Γενικά

Σε μια πρόταση εκτός από τους κύριους όρους (υποκείμενο, αντικείμενο ή κατηγορούμενο) συναντάμε κι άλλες λέξεις που ονομάζονται προσδιορισμοί και διακρίνονται στους ονοματικούς και τους επιρρηματικούς.

 

Οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί προδιορίζουν κυρίως το ρήμα (επί + ρήμα), αλλά και το ουσιαστικό, το επίθετο, το επίρρημα, αποδίδοντας ό,τι χρειάζεται για να συμπληρωθεί η έννοιά τους και να γίνει πιο σαφής και συγκεκριμένη.

 

Οι επιρρηματικές σχέσεις που δηλώνουν είναι: α) τόπος, β) χρόνος, γ) τρόπος, δ) ποσό, ε) αιτία, στ) σκοπός, ζ) αποτέλεσμα, η) αναφορά, θ) προϋπόθεση, ι) εναντίωση, ια) βεβαίωση, ιβ) άρνηση, ιγ) δισταγμός ή πιθανότητα.

Μορφή

Οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί εμφανίζονται με δύο γενικότερες μορφές: είναι μονολεκτικοί ή περιφραστικοί.

 

α. Μονολεκτικοί είναι οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί που αποτελούνται από μια λέξη, δηλαδή:

1. Απλά επιρρήματα, π.χ. Εγώ φεύγω σήμερα.

2. Απλές άναρθες πτώσεις, π.χ. Ώρες καθόμουν και κοίταζα τη θάλασσα.

3. Επίθετα (επιρρηματικά κατηγορούμενα), π.χ. Ο φταίχτης βάδιζε σκυφτός.

4. Μετοχές με επιρρηματική σημασία, π.χ. Ήρθε η κόρη του γελώντας.

 

β. Περιφραστικοί είναι οι οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί που αποτελούνται από δύο ή περισσότερες λέξεις, δηλαδή:

1. εμπρόθετος προσδιορισμός, π.χ. Ο γιος σου είναι άσος στο κολύμπι.

2. Σύναρθρες πτώσεις, π.χ. Η οικογένειά του πεθαίνει της πείνας.

3. Επιρρηματικές ή άλλες εκφράσεις, π.χ. Καθίσαμε πλάι πλάι.

4. Ζεύγη επιρρημάτων, π.χ. Περάσαμε πολύ καλά.

5. Διπλασιασμένες (απλές ή σύναρθρες) πτώσεις, π.χ. Ο γεροντάκος βάδιζε τοίχο τοίχο.

6. Συνδυασμούς επιρρημάτων με εμπρόθετους προσδιορισμούς, π.χ. Ο δρόμος περνά μπροστά από το σπίτι.

7. Επιρρηματικές προτάσεις, π.χ. Θα βρεις καλά φρούτα στην αγορά, αν πας πρωί.

Ποιες λέξεις προσδιορίζονται από επιρρηματικούς προσδιορισμούς

Εκτός από το ρήμα επιρρηματικό προσδιορισμό παίρνουν και άλλα μέρη του λόγου, όχι όμως όλα τα είδη τους:

 

α. τα επίθετα παίρνουν επιρρηματικούς προσδιορισμούς:

1. του ποσού, π.χ. Κάπως δύσκολο να γίνει αυτό που θέλεις.

2. της αναφοράς, π.χ. Τα χώματα αυτά είναι ιερά για μας.

3. της αιτίας, π.χ. Ήταν υπερήφανος για τα πλούτη του.

4. του σκοπού, π.χ. Ήρθε έτοιμος για καβγά.

 

β. τα επιρρήματα παίρνουν επιρρηματικούς προσδιορισμούς:

1. του ποσού, π.χ. Φτάσαμε πολύ νωρίς.

2. της αναφοράς, π.χ. Όσο για τη μόρφωση των παιδιών του, φρόντισε υποδειγματικά.

 

γ. τα ουσιαστικά που δηλώνουν ενέργεια παίρνουν επιρρηματικούς προσδιορισμούς (που είναι πάντοτε εμπρόθετοι):

1. του σκοπού, π.χ. Οι προσπάθειες για τη λύτρωση του έθνους.

