Η Ψηφιακή Διάσταση του Νέου Σχολείου: Έχει θέση η Επιστήμη της Πληροφορικής; του Μάνου Πουλάκη (19/10/2010)
- Λεπτομέρειες
- Δημιουργήθηκε στις Τρίτη, 19 Οκτώβριος 2010 09:09
Η Ψηφιακή Διάσταση του Νέου Σχολείου: Έχει θέση η Επιστήμη της Πληροφορικής;
Εμμανουήλ Πουλάκης, Εκπαιδευτικός Πληροφορικής
manpoul [στο] sch.gr
Τις τελευταίες μέρες υπάρχει μια γενική αναστάτωση στον κλάδο της εκπαίδευσης, αλλά και μια παραφιλολογία σχετικά με το Νέο Σχολείο που σχεδιάζει το Υπουργείο Παιδείας. Σκοπός του άρθρου αυτού είναι να σκιαγραφηθεί η τρέχουσα κατάσταση, να τεθούν στη διάθεση του αναγνώστη αυτούσιες οι πηγές, η άποψη και οι προβληματισμοί του γράφοντος, ώστε να μπορεί καθένας από εμάς να ενημερωθεί ενδελεχώς και να κρίνει τη σχηματιζόμενη κατάσταση.
Ο λόγος που έχει ξεκινήσει η όλη συζήτηση είναι η ?διαρροή? ενός σχεδίου μαθημάτων για το Νέο Λύκειο σε γνωστή εκπαιδευτική πύλη στο διαδίκτυο [1] στις 02/10/2010. Το Γενικό Λύκειο αλλάζει μορφή, πολλά μαθήματα συρρικνώνονται ή καταργούνται και επίσης αλλάζει η φιλοσοφία του προγράμματος σπουδών του Λυκείου. Με το ανακάτεμα των αντικειμένων σπουδών κρατείται ως κορμός: η Ελληνική Γλώσσα (6 ώρες), η Φυσική Αγωγή (3 ώρες) και τα Αγγλικά (3 ώρες), ενώ όλα τα υπόλοιπα μαθήματα θα είναι σε μορφή επιλεγόμενων μαθημάτων, βασικού (3 ώρες) και προχωρημένου επιπέδου (6 ώρες). Οι επιλογές των μαθημάτων θα μπορούν να γίνονται μέσα από έξι (6) ομάδες, όπως φαίνεται παρακάτω:
α) Αρχαιογνωσία (Αρχαία Ελληνική Γλώσσα & Γραμματεία (6), Αρχαία Ελληνική Γραμματεία (3), Αρχαία Ιστορία (3) και Ιστορία Ιδεών (3)),
β) Μαθηματικά (Μαθηματικά υψηλού (6) και χαμηλού επιπέδου (3)),
γ) Πειραματικές Επιστήμες (Φυσική (6), Χημεία (3), Βιολογία (3) και Περιβάλλον (3)),
δ) Κοινωνικές Επιστήμες (Οικονομία (6), Πολιτικές - Κοινωνικές Επιστήμες (3), Ευρωπαϊκή Ιστορία (3), Θρησκευτικά (3), Φιλοσοφία (3), Ψυχολογία (3)),
ε) Ξένη Γλώσσα (Λατινικά (6), Γαλλικά, Γερμανικά, Ισπανικά, Ιταλικά (όλα 3 ή 6)) και
στ) Πολιτισμός (Εικαστικά, Μουσική, Θέατρο και Κινηματογράφος (όλα 3))
*Στις παρενθέσεις δίνονται τα μαθήματα και οι ώρες τους ανά εβδομάδα. Με υπογράμμιση είναι τα εξάωρα μαθήματα (υψηλού επιπέδου).
