Α. ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ

 

Oι σκοποί της 10ης ενότητας, όπως ορίζονται από το Αναλυτικό Πρόγραμμα, είναι οι μαθητές:

• Να μάθουν να διακρίνουν τις δευτερεύουσες προτάσεις και να αναγνωρίζουν τις λειτουργίες τους στην περίοδο (υποκείμενο/αντικείμενο του ρήματος της κύριας πρότασης ή επιρρηματικός προσδιορισμός).

• Να αντιληφθούν την ιδιαίτερη δομή και λειτουργία του υποταγμένου λόγου, όπως και των συνδέσμων που χρησιμοποιούνται σε αυτή.

• Να αναγνωρίσουν τον ρόλο των σημείων στίξης στον λόγο και να ασκηθούν στη χρήση τους.

• Να εξοικειωθούν με τη χρήση λεξικών διάφορων ειδών, ιδίως ερμηνευτικών.

Θεματικός άξονας της ενότητας είναι η γνωριμία του μαθητή με τον τόπο του και τον πολιτισμό του. O σκοπός είναι, μέσω των κειμένων και αρκετών δραστηριοτήτων που τα συνοδεύουν, οι μαθητές να σκύψουν με ενδιαφέρον πάνω στον τόπο τους, να ψάξουν και να βρουν στοιχεία που θα τους κάνουν να τον γνωρίσουν καλύτερα και να προβληματιστούν γύρω από τα εξής θέματα: ποια στοιχεία συνιστούν τον πολιτισμό ενός τόπου (η τέχνη του: αρχιτεκτονική, μουσική, χορός κ.λπ., τα ήθη και έθιμά του, οι παραδόσεις του, η νοοτροπία των κατοίκων του, τα επαγγέλματα κ.ά.). Παράλληλα, οι μαθητές –ιδιαίτερα μέσα από τα λογοτεχνικά κείμενα– θα έχουν την ευκαιρία να προβληματιστούν για το πόσο –συχνά ασυνείδητα– διαμορφώνει ο τόπος τον άνθρωπο μέσα από εικόνες (οπτικές και ακουστικές), μυρωδιές και γεύσεις που χαράσσει στη μνήμη του από την παιδική ηλικία. Δηλαδή πώς μέσω των αισθήσεων και του πολιτισμού δένεται ο άνθρωπος με τον τόπο του.

Για την ολοκλήρωση της ενότητας εκτιμούμε ότι επαρκούν εφτά (7) διδακτικές ώρες.

 

Β. ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

 

Β.1 Θεωρητικό μέρος

 

Δευτερεύουσες προτάσεις και υποτακτικοί σύνδεσμοι

 

Ένας από τους τρόπους σύνδεσης των προτάσεων είναι και η «καθ’ υπόταξιν» σύνταξη, «ήτοι με συνδέσμους υποτακτικούς (ειδικούς, αιτιολογικούς κ.λπ.) ή με αναφορικές λέξεις» (Τζάρτζανος 1991: 10-11). Η πρόταση που χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει μια άλλη και εξαρτάται από αυτή λέγεται δευτερεύουσα ή εξαρτημένη πρόταση. Μια δευτερεύουσα πρόταση μπορεί να προσδιορίζει μια κύρια αλλά και μια άλλη δευτερεύουσα πρόταση.

Oι δευτερεύουσες προτάσεις χωρίζονται σε ειδικές, αιτιολογικές, υποθετικές, εναντιωματικές- παραχωρητικές, τελικές, βουλητικές, αποτελεσματικές, χρονικές, αναφορικές, πλάγιες ερωτηματικές και ενδοιαστικές (ό.π.: 52).

