διδακτικών βιβλίων και τις ?κατ? οίκον εργασίες? των μαθητών του Δημοτικού Σχολείου»:
Τα διδακτικά βιβλία δεν μπορεί να αντικατασταθούν από άλλα βοηθήματα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αποκλείονται διδακτικές πρωτοβουλίες, οι οποίες όμως πρέπει να κινούνται στη φιλοσοφία, τις αρχές, τα περιεχόμενα και τις μεθοδολογικές υποδείξεις και προδιαγραφές των ισχυόντων αναλυτικών προγραμμάτων (ΑΠ). Επομένως, πρωτοβουλίες για συστηματική διδασκαλία της Γραμματικής και επιστροφή σε παραδοσιακές αντιλήψεις και μεθόδους για τη διδασκαλία όλων των μαθημάτων γενικότερα, οι οποίες έρχονται σε αντίθεση με τη φιλοσοφία και το πνεύμα των ΑΠ και των βιβλίων που γράφονται με βάση αυτά, πρέπει να αποφεύγονται, όπως πρέπει να αποφεύγεται και η αναπαραγωγή σε φωτοαντίγραφα ασκήσεων από βοηθήματα που κυκλοφορούν στην ελεύθερη αγορά και η διανομή τους στους μαθητές.
Διευκρινίζεται εδώ ότι ασκήσεις συμβατές με το πνεύμα των ΑΠ και των διδακτικών βιβλίων, που λειτουργούν συμπληρωματικά προς αυτά και τις οποίες εκπονεί ο ίδιος ο εκπαιδευτικός, μπορεί να δίνονται στους μαθητές, πάντα με μέτρο και χωρίς υπερβολές.
Διαφωτιστικές προς αυτή την κατεύθυνση είναι και οι οδηγίες του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου για τις «κατ? οίκον» εργασίες που κοινοποιήθηκαν από τη Διεύθυνση Σπουδών του ΥΠΕΠΘ σε όλους τους σχολικούς συμβούλους και σε όλους τους εκπαιδευτικούς με την εγκύκλιο του 2003, οι οποίες συμπληρώνονται ως εξής:
Γλωσσικό μάθημα
Η ορθογραφία υπαγορεύεται στους μαθητές από τον εκπαιδευτικό, γι? αυτό δεν είναι σκόπιμο να την αποστηθίζουν τα παιδιά στο σπίτι.
Μαθηματικά
? Οφείλουμε να είμαστε ιδιαίτερα φειδωλοί με τις «κατ? οίκον» εργασίες που αναθέτουμε στους μαθητές. Ενδείκνυνται όμως σε περιπτώσεις που εξυπηρετούν ειδικούς στόχους, όπως ανακεφαλαιώσεις ενοτήτων ή περαιτέρω εμπέδωση και επέκταση της ύλης.
? Οι ανατιθέμενες εν γένει εργασίες πρέπει να απαιτούν την ελάχιστη εξωτερική βοήθεια (π.χ. από γονείς) για να ολοκληρωθούν, να μην είναι χρονοβόρες και να είναι σύμφωνες με τα ΑΠ. Επιπλέον, σε περιπτώσεις που οι μαθητές εκπονούν στην τάξη σχέδια εργασίας, να ενθαρρύνεται η «κατ? οίκον» ομαδική εργασία για την επίτευξη του συγκεκριμένου στόχου.
Μελέτη του Περιβάλλοντος
? Κατά την ανακεφαλαίωση των ενοτήτων μπορεί να ανατίθενται «κατ? οίκον» εργασίες που θα βοηθούν τους μαθητές να οργανώνουν όσα έμαθαν (π.χ. σύνθεση περίληψης, σχεδιασμός πινάκων ή διαγραμμάτων με τις βασικές έννοιες της ενότητας) και/ή εργασίες που θα οδηγούν σε δημιουργική ανασύσταση όσων έμαθαν ή σε κάποια δράση (π.χ. πρόταση για δημιουργία αφίσας).
? Η «κατ? οίκον» εργασία δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 15-20 λεπτά, ενώ σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να περιλαμβάνεται η απομνημόνευση κειμένων.
? Επίσης, προτείνουμε να ενθαρρύνεται η συνεργασία ομάδας μαθητών «κατ? οίκον», εφόσον συναινούν οι γονείς και το επιτρέπουν οι συνθήκες. Αυτή η συνεργασία μπορεί να εφαρμόζεται κατά την εκπόνηση σχεδίων εργασίας. Κατ? αυτόν τον τρόπο δίνεται η ευκαιρία στους μαθητές να συνεχίσουν και εκτός σχολείου την από κοινού εμβάθυνση και κριτική διερεύνηση ενός θέματος.
Φυσικά
Δεν κρίνεται σκόπιμο να δίνονται πρόσθετες εργασίες για το σπίτι πέρα από αυτές που προτείνονται στο βιβλίο του μαθητή και στο βιβλίο του εκπαιδευτικού.
Ιστορία, Γεωγραφία, Θρησκευτικά
Ισχύουν αυτά που επισημαίνονται στα βιβλία για το δάσκαλο.
Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή
Δεν κρίνεται σκόπιμο να δίνονται εργασίες για το σπίτι. Ενδείκνυται όμως, στο πλαίσιο εκπόνησης σχεδίων εργασίας (projects), η συνεργασία των μαθητών σε εξωσχολικό χρόνο, ύστερα και από συνεννόηση των γονέων.
Αισθητική Αγωγή
Δεν κρίνεται σκόπιμο να δίνονται συγκεκριμένες εργασίες στο σπίτι. Όμως οι μαθητές είναι σημαντικό να προτρέπονται να ασχολούνται δημιουργικά με τις καλές τέχνες στο σπίτι κατά τον ελεύθερο χρόνο τους.
Φυσική Αγωγή
Δεν κρίνεται σκόπιμο να δίνονται εργασίες για το σπίτι.
Η παρούσα εγκύκλιος, με ευθύνη του διευθυντή του σχολείου, να αναπαραχθεί και να διανεμηθεί σε όλους τους εκπαιδευτικούς και να αποτελέσει θέμα ειδικής συνεδρίασης του Συλλόγου Διδασκόντων. Παρακαλούνται οι σχολικοί σύμβουλοι να συμπεριλάβουν τις «κατ? οίκον εργασίες» ως θέμα εισήγησης στα επιμορφω-τικά σεμινάρια καθώς και στις παιδαγωγικές συναντήσεις που πραγματοποιούν.
Εφιστάται η προσοχή όλων των στελεχών της Εκπαίδευσης και των εκπαιδευτικών για την εφαρμογή της παρούσας εγκυκλίου.
Κατ'