Ο μαθητής καλείται να επιλέξει ένα εξάωρο μάθημα από μία ομάδα και ένα τρίωρο από κάθε μία από όλες τις υπόλοιπες ομάδες, συμπληρώνοντας έτσι άλλες 21 ώρες στο πρόγραμμά του. Η πρώτη απορία και παρατήρησή μου είναι η παντελής έλλειψη της Πληροφορικής από τα μαθήματα του Νέου Σχολείου. Η πρώτη ματιά δείχνει ότι το σχέδιο που παρουσιάζεται αποτελεί μια (πρόχειρη;) αντιγραφή του InternationalBaccalaureate (I.B.) [2], όπως μπορεί να διαπιστώσει οποιοσδήποτε διαβάσει την παρουσίαση του προγράμματος αυτού. Στη θέση της 1ης ομάδας (1η Ξένη Γλώσσα) του I.B. υπάρχει η Αρχαιογνωσία και επίσης στην ομάδα των Μαθηματικών - Επιστήμης Υπολογιστών του IBέχει καταργηθεί εντελώς η Επιστήμη των Υπολογιστών και έχουν μείνει μόνο τα Μαθηματικά. Σαφώς και το θέμα δεν είναι η αντιγραφή οποιουδήποτε έτοιμου προγράμματος - κάτι τέτοιο άλλωστε σημαίνει πρόχειρο σχεδιασμό. Αν το Υπουργείο Παιδείας πιστεύει ότι πρέπει να γίνουν αλλαγές, λογικά θα πρέπει να υπάρξει ένα νέο πρόγραμμα σπουδών, προσαρμοσμένο στις ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας πρώτιστα και ικανό να αντεπεξέλθει στις επιταγές της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας κατά δεύτερο. Ένα τέτοιο πρόγραμμα σπουδών μπορεί να προκύψει μόνο μέσα από συλλογική διαβούλευση όλων των εμπλεκόμενων φορέων, Εκπαιδευτικών, Υπουργείου, Πανεπιστημίων και Επιστημονικών Ενώσεων. Το σημαντικότερο και ανεξήγητο σημείο όμως στον πρόχειρο σχεδιασμό αυτό είναι η απόφαση να μην διδάσκονται τα παιδιά μας την Πληροφορική, κάτι που έρχεται σε άμεση αντίθεση με τις διεθνώς παραδεκτές πρακτικές. Μια απλή ματιά σε στατιστικά στοιχεία μας δείχνει ότι η προσέγγιση των περισσότερων χωρών στην Ευρώπη είναι να διδάσκεται η Πληροφορική και ως αυτόνομο γνωστικό αντικείμενο, αλλά και να χρησιμοποιείται στα υπόλοιπα αντικείμενα [3].
Σαφώς υπάρχει μια καινούργια φιλοσοφία, όμως δεν δίνεται ξεκάθαρα η φιλοσοφία και η λογική με την οποία κτίζεται το Νέο Σχολείο και το προφίλ των αποφοίτων του. Το σημαντικότερο κατά τη γνώμη μου είναι ότι αυτή η φιλοσοφία στην οποία βασίζεται το Νέο Σχολείο μένει κρυμμένη, ντυμένη κομψά μέσα στις πομπώδεις δηλώσεις σχετικά με τη χρήση νέων τεχνολογιών και το Ψηφιακό Σχολείο. Μετά τη ?διαρροή? του σχεδίου στον Τύπο στις 02/10/2010 και αφού ξεκίνησαν πολλές συζητήσεις και αντιδράσεις ανά την Ελλάδα, το Υπουργείο Παιδείας εσπευσμένα προχώρησε στις 08/10/2010 σε παρουσίαση της Ψηφιακής Διάστασης του Νέου Σχολείου [4,5]. Η επίσημη εκδήλωση έγινε στις 10/10/2010 στην Λήμνο, όπου εκτός από την Υπουργό Παιδείας κ. Διαμαντοπούλου παρευρέθηκε και ο Πρωθυπουργός.