Oι σύνδεσμοι (δηλ. «οι άκλιτες λέξεις που χρησιμεύουν για να συνδέουν λέξεις ή προτάσεις μεταξύ τους», Τριανταφυλλίδης 1988: 393) είναι, όπως είδαμε και στην 8η ενότητα, δύο ειδών: παρατακτικοί και υποτακτικοί. Τα προαναφερθέντα είδη δευτερευουσών προτάσεων εισάγονται με συγκεκριμένους υποτακτικούς συνδέσμους, οι οποίοι, σύμφωνα με τη Νεοελληνική Γραμματική (ό.π.: 396-399) χωρίζονται σε: ειδικούς (ότι, πως, που), χρονικούς (π.χ. όταν, ενώ, πριν, αφού, όποτε κτλ.), αιτιολογικούς (γιατί, επειδή, αφού), υποθετικούς (αν), αποτελεσματικούς (ώστε (να), που), διστακτικούς (μη, μήπως), και συγκριτικούς (παρά). Oι δευτερεύουσες προτάσεις και οι σύνδεσμοι διδάσκονται αναλυτικά στην Γ´ Γυμνασίου.

 

Β.2 Διδακτικές οδηγίες

 

Αρχικά –μέσα από τις δραστηριότητες της υποενότητας Β1– γίνεται προσπάθεια ανάκλησης προηγούμενων γνώσεων των μαθητών από την 8η ενότητα, όπου διδάχτηκαν τις κύριες και δευτερεύουσες προτάσεις και την παρατακτική σύνδεση των προτάσεων. Ακολουθούν αρκετές δραστηριότητες που παρακινούν τους μαθητές να προβληματιστούν για τον ρόλο και τη λειτουργία των δευτερευουσών προτάσεων μέσα στην περίοδο. Είναι σημαντικό να καταλάβουν τι είδους πληροφορίες μάς δίνουν οι δευτερεύουσες προτάσεις, πώς συμπληρώνουν το νόημα άλλων προτάσεων της περιόδου. Βέβαια, δεν χρειάζεται να γίνει διάκριση ανάμεσα στα είδη των δευτερευουσών προτάσεων –αφορά την ύλη της Γ´ Γυμνασίου– αλλά μια πρώτη προσέγγισή τους.

Και από τη λειτουργία των δευτερευουσών προτάσεων –υποενότητα Β1– περνάμε στην υποτακτική σύνδεση προτάσεων και στους συνδέσμους που χρησιμοποιούνται για να πραγματοποιηθεί. Ιδιαίτερα χρήσιμες μπορούν να φανούν στους μαθητές οι δραστηριότητες διάκρισης παρατακτικής – υποτακτικής σύνδεσης και μετασχηματισμού λόγου από τη μία σύνδεση στην άλλη. Μέσα από τις μετασχηματιστικές ασκήσεις, μπορεί ο μαθητής να αρχίσει να σκέφτεται και πάνω στις επιπτώσεις που μπορεί να έχει η επιλογή της μιας ή της άλλης σύνδεσης.

Η υποενότητα Β ολοκληρώνεται με τη μελέτη της χρήσης του κόμματος στην υποτακτική σύνδεση προτάσεων (υποενότητα Β3). Συσχετίζεται μάλιστα η χρήση ή όχι του κόμματος με τη συντακτική λειτουργία και επομένως το νόημα της δευτερεύουσας πρότασης. Oι μαθητές παρατηρούν στα κείμενα τη χρήση του κόμματος και φτάνουν στον αντίστοιχο κανόνα. Στη συνέχεια παράγουν δικό τους λόγο και εφαρμόζουν τον κανόνα που διατύπωσαν. Η υποενότητα Β3 ουσιαστικά αποτελεί και μια γέφυρα για ομαλή μετάβαση των μαθητών στην υποενότητα Γ, όπου μελετάται γενικά η στίξη.

 

Γ. ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ

 

Γ.1 Θεωρητικό μέρος

 

Στη Γραμματική στίξη και στίζω σημαίνει βάζω στην κατάλληλη θέση κάποια στίγματα (σημάδια), για να χωρίσω ή να σχολιάσω λέξεις, φράσεις και προτάσεις του λόγου μου. Και προσπαθώ, ώστε αυτό το «σημάδεμα», αυτή η στίξη, να ανταποκρίνεται όσο γίνεται πιστότερα στην εκφορά του προφορικού μου λόγου.

