Καλοκαίρι 2020-Αφιέρωμα: “Το σύγχρονο Αμερικάνικο θέατρο στον Κινηματογράφο”

“Η ταινία της Τετάρτης – Από τη σκηνή στην οθόνη”  του Θεατρικού Μουσείου Ιάκωβος Καμπανέλλης, που διοργανώνει κι αυτό το καλοκαίρι για 5^η συνεχόμενη χρονιά ο Δήμος Νάξου και Μικρών Κυκλάδων. Σε συνεργασία με την Κινηματογραφική Λέσχη Νάξου θα προβάλλεται κάθε Τετάρτη στις 9.00 μ.μ. από 12 Αυγούστου μέχρι και 30 Σεπτεμβρίου 2020, μια ταινία του αφιερώματος, στην αυλή της Πρώην Σχολής Ουρσουλινών (Πολιτιστικό Κέντρο Δήμου Νάξου), στο Κάστρο της Χώρας Νάξου.

(Είσοδος Ελεύθερη)

Οι προβολές θα γίνονται σύμφωνα με τους κανόνες τήρησης αποστάσεων στους θερινούς κινηματογράφους, για περιορισμό της διασποράς του κορωνοϊού

(ΦΕΚ Β’ 2087/31-05-2020, Αριθμ. Δ1α/ΓΠ.οικ. 33465/2020)

Για τον λόγο αυτό, ο αριθμός των θέσεων θα είναι περιορισμένος.

Θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας και οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να κάνουν κράτηση θέσεων

στο τηλέφωνο 22850-23619 καθημερινά εκτός Κυριακής και ώρες 11.00-14.00 & 19.00-22.00

———————————————————————————————————————-

———————————————————————————————————————-

Τετάρτη 30 Σεπτεμβρίου 2020,  9 μ.μ

«Οικόπεδα με θέα» (Glengarry Glen Ross)

Έγχρωμο -1992- Διάρκεια: 100′

Σκηνοθεσία Τζέιμς Φόλεϊ

Με τους Αλ Πατσίνο, Τζακ Λέμον, Άλεκ Μπάλντουιν, Εντ Χάρις

Κινηματογραφική μεταφορά του ομότιτλου θεατρικού έργου του Ντέιβιντ Μάμετ (Γραμμένο το 1982, τιμήθηκε το 1984 με το βραβείο Πούλιτζερ). Μια συγκινητική ταινία η οποία επιχειρεί να περιγράψει την αδυσώπητη πραγματικότητα της εργασιακής βίας. Η κόλαση της παγκοσμιοποίησης όπως προφητεύεται από έναν διορατικό και χαρισματικό θεατρικό συγγραφέα. Το κλειστοφοβικό σκηνικό υποβάλλει τον θεατή σ’ έναν μικρόκοσμο ανηλεούς αναζήτησης του κέρδους και της ανέλιξης, πατώντας επί των πτωμάτων των ‘συναδέλφων’.

—————————————————————————————————————————————————————————

—————————————————————————————————————————————————————————

———————————————————————————————————————-

Τετάρτη 23 Σεπτεμβρίου 2020,  9 μ.μ

Τρελός για Ερωτα (Fool for Love)

Έγχρωμο -1985- Διάρκεια: 106′

Σκηνοθεσία Ρόμπερτ Όλτμαν

Με τους Σαμ Σέπαρντ, Κιμ Μπάσινγκερ, Χάρι Ντιν Στάντον

Ένας περιπλανώμενος καουμπόι, ο Έντι ξαναβρίσκει τον έρωτα της ζωής του, την Μέι, σε ένα παρακμιακό μοτέλ στην έρημο, παρότι η Μέι έχει βρει καινούριο εραστή. Το ανανεωμένο πάθος των δύο εραστών όμως απειλείται και από έναν μυστήριο τύπο που κρατάει ένα μυστικό τόσο σκοτεινό και απαγορευμένο που θα μπορούσε να καταστρέψει τον έρωτά τους για πάντα…

—————————————————————————————————————————————————————————

«Fool for Love» (Τρελός για Ερωτα), του βραβευμένου με Πούλιτζερ Σαμ Σέπαρντ

Σαμ Σέπαρντ: Τρελός Για Έρωτα

Υποψήφιος για Οσκαρ ηθοποιός και βραβευμένος με Πούλιτζερ θεατρικός συγγραφέας, υπήρξε μια σπουδαία προσωπικότητα της αμερικάνικης τέχνης. Μπορεί να έχει «ζήσει» αμέτρητες ζωές στο σινεμά, μα ούτως ή άλλως ο Σαμ Σέπαρντ μοιάζει να είναι ένας από εκείνους τους ανθρώπους που δύσκολα χωράνε σε μια εύκολη περιγραφή. Σπουδαίος θεατρικός συγγραφέας, γέννημα θρέμμα του off broadway θεάτρου το οποίο βοήθησε να ανδρωθεί, κέρδισε σημαντικά βραβεία (ανάμεσά τους και το Πούλιτζερ για το «Buried Child» του 1979), μα δεν επαναπαύθηκε ποτέ στις δάφνες του.

Η ζωή του τον έφερε από το ροντέο στην μουσική και το σινεμά, ανάμεσα σε άλλα είχε δουλέψει στο σενάριο του «Zabriskie Point» του Μικελάντζελο Αντονιόνι και φυσικά υπήρξε υπεύθυνος σχεδόν εξολοκλήρου για τη μελαγχολική βραβευμένη americana του «Παρίσι, Τέξας» του Βιμ Βέντερς, είχε καβαλήσει ταύρους επαγγελματικά σε ροντέο, είχε γράψει τραγούδι με τον Ντίλαν (το «Brownsville Girl»), είχε παίξει μουσική, είχε ερωτευτεί γυναίκες σαν την Πάτι Σμιθ και την Τζέσικα Λανγκ, έχει υποδυθεί ήρωες, και αλήτες στο σινεμά και το θέατρο, έχει υπάρξει η φωνή μιας γενιάς.

Ποιητικός, σκοτεινός, σχεδόν σουρεαλιστής, με ένα αδιόρατο μαύρο χιούμορ και εκείνη την απέραντη ευγνωμοσύνη προς στους ανθρώπους που έμαθαν να ζουν και να επιβιώνουν στο περιθώριο του αμερικανικού ονείρου, ο Σαμ Σέπαρντ αρνήθηκε πεισματικά να γίνει σταρ του Μπρόντγουεϊ, προτιμώντας τη ζωή και την τέχνη στο off και ακόμη πιο μακριά από αυτό που θα διάλεγε η μάζα. Χρόνια μετά από τα πρώτα του έργα, αποφάσισε πως μόνο ο ίδιος ήταν ικανός να σκηνοθετήσει όσα έγραφε, αναδεικνύοντας το πραγματικό τους περιεχόμενο. Θα έκανε το ίδιο και με δύο ταινίες, άγνωστες στους πολλούς, το «Far North» του 1988 και το «Silent Tongue» του 1992.

Με την Πάτι Σμιθ, 1971

Ενας από τους πρώτους του ρόλους στο σινεμά ήταν στο «Days of Heaven» του Τέρενς Μάλικ ενώ μόλις λίγα χρόνια μετά θα βρισκόταν υποψήφιος για Οσκαρ Β’ Ανδρικού Ρόλου για το «Οι Κατάλληλοι Ανθρωποι» («The Right Stuff») του Φίλιπ Κάουφμαν, υποδυόμενος τον Τσακ Γίγκερ, τον πιλότο που σε μια του πτήση, έσπασε το φράγμα του ήχου.

Με την Τζέσικα Λανγκ

Από το «Fool for Love». τη μεταφορά του δικού του θεατρικού στην οθόνη από τον Ρόμπερτ Ολτμαν, μέχρι το πρόσφατο «Midnight Special» του Τζεφ Νίκολς, ο Σαμ Σέπαρντ μπορεί να προτιμούσε πάντα τις λέξεις, αλλά ήταν πολύ καλός για να τον αφήσουν να μείνει μακριά από το σινεμά. Εξαιρετικός, απροσποίητος ηθοποιός, με μια ξεχωριστή φυσιογνωμία, ηχόχρωμα και αυθεντικό ταλέντο, μπορεί να μην είχε ποτέ την φιλοδοξία να γίνει σταρ, αλλά ήταν δίχως αμφιβολία μια από τις πιο ξεχωριστές φιγούρες της οθόνης.

Κι ένας άνθρωπος του οποίου η ζωή έλαμπε εξίσου έντονα ακόμη κι όταν έσβηναν τα φώτα στο γύρισμα ή οι προβολείς της σκηνής.

Ο Σαμ Σέπαρντ, γεννημένος στις 5 Νοεμβρίου του 1943, πέθανε στο σπίτι του στο Κεντάκι σε ηλικία 73 ετών μετά από μάχη με τη νόσο του Λου Γκέρινγκ.

«Σιχαίνομαι τα φινάλε. Απλά τα απεχθάνομαι. Οι αρχές είναι πάντα οι πιο συναρπαστικές, η μέση είναι περίπλοκη και τα φινάλε είναι μια καταστροφή. Ο πειρασμός για την κάθαρση μου μοιάζει με μια φρικτή παγίδα. Γιατί να μην είμαστε πιο ειλικρινείς με την ίδια τη στιγμή; Τα πιο αυθεντικά φινάλε είναι αυτά που έχουν ήδη εξελιχθεί σε μια άλλη αρχή. Αυτό είναι ιδιοφυές.»