Με έκπληξη παρακολούθησα την Υπουργό Παιδείας στην επίσημη παρουσίαση του Νέου Σχολείου στην Λήμνο [6] να δηλώνει απευθυνόμενη στους μαθητές: ?... Πριν από λίγα χρόνια λέγαμε να μάθω κομπιούτερ... Αυτό ήταν το ζητούμενο. Να μάθουμε κομπιούτερ. Τώρα, εσείς μας διδάσκετε. Τα παιδιά ξέρουν πολύ περισσότερα...? και αργότερα στην ίδια ομιλία να αναφέρει για την Πληροφορική: ?...Δεν είναι αυτό μάθημα. Είναι ένα εργαλείο...?. Τις ίδιες απόψεις είχε εκφράσει και πριν από μερικούς μήνες, στις 22/01/2010 σε ομιλία της σε εκδήλωση της Π.Ε.ΚΑ.Π. Δ.Ε. στο Υπουργείο Παιδείας [7], απευθυνόμενη μάλιστα σε κάποιους εκπαιδευτικούς Πληροφορικής που παρευρίσκονταν: ?...Τα παιδιά ξέρουν πια. Έχουν υπολογιστές, ξέρουν πολύ καλύτερα από εμάς. Ακόμα και τα παιδιά του δημοτικού έχουν μια πάρα πολύ μεγάλη ευχέρεια, που δεν έχουμε εμείς...? (χρονικό σημείο 13:90) και αργότερα στην ίδια ομιλία ?...Η δική σας λοιπόν η αποστολή είναι οριζόντια. Είναι πώς μέσα από την προσπάθεια που θα κάνουμε ο δικός σας κλάδος θα υποστηρίζει ώστε οριζόντια να περάσει το θέμα της Πληροφορικής. Όχι να μαθαίνουμε στα παιδιά να χτυπούνε τα πλήκτρα στα κομπιούτερς...? (χρονικό σημείο 20:00). Πραγματικά συγκλονίστηκα ως ενεργός εκπαιδευτικός και νέος, αλλά και ως επιστήμονας της Πληροφορικής, ακούγοντας αυτές τις δηλώσεις, να θεωρείται η Επιστήμη της Πληροφορικής ως ?χτύπημα πλήκτρων?. Κι αυτό όχι από οποιονδήποτε συνομιλητή που ενδεχομένως δεν γνωρίζει και δεν έχει ασχοληθεί με την Εκπαίδευση και την Πληροφορική, αλλά από το στόμα της ίδιας της Υπουργού Παιδείας. Περαιτέρω με εξέπληξε το γεγονός ότι είναι δημόσιες δηλώσεις, σε διάστημα αρκετών μηνών μεταξύ τους, κάτι που σημαίνει ότι όντως εκφράζουν θεμελιωμένες απόψεις και δεν είναι κουβέντες που απλά ξέφυγαν.
Στην παρουσίαση στη Λήμνο [6] αναφέρθηκαν νέα μέσα ψηφιακής τεχνολογίας, όπως οι διαδραστικοί πίνακες, η σύνδεση των σχολείων με το διαδίκτυο, η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στις Νέες Τεχνολογίες και η χρησιμοποίηση των Νέων Τεχνολογιών ως χρηστικά εργαλεία σε όλα τα μαθήματα του Νέου Λυκείου. Πολύ σωστή η προσέγγιση, άλλωστε η Πληροφορική ως εργαλείο έχει εισχωρήσει σε πάρα πολλές, αν όχι σε όλες τις υπόλοιπες Επιστήμες. Επίσης η υιοθέτηση και χρήση ζωντανών και δραστικότερων τρόπων παρουσίασης της νέας γνώσης, εκπαιδευτικών εργαλείων και πολυμεσικών εφαρμογών, αλλά και η εισαγωγή των μαθητών στη νέα γνώση μέσω ενεργητικότερων για αυτούς πρακτικών, αποτελεί σαφώς καλύτερη προσέγγιση σε σύγκριση με τον εκπαιδευτικό που στέκεται στο έδρανο ψηλότερα από όλους τους μαθητές και μιλάει ακατάπαυστα. Αυτό το γνωρίζουν όλοι οι ενεργοί εκπαιδευτικοί που έχουν χρησιμοποιήσει νέες μεθόδους διδασκαλίας. Γιατί όμως η Πληροφορική σταματά να υφίσταται ως αντικείμενο στο Νέο Λύκειο;
