82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 48 49 50
Α. ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ
Στόχοι
• Να αντιληφθούν οι μαθητές τον κυρίαρχο ρόλο του ρήματος σε κάθε πρόταση.
• Να μάθουν ότι τα ρήματα διακρίνονται σε διάφορες κατηγορίες (φωνές, συζυγίες, διαθέσεις, χρόνους).
• Να συνειδητοποιήσουν ότι άλλες από τις διακρίσεις αυτές αφορούν μόνο τη μορφή του ρήματος (φωνή, συζυγία) και άλλες αφορούν τη σημασία (διάθεση, χρόνος, ποιόν ενεργείας).
• Να διακρίνουν τα συνδετικά ρήματα και το κατηγορούμενο που δέχονται ως συμπλήρωμα.
• Να αντιληφθούν τους τρόπους παραγωγής ρημάτων.
• Να συνειδητοποιήσουν τον ρόλο που έχουν ορισμένα ρήματα στην αφήγηση.
Παράλληλα, το θέμα που επιλέχθηκε (θέατρο-κινηματογράφος) δίνει την ευκαιρία να ασχοληθούν οι μαθητές με ζητήματα που αφορούν το ποιοτικό θέαμα και να αξιοποιήσουν τα βιώματα και τις εμπειρίες τους από την παρακολούθηση θεατρικών και κινηματογραφικών έργων, αλλά και το ανέβασμα μαθητικών θεατρικών παραστάσεων. Άλλωστε μια τέτοια θεματική ενότητα μπορεί να δώσει πολλές ευκαιρίες για αφηγήσεις από την πλευρά των μαθητών.
Παρατίθενται επτά κείμενα στο Βιβλίο του Μαθητή και άλλα τρία στο Τετράδιο Eργασιών. Από τα δέκα αυτά κείμενα τρία είναι λογοτεχνικά, τρία προέρχονται από τον Τύπο, δύο είναι διαφημιστικά (αφίσες), ένα δοκιμιακού τύπου και ένα προέρχεται από ενημερωτικό φυλλάδιο του ΥΠΕΠΘ.
Το υλικό της ενότητας διαρθρώνεται σε έξι υποενότητες:
Α. Eισαγωγικά κείμενα
Β. Το ρήμα
Γ. Παράγωγα ρήματα
Δ. Λεξιλόγιο
Ε. Το ρήμα στην αφήγηση
ΣΤ. Δραστηριότητες παραγωγής λόγου.
Για καθεμιά υποενότητα ακολουθούν αναλυτικές οδηγίες. Η διδασκαλία της ενότητας προτείνεται να ολοκληρωθεί σε 8-9 διδακτικές ώρες.
Β. ΤΟ ΡΗΜΑ
Β.1 Θεωρητικό μέρος
1. Ρηματική φράση
«Ρηματική φράση είναι ο συνδυασμός ενός ρήματος με τα αντικείμενά του (άμεσο και έμμεσο, τοπικό, χαριστικό κτλ.) ή με τα κατηγορηματικά συμπληρώματα, καθώς επίσης και με τα τροπικά, τοπικά και χρονικά επιρρηματικά που το προσδιορίζουν» (Holton κ.ά. 1999: 189).
Σύμφωνα με τους Κλαίρη και Μπαμπινιώτη (1999: 167 κ.εξ.), η ρηματική φράση αποτελεί τον πυρήνα του μηνύματος, ο οποίος μπορεί να δηλώνει δράση ή ενέργεια (κάτι δηλ. που μεταβάλλεται στον χρόνο):
(1) O σκύλος μας θάβει τα κόκαλα στην αυλή.
(2) O σκύλος μας γαβγίζει.
ή κατάσταση (κάτι που δεν μεταβάλλεται στον χρόνο):
(3) O σκύλος μας κοιμάται στο σπιτάκι του.
(4) O σκύλος μας βρίσκεται στην αυλή.
Χαρακτηριστικός πυρήνας χωρίς μεταβολή στον χρόνο θεωρείται η απόδοση ιδιότητας που επιτυγχάνεται με τη χρήση συνδετικών ρημάτων (ό.π.: 169).
(5) O σκύλος μας είναι ήσυχος.
2. Το ρήμα
«Το ρήμα εκφράζει μια ενέργεια ή μια κατάσταση» (Holton κ.ά. 1999: 111). Αποτελεί πάντα το συντακτικό πυρήνα μιας πρότασης, ο οποίος μπορεί να είναι και περιφραστικός, όταν το ρήμα λειτουργεί ως συνδετικό (Κλαίρης και Mπαμπινιώτης 1999: 49).
Η μορφολογία του ρήματος της ελληνικής οικοδομείται σε δύο βασικούς άξονες, τους άξονες του χρόνου και του ποιού ενέργειας, και περιλαμβάνει έναν μεγάλο αριθμό καταλήξεων οι οποίες δηλώνουν διάφορες γραμματικές κατηγορίες, π.χ. πρόσωπο, αριθμό, χρόνο, φωνή / διάθεση κτλ. (πρβ. Κλαίρη και Μπαμπινιώτη 1999: 122). Συνεπώς, η πρώτη μορφολογική διάκριση που πρέπει να γίνει είναι μεταξύ θέματος και κατάληξης.
Oι καταλήξεις είναι αμαλγάματα που μας πληροφορούν για το πρόσωπο, τον αριθμό, τη φωνή, τη συζυγία και συχνά για τον χρόνο. Βάσει των καταλήξεων τα ρήματα χωρίζονται σε συζυγίες και τάξεις. Υπάρχουν δύο συζυγίες: στην πρώτη συζυγία ανήκουν ρήματα που δεν τονίζονται στην κατάληξη, ενώ η δεύτερη χωρίζεται σε δύο τάξεις ανάλογα με το ενεστωτικό θέμα: όταν είναι -α-, τότε το ρήμα ανήκει στην α´ τάξη, ενώ, όταν είναι -ει-, τότε το ρήμα ανήκει στη β´ τάξη (Κλαίρης και Mπαμπινιώτης 1999: 128).