Γιώργος Κρασσακόπουλος – flix

———————————————————————————————————————-

Τρίτη 15 Σεπτεμβρίου 2020   9 μ.μ

Ο Θάνατος του Εμποράκου (Death of a Salesman)

Έγχρωμο -1985- Διάρκεια: 136′

Σκηνοθεσία Volker Schlöndorff

Με τους Ντάστιν Χόφμαν, Τζ.Μάλκοβιτς, Τσαρλς Ντέρνινγκ, Κέιτ Ριντ

Η τηλεταινία «Ο θάνατος του εμποράκου» (1985), αποτελεί μεταφορά του ομώνυμου θεατρικού έργου (1949), του Άρθουρ Μίλλερ, που σημείωσε θριαμβευτική επιτυχία (παιζόταν στο θέατρο για 742 μέρες), πήρε τρία βραβεία συμπεριλαμβανομένου του μεγαλύτερου λογοτεχνικού βραβείου της Αμερικής (βραβεία Πούλιτζερ, Θεατρικών Κριτικών, καθώς και το βραβείο Αντοανέτ Πέρι), ενώ χάρισε αμέσως παγκόσμια αναγνώριση στον συγγραφέα.

Πρόκειται για την ιστορία μιας μεσοαστικής οικογένειας. Ο Γουίλυ Λόμαν, είναι ένας εμποράκος ο οποίος σε αρκετά μεγάλη ηλικία πλέον, έχει μείνει στα «αζήτητα», χωρίς δουλειά, αλλά κυρίως χωρίς συμπαράσταση από τους αγαπημένους του γιους. Η αγωνία του για το μέλλον των παιδιών του καθώς και το άγχος του ότι στα μάτια των άλλων μοιάζει αποτυχημένος, τον οδηγούν σε σύγκρουση μαζί τους.

Ο Γουίλλι Λόμαν, περιφερόμενος πωλητής νεοϋορκέζικης εταιρείας στην έκτη δεκαετία της ζωής του, παλινωδεί ανάμεσα στη φαντασίωσή του για μιαν επιτυχημένη επαγγελματική καριέρα, αλλιώς μιαν εξατομικευμένη εκδοχή του αμερικανικού ονείρου, και την ανελέητη καπιταλιστική πραγματικότητα της μεταπολεμικής Αμερικής.  Στις εμμονές του εμπλέκει πεισματικά τους δυο γιους του, αρνούμενος ν’ αφουγκραστεί την υπόκωφη κραυγή του μεγαλύτερου Μπιφ που παλεύει, παρά τις αντιξοότητες, να βρει ένα βηματισμό που δεν θα ‘χει ανάγκη από δεκανίκια. Στεγνός από παρρησία και σθένος, ο Γουίλλι παγιδεύεται σ’ έναν κυκεώνα αρνήσεων, στο βυθό του οποίου καραδοκεί η παραδοχή μιας καθολικής ματαίωσης και το φάσμα της ανεργίας. Η μόνη που του κρατάει σταθερά το χέρι, αναγνωρίζοντας την ανάγκη του ηττημένου ανθρώπου, είναι η γυναίκα του Λίντα.

Ο πιο πολιτικός από τους αμερικανούς θεατρικούς συγγραφείς της μεταπολεμικής γενιάς, που ενστερνίζεται από τη νιότη του ακόμα τα οράματα της Αριστεράς και για τον οποίο ο Χάρολντ Πίντερ είπε ότι “ήταν βράχος αλλά κι έμοιαζε με βράχο”, χτίζει το μακρόπνοο συγγραφικό του έργο με άξονα την ενδελεχή, καυστική κριτική του καπιταλισμού. Κυνηγημένος από τον μακαρθισμό, αν και δεν είχε ενταχθεί στο κομμουνιστικό κόμμα, εξαιτίας ίσως της εβραϊκής του ανατροφής – παρότι άθρησκος, σύμφωνα με τους βιογράφους του, ο Μίλερ γίνεται σθεναρός πολέμιός του, αρνούμενος να κατονομάσει κομμουνιστές συνοδοιπόρους του και καταδικάζοντας δημόσια τους καταδότες, όπως χαρακτηριστικά τον άλλοτε συνεργάτη και φίλο του Ελία Καζάν (ο οποίος είχε παρεμπιπτόντως υπάρξει για κάποιο διάστημα μέλος του Κ.Κ.ΗΠΑ). Για τη στάση του τιμωρείται με (δις) αφαίρεση του διαβατηρίου του, εξαγοράσιμη φυλάκιση, και καταχώρηση, ευνόητα, του ονόματός του στα κιτάπια της μαύρης λίστας. Στα 1948 ο Μίλερ γράφει μέσα σε έξι μόλις εβδομάδες το τρίτο, θεωρούμενο και ως σημαντικότερο θεατρικό του έργο, βαθιά επηρεασμένος από το δράμα του πατέρα του, ο οποίος είχε καταστραφεί οικονομικά στο Κραχ του ’29, με άμεση συνέπεια τη δραματική επιδείνωση των όρων ζωής της οικογένειας. Το έργο ανεβαίνει το Φεβρουάριο του 1948 στο θέατρο Μορόσκο του Μπρόντγουεϊ σε σκηνοθεσία Ελία Καζάν, συναντώντας αξιοσημείωτη ανταπόκριση από το κοινό, ενώ βραβεύεται με Τόνι καλύτερου συγγραφέα και Πούλιτζερ, τη μέγιστη λογοτεχνική διάκριση στις ΗΠΑ.

Ο θάνατος του εμποράκου, έργο – σταθμός στην ιστορία του θεάτρου, συγκαταλέγεται στα κλασικά του παγκόσμιου ρεπερτορίου, χωράει ούτε λίγο ούτε πολύ τη μεταπολεμική ιστορία της αμερικάνικης μεσαίας/μικροαστικής τάξης, σκιαγραφώντας το τραγικό πορτραίτο του μικροαστού που ακυρώνεται αδιάκοπα, πληρώνοντας το τίμημα της υποταγής στο σύστημα αλλά και της ταύτισης ζωής και εικόνας. Σε δεύτερο πλάνο, ο “εμποράκος” λειτουργεί ως ανατομική επισκόπηση της κατά Μαρξ αλλοτρίωσης, αυτής της παραμορφωτικής διαδικασίας αποξένωσης του εξαρτημένου εργαζόμενου από την “πνευματική και την ανθρώπινη ουσία του”, την “ειδολογική του ύπαρξη”, τον ίδιο του τον εαυτό, καθώς η εργασία στον καπιταλισμό, από δημιουργική έκφραση του εργάτη, υποβιβάζεται σε αναπαραγωγικό μέσο της ζωής του και μόνο. Ο Γουίλλι είναι το τέλειο παράδειγμα του ανθρώπου που από υποκείμενο της παραγωγικής του δραστηριότητας μετατρέπεται σε αντικείμενο, σε μέσο της ατομικής του ύπαρξης, γινόμενος έτσι ξένος προς τον εαυτό του. Το μιλερικό έργο αποτυπώνει με αδιάψευστη διαλεκτική αυτό που υπογραμμίζεται σχετικά στα Οικονομικά και Φιλοσοφικά Χειρόγραφα: “στον καπιταλισμό, η υποτίμηση του ανθρώπινου κόσμου αυξάνεται σε ευθεία αναλογία με την αύξηση της αξίας του κόσμου των πραγμάτων”. Και καμιά ίσως σκηνή δεν αποδίδει πιο ανάγλυφα αυτήν τη σχέση, από εκείνην όπου ενώ ο Γουίλλι ξεσπάει σπαρασσόμενος μπροστά στο γιο τού παλιού του αφεντικού, εκλιπαρώντας για μιαν ευκαιρία σταθερής απασχόλησης στην πόλη με μισθό εξευτελιστικά χαμηλό, εκείνος τον αποκρούει με παγερή συγκατάβαση, απαριθμώντας τις αρετές του μπομπινόφωνου που μόλις έχει αγοράσει.  Ο Μίλερ ξετινάζει το αμερικάνικο όνειρο απ’ όλες τις μεριές, αφήνοντας να φανεί το άθλιο κουφάρι του. Κι όπως κάθε μεγαλόπνοο έργο, δεν χάνει στιγμή την επικαιρική του διάσταση. Χαρακτήρες, σχέσεις, μετεωρισμοί, συγκρούσεις, είναι το ίδιο αναγνωρίσιμες σήμερα, όσο ήταν και πριν εβδομήντα χρόνια.    

www.poreia.net

—————————————————————————————————————————————————————————

Η φωνή του Άρθουρ Μίλερ για τις σκοτεινές εποχές

Ο Άρθουρ Μίλερ (Άρθουρ Άσερ Μίλερ / Arthur Asher Miller  17 Οκτωβρίου 1915 – 10 Φεβρουαρίου 2005) αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους δραματουργούς του 20ου αιώνα. Έχοντας ως ορμητήριο του τα νωπά μεταπολεμικά τραύματα της Αμερικής, βουτά βαθιά στην αμερικανική ψυχοσύνθεση και την εξετάζει. Εντοπίζει τα θρύψαλα ενός απογοητευμένου λαού, μα δεν ενδιαφέρεται να τα ενώσει και να κατασκευάσει εκ νέου το γυαλί. Με τολμηρό ρεαλισμό και κυνικότητα επιλέγει να τα φέρει στην επιφάνεια και να αναδείξει τη θλιβερή πορεία που έχει ακολουθήσει η χώρα του. Καθοριστικό ρόλο σε αυτή του την επιδίωξη καταλαμβάνει το ψυχογραφικό του ταλέντο. Μέσα από τους ματαιόδοξους αγώνες και τις –ενίοτε γραφικές- προσδοκίες των ηρώων του βλέπει κανείς να αποδομείται εύκολα το Αμερικανικό Όνειρο που απέκτησε μυριάδες ακολούθων παρά τις μετέωρες έως και ανύπαρκτες προϋποθέσεις για την υλοποίησή του.