Το πρώτο και κύριο που θα περίμενε κανείς είναι να μάθει πού ακριβώς στηρίζεται η νέα προσέγγιση των πραγμάτων. Θα περιμέναμε μια τουλάχιστον επιστημονική προσέγγιση και σε καμία περίπτωση την αιτιολόγηση ότι ?... τα παιδιά ξέρουν...? Δυστυχώς κ. Υπουργέ, ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ ΔΕΝ ΞΕΡΟΥΝ! Θα βασιστούμε στη γνώση που προέρχεται από την αυτοδιδασκαλία ή τους συνομήλικους; Θα προχωρήσουμε στη Νέα Εποχή θεωρώντας ότι η γνώση στην Επιστήμη της Πληροφορικής προέρχεται από την άτυπη εκπαίδευση, από τον κοινωνικό ή οικογενειακό περίγυρο; Βλέπουμε τα παιδιά μας να είναι προσκολλημένα με τις ώρες στον υπολογιστή, στο Facebookκαι στο Youtube, και η άποψή μας είναι πως ξέρουν να πατάνε τα πλήκτρα; Τι ακριβώς ξέρουν; Να συνομιλούν και να ακούνε μουσική και να βλέπουν βίντεο; Ασχοληθήκαμε ποτέ με την ασφάλειά τους στο διαδίκτυο; Να τους μάθουμε τι να αποφεύγουν και να προσέχουν; Να γνωρίσουν τις ψηφιακές ευκολίες και την ασφαλή χρήση τους; Το πώς να περπατάνε, να κινούνται και να χρησιμοποιούν το νέο Ψηφιακό Κόσμο; Το πώς να προγραμματίζουν τελικά τον υπολογιστή να τα βοηθά και να μην μείνουν απλοί καταναλωτές έτοιμων εμπορικών προϊόντων; Να μάθουν τί είναι τελικά η Πληροφορική Επιστήμη και πώς μπορεί να βοηθήσει τον καθένα ξεχωριστά και την Κοινωνία στο σύνολό της;
Η Πληροφορική δεν είναι μόνο κάποιες γνώσεις χειρισμού ενός υπολογιστή, επεξεργασία κειμένου, υπολογιστικά φύλλα και βασική πλοήγηση στο διαδίκτυο. Τα αντικείμενα αυτά ορίστηκαν πριν μερικά χρόνια ως προαπαιτούμενα για το διορισμό στο Δημόσιο, υποχρεώνοντας ταυτόχρονα τους πολίτες να πληρώνουν ιδιωτικούς φορείς για να αποδείξουν τις γνώσεις τους (πιστοποιητικά χρήσης υπολογιστών) ? γνώσεις οι οποίες μετά από μερικά χρόνια είναι παρωχημένες σε έναν συνεχώς μεταβαλλόμενο και εξελισσόμενο κόσμο, όπως είναι αυτός της Τεχνολογίας των Υπολογιστών και των Εφαρμογών τους. Τότε, δεν εισακούστηκαν επιστημονικές ενώσεις όπως η Ένωση Πληροφορικών Ελλάδας (Ε.Π.Ε.), η οποία τόσο το 2002, όσο και το 2005, πρότεινε την αναγκαιότητα ύπαρξης Κρατικού Ενδεικτικού Χρήσης Υπολογιστών [8,9]. Εκείνα τα χρόνια ο παραλογισμός είχε φτάσει στο σημείο να ζητηθεί πιστοποιητικό βασικής χρήσης υπολογιστών ακόμα και από αποφοίτους τμημάτων Α.Ε.Ι. και Τ.Ε.Ι. Πληροφορικής. Πλέον, στο σχεδιασμό του Νέου Σχολείου ενστερνιστήκατε τις προτάσεις αυτές και ανακοινώσατε ότι τελειώνοντας το γυμνάσιο οι νέοι μας θα έχουν ένα Κρατικό Πιστοποιητικό στη βασική Χρήση Υπολογιστών. Προφανώς αναγνωρίσατε και όλες τις φωνές που όλα αυτά τα χρόνια δηλώνουν ότι η Πληροφορική δεν έχει εισαχθεί σωστά στο σχολείο, οι ώρες δεν επαρκούν, κτλ. Για το λόγο αυτό αναμορφώνεται το Πρόγραμμα Σπουδών από το δημοτικό ήδη ώστε τελειώνοντας το γυμνάσιο τα παιδιά να αποκτούν τις βασικές δεξιότητες χρήσης υπολογιστών. Τα παιδιά λοιπόν δεν ξέρουν ήδη - θα μαθαίνουν όμως μέσα στο σχολείο τη βασική χρήση υπολογιστών μέχρι να αποφοιτήσουν από το γυμνάσιο.