Τα περισσότερα ρήματα έχουν τρία διαφορετικά θέματα, τα οποία, εκτός από τη λεξική σημασία, δηλώνουν το ποιόν ενέργειας του ρήματος στην ενεργητική και παθητική φωνή. Τα τρία αυτά θέματα είναι:
α. το θέμα του ατελούς ποιού ενέργειας της ενεργητικής και της παθητικής φωνής, π.χ. γράφ- (λέγεται και θέμα ενεστώτα)
β. το θέμα του τέλειου ποιού ενέργειας της ενεργητικής φωνής, π.χ. γραψ-
γ. το θέμα του τέλειου ποιού ενέργειας της παθητικής φωνής, π.χ. γραφτ-
(τα β και γ λέγονται και θέμα αορίστου).
Oι γραμματικές κατηγορίες του χρόνου και του ποιού ενεργείας είναι αυτές που διέπουν το ρηματικό σύστημα της Ελληνικής και θεωρούνται αλληλένδετες (Holton 1999: 112). «Η ελληνική εκφράζει με γραμματικά μέσα δύο από τους τρόπους θεώρησης του χρόνου, τον κατεξοχήν χρόνο και το ποιόν ενέργειας […]. Χρόνο ονομάζουμε την τοποθέτηση του κάθε γεγονότος (ενέργειας ή κατάστασης) σε ένα σημείο του χρονικού άξονα (παρελθόν, παρόν, μέλλον). [….] Γραμματικό ποιόν ενέργειας ονομάζουμε την οπτική γωνία υπό την οποία ο ομιλητής βλέπει το γεγονός σε σχέση με την εσωτερική του χρονική σύνθεση» (Κλαίρης και Μπαμπινιώτης 1999: 63-4). Όταν εκφράζει τη συνοπτική θεώρηση, ονομάζεται τέλειο, ενώ, όταν εκφράζει τη θεώρηση της ενέργειας ή της κατάστασης στην εξέλιξή της, ονομάζεται ατελές (ό.π.: 76). [Oι Holton κ.ά. (1999: 112) ορίζουν το ποιόν ενέργειας ως τον τρόπο «με τον οποίο μια ενέργεια γίνεται αντιληπτή από τον ομιλητή κατά τη χρονική στιγμή του εκφωνήματος» και αντί για τους όρους τέλειο και ατελές χρησιμοποιούν τους όρους συνοπτικό και μη συνοπτικό ποιόν ενέργειας αντίστοιχα.]
O γραμματικός χρόνος
Oι Κλαίρης και Μπαμπινιώτης (1999) ορίζουν ως γραμματικό χρόνο «την τοποθέτηση των γεγονότων σε κάποιο σημείο του χρονικού άξονα μέσω των ρηματικών τύπων» και σημειώνουν πως οι πιο χαρακτηριστικοί τύποι που χρησιμοποιούμε για την κάθε χρονική βαθμίδα είναι ο ενεστώτας για το παρόν, ο παρατατικός και ο αόριστος για το παρελθόν και ο μέλλοντας (απλός-διαρκής) για το μέλλον. Τονίζουν, όμως, ότι η φύση του χρόνου, με τον έντονα υποκειμενικό της χαρακτήρα, επιτρέπει, κατά την επικοινωνία, τη χρήση όλων των τύπων του ρήματος για όλες σχεδόν τις χρονικές βαθμίδες, ιδίως όταν οι τύποι αυτοί συνοδεύονται και από χρονικά επιρρήματα / χρονικούς προσδιορισμούς. O ενεστώτας, π.χ., μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για το μέλλον (2) και για το παρελθόν (1), ενώ ο αόριστος μπορεί να χρησιμοποιηθεί, κυρίως στον προφορικό λόγο, και για το μέλλον (3), όταν ο ομιλητής θέλει να το παρουσιάσει ως κάτι πολύ κοντινό ή εντελώς βέβαιο (ό.π.: 64-66):
(1) Kαθώς περπατούσα χτες στον δρόμο, βλέπω ξαφνικά την Αθηνά.
(2) Aύριο φεύγω για τη Σάμο.
(3) – Έναν καφέ παρακαλώ. – Έφτασε!
Επίσης ο ενεστώτας, ο αόριστος και ο απλός μέλλοντας μπορούν να χρησιμοποιηθούν και άχρονα, χωρίς να τοποθετούν, δηλαδή, το γεγονός σε συγκεκριμένη χρονική βαθμίδα, αλλά το παρουσιάζουν σαν επαναλαμβανόμενο:
(4) Όποιος βιάζεται σκοντάφτει («γνωμικός» ενεστώτας).
(5) Ποιος είδε το Θεό και δεν τον φοβήθηκε («γνωμικός» αόριστος).
Oι συντελεσμένοι χρόνοι (παρακείμενος, υπερσυντέλικος, συντελεσμένος μέλλοντας) διαφέρουν από τους υπόλοιπους χρόνους, κυρίως, επειδή χρησιμοποιούνται για εξειδικευμένες λειτουργίες. O υπερσυντέλικος και ο συντελεσμένος μέλλοντας είναι «σχετικοί χρόνοι» που δηλώνουν το προτερόχρονο, τοποθετούν δηλαδή ένα γεγονός πριν από κάποιο άλλο στο παρελθόν ή στο μέλλον αντίστοιχα. Επιπλέον, ο υπερσυντέλικος «έχει και μια άλλη χρονική λειτουργία που δεν ανήκει στον σχετικό «χρόνο»: τοποθετεί τα γεγονότα σε ένα μακρινό παρελθόν, χωρίς να τα συσχετίζει χρονικά με κάποιο άλλο γεγονός.
(6) Kάποτε είχα δει μια ταινία του Φελίνι και είχα εντυπωσιαστεί (ό.π.: 68).
O παρακείμενος τις περισσότερες φορές μπορεί να αντικατασταθεί από τον αόριστο, έχει όμως κάποια σχέση με το παρόν, καθώς συχνά δίνει έμφαση στο αποτέλεσμα μιας ενέργειας που έχει συμβεί στο παρελθόν. Ωστόσο, η αντικατάσταση αυτή δεν είναι πάντα εφικτή, π.χ., δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί παρακείμενος για κάτι που συνέβη πριν από λίγα λεπτά, καθώς ο παρακείμενος υπονοεί ότι έχει περάσει κάποιο διάστημα από τότε που συνέβη το γεγονός που περιγράφεται. Γι’ αυτόν τον λόγο, ο παρακείμενος δεν συνδυάζεται με επιρρηματικούς προσδιορισμούς που δηλώνουν το πρόσφατο παρελθόν (ό.π.).
(7) O Παύλος έχει φύγει μόλις τώρα.