Ο Μίλερ γεννιέται στη Νέα Υόρκη από γονείς με πολωνικές καταβολές. Αποκτά μια ηθικοκεντρική εβραϊκή παιδεία, γεγονός που θα φανεί μέσα από τα έργα και τη ζωή του. Η μητέρα του είναι η πρώτη που θα του εμφυσήσει την αγάπη για την τέχνη, πλημμυρίζοντας το σπίτι μουσικές και βιβλία. Σε ηλικία οχτώ ετών, όπου ο μικρός Άρθουρ δεν ενδιαφέρεται παρά για τον αθλητισμό, θα παρακολουθήσει μαζί της για πρώτη φορά θέατρο. Δε θα είναι, όμως, μέχρι πολύ αργότερα, στην ηλικία των δεκαεπτά που θα αρχίσει να διαβάζει εντατικά λογοτεχνία.

Ο πατέρας του, άνθρωπος χωρίς επίσημη εκπαίδευση, αλλά με ισχυρό αίσθημα δικαίου, θα παίξει σημαντικό ρόλο στις επιρροές του γιου του. Ειδικότερα μετά τη Μεγάλη Οικονομική ύφεση του 1929. Η κρίση έρχεται να συντρίψει την οικογένεια και να προκαλέσει τρομερές ανασφάλειες στον Ισίδωρο Μίλερ. Την εμπειρία αυτή, που ο Άρθουρ Μίλερ χαρακτήρισε ως διαφωτιστική, θα την κρατήσει στο οπλοστάσιό του μέχρι το 1972. Τότε θα ξεκινήσει να γράφει το «The American Clock», ένα μωσαϊκό της αμερικανικής κοινωνίας του ’30 με είκοσι έξι διαφορετικούς χαρακτήρες επί σκηνής.

Τα πρώτα βήματα του Άρθουρ Μίλερ

Μετά τα σχολικά χρόνια, το ενδιαφέρον του για την πολιτική θα τον φέρει στην πόρτα του Πανεπιστημίου του Μίτσιγκαν. Εξαιτίας, όμως, των μη ικανοποιητικών επιδόσεών του στο σχολείο, το πανεπιστήμιο τον δέχεται μόνο δοκιμαστικά, στη σχολή δημοσιογραφίας. Περνώντας από διάφορα επαγγέλματα (από τραγούδι σε ραδιοφωνικό σταθμό μέχρι και οδήγηση φορτηγού), καταφέρνει να συγκεντρώσει τα απαραίτητα χρήματα και να εγγραφεί επίσημα το 1934. Η αμετακίνητη θέση του ότι το θέατρο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τη ζωή και ότι επιδρά δραστικότερα απ’ ό,τι η ποίηση και η λογοτεχνία τον ωθούν να γράψει το πρώτο του έργο, «No Villain», κερδίζοντας το γραπτό διαγωνισμό του Avery Hopwood.

Το πρώτο του επίσημο θεατρικό έργο είναι το «The Man who had all the Luck» (1940). Αν και κατεβαίνει μετά από μόλις έξι παραστάσεις, θέτει τις κατευθυντήριες γραμμές που θα συνοδεύσουν όλη τη μετέπειτα πορεία του: «η ευτυχία δε βρίσκεται στο κυνήγι της επιτυχίας».

Το 1947 ανεβαίνει στο Broadway το «All my Sons» (Ήταν όλοι τους παιδιά μου). Το έργο γνωρίζει μεγάλη επιτυχία, λαμβάνει θετικές κριτικές και κάνει τον Μίλερ γνωστό στο θεατρικό στερέωμα. Εδώ ο δραματουργός εκδηλώνει ευθαρσώς την άποψη του για την υπερκαταναλωτική αμερικανική κοινωνία, ότι δηλαδή η επιτυχία δεν είναι πάντα αποτέλεσμα σκληρής δουλειάς –όπως ήθελε να θεωρείται- όσο ζήτημα της δαρβινικής «επιβίωσης του ισχυρότερου», μια πάλη μεταξύ αγρίων. Γι’ αυτό και ο πρωταγωνιστής του, Τζο Κέλερ, δε διστάζει να εξαπατήσει ούτε το φίλο και συνεργάτη του ούτε και την ίδια την κυβέρνηση, καταφεύγοντας στην πώληση ελαττωματικών υλικών στο στρατό προκειμένου να σώσει την επιχείρησή του. Η αμφισβήτηση της ηθικής τη στιγμή που έρχεται αντιμέτωπη με το αδιέξοδο της μιζέριας οδηγεί σε ταύτιση μεγάλο μέρος του πληθυσμού.

Ο θάνατος του εμποράκου

Το 1949, ο Άρθουρ Μίλερ μετακομίζει για κάποιο διάστημα στην εξοχή του Κονέκτικατ. Στη λάμψη ενός πρωινού ξεκινά και ολοκληρώνει τη συγγραφή της πρώτης πράξης του διασημότερου έργου του. Σε λιγότερο από δύο μήνες, «Ο θάνατος του εμποράκου» έχει ολοκληρωθεί. Το έργο αυτό τού χαρίζει -μεταξύ άλλων βραβείων- το Pulitzer και ανεβαίνει στα θέατρα όλης της υφηλίου, κατακτώντας παγκόσμια αναγνώριση.

Στο «θάνατο του εμποράκου» υφαίνονται σταδιακά οι τραγικές συνέπειες των απέλπιδων προσπαθειών ενός μεσόκοπου πλασιέ να καταξιωθεί και να αισθανθεί σπουδαίος. Μέσα σε δύο «θεατρικά» εικοσιτετράωρα εκτίθενται οι σχέσεις του με την οικογένειά του και η αδυναμία του να διαχειριστεί την αποτυχία. Για την πρωταγωνιστική φιγούρα του Γουίλυ Λόμαν ο Άρθουρ Μίλερ εμπνέεται από το θείο του, Μάνι Νιούμαν. Όπως χαρακτηριστικά θα δηλώσει μετέπειτα ο δραματουργός, ο Νιούμαν ήταν ένας δυστυχισμένος έμπορος που πάλευε να μαζέψει χρήματα για να μεγαλώσει την πολυμελή οικογένειά του. Ήταν ο άνθρωπος που θα βρισκόταν πάντα στην τελευταία θέση, καταδικασμένος να παρακολουθεί εγκλωβισμένος στην αποτυχία του την επιτυχία όσων τον περιτριγύριζαν. Αναπόφευκτη κατάληξη η αυτοκτονία.

Το θέμα του έργου, όμως, όσο δυνατό κι αν είναι, απαιτεί τεχνική, κι ο Μίλερ την κατέχει. Αποζητώντας την ένταση, χρησιμοποιεί τις αντιθετικές δυνάμεις που επενεργούν στους ανθρώπους, δημιουργώντας δισεπίλυτα διλήμματα. Παρελθόν – παρόν, κοινωνία – άτομο, απληστία – ηθικοί κανόνες. Η χρήση απλών ανθρώπων σε σκηνές με καθημερινές ανησυχίες τόσο σε κοινωνικό όσο και σε οικογενειακό επίπεδο φωτίζει τον εσωτερικό κόσμο κάθε χαρακτήρα του («υποκειμενικός ρεαλισμός»).

Η οικονομία του σκηνικού χρόνου αποτελεί ένα επιπλέον προσόν του έργου. Μέσα από συμβολικές λάμψεις και ήχους, ο θεατής μεταφέρεται από το παρόν στο παρελθόν της ζωής του Γουίλυ και τούμπαλιν. Με αυτόν τον τρόπο εντυπώνεται παραστατικά η ταραγμένη ψυχοσύνθεσή του που θα τον οδηγήσει σύντομα να τερματίσει τη ζωή του.

Τα χρόνια του Μακαρθισμού – The Crucible

Η δεκαετία του 1950 μένει χαραγμένη στην αμερικανική ιστορία για τις εξονυχιστικές έρευνες που διενεργεί η Επιτροπή Αντιαμερικανικών Δράσεων (ΕΑΔ-(HUAC)) υπό την καθοδήγηση του Τζόσεφ ΜακΚάρθι. Κάθε ύποπτη κομμουνιστική δράση που μπορεί να κριθεί βλαπτική για τον αμερικανικό τρόπο ζωής οφείλει να αποκαλύπτεται και να διώκεται.

Επηρεασμένος προσωπικά και κατόπιν διεξοδικής ιστορικής αναζήτησης, ο Άρθουρ Μίλερ γράφει και παρουσιάζει το 1953 το «The Crucible» (Η Δοκιμασία). Στο έργο αναπαρίστανται οι δίκες των μαγισσών του Σάλεμ του 1692 με φανερή την κεκαλυμμένη κριτική στις δράσεις της ΕΑΔ. Η μεγάλη σημασία του έγκειται στην ικανότητα του Μίλερ να μην αρκεστεί σε μια απλή ιστορική αναπαράσταση των γεγονότων. Αντίθετα, περνάστηνεξέτασητωναιτιών που γεννούν παρόμοιες τραγωδίες με αυτή του Σάλεμ. Στη «Δοκιμασία» εκτίθεται η άνεση των ανθρώπων να επικαλούνται ανά πάσα στιγμή την παρουσία του «Κακού» προς ίδιον όφελος. Προκειμένου να παραγκωνίσουν όποιον διαφωνεί με τη φωνή της εξουσίας σε ζητήματα τόσο θρησκευτικά όσο πολιτικά και κοινωνικά. Σε αυτό το πλαίσιο επιστρατεύεται συχνά και μια μεροληπτική δικαιοσύνη.