Δεν έχει όμως να προσφέρει τίποτα άλλο η Επιστήμη της Πληροφορικής στον αυριανό Έλληνα Πολίτη; 'Οπως διδάσκουμε στα παιδιά από την Α' τάξη του γυμνασίου ο όρος Πληροφορική (Informatique) δημιουργήθηκε από τη συνένωση των όρων Πληροφορία (Information) και Αυτοματική (Automatique) από τον PhilippeDreyfusτο 1962 [10]. Είναι η Επιστήμη που ασχολείται με τη μοντελοποίηση και την επεξεργασία της Πληροφορίας, και μέσω των υπολογιστών καλείται να δίνει λύσεις σε προβλήματα που ο άνθρωπος θα δυσκολευόταν ή θα αδυνατούσε με μόνο το μυαλό του να λύσει. Σημαντικός τομέας και εφαρμογή της Πληροφορικής Επιστήμης αποτελεί η Αλγοριθμική, η μοντελοποίηση δηλαδή της αντιμετώπισης προβλημάτων. Σημαντικότατο στοιχείο είναι η αναγνώριση των δεδομένων και των ζητούμενων, η μοντελοποίηση του χώρου του προβλήματος, η ανίχνευση όλων των πιθανών καταστάσεων και των εργαλείων που υπάρχουν διαθέσιμα για την επίλυση ενός προβλήματος, αλλά και η ανάπτυξη της δημιουργικότητας, με απώτερο σκοπό τη δημιουργία ενός αλγόριθμου, μιας σειράς βημάτων δηλαδή που δίνουν λύση σε οποιαδήποτε περίπτωση του προβλήματος. Οι δεξιότητες που αποκτούνται από την αλγοριθμική επίλυση προβλημάτων είναι η οργανωτικότητα, η δημιουργικότητα και εφευρετικότητα για την εύρεση τρόπων αντιμετώπισης προβλημάτων, η κριτική σκέψη, καθώς και η σωστή - ουσιαστική διαχείριση και επεξεργασία της πληροφορίας, η οποία πάντοτε παράγει νέα γνώση. Σημαντικό επίσης στοιχείο αποτελεί το να γνωρίσουν την Πληροφορική Επιστήμη οι νέοι μας, πολλοί από τους οποίους ενδεχομένως την ακολουθήσουν και στις σπουδές τους σε επόμενο στάδιο της εκπαίδευσης, και ακόμα σημαντικότερο είναι να μην μείνουν δέσμιοι των απόψεων ότι η Πληροφορική είναι μόνο η βασική χρήση υπολογιστή (επεξεργασία κειμένου, κτλ) και η χρήση της ως εργαλείου σε άλλες Επιστήμες.