Επίσης ο παρακείμενος δεν τοποθετεί το γεγονός σε συγκεκριμένο χρονικό σημείο και ως εκ τούτου δεν μπορεί να συνδυαστεί με εκφράσεις που δηλώνουν συγκεκριμένη χρονική στιγμή στο παρελθόν (8). Συνδυάζεται ωστόσο με στοιχεία που δηλώνουν την έναρξη χρονικής περιόδου (9).
(8) Oι εργασίες έχουν διακοπεί τον Μάιο.
(9) Oι εργασίες έχουν διακοπεί από τον Μάιο (ό.π.: 67-9).
Το γραμματικό ποιόν ενέργειας
O ομιλητής μπορεί να δηλώσει τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει το γεγονός ως προς την οπτική γωνία από την οποία το βλέπει. Μπορεί, δηλαδή, να δηλώσει αν βλέπει το γεγονός συνοπτικά, ως ενιαίο σύνολο, ή αν το βλέπει στην εξέλιξή του, αν ενδιαφέρεται με άλλα λόγια για την εσωτερική του χρονική σύνθεση, τις φάσεις που το αποτελούν. Η διαφορετική αυτή θεώρηση στα ελληνικά επιτυγχάνεται με τη χρήση διαφορετικών ρηματικών θεμάτων: το θέμα του ενεστώτα ή του αορίστου.
(10) Tον περασμένο μήνα ταξίδευα/ταξίδεψα στην Αφρική.
Το τέλειο ποιόν ενέργειας χρησιμοποιείται, όταν το γεγονός παρουσιάζεται στο σύνολό του ή με ουδέτερο τρόπο (πρβ. Holton κ.ά. 1999: 113). Το ατελές ποιόν ενέργειας έχει δύο σημασίες: το γεγονός παρουσιάζεται είτε ως κάτι συνεχές, που βρίσκεται σε εξέλιξη, είτε ως κάτι που επαναλαμβάνεται με κανονικότητα (Κλαίρης και Μπαμπινιώτης 1999: 76).
Oι Κλαίρης και Μπαμπινιώτης (1999: 78 κ.εξ.) τονίζουν ότι η επιλογή μιας από τις δύο θεωρήσεις (τέλειο ή ατελές ποιόν ενέργειας) δεν εξαρτάται από την αντικειμενική χρονική σύσταση του γεγονότος, αλλά από την οπτική γωνία από την οποία το βλέπει ο ομιλητής. Με την πρόταση (11), π.χ., ο ομιλητής δηλώνει ότι όλη την ημέρα δεν κατάφερε να κάνει τίποτε άλλο εκτός από το να γράψει ένα γράμμα, ενώ με την πρόταση (12) λέει ότι ήταν συνεχώς απασχολημένος με τη σύνταξη του γράμματος.
(11) Xτες όλη μέρα έγραψα ένα γράμμα.
(12) Xτες όλη μέρα έγραφα ένα γράμμα.
Βέβαια, η ελευθερία στην επιλογή μπορεί να είναι μεγάλη, δεν είναι όμως απόλυτη. Επηρεάζεται, κυρίως, από την παρουσία ορισμένων χρονικών επιρρηματικών προσδιορισμών (π.χ. κάθε μέρα, κάθε καλοκαίρι, συνήθως κτλ.). Το ατελές ποιόν ενέργειας είναι υποχρεωτικό μόνο όταν η επανάληψη παρουσιάζει κανονικότητα (13), ενώ η απλή επανάληψη δηλώνεται με το τέλειο (14).
(13) Συνήθως τα καλοκαίρια πηγαίναμε στο βουνό.
(14) Tα τελευταία πέντε χρόνια πήγαμε δεκατρείς φορές στο βουνό.
Επίσης η επιλογή του ενός ή του άλλου ποιού ενέργειας επηρεάζεται από την ίδια τη λεξική σημασία των ρημάτων: υπάρχουν ρήματα που δηλώνουν ενέργεια η οποία έχει κάποια διάρκεια, π.χ. περπατάω, ή καταστάσεις, π.χ. κοιμάμαι. Αυτά συνήθως είναι πιο ευέλικτα στην επιλογή ποιού ενέργειας.
(15) Xτες περπάτησα/περπατούσα στην παραλία.
(16) Tο μεσημέρι κοιμήθηκα/κοιμόμουν δύο ώρες.
Τα ρήματα, αντιθέτως, που έχουν στιγμιαίο τέλος δεν μπορούν να έχουν σημασία πραγματικής διάρκειας και δεν μπορούν να συνδυαστούν με επιρρηματικούς προσδιορισμούς που δηλώνουν διάρκεια (Κλαίρης και Μπαμπινιώτης 1999: 80-81). Τα (17) και (18) έχουν διαφορετική σημασία, εφόσον το (18) δεν δηλώνει διάρκεια, αλλά επανάληψη.
(17) Xτες έχασε το μολύβι του.
(18) Xτες έχανε το μολύβι του.
Φωνή και διάθεση
Η διάθεση είναι «ο τρόπος με τον οποίο το ρήμα “διατίθεται” σε σχέση με το υποκείμενό του. Η διάθεση συνδέεται με τις δυνατότητες που παρέχει η ελληνική γλώσσα στον ομιλητή να βλέπει τη σχέση ρήματος και υποκειμένου από τρεις διαφορετικές οπτικές γωνίες ή, αλλιώς, με τρεις προοπτικές: την ενεργητική, την παθητική και τη μέση διάθεση» (Κλαίρης και Μπαμπινιώτης 1999: 152).
Oι διαφορετικές αυτές σημασιολογικές και συντακτικές προοπτικές δηλώνονται και μορφολογικά με ιδιαίτερα σύνολα καταλήξεων, τα οποία αποτελούν την ενεργητική και την παθητική φωνή. Η μορφολογική αυτή διάκριση της φωνής έχει ωστόσο μόνο μερική αντιστοιχία με τη διάθεση. Το ρήμα έρχομαι, π.χ., είναι παθητικής φωνής αλλά έχει ενεργητική διάθεση (ό.π.: 52).
Τα ρήματα μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε δύο ομάδες:
α) ρήματα που σχηματίζουν τύπους και στις δύο φωνές (δένω-δένομαι) και
β) ρήματα που σχηματίζουν τύπους στη μία φωνή (τρέχω, έρχομαι).