Για έναν ακριβέστερο ορισμό: Η στίξη, κατά τον Μ. Τριανταφυλλίδη, είναι ένα σύνολο από «σημάδια που μας βοηθούν να ζωντανέψωμε κάπως ό,τι είναι γραμμένο, σταματώντας κατά το νόημα και χρωματίζοντας τη φωνή μας». Άρα, βασική αποστολή των σημείων της στίξης είναι η υποδήλωση των παύσεων και της μελωδικότητας της προφορικής ομιλίας στον γραπτό λόγο.

Κατ’ άλλους (Tournier, στο Ε. Παναρέτου 1995: 13) στίξη είναι «το σύνολο των σημείων, σ’ ένα γραπτό μήνυμα, που δεν έχουν φωνηματικό χαρακτήρα». Άρα, το βασικό γνώρισμα των σημείων της στίξης είναι ότι δεν «φωνούνται», δεν προφέρονται, παρότι λαμβάνονται σοβαρότατα υπόψη κατά την ανάγνωση.

Τα σημεία της στίξης χωρίζονται σε παυστικά (οριοθετούν λέξεις, φράσεις, προτάσεις) και σχολιαστικά («“σχολιάζουν”, κατά κάποιο ξεχωριστό τρόπο, λέξεις, φράσεις, προτάσεις») (Kαλαϊτζάκης 2001: 27).

 

Σύρε τον πίνακα, για να δεις και τις υπόλοιπες στήλες.

 

Σχετικά με τη χρήση του κόμματος, παραθέτουμε τους ακόλουθους συνοπτικούς πίνακες από τον Καλαϊτζάκη (σελ. 35, 61-2).

 

Βάζουμε κόμμα

α. σε επίπεδο πρότασης

1. στην ασύνδετη παράθεση όμοιων όρων (Υποκείμενο, Αντικείμενο, Κατηγορούμενο, Προσδιορισμός)

2. στον προσδιορισμό κατά παράθεση ή επεξήγηση

3. για την ανάδειξη ενός επιρρηματικού προσδιορισμού

4. στην κλητική προσφώνηση και (κάποτε) στο επιφώνημα

β. σε επίπεδο περιόδου

1. στην ασύνδετη παράθεση ισοδύναμων προτάσεων (Κύρια + Κύρια, Δευτερεύουσα + Δευτερεύουσα)

2. στην παρατακτική σύνδεση ισοδύναμων προτάσεων με συνδέσμους αντιθετικούς ή συμπερασματικούς (Κύρια + Κύρια, Δευτερεύουσα + Δευτερεύουσα)

3. στην υποτακτική σύνδεση (Κύρια + Δευτερεύουσα ή Δευτερεύουσα + Δευτερεύουσα)

α. στις δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις ως επεξήγηση

β. στις δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις

4. στις παρενθετικές προτάσεις

γ. σε ειδικές περιπτώσεις

1. στις μετοχικές προτάσεις

2. πριν από τον σύνδεσμο και

3. σε διάφορες συνδεσμικές φράσεις

 

Aντίθετα, δεν χρησιμοποιούμε κόμμα στις ακόλουθες περιπτώσεις:

 

1. ανάμεσα στο Ρήμα/Κατηγόρημα και το Υποκείμενό του:

- Είναι επικίνδυνος αυτός ο άνθρωπος.

- Έχει χαθεί η ανθρωπιά μας

- Το πολιτικό μας σύστημα αντέχει.

2. ανάμεσα στο Ρήμα και το Αντικείμενό του

- Μαζέψτε τις ελιές.

- Του έδωσε ένα γερό μάθημα.

- Θέλει να φύγει

3. ανάμεσα στο Ρήμα και τον Επιρρηματικό Προσδιορισμό τους

- Πήγαινε γρήγορα στη δουλειά σου.