Μεταξύ άλλων, η οξεία κριτική που ασκεί η αλληγορία του για τον Μακαρθισμό φέρνει τον Μίλερ στο εδώλιο της ΕΑΔ. Η Επιτροπή τού ζητά να κατονομάσει ανθρώπους των οποίων η πολιτική δραστηριότητα να αντιβαίνει στα αμερικανικά συμφέροντα. Εκείνος αρνείται να συνεργαστεί, με αποτέλεσμα να του επιβληθεί πρόστιμο και ποινή φυλάκισης με αναστολή. Επιλέγοντας να μην αποδεχτεί την καταδίκη αμαχητί, ασκεί έφεση και ένα χρόνο αργότερα το δικαστήριο τον αθωώνει.

Ο Άρθουρ Μίλερ και η επικοινωνία του με το θεατή

Όπως αναφέρθηκε και στην εισαγωγή, το Αμερικανικό Όνειρο επιδρά καθοριστικά στο έργο του Άρθουρ Μίλερ. Τα έργα του διακρίνονται από μια αξιοθαύμαστη κοινωνική ευαισθησία. Ακόμη κι από ένα είδος πικρής συμπόνιας προς τον άνθρωπο που καταπιέζεται και μοχθεί στη θέα ενός άπιαστου ονείρου. Ενός ονείρου για το οποίο φυσικά καμία κυβέρνηση και καμία εξουσία δε θα μπορούσε ποτέ να εγγυηθεί.

Χάρη στην ειλικρινή προσέγγιση του Μίλερ, ο θεατής αναγνωρίζει διαχρονικά πάνω στη σκηνή δικές του σκέψεις που τον έχουν τυραννήσει. Καλείται, λοιπόν, μαζί με τους ήρωες να κρίνει το κατά πόσο αυτές πατούν στη γη και να ζυγίσει τις συνέπειες όταν η φούσκα του ονείρου θα έχει πια εξαφανιστεί.

Αυτό είναι που μετατρέπει και τον Μίλερ σε κάτι περισσότερο από δραματουργό μιας μόνο εποχής. Με το έργο του εκπροσωπεί κάθε κοινωνία που έχει βυθιστεί στις ψευδαισθήσεις και παλεύει να τη λυτρώσει. Εκπροσωπεί ακόμη κάθε άνθρωπο που έχει χάσει τον εαυτό του· μέσα στο χρήμα, την καταξίωση, τη φήμη και καθετί παροδικό και φευγαλέο.

Απόσπασμα από το έργο «Ψηλά από τη γέφυρα»

«…Και καθώς οι αντίδικοι κάθονται και μου διηγούνται το πρόβλημά τους, ο ακίνητος αέρας του γραφείου μου ανανεώνεται ξαφνικά από τη φρέσκια ευωδιά της θάλασσας, η σκόνη στον αέρα χάνεται· και σκέφτομαι πως στα χρόνια κάποιου καίσαρα, ίσως στην Καλαβρία ή και στα βράχια των Συρακουσών, κάποιος άλλος δικηγόρος, με τελείως αλλιώτικα ρούχα, άκουγε το ίδιο παράπονο, καθότανε το ίδιο ανίσχυρος όπως εγώ και το έβλεπε να συνεχίζει μόνο του το δρόμο του αίματος.»

(Ψηλά από τη γέφυρα, Πράξη πρώτη)

Νίκος Μωραΐτης (Artic)

Θεατρικά έργα

• No Villain (1936)
• They Too Arise (1937)
• Honors at Dawn (1938)
• The Grass Still Grows (1938)
• The Great Disobedience (1938)
• Listen My Children (1939)
• The Golden Years (1940)
• The Man Who Had All the Luck (1940)
• The Half-Bridge (1943)
• All My Sons (Ήταν όλοι τους παιδιά μου, 1947 —μτφ. Λούης Δάνος (εκδ. “Γκόνη”)

• Death of a Salesman (Ο θάνατος του εμποράκου, 1949 —μτφ. Ν.Οικονομοπούλος & Δ.Μπεραχάς (εκδ. “Γκόνη”)
• An Enemy of the People (1950)

• The Crucible (Η δοκιμασία, 1953), γνωστό και ως «Οι μάγισσες του Σάλεμ» —μτφ. Αλέξης Σολομός (εκδ. “Δωδώνη”)

• A View from the Bridge (Θέα από την γέφυρα, 1955 —μτφ. Μάνθος Κρίσπης (εκδ. “Δωδώνη”)

• A Memory of Two Mondays (Ανάμνηση από δύο Δευτέρες, 1955 —μτφ. Μάνθος Κρίσπης ως «Από Δευτέρα σε Δευτέρα» (εκδ. “Δωδώνη”)

• After the Fall (1964)
• Incident at Vichy (Επεισόδιο στο Βισύ, 1964 —μτφ. Λ.Γαρίδης (εκδ. “Διεθνής Επικαιρότης”)

• The Price (Το βραβείο, 1968 —μτφ. Ειρ.Ιωαννίδου-Αδαμίδου (εκδ. “Δωδώνη”)

• The Creation of the World and Other Business (1972)
• The Archbishop’s Ceiling (1977)
• The American Clock (1980)
• Elegy for a Lady (1982)
• Some Kind of Love Story (1982)
• I Think About You a Great Deal (1986)
• Playing for Time (1985)
• I Can’t Remember Anything (1987)
• Clara (1987)
• The Last Yankee (1991)
• The Ride Down Mt. Morgan (1991)
• Broken Glass (1994)
• Mr Peter’s Connections (1998)
• Resurrection Blues (2002)
• Finishing the Picture (2004)

Ραδιοφωνικά έργα

• The Pussycat and the Plumber Who Was a Man (1941)
• William Ireland’s Confession (1941)
• Jed Chandler Harris (1941)
• Captain Paul (1941)
• The Battle of the Ovens (1942)
• Thunder from the Mountains (1942)
• I Was Married in Bataan (1942)
• Toward a Farther Star (1942)
• The Eagle’s Nest (1942)
• The Four Freedoms (1942)
• That They May Win (1943)
• Listen for the Sound of Wings (1943)
• Bernardine (1944)
• I Love You (1944)
• Grandpa and the Statue (1944)
• The Philippines Never Surrendered (1944)
• The Guardsman (1944)
• The Story of Gus (1947)
• The Reason Why (1970)

Κινηματογραφικά σενάρια

• The Hook (1947)
• The Misfits (1961)
• Everybody Wins (1984)
• The Crucible (1995)

Πεζογραφία

• Focus (1945)
• The Misfits (1957)
• I Don’t Need You Anymore (1967)
• Homely Girl (1992)
• The Performance
• Presence: Stories (2007)

Άλλα βιβλία

• Situation Normal (1944)
• In Russia (1969)
• In the Country (1977)
• Chinese Encounters (1979)
• Salesman in Beijing (1984)
• Timebends: A Life (1987)

Φιλμογραφία του σκηνοθέτη Volker Schlöndorff

———————————————————————————————————————————————————————–

Ο Αρθουρ Μίλερ μιλάει στον ΘΑΝΑΣΗ ΛΑΛΑ

———————————————————————————————————————-

Τετάρτη 9 Σεπτεμβρίου 2020   9 μ.μ

Σκηνοθεσία Μάικ Νίκολς

Παίζουν: Ελίζαμπεθ Τέιλορ, Ρίτσαρντ Μπάρτον, Σάντι Ντένις και Τζορτζ Σίγκαλ

Αμερικανική δραματική – μαύρη κωμική ταινία. Το σενάριο γράφτηκε από τον Έρνεστ Λέμαν, ο οποίος ήταν και ο παραγωγός της ταινίας. Το σενάριο είναι βασισμένο στο ομώνυμο θεατρικό έργο του Έντουαρντ Άλμπι.  Ίσως η πιο αριστουργηματική μεταφορά θεατρικού έργου που έχει γίνει ποτέ. Ένα καταπληκτικό δράμα με θαυμάσια σκηνοθεσία, εξαιρετική ασπρόμαυρη φωτογραφία και ερμηνείες που συγκλονίζουν μέσα από τους ατέλειωτους καταιγιστικούς διαλόγους. Η ταινία κέρδισε πέντε Όσκαρ, εκ των οποίων καλύτερης ερμηνείας για την Elizabeth Taylor, η οποία δίνει την καλύτερη ερμηνεία της καριέρας της. Μια ταινία με άγριες καταστάσεις, άφθονο αλκοόλ και τσιγάρα. Ένα έργο γύρω από τις ανθρωποφαγικές ανθρώπινες σχέσεις. Το 2008 το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου κατέταξε την ταινία στην 67η θέση στη λίστα με τις 100 καλύτερες ταινίες όλων των εποχών.