Με τα ρήματα που σχηματίζουν και τις δύο φωνές, η διάκριση της φωνής δηλώνει τις διαφορετικές διαθέσεις:
(19) O σκόρος έφαγε το ωραίο μου παλτό (ενεργητική διάθεση).
(20) Tο ωραίο μου παλτό φαγώθηκε από τον σκόρο (παθητική διάθεση).
Στα ρήματα που σχηματίζουν τύπους μόνο στη μία από τις δύο φωνές, η φωνή δεν χρησιμοποιείται για να δηλωθεί η διάθεση. Έτσι, στα παραδείγματα (21) και (22), ενώ δηλώνεται το ίδιο –σχεδόν– μήνυμα, οι ρηματικοί τύποι είναι σε διαφορετική φωνή (Κλαίρης και Μπαμπινιώτης 1999: 153 κ.εξ.).
(21) Oι γάτοι νευριάζουν με τα χάδια (μόνο ενεργητική).
(22) Oι γάτοι εκνευρίζονται με τα χάδια (μόνο παθητική).
Η παθητική διάθεση προβάλλει το μήνυμα από την οπτική πλευρά του δέκτη ή του βιώνοντος, ενώ ο δράστης έχει περιφερειακό ρόλο και γι’ αυτό συχνά παραλείπεται.
(23) H λαϊκή κυριαρχία ενδυναμώνεται, όταν εισάγονται θεσμοί λαϊκής πρωτοβουλίας.
Στη μέση διάθεση το υποκείμενο επηρεάζει τη δράση και συγχρόνως επηρεάζεται από αυτή, είναι δηλαδή συγχρόνως και δράστης και δέκτης (Κλαίρης και Μπαμπινιώτης 1999: 277-82). Συγκεκριμένα, το υποκείμενο μπορεί να δηλώνει:
α) Έναν δράστη που με τη δράση του επηρεάζει τον εαυτό του: αυτοπάθεια. Η αυτοπάθεια δηλώνεται με παθητική και ενεργητική φωνή (Πλυθήκαμε με το κρύο νερό της πηγής – Πρέπει να φροντίζεις και λίγο τον εαυτό σου).
β) Δύο δράστες που επηρεάζουν μέσω της δράσης τους ο ένας τον άλλον: αλληλοπάθεια. Η αλληλοπάθεια εκφράζεται κυρίως μέσω της παθητικής φωνής (O φούρναρης και ο ζαχαροπλάστης τσακώνονται), αλλά ο ομιλητής χρησιμοποιώντας προσδιορισμούς μπορεί να δηλώσει αλληλοπάθεια με οποιοδήποτε μεταβατικό ρήμα (Έκαναν δώρα ο ένας στον άλλο. Kατηγόρησαν ο ένας τον άλλο) (ό.π.).
3. Συνδετικά ρήματα
«Συνδετικά ρήματα, των οποίων το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το ρήμα είμαι, είναι τα ρήματα που συνδέουν το υποκείμενο της πρότασης με ένα ουσιαστικό (1) ή επιθετικό (2) κατηγορούμενο ή με ένα επιρρηματικό συμπλήρωμα με τη μορφή ενός επιρρήματος ή μιας προθετικής φράσης (3). Το κατηγορούμενο δηλώνει ότι το υποκείμενο κατέχει μια ιδιότητα ή ένα χαρακτηριστικό ή ότι βρίσκεται σε μια συγκεκριμένη κατάσταση» (Holton κ.ά. 1999: 238).
(1) H Χριστίνα είναι η πιο καλή μου φίλη.
(2) O Νίκος είναι συμπαθητικός.
(3) H Μαρία δεν είναι ποτέ καλά.
Όπως παρατηρούν οι Κλαίρης και Μπαμπινιώτης (2003: 172), το ρήμα είμαι στην πραγματικότητα δεν έχει λεξική σημασία, αλλά λειτουργεί ως απλός συνδετικός κρίκος υποκειμένου και κατηγορουμένου. Η ιδιότητα που αποδίδεται από το κατηγορούμενο μέσω του ρήματος αποτελεί μια ευρύτατη έννοια, που μπορεί να σημαίνει κατάσταση, μόνιμα χαρακτηριστικά κτλ. (ό.π.). Εκτός από το είμαι, άλλα συνδετικά ρήματα είναι τα: γίνομαι, φαίνομαι, εμφανίζομαι, παρουσιάζομαι, αποδεικνύομαι, πάω για, εκλέγομαι, διορίζομαι κτλ. (Holton 1999: 241). Oι Κλαίρης και Μπαμπινιώτης (1999: 173) θεωρούν ότι τα ρήματα που χρησιμοποιούνται στη συνδετική σύνταξη αποτελούν ένα συνεχές, το οποίο ξεκινά από το κατεξοχήν συνδετικό είμαι και, με βαθμιαία αύξηση της λεξικής σημασίας, φθάνει μέχρι ρήματα τα οποία ονομάζουν «μη συνδετικά» (ό.π.).
| κυρίως συνδετικά | αυξημένης λεξικής σημασίας | οιονεί συνδετικά | ετεροσυνδετικά | μη συνδετικά |
| ΚΕΝΟ | ΠΛΗΡΕΣ | |||
| ΣΗΜΑΣΙΑΣ | ΣΗΜΑΣΙΑΣ | |||
| είμαι... | γίνομαι... | αποτελώ... | εκλέγω/εκλέγομαι | μιλάω... |
| Η ιστορία είναι πραγματική | Η αλήθεια έγινε φανερή. | Η ανευθυνότητα αποτελεί
πρόβλημα. | Ο Γιάννης εκλέχθηκε πρόεδρος. | Ο Αντώνης μίλησε ως εκπρόσωπος της εταιρείας. |
Συνδετικά με αυξημένη λεξική σημασία είναι τα ρήματα με τα οποία ο ομιλητής υποδηλώνει ότι διατηρεί επιφυλάξεις ως προς την αλήθεια της συγκεκριμένης ιδιότητας που αποδίδει στο υποκείμενο. Oιoνεί συνδετικά ονομάζονται τα μεταβατικά ρήματα που το αντικείμενό τους λειτουργεί ως κατηγορούμενο. Ετεροσυνδετικά θεωρούνται τα ρήματα με τα οποία αποδίδεται μια ιδιότητα όχι στο υποκείμενο αλλά στο αντικείμενο του ρήματος, τα οποία όμως στην παθητική φωνή λειτουργούν ως κανονικά συνδετικά με αυξημένη λεξική σημασία. Τέλος, ως μη συνδετικά χαρακτηρίζονται τα ρήματα που υποχρεωτικά συντάσσονται με το ως προκειμένου να αποδοθεί μια ιδιότητα στο υποκείμενο.