Πολλά από τα προβλήματα της χώρας μας θα είχαν ξεπεραστεί αν υπήρχε αυτή η Πληροφορική Παιδεία σε όλες τις ηλικίες. Το υπερχρεωμένο σύστημα υγείας οφείλεται και στην απουσία κεντρικής μηχανοργάνωσης και ελέγχου των προμηθειών και των εξόδων. Το Ελληνικό κράτος ζήτησε εσπευσμένα από τους Δημόσιους Υπαλλήλους να απογραφούν μόνοι τους μέσα στο καλοκαίρι για να αποκτήσει ηλεκτρονικά τα στοιχεία αυτών. Οι οικονομικοί ελεγκτικοί μηχανισμοί δηλώνουν πολλές φορές αδυναμία ελέγχου, κάτι που μόνο με λύσεις Πληροφορικής αντιμετωπίζεται. Τα παραδείγματα είναι πολλά και ξεφεύγουν από τα όρια της παρέμβασης αυτής. Οι προηγούμενες γενιές δυστυχώς δεν είχαν τη δυνατότητα να συμμετάσχουν στην Ψηφιακή Εποχή και τις βρήκε απροετοίμαστες το νέο κύμα της Ανάπτυξης των Τεχνολογιών. Η χώρα μας έχασε ήδη αρκετά χρόνια από τις εξελίξεις αυτές. Γιατί να στερήσουμε όμως τη δυνατότητα αυτή στα παιδιά μας και να μην εκπαιδευτούν μέσα στο δημόσιο σχολείο στην Επιστήμη της Πληροφορικής και στην αλγοριθμική σκέψη;
Στο παρελθόν, η Πληροφορική υποβαθμίστηκε με πολλούς τρόπους. Ακόμα και μετά τη θέσπιση με νόμο του κλάδου Πληροφορικής ΑΕΙ/ΤΕΙ το 1992, το Υπουργείο Παιδείας προχωρούσε σε παράνομους διορισμούς εκπαιδευτικών άλλων ειδικοτήτων (Μαθηματικοί, Φυσικοί, Θεολόγοι, Αρχαιολόγοι, Ιχθυολόγοι, κ.ό.κ) σε θέσεις Πληροφορικών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση για μια δεκαετία. Αρκούσε ένα μεταπτυχιακό ή σε πολλές περιπτώσεις απλά κάποια σεμινάρια για να μετατραπεί κάποιος από Θεολόγος σε ?Πληροφορικάριο?. Μόνο μετά από δικαστικούς αγώνες υπερίσχυσε το αυτονόητο και το εκ του νόμου οριζόμενο, να μην διορίζεται δηλαδή για να κάνει μάθημα στα παιδιά μας όποιος απλά δηλώσει ότι ?ξέρει πληροφορική?, από τη στιγμή που υπάρχουν Επιστήμονες από Πανεπιστημιακά και Τεχνολογικά Ιδρύματα Πληροφορικής. Τώρα θα υποβαθμίσουμε ξανά την Πληροφορική στο σχολείο αντιμετωπίζοντάς την ως δεξιότητα και όχι ως Επιστήμη;
Κλείνοντας την παρέμβασή μου αυτή θα ήθελα να καλέσω το Υπουργείο Παιδείας σε έναν ειλικρινή και επιστημονικά τεκμηριωμένο διάλογο στον οποίο θα συμμετάσχουν όλοι οι άμεσα εμπλεκόμενοι: το Υπουργείο και οι Σύμβουλοι, οι Εκπαιδευτικοί, τα Πανεπιστήμια με τους Καθηγητές τους, αλλά και οι Επιστημονικές Ενώσεις σε κάθε τομέα. Ειδικότερα στον τομέα της Πληροφορικής, η Ένωση Πληροφορικών Ελλάδας (Ε.Π.Ε.) έχει καταθέσει πολυσέλιδα υπομνήματα τόσο για την αναβάθμιση της Πληροφορικής Παιδείας στην Εκπαίδευση [11], όσο και για τη μελλοντική Ευρωπαϊκή Ψηφιακή Στρατηγική [12], καθώς και έχει εκπονήσει αρκετές άλλες μελέτες. Οι επιστήμονές μας εργάζονται σκληρά - δεν θα πρέπει έστω να τους ακούσουμε; Τελικά για μια Επιστήμη, που καθολικά πλέον συμφωνούμε ότι επηρεάζει και όλες τις άλλες Επιστήμες, μπορούν να έχουν άποψη και να αποφασίζουν όλοι εκτός από αυτοί που την έχουν σπουδάσει;
Μόνο μέσα από τον ουσιαστικό αυτό διάλογο θα καταλήξουμε στο τι πραγματικά ως γονείς και εκπαιδευτικοί θέλουμε να μαθαίνουν τα παιδιά μας· διάλογος που απαραιτήτως θα πρέπει να υπάρξει πριν την οποιαδήποτε αλλαγή. Η εκπαίδευση των παιδιών μας δεν αποτελεί και δεν πρέπει να αφήσουμε να αποτελέσει πεδίο πειραματισμού, αλλά όλοι μαζί ενώνοντας τις δυνάμεις μας να δώσουμε στα παιδιά μας ισχυρά εφόδια για το ήδη αβέβαιο μέλλον τους. Το να συμβάλουμε στην Πληροφορική Επάρκεια και Ευχέρειά τους είναι απλά απαραίτητο... Ας μην το υποθηκεύσουμε και αυτό.
