Καλλιόπην δ᾽ ἀπὸ τοῦ καλὴν ὄπα
προΐεσθαι, τοῦτο δ᾽ ἐστὶ τῇ εὐεπείᾳ
διάφορον οὖσαν ἀποδοχῆς τυγχάνειν ὑπο
τῶν ἀκουόντων
(Διόδ. 4.7)

Η μεγαλύτερη σε ηλικία και ίσως η πιο επιφανής από τις εννέα Μούσες –αυτή η εξοχότατη απ’ όλες είναι (Ησ. Θεογ. 79), τις κόρες του Δία και της Μνημοσύνης. Το όνομά της προέρχεται από τις λέξεις καλὴ ὄψ, δηλαδή ωραία φωνή, καθώς η ωραία της γλώσσα την έκανε ευχάριστη στην ακοή, όπως μαρτυρεί ο Διόδωρος. Έτσι θεωρήθηκε προστάτιδα του ηρωικού έπους και της ελεγείας, γι’ αυτό και σε εκείνη απευθύνεται ο λυρικός ποιητής Αλκμάνας (7οαι. π.Χ.) και οι μεταγενέστεροι ποιητές την αποκάλεσαν πάντων μουσιπόλων ἡ θεὸς.

Αν και οι Μούσες θεωρούνται παρθένες θεές, και σε αυτήν, όπως και στις αδελφές της, της αποδίδονται απόγονοι, μάλιστα κάποιες φορές οι ίδιοι σε περισσότερες Μούσες. Θεωρείται μητέρα του Ορφέα, το κεφάλι του οποίου τοποθέτησε ευλαβικά στο νησί της Λέσβου, όταν οι Μαινάδες τον διαμέλισαν. Τη λέγανε και μητέρα του Λίνου, που όπως και τον Ορφέα, τον είχε αποκτήσει είτε από τον Απόλλωνα είτε από τον Οίαγρο. Κατά μια εκδοχή, από τον Οίαγρο είχε αποκτήσει τον Κυμόθωνα, ή και τον Μαρσύα. Γιος της θεωρούνταν και ο Ρήσος από τον Στρυμόνα και οι Κορύβαντες από τον Δία. Βρέθηκαν και μερικοί συγγραφείς που πιστεύουν πως και ο Όμηρος ήταν δικός της γιος από τον Απόλλωνα, ο Υμέναιος από τον Μάγνη ή από τον Απόλλωνα που της έδωσε κι άλλον έναν γιο, τον Ιάλεμο Σε ορισμένους μύθους εμφανίζεται ως κριτής στη διαμάχη της Περσεφόνης και της Αφροδίτης για τον Άδωνη.

Θεωρείται ως η Μούσα της επικής ποίησης. Απεικονίζεται συνήθως με χρυσό στεφάνι στο κεφάλι, κρατώντας πινάκιο και γραφίδα και συχνά με τα Ομηρικά έπη στα γόνατά της.