B.2 Διδακτικές οδηγίες
Η υποενότητα Β διαρθρώνεται σε τρία μέρη. Στο πρώτο (Β1) μελετάται ο ρόλος και η λειτουργία του ρήματος προκειμένου οι μαθητές –μέσα από παραδείγματα των κειμένων– να συνειδητοποιήσουν ότι το βασικό στοιχείο κάθε πρότασης είναι το ρήμα. Παράλληλα, γίνεται προσπάθεια να συνδεθεί το υλικό της συγκεκριμένης ενότητας με αυτό της προηγούμενης (αναφορές στο υποκείμενο, αντικείμενο, κατηγορούμενο).
Στο δεύτερο μέρος (Β2) μελετώνται τα παρεπόμενα του ρήματος: πρόσωπο και αριθμός, συζυγίες και φωνές, διαθέσεις, χρόνοι και ποιόν ενέργειας. Τονίζονται οι διακρίσεις που αφορούν τη μορφή μόνο του ρήματος και άλλες που αφορούν τη σημασία του. Είναι σημαντικό ο καθηγητής να ξέρει ότι το ποιόν της ενέργειας είναι δύσκολο να οριστεί. Δεν χρειάζεται, λοιπόν, να δώσει έμφαση στη μεταγλώσσα, αλλά να στοχεύσει στη συνειδητοποίηση της διαφοράς που υπάρχει ανάμεσα σε χρόνους με διαφορετικό ποιόν ενέργειας. Έτσι π.χ. μπορεί να ρωτήσει ποια διαφορά υπάρχει ανάμεσα στις δηλώσεις: α. Θα διαβάσω αύριο και β. Θα διαβάζω αύριο όλη μέρα. Σε ποια υποθετική ερώτηση θα μπορούσε να απαντήσει η καθεμία;
Στο τρίτο μέρος (Β3) γίνεται λόγος για τα ρήματα που ονομάζονται συνδετικά, εφόσον συνδέουν το υποκείμενο με το κατηγορούμενο. Είναι σημαντικό οι μαθητές να μάθουν να τα διακρίνουν από τα άλλα ρήματα και να καταλάβουν σε ποιες περιπτώσεις προτιμώνται στον λόγο.
Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΡΗΜΑΤΑ
Γ.1 Θεωρητικό μέρος
Παράγωγα ρήματα που δηλώνουν ενέργεια ή κατάσταση στην οποία βρίσκεται το υποκείμενο μπορούν να σχηματιστούν από ουσιαστικά, επίθετα, επιρρήματα και επιφωνήματα με τα ακόλουθα επιθήματα: -ζω (-ί-/-ά-/-ιά-ζω: κοκκινίζω, στεγάζω, ξαφνιάζω), -αίνω (βαθαίνω), -ώνω (σιμώνω), -ύνω (μεγεθύνω), -εύω (γυρεύω), -άρω (ποζάρω). Το τελευταίο επίθημα χρησιμοποιείται κυρίως για την ένταξη δανείων στo κλιτικό σύστημα του ρήματος (Κλαίρης και Μπαμπινιώτης: 328).
Σημειώνεται ότι οι Κλαίρης και Μπαμπινιώτης (1999:324) θεωρούν παράγωγα και τα ρήματα που σχηματίζονται με την προσθήκη προθημάτων σε άλλα ρήματα, όπως αναβάλλω, περιγράφω κ.λπ.
Γ.2 Διδακτικές οδηγίες
Στις δραστηριότητες της υποενότητας Γ οι μαθητές προσεγγίζουν τους μηχανισμούς παραγωγής ρημάτων. Μέσα από ρήματα-παραδείγματα που αντλούνται από τα κείμενα της ενότητας, οι μαθητές καταλήγουν σε συμπεράσματα για τα επιθήματα που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή των ρημάτων.
Δ. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
Mε τη δραστηριότητα 1 επιδιώκεται να καταγράψουν οι μαθητές λεξιλόγιο σχετικό με το θέατρο και τον κινηματογράφο, ώστε να το χρησιμοποιήσουν στις δραστηριότητες παραγωγής γραπτού και προφορικού λόγου που ακολουθούν.
Στη δραστηριότητα 2, αρχικά, επικεντρώνουμε την προσοχή των μαθητών στα ρήματα έκφρασης συναισθημάτων που φαίνονται έντονα στα παιδιά της φωτογραφίας και, στη συνέχεια, τους ζητάμε να επιλέξουν κατάλληλα συνδετικά ρήματα (είναι, φαίνονται, μοιάζουν κτλ.) και κατηγορούμενα προκειμένου να περιγράψουν τα παιδιά.
Ε. ΤΟ ΡΗΜΑ ΣΤΗΝ ΑΦΗΓΗΣΗ
Ε.1 Θεωρητικό μέρος
Το αφηγηματικό κείμενο, καθώς αποτελεί εξιστόρηση της δράσης των ηρώων, εμπεριέχει δράση και εξέλιξη και επομένως η επιλογή των ρημάτων έχει ιδιαίτερη σημασία σε αυτό. Αναλυτικότερα, χρησιμοποιεί κυρίως ρήματα δράσης (π.χ. τρέχω, πέφτω, συναντώ κτλ.) και έκφρασης σκέψεων και συναισθημάτων (π.χ. σκέφτομαι, αναρωτιέμαι, φοβάμαι, χαίρομαι κτλ.), προκειμένου να αποδώσει τις εξωτερικές πράξεις και τις εσωτερικές δράσεις των ηρώων.