- Έλα κοντά μου.

- Μόλις προ ολίγου έφυγε για το εξωτερικό.

4. ανάμεσα στο Υποκείμενο ή Αντικείμενο και τους προσδιορισμού τους, πλην παράθεσης ή επεξήγησης:

- Είδα το ωραιότερο ηλιοβασίλεμα της ζωής μου.

- Χάθηκε ένα θαυμάσιο άλογο ιπποδρόμου.

- Μπήκε στο σαλόνι χαμογελαστός και σίγουρος.

5. ανάμεσα σε μια κύρια και μια δευτερεύουσα ονοματική πρόταση, πλην παράθεσης ή επεξήγησης:

- Παρατηρώ ότι εργάζεσαι με ζήλο.

- Απαγορεύεται να καπνίζετε σε κλειστό χώρο.

- Ρώτα πού θα τον βρούμε.

6. ανάμεσα σε ασύνδετους όμοιους όρους που δεν ανήκουν στο ίδιο σύστημα ταξινόμησης:

- Ανακάλυψε στη βιβλιοθήκη έναν Ιταλό μεσαιωνικό λυρικό ποιητή.

- Σ’ αυτό το μουντό αστικό τοπίο κυριαρχούσε ένας νεόκτιστος γυάλινος πύργος.

- Θαύμασα ιδιαίτερα την τεράστια εξωτερική μπρούτζινη πόρτα του ναού.

7. κατά τη συμπλεκτική ή διαζευτική παράταξη ισοδύναμων όρων ή προτάσεων:

- Τα μήλα και τα πορτοκάλια ανήκουν στα εξαγώγιμα ελληνικά προϊόντα

- Κάθισε για λίγο κοντά μας και μας εξιστόρησε όλα τα συμβάντα.

- Εμείς φεύγουμε, είτε το θέλεις είτε όχι.

 

Άνω τελεία χρησιμοποιούμε:

(α) για να τονίσουμε την αντίθεση ανάμεσα σε δύο μέρη μιας περιόδου, για να αναδειχτεί με αυτό τον τρόπο το δεύτερο μέρος ως σπουδαιότερο από το πρώτο, (β) «για να διακρίνουμε τα μέρη μιας περιόδου, όπου το δεύτερο αποτελεί αιτιολόγηση του πρώτου», (γ) για να διαχωρίσουμε περιπτώσεις που αναφέρουμε κατά σειρά, με προσθήκη ποικίλων προσδιορισμών (ό.π.: 90). Διπλή τελεία χρησιμοποιούμε κυρίως: (α) για να διασαφηνίσουμε κάτι που γράψαμε προηγουμένως ή για να απαριθμήσουμε τα μέρη ενός συνόλου, (β) για να παραθέσουμε κατά λέξη κάποιο απόσπασμα ξένου λόγου, ύστερα από δική μας εισαγωγική παρατήρηση (ό.π. 95-6, και για περισσότερες περιπτώσεις).

 

Το ερωτηματικό «είναι σημείο στίξης με παυστική και σχολιαστική λειτουργία. Δηλώνει το τέλος μιας ερωτηματικής πρότασης ή περιόδου, απαιτώντας απάντηση ή δηλώνοντας απορία και αμφιβολία» (ό.π.: 99).

 

Το θαυμαστικό «είναι ένα σημείο στίξης με παυστική αλλά και –κυρίως– σχολιαστική λειτουργία. Κατά κανόνα, δηλώνει το τέλος μιας περιόδου, απλής πρότασης ή επιφωνηματικής, ενώ ταυτόχρονα δηλώνει, κατά περίπτωση, ένα μεγάλο φάσμα συναισθημάτων: θαυμασμό, φόβο, φρίκη, απόρριψη[..]» κτλ. (ό.π.: 104).