Πλοκή

Ο Τζορτζ (Ρίτσαρντ Μπάρτον) είναι καθηγητής στο τμήμα Ιστορίας σε ένα μικρό κολλέγιο στη Νέα Αγγλία, παντρεμένος με τη Μάρθα (Ελίζαμπεθ Τέιλορ, κόρη του προέδρου του κολλεγίου). Μετά τα μεσάνυχτα, ένα φθινοπωρινό βράδυ επιστρέφουν σπίτι τους μετά από μια δεξίωση στην πανεπιστημιούπολη. Η Μάρθα και ο Τζορτζ είναι ένα προβληματικό ζευγάρι που ανταλλάσσουν συνέχεια προσβολές και ζουν σε ένα διώροφο σπίτι μέσα στην πανεπιστημιούπολη. Η Μάρθα ανακοινώνει ότι περιμένουν καλεσμένους, ένα νεαρό ζευγάρι, τον Νικ, ένα νεαρό διδάσκοντα και τη σύζυγό του Χόνεϊ. Μπροστά στο νεαρό ζευγάρι ο Τζορτζ και η Μάρθα αρχίζουν ένα προσωπικό πόλεμο προσβολών και ντροπιαστικών ιστοριών από το παρελθόν τους. Ο Τζορτζ τελικά προσποιείται ότι σκοτώνει τη Μάρθα με ένα όπλο-ομπρέλα, προκαλώντας στιγμιαία τον τρόμο όλων των υπολοίπων. Η Μάρθα αντεπιτίθεται και ο Τζορτζ αντιδρά με το σπάσιμο ενός μπουκαλιού γεμάτου με αλκοόλ. Μετά από ένα ιλιγγιώδη χορό η Χόνεϊ κάνει εμετό και η Μάρθα πηγαίνει να τη βοηθήσει. Οι δύο άντρες αποσύρονται στον κήπο και αρχίζουν να συζητούν τους γάμους και την οικογενειακή ζωή τους, αποκαλύπτοντας μυστικά που εξηγούν εν μέρει την κατάστασή τους. Το αλκοόλ βοηθάει να αποκαλυφθούν ένοχα μυστικά, όπως ότι ο Νικ αναγκάστηκε να παντρευτεί τη Χόνεϊ επειδή νόμιζαν ότι είναι έγκυος, ότι ο πατέρας της Χόνεϊ έγινε πλούσιος ως ψευδοϊεροκήρυκας που εκμεταλλευόταν την αφέλεια των πιστών και ότι η Μάρθα μεγάλωσε με μητριά που είχε μεγάλη περιουσία, ενώ ο Τζορτζ αφηγείται την ιστορία ενός παιδιού που σκότωσε κατά λάθος πρώτα τη μητέρα του και μετά τον πατέρα του. Ο Νικ γυρίζει στο εσωτερικό του σπιτιού και παίρνει τη Χόνεϊ για να φύγουν. Ο Τζορτζ οδηγεί και τους τέσσερις προς το σπίτι του Νικ και της Χόνεϊ, αλλά στη διαδρομή η ζαλισμένη Χόνεϊ ζητά να πάνε για χορό και η Μάρθα αναγκάζει το Τζορτζ να σταματήσει σε ένα μεταμεσονύχτιο κλαμπ πάνω στο δρόμο για να χορέψουν. Η Μάρθα χορεύει προκλητικά με τον Νικ και αρχίζουν μια κλιμακούμενη σειρά χλευασμών προς τον Τζορτζ μέχρι που η Μάρθα αναφέρει ότι ο Τζορτζ ήταν το αγόρι της ιστορίας που σκότωσε τους γονείς του. Ο Τζορτζ τότε προσπαθεί να την στραγγαλίσει και τον σταματά ο Νικ. Ο Τζορτζ τότε αρχίζει να αποκαλύπτει όσα του είπε ο Νικ για τον γάμο του και τη Χόνεϊ, που καταλήγει πάλι στο να ζαλιστεί και να θέλει να κάνει εμετό η Χόνεϊ. Ο Τζορτζ αντιμετωπίζει τη Μάρθα στο πάρκινγκ του κλαμπ όπου κηρύσσουν ολοκληρωτικό πόλεμο ανάμεσά τους και η Μάρθα παίρνει το νεαρό ζευγάρι με το αυτοκίνητο σπίτι, αφήνοντας το Τζορτζ μόνο, να περπατήσει μέχρι το σπίτι. Φτάνοντας εκεί ο Τζορτζ βρίσκει τη Χόνεϊ σχεδόν αναίσθητη στο αυτοκίνητο και μπαίνοντας στο χολ ακούει ήχους από την κρεβατοκάμαρά του, όπου η Μάρθα προφανώς συνουσιάζεται με τον Τζορτζ. Εξοργισμένος, προσπαθεί να συνεφέρει τη Χόνεϊ και να την κάνει να καταλάβει τι συμβαίνει με τους συζύγους τους. Εκείνη αρνείται να καταλάβει και τον διώχνει, ενώ τον ρωτά ποιος χτύπησε κουδουνάκια πριν από λίγο, αναφερόμενη σε κουδουνάκια που σκόνταψε ο Τζορτζ μπαίνοντας προηγουμένως στο σπίτι. Αυτό δίνει στο Τζορτζ μια ιδέα για να συντρίψει οριστικά τη Μάρθα. Η Μάρθα βγαίνει στον κήπο φωνάζοντας και καλώντας τους άλλους να εμφανιστούν. Συναντά το Νικ και του εξομολογείται την πραγματική σχέση της με το Τζορτζ, που είναι μια σχέση αγάπης και μίσους. Η Μάρθα αποκαλύπτει ότι μισεί τον Τζορτζ επειδή την αγαπά,κάτι που δεν θεωρεί η ίδια ότι της αξίζει. Από εκείνη τη στιγμή η Μάρθα υιοθετεί μια επιθετική, υποτιμητική στάση απέναντι στο Νικ, που δεν κατάφερε να την ικανοποιήσει σεξουαλικά προηγουμένως, όπως αποκαλύπτεται, και όταν χτυπά το κουδούνι στέλνει το Νικ να ανοίξει. Ο Τζορτζ μπαίνει και αρχίζει έναν ειρωνικό διάλογο ευγένειας με τη Μάρθα και το Νικ, αναγκάζοντας τους τελικά να παίξουν ένα τελευταίο “παιχνίδι”. Ο Τζορτζ στέλνει το Νικ να φέρει την ημιλιπόθυμη Χόνεϊ και αφήνει να εννοηθεί στη Μάρθα ότι θα την συντρίψει στο τελευταίο τους παιχνίδι. Τελικά, το παιχνίδι αφορά το γιο τους και ο ένας συμπληρώνοντας τον άλλο, ο Τζορτζ και η Μάρθα περιγράφουν τη ζωή και την εμφάνιση του γιου τους. Ο Τζορτζ τελικά ανακοινώνει ότι ο γιος τους είναι νεκρός και η Μάρθα ξεσπά με μια υστερική μανία εναντίον του. Αρχικά, το νεαρό ζευγάρι νομίζει ότι η Μάρθα έπαθε σοκ από το πένθος και την απώλεια αλλά βαθμιαία καταλαβαίνουν ότι ο γιος δεν υπήρξε ποτέ και ήταν ένα ακόμα νοσηρό παιχνίδι μεταξύ τους, για να ξεφύγουν από την δυσάρεστη κατάσταση που βίωναν επειδή δεν μπορούσαν να κάνουν παιδιά. Όμως έπρεπε να μένει αυστηρά μεταξύ τους και η επιπολαιότητα της Μάρθα να τον αναφέρει στη Χόνεϊ τους εξέθεσε στον κίνδυνο να γελοιοποιηθούν αλλά επίσης σήμαινε ίσως ότι η Μάρθα άρχισε να χάνει την επαφή με την πραγματικότητα. Έτσι, ο Τζορτζ έπρεπε να διαλύσει τις ψευδαισθήσεις τους. Η Χόνεϊ δηλώνει ότι θέλει να αποκτήσει παιδί και τελικά, ο Νικ και η Χόνεϊ φεύγουν ήσυχα μετά από επιμονή του Τζορτζ και εκείνος κάθεται κοντά στη Μάρθα και της λέει ότι έπρεπε να σκοτώσει τον γιο τους. Εκείνη ρωτά αν θα είναι καλύτερα από εδώ και πέρα. Της απαντά ότι δεν είναι σίγουρος και η ταινία τελειώνει καθώς σιγοτραγουδούν “Ποιός φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ;”

Ο τίτλος του έργου είναι παράφραση του τραγουδιού “Who’s Afraid of the Big Bad Wolf?” από την ταινία κινουμένων σχεδίων του Walt Disney «Τα τρία γουρουνάκια» Ο Άλμπη, είδε τη φράση γραμμένη στον τοίχο της τουαλέτας ενός μπαρ. Η αντικατάσταση του λύκου (wolf) με το όνομα της αυτόχειρα Αγγλίδας συγγραφέα Virginia Woolf, μετατρέπει το ερώτημα για τον κακό λύκο στο ερώτημα: ποιος δεν φοβάται να ζήσει χωρίς ψευδαισθήσεις.