Πολύ σημαντικό ρόλο σε μια αφήγηση παίζουν ακόμα οι χρόνοι των ρημάτων που χρησιμοποιούνται. Τα ρήματα σε μια αφήγηση βρίσκονται συνήθως σε παρελθοντικούς χρόνους. Μερικές φορές, όμως, ο πομπός επιλέγει τον ενεστώτα ή ακόμα και τον μέλλοντα για να αφηγηθεί γεγονότα που συνέβησαν στο παρελθόν. Όταν επιλέγεται ο ενεστώτας, ο αφηγητής επιθυμεί να φέρει το γεγονός που αφηγείται πιο κοντά στη χρονική στιγμή της αφήγησης και έτσι να κάνει τον λόγο του πιο παραστατικό, πιο ζωντανό. Το μέλλοντα μπορεί να χρησιμοποιήσει ο πομπός για να αφηγηθεί –συνήθως στον γραπτό λόγο– γεγονότα που έγιναν ύστερα από κάποια άλλα που έχει ήδη παρουσιάσει σε παρελθοντικούς χρόνους ή στον ενεστώτα.
E.2 Διδακτικές οδηγίες
Βασικοί στόχοι της υποενότητας είναι να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές:
α. τον κυρίαρχο ρόλο του ρήματος στην αφήγηση,
β. πόσο προσεκτικά πρέπει να επιλέγουν τα ρήματα που χρησιμοποιούν στο αφηγηματικό κείμενο,
γ. ότι οι χρόνοι των ρημάτων διαμορφώνουν σε σημαντικό βαθμό το ύφος του αφηγηματικού κειμένου.
Το κείμενο 6 μπορεί να αξιοποιηθεί προς αυτή τη στοχοθεσία και ιδιαίτερα στην επισήμανση της σημασίας που έχουν οι επιλογές του πομπού, όσον αφορά τους χρόνους των ρημάτων της αφήγησης. Η δραστηριότητα 2 (Διαβάζω και γράφω), μάλιστα, καλεί τους μαθητές να επιχειρήσουν μετασχηματισμό του κειμένου 6 και να παρατηρήσουν τις αλλαγές που αυτό υφίσταται, αν αλλάξουν οι χρόνοι των ρημάτων του.
ΣΤ. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΛΟΓΟΥ
Στο βιβλίο προτείνονται τρεις δραστηριότητες παραγωγής προφορικού λόγου που συνδέονται μεταξύ τους και στηρίζονται στο υποθετικό σενάριο ότι μια συντροφιά φίλων ενημερώνεται για μια θεατρική παράσταση και αποφασίζει να πάει να την παρακολουθήσει. Φυσικός λόγος μπορεί να παραχθεί στην τάξη γύρω από το πώς αποφασίζουμε τι είδους θεάματα θα δούμε (με ποια κριτήρια). Στη συνέχεια (δραστηριότητα 2), οι μαθητές ασκούνται στην ανάγνωση πολυτροπικού κειμένου και μιλούν αξιοποιώντας τις πληροφορίες που συνέλεξαν από αυτό. Στην τρίτη δραστηριότητα παραγωγής λόγου, οι μαθητές πρέπει να δώσουν οδηγίες επιλέγοντας τα κατάλληλα ρήματα, αφού διαβάσουν σωστά τον χάρτη που τους δίνεται. Η δραστηριότητα αυτή στοχεύει στην ανάπτυξη δεξιοτήτων που έχουν μεγάλη αξία στην καθημερινή ζωή των μαθητών: στο να μπορούν να καθοδηγήσουν κάποιον, μετασχηματίζοντας σε λόγο τις πληροφορίες που είναι αποτυπωμένες σχηματικά στοv χάρτη.
Στο Διαβάζω και γράφω προτείνονται τρεις δραστηριότητες παραγωγής γραπτού λόγου. Η πρώτη αποτελεί αφήγηση του σεναρίου ενός έργου και τοποθετείται σε σαφές επικοινωνιακό πλαίσιο: ένας μαθητής αφηγείται ένα έργο που τον εντυπωσίασε σε φίλους του που δεν το είδαν, συνθήκη άλλωστε αρκετά φυσική. Στη δεύτερη δραστηριότητα, οι μαθητές καλούνται ατομικά ή ομαδικά να συντάξουν ένα πολυτροπικό κείμενο, μια πρόσκληση για μια σχολική θεατρική παράσταση. Δίνεται ως παράδειγμα μια τέτοια πρόσκληση δίπλα στην εκφώνηση της δραστηριότητας, περισσότερο για να κινητοποιήσει τη φαντασία των παιδιών και να τους υποδείξει τις απαραίτητες πληροφορίες που πρέπει να περιλάβουν και όχι βέβαια για να αποτελέσει υπόδειγμα που θα πρέπει οι μαθητές με κάποιον τρόπο να μιμηθούν. Η τρίτη δραστηριότητα συνεχίζει την προηγούμενη. Ζητά τη σύνταξη φιλικής επιστολής, στην οποία ο μαθητής θα αφηγηθεί τι έγινε στη σχολική θεατρική παράσταση, περιεχόμενο δηλαδή ανάλογο με αυτό του κειμένου 1 της ενότητας. ζητούνται μάλιστα αντίστοιχες υφολογικές επιλογές, προκειμένου να συνειδητοποιηθούν οι μηχανισμοί που κάνουν μια αφήγηση εύθυμη-χιουμοριστική.
Διαθεματική εργασία
Στη Διαθεματική εργασία οι μαθητές έχουν δύο επιλογές: είτε να ασχοληθούν με την ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου είτε να γνωρίσουν καλύτερα το σύγχρονο παιδικό θέατρο. Την επιλογή τους, τελικά, θα προσδιορίσουν τα ενδιαφέροντά τους και η πρόσβαση που μπορεί να έχουν σε αρχεία ή μουσεία. Oι μαθητές, χωρισμένοι σε ομάδες, ενθαρρύνονται να συνεργαστούν, να ψάξουν, να συλλέξουν στοιχεία και τελικά να φτάσουν σε κάποια μορφή σύνθεσης. Η εργασία στοχεύει –εκτός των άλλων– στην επαφή των μαθητών με έναν χώρο τέχνης, όπως είναι το θέατρο ή ο κινηματογράφος.