 

Η παρένθεση «είναι κυρίως σχολιαστικό σημείο στίξης και ελάχιστα παυστικό. Η παρουσία της ειδοποιεί βέβαια για μια μικρή παύση, προκειμένου να αλλάξει ο τόνος της φωνής μας, αλλά κυρίως ό,τι περικλείεται σ’ αυτή θα πρέπει να θεωρηθεί δευτερεύον, πρόσθετο υλικό, που θα μπορούσε και να παραλειφθεί» (ό.π.: 107).

 

Τα αποσιωπητικά «αποτελούν παυστικό κυρίως, αλλά και σχολιαστικό σημείο στίξης» και μπορούν να τεθούν στην αρχή, τη μέση ή και το τέλος μιας περιόδου. «Με την παρουσία τους: υπονοούν κάτι ευνόητο, αποσιωπούν κάτι άρρητο, δημιουργούν κατάσταση ευφυολογήματος, υποδηλώνουν σαφώς την απουσία μέρους δικού μας ή ξένου λόγου» (ό.π.: 113).

 

Η διπλή παύλα «ανακόπτει προσωρινά το ρυθμό και τον τόνο του λόγου μας, ενώ ταυτόχρονα σχολιάζει: επεξηγεί, εφιστά την προσοχή μας, προειδοποιεί να χαμηλώσουμε την ένταση. Oι παύλες όμως δεν υποβιβάζουν την αξία όσων περικλείουν, αλλά την αναδεικνύουν με ήπιο τρόπο» (ό.π.: 122).

 

Τα εισαγωγικά «είναι αποκλειστικά σχολιαστικό σημείο στίξης και χρησιμοποιείται για να επιστήσει την προσοχή μας, να επισημάνει δηλαδή ότι το τμήμα του λόγου που θα ακολουθήσει έχει κάποια ιδιαιτερότητα» (ό.π.: 118).

 

Γ.2 Διδακτικές οδηγίες

 

Η υποενότητα Γ μπορεί να εξυπηρετήσει πολλούς σκοπούς: να δώσει την ευκαιρία στους μαθητές:

• Να θυμηθούν όσα έχουν ειπωθεί παλιότερα για την τελεία, το κόμμα, το ερωτηματικό και το θαυμαστικό.

• Να κάνουν παρατηρήσεις για άλλα σημεία στίξης.

• Να συσχετίσουν τα σημεία στίξης στον γραπτό λόγο με τον επιτονισμό στον προφορικό.

• Να κατανοήσουν τη λειτουργία τους στον γραπτό λόγο.

• Να ασκηθούν στη σωστή χρήση των σημείων στίξης σε κείμενα άλλων και δικά τους.

Είναι χαρακτηριστικό μάλιστα ότι στην υποενότητα αυτή δεν δίνονται ούτε καν σχηματοποιημένα τα σχετικά συμπεράσματα για τη χρήση των σημείων στίξης. Καλούνται μόνοι τους οι μαθητές να τα διατυπώσουν μετά την ανάκληση προηγούμενων σχετικών γνώσεων και μετά τη μελέτη της χρήσης τους μέσα στα κείμενα που τους δίνονται. Άλλωστε, πρόκειται για την τελευταία ενότητα του βιβλίου της Α´ Γυμνασίου και ενδείκνυται για ανακεφαλαιωτικές δραστηριότητες.

 

Δ. ΧΡΗΣΗ ΛΕΞΙΚΩΝ

 