Τα παιδιά μας δεν ξέρουν... Ας τα βοηθήσουμε όμως να μάθουν...
Παραπομπές
1. Εκπαιδευτική Πύλη Alfavita (2010). Το σχέδιο προγράμματος που επεξεργάζεται το Υπουργείο για το Νέο Σχολείο. Ανακτήθηκε από http://www.alfavita.gr/artro.php?id=10850 στις 2/10/2010.
2. International Baccalaureate (2010). Diploma Programme curriculum. Ανακτήθηκε από http://www.ibo.org/diploma/curriculum/ στις 16/10/2010.
3. Eurydice (2004). Key Data on Information and Communication Technology in Schools in Europe. Ανακτήθηκε από http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/documents/key_data_series/048EN.pdf στις 13/10/2010.
4. Υπουργείο Παιδείας, ΔΒΜΘ (2010). Νέο Σχολείο. Η ψηφιακή διάσταση - Όλη η γνώση με ένα «κλικ»!. Ανακτήθηκε από http://www.minedu.gov.gr/publications/docs/neo_sxoleio_pshfiakh_diastash_101008.zip στις 16/10/2010.
5. Υπουργείο Παιδείας, ΔΒΜΘ (2010). Παρουσίαση της ψηφιακής διάστασης του Νέου Σχολείου από την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων. Ανακτήθηκε από http://www.minedu.gov.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=1525%3A08-10-10--------------------&catid=80%3Adeltia-typou&Itemid=806?=el στις 16/10/2010.
6. Διαμαντοπούλου, Α. (2010). Ομιλία της Υπουργού Παιδείας κ. Διαμαντοπούλου στην παρουσίαση του Ψηφιακού Σχολείου στη Λήμνο στις 10/10/2010. Ανακτήθηκε από http://www.youtube.com/watch?v=wDcDk5xsK_g στις 11/10/2010.
7. Διαμαντοπούλου, Α. (2010). Ομιλία της Υπουργού Παιδείας κ. Διαμαντοπούλου σε Ημερίδα της ΠΕΚΑΠ στο Υπουργείο Παιδείας στις 22/01/2010. Ανακτήθηκε από http://vod.sch.gr/video/view/746.html στις 28/01/2010.
8. Ένωση Πληροφορικών Ελλάδας (2002). Ενδεικτικό Χρήσης Υπολογιστών (ΕΧΥ): Μια πρόταση της Ένωσης Πληροφορικών Ελλάδας για τον πληροφορικό αλφαβητισμό. Ανακτήθηκε από http://www.epe.org.gr/showarticle.jsp?articleid=35 στις 16/10/2010.
9. Ένωση Πληροφορικών Ελλάδας (2005). Η πρόταση της Ένωσης Πληροφορικών Ελλάδας για το Κρατικό Ενδεικτικό Χρήσης Υπολογιστών (ΕΧΥ). Ανακτήθηκε από http://www.epe.org.gr/showarticle.jsp?articleid=199 στις 16/10/2010.
10. Αράπογλου, Α., Μαβόγλου, Χ., Οικονομάκος, Η. & Φύτρος, Κ. (2008). Πληροφορική Α', Β', Γ' Γυμνασίου. Αθήνα: Οργανισμός Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων.
11. Ένωση Πληροφορικών Ελλάδας (2010). Αναμόρφωση της Πληροφορικής Παιδείας σε όλες τις βαθμίδες της Εκπαίδευσης. Παρέμβαση της Ε.Π.Ε. προς το Υπουργείο Παιδείας στις 10/10/2010. Ανακτήθηκε από http://www.epe.org.gr/showarticle.jsp?articleid=428 στις 16/10/2010.
12. Ένωση Πληροφορικών Ελλάδας (2010). Ευρωπαϊκή Ψηφιακή Στρατηγική στο Πλαίσιο της Στρατηγικής ΕΕ 2020. Παρέμβαση της Ε.Π.Ε. στις 15/01/2010. Ανακτήθηκε από http://www.epe.org.gr/showarticle.jsp?articleid=386 στις 16/10/2010.