- Η ενότητα στο σχολικό βιβλίο
- Σπαθάρειο Μουσείο Θεάτρου Σκιών Δήμου Αμαρουσίου (επίσημος δικτυακός τόπος)
- Λαϊκή τέχνη: Καραγκιόζης (βίντεο, 22:45min) [πηγή: Εκπαιδευτική Τηλεόραση]
- Και μιλάει και λαλάει: Ο Καραγκιόζης φούρναρης (βίντεο, 30:41min) [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]
- Ταινιοθήκη της Ελλάδος (επίσημος δικτυακός τόπος)
- Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου (επίσημος δικτυακός τόπος)
- Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ (επίσημος δικτυακός τόπος)
- Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση (επίσημος δικτυακός τόπος)
- Σαν παλιά φωτογραφία: Ελληνικός κινηματογράφος (βίντεο, 49:04min) [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]
- Κινηματογράφος, Βικιπαίδεια
- Ντ. Δημόπουλος, «Ο Σαρλό και το αθάνατο νερό» [πηγή: Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Γυμνασίου]
- Αντίστροφο Λεξικό (Αναστασιάδη-Συμεωνίδη) [πηγή: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]
- «Η Αλίκη στη χώρα του Μαύρου Θεάτρου» [πηγή: εφημ. Ελευθεροτυπία]
- Εθνικό Μαύρο Θέατρο της Πράγας (επίσημος δικτυακός τόπος. Αγγλόγλωσσος)
- Ο μαγικός κόσμος του θεάματος
Kείμενο 1 [H παράσταση]
Μετά άρχισε η παράσταση. Τα παιδιά που ήταν ντυμένα φουστανελάδες, τα φώναξε η κυρία κι ανεβήκαμε στη σκηνή. Ο Ίων, ο Βαγγελάκης, ο Φιλιππάκης, ο Ρούλης έκαναν τον Κολοκοτρώνη, τον Μπότσαρη, τον Καραϊσκάκη, τον Νικηταρά κι εγώ δεν ξέρω ποιον έκανα και βγάλαμε τα σπαθιά και φοβερίζαμε τους Τούρκους που δεν φαινόντουσαν και οι κυρίες φοβήθηκαν κι έλεγαν θα κόψουμε τον λαιμό μας, αλλά τα σπαθιά ήταν ψεύτικα και δεν τον κόψαμε, αλλά εκείνες δεν το ήξεραν και είχαν φοβηθεί κι ο Ρούλης, που έκανε τον Νικηταρά, πήγε να τρέξει να κυνηγήσει έναν Τούρκο, αλλά σκόνταψε κι έπεσε και κοίταζε μία τους Τούρκους, που δεν τους έβλεπε ο κόσμος, μία τον κόσμο που έβλεπε αυτόν και ντράπηκε και κοκκίνισε κι ακούστηκε η φωνή ενός Τούρκου πίσω από το πανί, που του έλεγε:
— Ρούλη, Ρούλη! Με την μπιστόλα. Με την μπιστόλα. Μπιστόλα με.
Κι ο Ρούλης σηκώθηκε και φωνάζει εμένα, αλλά εγώ πάω να τρέξω να κυνηγήσουμε μαζί τον Τούρκο και τα τσαρούχια βγήκαν από τα πόδια μου και δεν μπορούσα να τρέξω κι ενώ εγώ έτρεχα, τα τσαρούχια μου είχαν μείνει πίσω και του έλεγα δεν μπορώ ξυπόλυτος, έχει σκλήθρες* χάμω και τότε ο Βαγγελάκης που έκανε τον Μπότσαρη και τον στένευε η στολή του, έσκυψε να πάρει τα τσαρούχια μου να μου τα δώσει και φάνηκε το σώβρακό του και τα κορίτσια έβαλαν τα γέλια κι εκείνος τα κλάματα και ξέβαψε και το μουστάκι του κι έγινε όλος μουντζούρες και τα παιδιά φωνάζανε επάνω του! επάνω του! κι εμείς τραβήξαμε τα σπαθιά κι αρχίσαμε ξιφομαχία σαν τον Ζορό και ακούστηκε η χορωδία πίσω από το πανί που έλεγε έχετε γεια βρυσούλες και οι κυρίες συγκινήθηκαν πάλι κι έκλαιγαν κι οι κύριοι κάπνιζαν κι ο κύριος διευθυντής ήταν πολύ υπερήφανος κι άρχισε ο αέρας να φυσάει κι η καμπάνα να χτυπάει και πετάχθηκε ο Ίων που έκανε τον Κολοκοτρώνη και λέει:
— Εμπρός, κροτεί το τύμπανον κι η σάλπιγξ αντηχεί!
αλλά η κυρία Κανελλοπούλου τού είπε πως αυτό έπρεπε να το πω εγώ κι εκείνος τα έχασε και είπε:
– Δος μου μητέρα μια ευχή, κι έλα να σε φιλήσω... πάω να πολεμήσω.
κι εγώ λέω:
— Μέσα στο δάσος περπατώ κι ακούω τα πουλάκια…
κι ο Βαγγελάκης μού λέει:
— Αυτό πρέπει να το πω εγώ όταν πέφτω και σκοτώνομαι, κι ο Νικηταράς λέει:
— Ω, ελευθερία, μήτερ των λαών.
κι ο Ίων τού λέει πως αυτό είναι παρακάτω κι εκείνος θύμωσε και του λέει δεν πάει να είναι παρακάτω, αυτός τώρα θέλει να τα πει και τα παρακάτω να τα πει αυτός και θα φάει μπουνιά κι εγώ τους λέω θα έρθουν οι Τούρκοι να μας σφάξουν όπως στην ιστορία κι ο Βαγγελάκης, που τον στένευαν τα τσαρούχια του, μου λέει ν’ αλλάξουμε με τα δικά μου που ήταν μεγάλα κι η κυρία Κανελλοπούλου μάς λέει να μην ανακατώνουμε τα λόγια του έργου με τα δικά μας και μπερδευτεί ο κόσμος κι ο κόσμος δεν είχε μπερδευτεί, νόμιζε πως έτσι είναι το έργο και είχε συγκινηθεί πολύ κι έπεσε κατά λάθος το πανί κι άρχισαν τα παλαμάκια γιατί νόμισαν πως τελείωσε και βγήκε ο Καραϊσκάκης με το σπαθί και τους είπε έχει κι άλλο και σήκωσαν οι φουστανελάδες το πανί, αλλά σκάλωσε στο δέντρο που είχε φτιάξει ο Ντόντος με τη Μαρία από χαρτόνια, […] κι ανέβηκε στη σκηνή ο Ντόντος και το σήκωσε και κάθισε από πίσω και το βάσταγε κι όλο φοβέριζε γιατί νόμιζε πως το κάνουμε επίτηδες και χτύπησε η καμπάνα και λιποθύμησε η κυρία Κανελλοπούλου και χτυπούσαν τα παλαμάκια οι μπαμπάδες κι οι μαμάδες και έκλαιγαν και ο κύριος διευθυντής σηκώθηκε επίσημα και μας πήρε όλους, και τους Έλληνες και τους Τούρκους, αγκαλιά και άρχισε να φωνάζει:
— Ζήτω η 25η Μαρτίου!