Το ενδιαφέρον σε αυτή την υποενότητα εστιάζεται στην εξοικείωση των μαθητών με λεξικά κάθε είδους, περισσότερο όμως με τα ερμηνευτικά. Δίνονται δραστηριότητες που παρακινούν τους μαθητές να αναζητήσουν σημασίες λέξεων σε λεξικά και να επιλέξουν το ερμήνευμα που σχετίζεται με τα συγκεκριμένα συμφραζόμενα του κειμένου. Παράλληλα, δίνεται η ευκαιρία στους μαθητές να μελετήσουν τα σύμβολα των λεξικών και τις βραχυγραφίες που χρησιμοποιούν και να αναπτύξουν δεξιότητες που θα διευκολύνουν τη χρήση λεξικών. Λεξικά οι μαθητές μπορούν να δουν είτε σε ηλεκτρονική μορφή (Cd-ROM) είτε σε έντυπη στη βιβλιοθήκη του σχολείου ή της περιοχής τους. Μπορούν, επίσης, να συγκεντρωθούν για τον σκοπό αυτό λεξικά στο σχολείο από τους ίδιους τους μαθητές και τους καθηγητές. Πάντως, είναι απαραίτητο να εξοικειωθούν οι μαθητές με τα διάφορα είδη λεξικών μέσα από τη χρήση τους ή έστω μέσω φωτοτυπημένων σελίδων τους.

 

Ε. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΛΟΓΟΥ

 

Aκούω και μιλώ

Στις δραστηριότητες που προτείνονται δίνεται η ευκαιρία στους μαθητές να συζητήσουν στην τάξη για την περιοχή τους και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της και να προβληματιστούν σχετικά με τα στοιχεία εκείνα που αποτελούν τον πολιτισμό ενός τόπου και διαμορφώνουν τη φυσιογνωμία του. Χρειάζεται, δηλαδή, μέσα από τη συζήτηση να αναδειχτούν τα στοιχεία εκείνα που καθιστούν έναν τόπο ξεχωριστό ή τον συσχετίζουν με άλλους τόπους.

Αν μάλιστα στην τάξη υπάρχουν παιδιά που έχουν ζήσει και διατηρούν αναμνήσεις από άλλους τόπους (ελληνικούς ή ξένους), θα ήταν ιδιαίτερα ενδιαφέρον να στηθεί ένα παιχνίδι ρόλων στην τάξη, όπου ο μαθητής που έχει έρθει από αλλού θα συζητά με έναν ντόπιο και θα συγκρίνουν τις δύο πατρίδες τους ή θα απαντά σε ερωτήσεις που θα του κάνει ο ντόπιος μαθητής.

 

Διαβάζω και γράφω

Η πρώτη δραστηριότητα, με αφόρμηση το κείμενο του Ταχτσή «Η γιαγιά μου η Αθήνα» (περιλαμβάνεται στο Τετράδιο Εργασιών), ζητά από τους μαθητές να καταθέσουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους σε ύφος προσωπικό για τις αλλαγές που έγιναν, γίνονται και θα γίνουν στην περιοχή τους. Το είδος κειμένου που τους ζητείται (ημερολόγιο) τους δίνει την ευκαιρία να αξιοποιήσουν στοιχεία (πραγματολογικά και υφολογικά) από τα λογοτεχνικά κείμενα που διάβασαν στην ενότητα.

Η δεύτερη δραστηριότητα έχει ήδη πραγματοποιηθεί από αρκετά σχολεία. Σε μερικά μάλιστα κατέληξε στη διαμόρφωση σχετικής ιστοσελίδας στο διαδίκτυο, ενώ σε άλλα σχολεία οι μαθητές δημιούργησαν ημερολόγια με τα στοιχεία που συνέλεξαν για την περιοχή τους. Πρόκειται για μια εργασία που στρέφει τους μαθητές σε μικρή έρευνα της ιστορίας του τόπου τους και στη συνειδητοποίηση των τρόπων, μέσω των οποίων η ιστορία (και ιδιαίτερα η τοπική ιστορία) είναι ζωντανή στην καθημερινή μας ζωή.