Διανομή Ρόλων

Το 1966, ο Τζακ Γουόρνερ προσέγγισε τον Έντουαρντ Άλμπι λέγοντας του ότι ήθελε να αγοράσει τα δικαιώματα του θεατρικού του, που είχε κάνει πρεμιέρα στο Μπρόντγουεϊ το 1962 προκειμένου να προσλάβει τη Μπέτι Ντέιβις και τον Τζέιμς Μέισον για τους ρόλους της Μάρθα και του Τζορτζ. Στο σενάριο η Μάρθα κάνει αναφορά στην ταινία της Μπέτι Ντέιβις Το μυστικό του δάσους (Beyond the Forest, 1949) και απαγγέλλει την ατάκα της από την ταινία What a Dump! Ο δραματουργός ενθουσιάστηκε με αυτή την ανάθεση των κύριων ρόλων καθώς πίστευε ότι: Ο Τζέιμς Μέισον ήταν κατάλληλος για το ρόλο κι ανυπομονούσε να δει την Μπέτι Ντέιβις να μιμείται τον εαυτό της απαγγέλοντας τη διάσημη ατάκα της από (Το Μυστικό του Δάσους). Παρόλα αυτά, ο σκηνοθέτης Μάικ Νίκολς (στην πρώτη του σκηνοθετική απόπειρα) κι ο σεναριογράφος Έρνεστ Λέμαν φοβούμενοι ότι, σε περίπτωση που προσλάμβαναν τη Ντέιβις και το Μέισον, το κοινό δε θα άντεχε να κάτσει να δει την ολόκληρη την ταινία. Η ένταση που θα δημιουργούταν από τις φωνές μεταξύ της ηλικιωμένης Μάρθας και του μαλθακού Τζορτζ επρόκειτο να κρατήσει δυο ώρες και το αποτέλεσμα με την αρχική διανομή των ρόλων ίσως να ήταν υπερβολικό για τις αντοχές του ανυποψίαστου κοινού. Προτίμησαν λοιπόν την ευκολότερη λύση, δηλαδή να αναθέσουν τους κεντρικούς ρόλους στο δημοφιλέστερο ζεύγος του Χόλιγουντ εκείνη την περίοδο, την Ελίζαμπεθ Τέιλορ και τον Ρίτσαρντ Μπάρτον. Η επιλογή της Τέιλορ, η οποία εκείνη την περίοδο θεωρούταν ως μια από τις ομορφότερες γυναίκες στον κόσμο, για να υποδυθεί την πενηντάχρονη και κακοντυμένη Μάρθα, ήταν αμφιλεγόμενη, αλλά η ηθοποιός πήρε 14 κιλά και η ερμηνεία της, μαζί με εκείνη του Μπάρτον, του Σίγκαλ και της Ντένις έλαβε εξαιρετικές κριτικές. Ο Έντουαρντ Άλμπι εξεπλάγη με την επιλογή της Τέιλορ, αλλά αργότερα δήλωσε ότι ήταν καλή κι ότι ο Μπάρτον ήταν εξαιρετικός, αν και συνέχισε να πιστεύει ότι σε περίπτωση που είχαν αναθέσει τους ρόλους στην Ντέιβις και τον Μέισον, η ταινία θα ήταν λιγότερο πομπώδης και θα διείσδυε σε μεγαλύτερο βαθμό στην ψυχοσύνθεση των πρωταγωνιστών.

Σκληρή γλώσσα και Λογοκρισία

Το θεατρικό έργο του Έντουαρντ Άλμπι, που ανέβηκε το 1962 χαρακτηρίζεται από έντονο διάλογο σε σκληρή γλώσσα που συμπεριλαμβάνει εκφράσεις όπως: Ανάθεμα, γιε σκύλας, άντε πηδήξου, ωραίες ρώγες και πήδα την οικοδέσποινα. Η πρεμιέρα στο Μπρόντγουεϊ πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της Κρίσης της Κούβας και το κοινό κατέφυγε στο θέατρο για να ξεχάσει την απειλή του πυρηνικού πολέμου, όπου αντίθετα βρέθηκαν μπροστά σε καταστάσεις και σε γλώσσα που είχαν βιώσει μόνο σε πειραματικό θέατρο. Η άμεση αντίδραση του κοινού με την ενίσχυση των κριτικών ήταν ότι ο Άλμπι δημιούργησε ένα έργο που επρόκειτο να κάνει τεράστια επιτυχία στο Μπρόντγουεϊ, αλλά που δεν επρόκειτο να γυριστεί σε ταινία σε αυτή του τη μορφή. Ούτε το κοινό, αλλά ούτε οι κριτικοί είχαν καταλάβει πόσο είχε κι επρόκειτο να αλλάξει ο χολιγουντιανός ορίζοντας κατά τη δεκαετία του ’60. Ο κώδικας της κινηματογραφικής δεοντολογίας του Χέιζ είχε αρχίσει να μην λαμβάνεται πλέον υπόψιν. Όταν ανατέθηκε η συγγραφή του σεναρίου στον Έρνεστ Λέμαν, ο σεναριογράφος αποφάσισε να διατηρήσει αναλλοίωτη τη σκληρή γλώσσα του θεατρικού που τόσο είχε ταράξει το κοινό τέσσερα χρόνια νωρίτερα. Συνάντησε αντιδράσεις αλλά η άποψή του υπερίσχυσε. Όταν ξεκίνησαν τα γυρίσματα η Λεγεώνα της Κοσμιότητος της καθολικής εκκλησίας, έδωσε τελεσίγραφο στο στούντιο, απειλώντας ότι αν οι φήμες πάνω στο αντικείμενο της ταινίας ήταν αληθινές ίσως να λογόκριναν την ταινία, απαγορεύοντας την προβολή της σε ανήλικο κοινό. Κράτησαν επιφυλάξεις όμως, λέγοντας ότι θα περίμεναν να δουν την ταινία. Εντονότερη ήταν η αντίδραση της Ένωσης Κινηματογραφιστών Αμερικής, απειλώντας την Warner, χωρίς να περιμένουν την δοκιμαστική προβολή της ταινίας, ότι αν η σκληρή γλώσσα του θεατρικού διατηρούνταν χωρίς αλλαγές δεν επρόκειτο να δώσουν την έγκριση για την προβολή της. Οι παραγωγοί της Warner Bros κάθισαν να δουν την ταινία, εφόσον είχε ήδη περάσει από μοντάζ. Παρών στην αίθουσα ήταν ένας δημοσιογράφος του περιοδικού Life, ο οποίος έγραψε την εξής ατάκα ενός από τους παραγωγούς: Θεέ μου, έχουμε στα χέρια μας μια βρώμικη ταινία, 7 εκατομμυρίων δολαρίων! Η ταινία θεωρήθηκε ριζοσπαστική για το σκληρό της λόγο και τα σεξουαλικά υπονοούμενα που μέχρι εκείνη την περίοδο δεν ακούγονταν σε ταινίες. Ο Τζακ Βαλέντι που έγινε πρόεδρος της Ένωσης Κινηματογραφιστών Αμερικής εκείνη τη χρονιά κατάργησε τον παλιό Κώδικα Λογοκρισίας κι η Warner συμφώνησε να κάνει μικρές περικοπές μαλακώνοντας λίγο τη σκληρή γλώσσα και να τοποθετήσει προειδοποιητικό σήμα που να ενημερώνει το κοινό για τη σκληρή γλώσσα της ταινίας. Ακόμη και η Λεγεώνα Κοσμιότητος αρνήθηκε να καταδικάσει την ταινία. Ήταν μια άλλη ταινία της ίδιας χρονιάς που ανάγκασε τον Βαλέντι να δημιουργήσει το σύστημα με τους κωδικούς καταλληλότητας τον ταινιών, το Μπλόου Απ (Blow Up, 1966) του Μικελάντζελο Αντονιόνι. Το σύστημα του Βαλέντι μπήκε σε εφαρμογή την 1 Νοεμβρίου 1968. Λέγεται επίσης ότι ο Τζακ Γουόρνερ προτίμησε να πληρώσει πρόστιμο 5.000 δολαρίων ώστε η ταινία να μείνει όσο το δυνατόν περισσότερο πιστή στο θεατρικό.

Υποδοχή και Βραβεία

Πρόκειται για τη δεύτερη ταινία μετά το Σίμαρον του 1931 που έλαβε υποψηφιότητες σε όλες τις πιθανές κατηγορίες που θα μπορούσε να είναι υποψήφια. Έλαβε 13 υποψηφιότητες, ενώ και οι 4 πρωταγωνιστές προτάθηκαν για Όσκαρ ερμηνειών, όμως μόνο η Ελίζαμπεθ Τέιλορ και η Σάντι Ντένις βραβεύτηκαν με Όσκαρ Α’ Γυναικείου και Β’ Γυναικείου Ρόλου αντιστοίχως. Η Τέιλορ δεν ήταν παρούσα στην απονομή εφόσον βρισκόταν στην Αγγλία. Δήλωσε ότι ο Μπάρτον δεν μπορούσε να ταξιδέψει μαζί της καθώς φοβόταν τα αεροπλάνα και δεν ήθελε να τον αφήσει μόνο του. Ο Ρίτσαρντ Μπάρτον, που πιθανόν να ήξερε ότι επρόκειτο να χάσει από τον Πολ Σκόφιλντ, έλαβε την 4η του υποψηφιότητα για Όσκαρ Α’ Ανδρικού Ρόλου χάνοντας τελικά από τον Πολ Σκόφιλντ που κρίθηκε νικητής για την ερμηνεία του, ως Τόμας Μορ στην ταινία του Φρεντ Τσίνεμαν Ένας άνθρωπος για όλες τις εποχές (A Man for all Seasons, 1966). Η ταινία έχασε το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας από το Ένας άνθρωπος για όλες τις εποχές κι ο Μάικ Νίκολς που βρέθηκε για πρώτη φορά υποψήφιος για Όσκαρ Σκηνοθεσίας έχασε το βραβείο από τον βετεράνο Φρεντ Τσίνεμαν. Συνολικά η ταινία βραβεύτηκε με 5 Όσκαρ. Η ταινία βραβεύτηκε επίσης με Βραβείο BAFTA Καλύτερης Ταινίας.

Βράβευση

• Όσκαρ Α’ Γυναικείου Ρόλου – Ελίζαμπεθ Τέιλορ
• Όσκαρ Β’ Γυναικείου Ρόλου – Σάντι Ντένις
• Όσκαρ Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης – Ρίτσαρντ Σάιλμπερτ & Τζορτζ Χόπκινς
• Όσκαρ Ασπρόμαυρης Φωτογραφίας – Χάσκελ Γουέξλερ
• Όσκαρ Κοστουμιών σε Ασπρόμαυρη Ταινία – Αϊρίν Σάραφ

—————————————————————————————————————————————————————————

Μάικ Νίκολς

———————————————————————————————————————-

Τετάρτη 2 Σεπτεμβρίου 2020   9 μ.μ

Σκηνοθεσία Ρίτσαρντ Μπρουκς με τους: Πωλ Νιούμαν και Ελίζαμπεθ Τέιλορ.