και είπε «και του χρόνου» κι όλοι σηκώσαμε τα χέρια μπροστά και είπαμε ζήτω και ζήτω κι η κυρία Ουρανία φώναξε πάλι προ-σοχή! και σταθήκαμε όλοι προ-σοχή και τραγουδήσαμε τον εθνικό ύμνο και γιατί χαίρεται ο κόσμος και χαμογελάει πατέρα; και φύγαμε να πάμε σπίτι μας να φάμε σκορδαλιά για το καλό της ημέρας, να κοιμηθούμε, να ξυπνήσουμε, να βάλουμε τα καλά μας και να πάμε να πούμε χρόνια πολλά του Βαγγελάκη που είχε την εθνική εορτή του.
* σκλήθρες: μικρά κομμάτια σκληρού ξύλου, ακίδες
Κυριάκος Nτελόπουλος, O Άκης και οι άλλοι, εκδ. Kαστανιώτη, 1997
Eρωτήσεις κατανόησης
1 Το κείμενο είναι αφηγηματικό. Ποιος αφηγείται και τι;
2 Ποιος είναι ο ρυθμός της αφήγησης; • Η αφήγηση σας φαίνεται ότι κυλά γρήγορα ή αργά;
3 Πώς θα χαρακτηρίζατε το ύφος του κειμένου (σοβαρό, κωμικό, τυπικό, επίσημο, απλό, οικείο, λιτό, περίτεχνο); • Αιτιολογήστε την απάντησή σας με στοιχεία από το κείμενο.
Kείμενο 2 [Tαινίες φαντασίας]
O APXONTAΣ ΤΩΝ ΔΑΧΤΥΛΙΔΙΩΝ:
H ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΑ ★★★
THE LORD OF THE RINGS: THE RETURN OF THE KING.
2003 (Έγχρ.) 201'
Αμερικανική ταινία σε σκηνοθεσία Πίτερ Τζάκσον, με τους: Βίγκο Μόρτενσεν, Ορλάντο Μπλουμ, Λιβ Τάιλερ, Ελάιζα Γουντ, Ίαν ΜακΚέλεν. Μέχρι ο Φρόντο να φτάσει στις Μαύρες Πύλες για να απαλλαγεί από το βάρος του δαχτυλιδιού, ο μάγος Γκάνταλφ και ο βασιλιάς Θέοντεν ενώνουν τις δυνάμεις τους για να σώσουν την πρωτεύουσα της Γκόντορ (Μίνας Τίριθ) από την τελική μάχη ενάντια στις δυνάμεις του Κακού. Το τελευταίο μέρος της τριλογίας είναι σαφώς και το καλύτερο.
• MAPΓAPITA II 79 (Παρ.-Πέμ.)
BIG FISH ΑΠΙΘΑΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ★★★
BIG FISH. 2003 (Έγχρ.) 110'
Αμερικανική ταινία σε σκηνοθεσία Τιμ Μπάρτον, με τους Γιουάν Μακ Γκρέγκορ, Άλμπερτ Φίνεϊ, Τζέσικα Λαγκ, Έλελνα Μπόναμ Κάρτερ. Γνωστός αλλά και αγαπητός στο περιβάλλον του ως μεγάλος μυθοπλάστης, ο Έντουαρντ Μπλουμ, αν και βρίσκεται στη δύση της ζωής του, επιμένει να αφηγείται φανταστικές ιστορίες. Ο απόμακρος όμως γιός του , ο Γουίλ, δεν μπορεί να διακρίνει το αληθινό βίωμα από τον μύθο και προσπαθεί, λίγο πριν από το τέλος, να βρει την αλήθεια πίσω από τις αφηγήσεις του.
• ΑΕΛΛΩ CINEMAX 5+1 ΑΙΘΟΥΣΑ 5 50 (Παρ.-Πέμ.), ΑΕΛΛΩ CINEMAX 5+1 ΑΙΘΟΥΣΑ 5 54 (Παρ.-Πέμ.), ΑΝΤΑΜΣ 2 112 (Παρ.-Πέμ.), ART ECRAN CINEMA 2 72 (Παρ.-Πέμ.), ΕΤΟΥΑΛ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ 2 76 (Παρ.-Πέμ.), ΤΙΤΑΝΙΑ CINEMAX 10 (Παρ.-Πέμ.)
Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου: Ταινίες
περ. Αθηνόραμα, 2004
Eρωτήσεις κατανόησης
1 Τι κείμενα είναι αυτά; • Τι παρουσιάζουν; • Σε τι είδους έντυπα μπορούμε να συναντήσουμε τέτοια κείμενα;
2 Τι είδους πληροφορίες δίνει καθένα από τα κείμενα αυτά;
Kείμενο 3 [Mια κινηματογραφική ταινία – μια φιλία]
Είδα μια ταινία στον κινηματογράφο. Και μου άρεσε πολύ. Βγήκα και πήγα σε ένα φιλικό σπίτι και τους μίλησα για την ταινία. Γελάσανε και μου είπαν «πως ήταν αηδία». Δεν μίλησα, δειπνήσαμε όλοι μαζί, αργά έφυγα, στον δρόμο σκεφτόμουν «πως είμαστε διαφορετικοί», έφτασα στο σπίτι μου και ξάπλωσα. Δεν κοιμήθηκα εκείνη τη νύχτα, σκεφτόμουν πόσο διαφέραμε με τους γνωστούς μου, αποφάσισα να διακόψω τις σχέσεις μου μαζί τους και τους έστειλα ένα γράμμα που τους έγραφα ότι δεν θα ήθελα να ξαναϊδωθούμε... Σε μια εβδομάδα, πήρα ένα γράμμα εκ μέρους τους με μια φράση: «Επιμένουμε πως η ταινία ήταν αηδία».
Τάκης Κανελλόπουλος, στο Iστορίες του Kινηματογράφου από την Eλληνική Λογοτεχνία
(Ιστορία 79η), εκδ. Aιγόκερως, 1995
Eρώτηση κατανόησης
• Γιατί ο συγγραφέας αποφάσισε να μην ξαναϊδωθεί με τους φίλους του;