Στην τρίτη δραστηριότητα, οι μαθητές καλούνται να γράψουν ένα άρθρο σε μαθητικό έντυπο άλλου σχολείου για τον τόπο τους και όλες αυτές τις διαφορετικές πτυχές που συνθέτουν την ιδιαίτερη φυσιογνωμία του, με σκοπό να τη γνωστοποιήσουν σε τρίτους. Στο τέλος, δεν δίνονται κριτήρια αξιολόγησης του γραπτού λόγου των μαθητών, όπως έχει γίνει στις περισσότερες από τις προηγούμενες ενότητες. Oι μαθητές καλούνται να τα διαπραγματευτούν στην τάξη μαζί με τον καθηγητή τους και να τα καθορίσουν οι ίδιοι, έχοντας πια την εμπειρία των προηγούμενων ενοτήτων. Είναι σημαντικό να ασκηθούν οι μαθητές σε μια τέτοια διαδικασία, η οποία άλλωστε μπορεί σταδιακά να τους οδηγήσει στην αυτοξιολόγησή τους.

 

Διαθεματική δραστηριότητα

 

Oι μαθητές παρακινούνται να γνωρίσουν καλύτερα τον τόπο τους, διαμορφώνοντας ένα φυλλάδιο που στόχο θα έχει να ενημερώσει τους άλλους για την περιοχή και να τους πείσει να την επισκεφτούν.

Το υλικό που θα συλλεχθεί είναι σημαντικό να είναι πρωτότυπο, δηλαδή όχι μόνο να το βρουν οι μαθητές σε βιβλία, αλλά να το παραγάγουν και οι ίδιοι: έτσι, μπορεί να είναι φωτογραφίες που θα τραβήξουν οι ίδιοι ή θα βρουν σε σπίτια συγγενών ή γνωστών, συνεντεύξεις από ηλικιωμένους ντόπιους κατοίκους που θα μιλήσουν για συνήθειες παλιές, έθιμα ή επαγγέλματα που χάθηκαν ή αλλαγές που έχουν γίνει στον τόπο.

Έτσι, οι μαθητές θα ολοκληρώσουν το βιβλίο της Α´ Γυμνασίου με ένα θέμα που αφορά τον τόπο που κατοικούν, για να αρχίσουν το βιβλίο της Β´ τάξης με ταξίδια σε άλλους τόπους. Παράλληλα, έτσι θα μεταφερθούν ομαλά από θέματα που τους αφορούσαν ατομικά σε θέματα συλλογικότερης συνείδησης, που μετατοπίζουν το βάρος από το άτομο στο κοινωνικό σύνολο.

 

 

• Η ενότητα στο σχολικό βιβλίο
• Βρείτε τη Μάνη στους χάρτες της Google
• Από πέτρα και χρόνο: Στα πυργοχώρια της Μάνης (βίντεο, 26:42min) [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]
• Καπνικαρέα [πηγή: Οδυσσέας. Πολιτιστική Πύλη του Υπουργείου Πολιτισμού]
• Καπνικαρέα [πηγή: Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών]
• Καπνικαρέα [πηγή: Βικιπαίδεια]
• Λέσβος [πηγή: Βικιπαίδεια]
• Λέσβος, [πηγή: Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού, επίσημος δικτυακός τόπος]
• Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου [πηγή: Οδυσσέας. Πολιτιστική Πύλη του Υπουργείου Πολιτισμού]
• Οι πόλεις των συνόρων μας: Μυτιλήνη, η αρχόντισσα του αρχιπελάγους (βίντεο, 30:48min) [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]
• Λήμνος [πηγή: Βικιπαίδεια]
• Λήμνος [πηγή: Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού, επίσημος δικτυακός τόπος]
• Ταξιδεύοντας στην Ελλάδα: Λήμνος (βίντεο, 30:34min) [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]
• Ειδήσεις [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]

 

 

 

 