2. του τόπου, π.χ. Η άφιξή τους στην πόλη ξεσήκωσε όλα τα παιδιά.

3. της προέλευσης, π.χ. Η καταγωγή του ήταν από οικογένεια εμπόρων.

4. της εναντίωσης, π.χ. Εκδήλωσαν την αγανάκτησή τους κατά της τυραννίας.

5. της αναφοράς, π.χ. Τα αισθήματά του για την οικογένεια αυτή είναι γνωστά.

 

Μπορούμε να δούμε καλύτερα τους τρόπους με τους οποίους εκφέρονται οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί και τις λέξεις που παίρνουν αυτούς τους προσδιορισμούς στο κείμενο και στο παραστατικό διάγραμμα που ακολουθούν:

Κείμενο:

Είχε χιονίσει εκεί τόσο πολύ ολόκληρη τη μέρα, που το μονοπάτι είχε γίνει σχεδόν αδιάβατο, ακόμη και για ανθρώπους πιο έμπειρους σε κακοτοπιές. Όλο το απόγευμα βαδίζαμε προς την κορυφή, τρέμοντας από τον φόβο και το κρύο, σχεδόν τελείως σιωπηλοί, γρήγορα, για να προλάβουμε την παγωνιά της νύχτας, που ώρα την ώρα πλησίαζε. Με πολλή προσπάθεια κατορθώσαμε τέλος να φτάσουμε στην κορυφή του λόφου και τότε διακρίναμε από μακριά κάποιο θαμπό φως.

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

 

Διαβάστε περισσότερα για τους επιρρηματικούς προσδιορισμούς:

α) τόπου,

β) χρόνου,

γ) τρόπου,

δ) ποσού,

ε) αιτίας,

στ) σκοπού,

ζ) αποτελέσματος,

η) αναφοράς,

θ) προϋπόθεσης,

ι) εναντίωσης,

ια) βεβαίωσης,

ιβ) άρνησης,

ιγ) δισταγμού ή πιθανότητας.

Σχετικές σελίδες:

Επιρρήματα

Εμπρόθετοι προσδιορισμοί

Επιρρηματικές προτάσεις

Επιρρηματικό κατηγορούμενο

Μετοχή

Η επιρρηματική σημασία των πτώσεων

 

 

Βιβλιογραφία

 

	Γραμματική Νέας Ελληνικής Γλώσσας Α', Β' Γ' Γυμνασίου, Σωφρόνης Χατζησαββίδης - Αθανασία Χατζησαββίδου, ΟΕΔΒ, Αθήνα, Έκδοση Α, 2011
	Νεοελληνική Γραμματική, Μανόλης Τριανταφυλλίδης, ΟΕΣΒ, Αθήνα, 1941
	Γραμματική της Ελληνικής Γλώσσας, David Holton - Peter Mackridge - Ειρήνη Φιλιππάκη-Warburton, Πατάκης, Αθήνα, 1999
	Γραμματική της Νέας Ελληνικής, Χρ. Κλαίρης - Γ. Μπαμπινιώτης, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2005
	Γραμματική Ε, Στ Δημοτικού, Ειρήνη Φιλιππάκη-Warburton - Μιχ. Γεωργιαφέντης - Γεώργιος Κοτζόγλου - Μαργαρίτα Λουκά, ΟΕΔΒ, Αθήνα
	Εφαρμοσμένη Γραμματική της Δημοτικής και Συντακτικό, Γιάννη Β. Παπαναστασίου, Αθήνα, 1989
	Συντακτικό της Νέας Ελληνικής, ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1996, κα' έκδοση

---

Πηγή: Συντακτικό της Νέας Ελληνικής, εκδ. Ο.Ε.Δ.Β., κα' έκδοση, 1996 (Συγγραφείς: Αλέξανδρος Καρανικόλας, Ηλίας Σπυρόπουλος, Δήμητρα Αγγελίδου, Μαρία Βετσοπούλου, Νικόλαος Γρηγοριάδης, Παναγιώτης Κάνδρος, Δέσποινα Καρπούζα, Εμμανουήλ Λάναρης, Αναστάσιος Μουμτζάκης, Δημήτρης Τομπαΐδης, Χρήστος Τσολάκης)