Το 1958, ο βραβευμένος με Όσκαρ σεναριογράφος και σκηνοθέτης, Ρίτσαρντ Μπρουκς, μεταφέρει στην μεγάλη οθόνη το θεατρικό έργο του Τένεσι Ουίλιαμ, «Λυσσασμένη Γάτα». Πρωταγωνιστούν ο Πωλ Νιούμαν κι η Ελίζαμπεθ Τέιλορ,  σε μία κλασική ταινία του αμερικανικού κινηματογράφου. Η «Λυσσασμένη Γάτα», εκτυλίσσεται ένα βράδυ στο αρχοντικό ενός μεγαλοκτηματία του Μισισιπή, όπου η οικογένεια ετοιμάζεται να γιορτάσει τα 65 και τελευταία γενέθλια του πατέρα. Ο Big Daddy (Μπερλ Άιβς), κατά ειρωνικό τρόπο ο πιο ζωντανός χαρακτήρας του έργου, βρίσκεται στα τελευταία στάδια καρκίνου, όμως ανίδεος για το τέλος που ζυγώνει, προσπαθεί ακόμη να τα βρει με τον αγαπημένο δευτερότοκό του, γνωστό γόη και αθλητή (Πώλ Νιούμαν), παντρεμένο με την Μάγκι (Ελίζαμπεθ Τέηλορ). Οι σχέσεις των δύο αντρών είναι οριακές. Η γριφώδης σιωπή του γιου δεν βοηθάει, αντίθετα φτάνει στα όρια του τον τελματωμένο γάμο του. Οι δύο νύφες της οικογένειας εκδηλώνουν ανοιχτά την πρόθεσή τους να διεκδικήσουν, καθεμία για λογαριασμό της οικογένειάς της, το μεγαλύτερο κομμάτι της περιουσίας. Η μεν στηρίζεται στα πολλά παιδιά που έχει, ενώ η Μάγκι, κρατά κρυφό το γεγονός ότι δεν έχει την παραμικρή ερωτική επαφή με το σύζυγό της.

Μία ταινία γεμάτη εσωστρέφεια, θυμό, σκοτεινούς και αδυσώπητους πόθους, οικογενειακές ίντριγκες, χαμηλούς φωτισμούς, σκιές και το αλκοόλ ως τελευταίο καταφύγιο από την πιεστική πραγματικότητα. Δύο μεγάλοι σταρ, ο Πωλ Νιούμαν και η Ελίζαμπεθ Τέιλορ, κερδίζουν τις εντυπώσεις και τον θεατή, σε ένα διαχρονικό έργο. Πρόκειται για διασκευή του ομώνυμου θεατρικού έργου που μένει πιστή στο βασικό στόρι, για την οικογενειακή υποκρισία, την απληστία και την αποξένωση, αλλά που απαλύνει τις αιχμές, φροντίζοντας παράλληλα να καλύψει ένα βασικό στοιχείο της υπόθεσης, καθώς το Χόλιγουντ δεν επέτρεψε στον Πολ Νιούμαν να υποδυθεί τον ομοφυλόφιλο που κρύβεται πίσω από ένα γάμο, όπως στο πρωτότυπο θεατρικό έργο.

Το θεατρικό του Τένεσι Γουίλιαμς έκανε πρεμιέρα στο Μπρόντγουεϊ στις 24 Μαρτίου του 1955 με τον Μπεν Γκαζάρα στον ρόλο του Μπρικ και την Μπάρμπαρα Μπελ Γκέντες στον ρόλο της Μάγκι, σε σκηνοθεσία του Ελία Καζάν. Ο Τένεσι Γουίλιαμς ήταν απογοητευμένος από το σενάριο της ταινίας, στο οποίο είχαν αφαιρεθεί σχεδόν όλες οι αναφορές πάνω στην ομοφυλοφιλία του Μπρικ, ενώ είχε προστεθεί και μία σκηνή στην οποία ο Μπρικ συμφιλιώνεται με τον πατέρα του. Ο Κώδικας Κινηματογραφικής Δεοντολογίας του Χέιζ έβαλε περιορισμούς στην σεξουαλική επιθυμία του Μπρικ για τον Σκίπερ και εκμηδένισε το βασικό θέμα του έργου του Γουίλιαμς, που ήταν η ομοφοβία.

Παρ’ όλα αυτά η ταινία καταφέρνει να κερδίσει τον θεατή, με την Ελίζαμπεθ Τέιλορ να ηλεκτρίζει στον ρόλο της Μάγκι, ο Μπερλ Αϊβς είναι ο τέλειος πάτερ φαμίλιας του Αμερικανικού Νότου, ενώ εξαιρετικοί είναι και οι υπόλοιποι χαρακτήρες, από τη συμβιβαστική μάνα (Τζούντιθ Αντερσον), έως την άπληστη νύφη που με «όπλο» τα παιδιά της, προσπαθεί διαρκώς να καρπωθεί το μεγαλύτερο μερίδιο στην περιουσία.

Η ταινία «Λυσσασμένη Γάτα» (Cat on a Hot Tin Roof – 1958), απέσπασε έξι Υποψηφιότητες για Όσκαρ, χωρίς όμως να καταφέρει να κερδίσει κανένα από τα χρυσά αγαλματίδια που διεκδίκησε, στις Κατηγορίες:

• Καλύτερης Ταινίας – Λώρενς Βάινγκαρτεν
• Σκηνοθεσίας – Ρίτσαρντ Μπρουκς
• Ά Ανδρικού Ρόλου – Πωλ Νιούμαν
• Ά Γυναικείου Ρόλου – Ελίζαμπεθ Τέιλορ
• Φωτογραφίας, Έγχρωμη Ταινία – Γουίλιαμ Ντάνιελς
• Διασκευασμένου Σεναρίου – Ρίτσαρντ Μπρουκς & Τζέιμς Πόου

Για την Ιστορία, αξίζει νομίζω να σημειώσουμε ότι η «Λυσσασμένη Γάτα» βρέθηκε Υποψήφια για το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας, το οποίο έχασε από το μιούζικαλ «Ζιζί» (Gigi – 1958), ενώ ο Πωλ Νιούμαν που έλαβε την πρώτη του Υποψηφιότητα για το Όσκαρ Ά Ανδρικού Ρόλου ηττήθηκε από τον Ντέιβιντ Νίβεν που κρίθηκε νικητής για την ταινία «Χωριστά Τραπέζια» (Seperate Tables – 1958). Αλλά και η Ελίζαμπεθ Τέιλορ που έλαβε τη δεύτερή της Υποψηφιότητα για Όσκαρ Ά Γυναικείου Ρόλου, έχασε το βραβείο από την Σούζαν Χέιγουορντ νικήτρια για την ταινία του Ρόμπερτ Γουάιζ, «Θέλω να Ζήσω» (I Want to Live).

Γιώργος Ρούσσος (tvxs.gr)

—————————————————————————————————————————————————————————

———————————————————————————————————————-

Τετάρτη 26 Αυγούστου 2020   9 μ.μ.

Σινεφίλ 1959 | Α/Μ | Διάρκεια: 114′

Σκηνοθεσία Τζ.Μάνκιεβιτς με τους: Λιζ Τέιλορ, Κάθριν Χέπμπορν, Μοντγκόμερι Κλιφτ

Η κλασσική δημιουργία του Τζόζεφ Λ. Μάνκιεβιτς, «Ξαφνικά Πέρσι το Καλοκαίρι», αποτελεί ένα θρίλερ μυστηρίου, βασισμένο στο θεατρικό έργο του Τένεσι Γουίλιαμς, με τρεις σπουδαίους ηθοποιούς να ερμηνεύουν τους αντιστοίχους πρωταγωνιστικούς ρόλους. Την Ελίζαμπεθ Τέιλορ, τον Μοντγκόμερι Κλιφτ και την Κάθριν Χέμπορν.

Μετά τον θάνατο του νεαρού Σεμπάστιαν, η μητέρα του, Βάιολετ Βέναμπλ (Κάθριν Χέπμπορν) ζει ανάμεσα στα παράξενα φυτά του γιου της, αρνούμενη να δεχτεί την πραγματικότητα γύρω απ’ τις συνθήκες θανάτου του. Η κυρία Βέναμπλ λάτρευε παθολογικά τον γιο της και συντηρούσε, όλα τα χρόνια που έζησαν μαζί, το οιδιπόδειο σύμπλεγμα που είχε αναπτυχθεί ανάμεσα τους. Κάθε καλοκαίρι οι δυο τους ταξίδευαν μαζί για να γνωρίσουν τον κόσμο και για να μπορέσει ο Σεμπάστιαν να γράψει το “Θερινό” του ποίημα. Το περσινό όμως καλοκαίρι, για πρώτη φορά η κυρία Βέναμπλ δεν τον συνόδεψε εκείνη στις διακοπές του, αλλά η νεαρή ξαδέρφη του Κάθριν (Ελίζαμπεθ Τέιλορ) που επωμίστηκε ακούσια στην αρχή κι εκούσια στη συνέχεια ως μην έχουσα κι άλλη επιλογή, τον ρόλο που κατείχε μονοπωλιακά ως τότε η κυρία Βέναμπλ.