• Η ενότητα στο σχολικό βιβλίο
• Βρείτε τη Μάνη στους χάρτες της Google
• Από πέτρα και χρόνο: Στα πυργοχώρια της Μάνης (βίντεο, 26:42min) [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]
• Καπνικαρέα [πηγή: Οδυσσέας. Πολιτιστική Πύλη του Υπουργείου Πολιτισμού]
• Καπνικαρέα [πηγή: Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών]
• Καπνικαρέα [πηγή: Βικιπαίδεια]
• Λέσβος [πηγή: Βικιπαίδεια]
• Λέσβος, [πηγή: Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού, επίσημος δικτυακός τόπος]
• Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου [πηγή: Οδυσσέας. Πολιτιστική Πύλη του Υπουργείου Πολιτισμού]
• Οι πόλεις των συνόρων μας: Μυτιλήνη, η αρχόντισσα του αρχιπελάγους (βίντεο, 30:48min) [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]
• Λήμνος [πηγή: Βικιπαίδεια]
• Λήμνος [πηγή: Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού, επίσημος δικτυακός τόπος]
• Ταξιδεύοντας στην Ελλάδα: Λήμνος (βίντεο, 30:34min) [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]
• Ειδήσεις [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]
• Παρατακτική σύνδεση
• Παρατακτική σύνδεση - Ασύνδετο σχήμα
• Ονοματικές προτάσεις
• Κύριες και Δευτερεύουσες προτάσεις
• Οι ονοματικές προτάσεις
• Οι επιρρηματικές προτάσεις
• Επιρρηματικές προτάσεις
• Θεωρία για τη στίξη

 

Ασκήσεις

• Να εντοπίσετε το είδος της σύνδεσης μεταξύ των παρακάτω προτάσεων (με δικαιολόγηση) (1^η)
• Να εντοπίσετε το είδος της σύνδεσης μεταξύ των παρακάτω προτάσεων (με δικαιολόγηση) (2^η)
• Να εντοπίσετε το είδος της σύνδεσης μεταξύ των παρακάτω προτάσεων (με δικαιολόγηση) (3^η)
• Να εντοπίσετε το είδος της σύνδεσης μεταξύ των παρακάτω προτάσεων (με δικαιολόγηση) (4^η)
• Άσκηση για τη διαδοχική υπόταξη (1^η)
• Άσκηση για τη διαδοχική υπόταξη (2^η)
• Άσκηση για τη διαδοχική υπόταξη (3^η)
• Άσκηση για τη διαδοχική υπόταξη (4^η)
• Τηλεπαιχνίδι-παρατακτική σύνδεση, υποτακτική σύνδεση, ασύνδετο σχήμα © Νίκος Αστέριος
• Άσκηση για τη σύνδεση των προτάσεων, © Γεωργία Μουντράκη

 

 

 

• Η ενότητα στο σχολικό βιβλίο
• Θεωρία για τη στίξη

 

Ασκήσεις

• 1^η άσκηση για το κόμμα (με δικαιολόγηση της απάντησης)
• 2^η άσκηση για το κόμμα (με δικαιολόγηση της απάντησης)
• 3^η άσκηση για το κόμμα
• 4^η άσκηση για το κόμμα
• 5^η άσκηση για το κόμμα
• 6^η άσκηση για το κόμμα
  
• 1^η άσκηση για τα εισαγωγικά (με δικαιολόγηση της απάντησης)
• 2^η άσκηση για τα εισαγωγικά
  
• 1^η άσκηση για την πάνω τελεία (με δικαιολόγηση της απάντησης)
• 2^η άσκηση για την πάνω τελεία
• 3^η άσκηση για την πάνω τελεία
• 4^η άσκηση για την πάνω τελεία
  
• 1^η άσκηση για την άνω και κάτω ή διπλή τελεία (με δικαιολόγηση της απάντησης)
• 2^η άσκηση για την άνω και κάτω ή διπλή τελεία
  
• 1^η άσκηση για την τελεία (με δικαιολόγηση της απάντησης)
• 2^η άσκηση για την τελεία (με δικαιολόγηση της απάντησης)
• 3^η άσκηση για την τελεία
  
• 1^η άσκηση στα σημεία στίξης: κόμμα, εισαγωγικά, πάνω τελεία, διπλή τελεία, τελεία (με δικαιολόγηση)
• 2^η άσκηση στα σημεία στίξης: κόμμα, εισαγωγικά, πάνω τελεία, διπλή τελεία, τελεία