Εκείνο το μοιραίο καλοκαίρι ο Σεμπάστιαν πέθανε σε κάποια παραθαλάσσια τοποθεσία της Ισπανίας κάτω από μυστηριώδεις συνθήκες. Όταν μια σοκαρισμένη Κάθριν αφηγείται την πραγματικότητα σχετικά με τον θάνατο του Σεμπάστιαν, η κυρία Βέναμπλ αρνείται να την πιστέψει κι η Κάθριν κινδυνεύει να χαρακτηριστεί φρενοβλαβής και να κλειστεί στο δημόσιο ψυχιατρείο, όπου ο διακεκριμένος νευροχειρουργός Τζον Κιούκροβιτς (Μοντγκόμερι Κλιφτ) προτίθεται να της κάνει λοβοτομή προκειμένου να την βγάλει από το παραλήρημά της. Τι συνέβη όμως στην πραγματικότητα το περασμένο καλοκαίρι;

Ο σπουδαίος σκηνοθέτης Τζόζεφ Λ. Μάνκιεβιτς, έχοντας κερδίσει τέσσερα βραβεία Όσκαρ και παρουσιάζοντας μας θρυλικές ταινίες, όπως το «All About Eve» του 1950, το «Guys and Dolls» του 1955, αλλά και την «Cleopatra» του 1963, μεταφέρει το 1959 στην μεγάλη οθόνη το θεατρικό έργο του Τένεσι Γουίλιαμς. Ο Μάνκιεβιτς, έχει στη διάθεση του τρεις σπουδαίους ηθοποιούς. Η Ελίζαμπεθ Τέιλορ, ο Μοντγκόμερι Κλιφτ και η Κάθριν Χέμπορν, ενώνουν τις δυνάμεις τους σε μία εντυπωσιακή, δραματική ιστορία μυστηρίου.

Γιώργος Ρούσσος (tvxs.gr)

—————————————————————————————————————————————————————————

Η ταινία είναι βασισμένη στο ομώνυμο θεατρικό έργο του Τένεσι Γουίλιαμς, ενός μεγάλου μονόπρακτου που εξαντλείται σε δυο μεγάλους μονολόγους. Η θεατρική παράσταση Garden District που αποτελείται από δυο μονόπρακτα ένα εκ των οποίων είναι το Suddenly Last Summer έκανε πρεμιέρα στο Μπρόντγουεϊ τον Ιανουάριο του 1958 με πρωταγωνιστές την Αν Μίτσαμ στο ρόλο της Κάθριν Χόλι και την Ορτάνς Άλντεν στο ρόλο της κυρίας Βέναμπλ. Την πρεμιέρα στο Μπρόντγουεϊ ακολούθησε η πρεμιέρα του θεατρικού στο Λονδίνο με πρωταγωνίστρια την Πατρίσια Νιλ, η οποία απέσπασε διθυραμβικές κριτικές για τη σκιαγράφηση της Κάθριν Χόλι.

Στις αρχές του 1959 o Σαμ Σπίγκελ που είχε ήδη κάνει την παραγωγή των ταινιών: Το λιμάνι της αγωνίας (On the Waterfront, 1954) και Η Γέφυρα του Ποταμού Κβάι (The Bridge on the River Kwai, 1957), αγόρασε τα δικαιώματα του θεατρικού και το Μάιο του 1958 ξεκίνησαν τα γυρίσματα της ταινίας στα στούντιο Shepperton του Λονδίνου, με σκηνοθέτη τον Τζόζεφ Λ. Μάνκιεβιτς, σκηνοθέτη επίσης του Όλα για την Εύα. Το μεγαλειώδες επιτελείο των πρωταγωνιστών αποτελούσαν οι Ελίζαμπεθ Τέιλορ, Μοντγκόμερι Κλιφτ και Κάθριν Χέπμπορν. Η ταινία ήταν η τρίτη κινηματογραφική μεταφορά έργου του Γουιλιαμς (μετά τις ταινίες Λεωφορείον ο Πόθος και Λυσσασμένη Γάτα) που είχε ως θέμα την ομοφυλοφιλία. Σεναριογράφοι και παραγωγός είχαν πάρει άδεια από το συμβούλιο της λογοκρισίας του κινηματογράφου ώστε να μην αφαιρεθούν οι νύξεις για την ομοφυλοφιλία του Σεμπάστιαν, ενός ήρωα που δεν εμφανίζεται καθόλου στην ταινία, αλλά το όλο σενάριο βασίζεται στις σεξουαλικές του δραστηρίοτητες. Τα προσωπικά βιώματα του Γουίλιαμς χαρακτηρίζουν και αυτό του το έργο καθώς η αδερφή του Ρόουζ, που έπασχε από σχιζοφρένεια, είχε υποστεί λοβοτομή κι έμεινε σακάτισσα για μια ολόκληρη ζωή, την ίδια επέμβαση υποτίθεται ότι πρόκειται να υποστεί η Κάθριν στο θεατρικό του. H ταινία σηματοδότησε την τρίτη και τελευταία συνεργασία των Ελίζαμπεθ Τέιλορ και Μοντγκόμερι Κλιφτ μετά τις ταινίες: Μια θέση στον ήλιο (A Place In The Sun, 1951) και Όσα δε σβήνει ο χρόνος (Raintree County, 1957).

Γυρίσματα

Τα προβλήματα κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων ήταν ουκ ολίγα, καθώς ο καθένας από τους πρωταγωνιστές μετέφερε μαζί του προσωπικούς δαίμονες που στοίχειωναν το κινηματογραφικό πλατό. Η Τέιλορ είχε πρόσφατα μείνει χήρα από τον τέταρτο σύζυγό της τον Μάικλ Τοντ κι είχε παντρευτεί τον Έντι Φίσερ (ο οποίος έκανε σύντομη εμφάνιση στην ταινία), αλλά μαύρα σύννεφα είχαν ήδη ξεκινήσει να απειλούν το γάμο τους. Η Κάθριν Χέπμπορν είχε αφήσει στην Αμερική έναν άρρωστο Σπένσερ Τρέισι και υπέφερε από τη σκέψη του (σύμφωνα με τον σκηνοθέτη Μάνκιεβιτς υπέφερε επίσης επειδή ήθελε να σκηνοθετήσει τον εαυτό της). O Μοντγκόμερι Κλιφτ (ο οποίος ανέλαβε το ρόλο χάρη στην επιμονή της Ελίζαμπεθ Τέιλορ με την οποία τον έδενε βαθιά φιλία) δεν είχε συνέλθει ακόμα από το ατύχημα που υπέστη το 1957 το οποίο του είχε παραμορφώσει το πρόσωπο κι εμφανιζόταν μονίμως μεθυσμένος στα γυρίσματα. Ο Τένεσι Γουίλιαμς ήταν επίσης δυσαρεστημένος με τις περικοπές του θεατρικού του από τον σεναριογράφο Γκορ Βιντάλ  (Ο Βιντάλ είχε επίσης υπογράψει το σενάριο του Μπεν Χουρ την ίδια χρονιά). Τα γυρίσματα τελείωσαν σχετικά γρήγορα με μια Κάθριν Χέπμπορν να φτύνει στο πρόσωπο τους Τζόζεφ Μάνκιεβιτς και Σαμ Σπίγκελ, λόγω του γεγονότος ότι είχαν φερθεί άσχημα στον Κλιφτ επειδή ήταν ομοφυλόφιλος. Στην ταινία εκτός του Έντι Φίσερ έκαναν σύντομο πέρασμα κι ο Φρανκ Μερλό (ο σύντροφος του Γουίλιαμς) και ο Γκόρ Βιντάλ.

Υποδοχή

Η ταινία προβλήθηκε το 1959 με τεράστια απήχηση στο κοινό κάνοντας εισπράξεις της τάξης των 6.4 εκατομμυρίων δολαρίων. Ο Γουίλιαμς παρά το γεγονός ότι πιστώθηκε τη συγγραφή του σεναρίου από κοινού με τον Γκορ Βιντάλ, αρνήθηκε οποιαδήποτε ανάμειξη με την ταινία. Πίστευε ότι ο πρωταγωνιστικός ρόλος δεν έπρεπε να δοθεί στην Τέιλορ, καθώς η ηθοποιός πέρα από όμορφη ήταν και έξυπνη, ώστε να καταλάβει ότι ο Σεμπάστιαν της ταινίας τη χρησιμοποιούσε για κάτι το τόσο σατανικό. Το 1973 ο Γουίλιαμς δήλωσε στην εφημερίδα Village Voice ότι η ταινία απείχε τόσο πολύ από το έργο του, ώστε κατά τη διάρκεια της πρώτης της προβολής να του προκαλέσει εμετό.

Βραβεία

Η Τέιλορ βραβεύτηκε με Χρυσή Σφαίρα για την ερμηνεία της. Η ταινία έλαβε 3 υποψηφιότητες για όσκαρ, με την Χέπμπορν και την Τέιλορ αντίπαλες για Όσκαρ Α’ Γυναικείου Ρόλου το οποίο τελικά κέρδισε η Σιμόν Σινιορέ για την ταινία Ανεμοστρόβιλος του Πάθους (Room At The Top, 1959). Η Τέιλορ επρόκειτο να κερδίσει το πολυπόθητο αγαλματίδιο για πρώτη φορά ένα χρόνο αργότερα για το Ζήσαμε στην Αμαρτία (BUtterfield8)

—————————————————————————————————————————————————————————

Δεκαετία του ’30 στην Νέα Ορλεάνη, αριστοκρατική συνοικία Garden District (στον αντίποδα της λαϊκής Quartier Français όπου διαδραματίζεται το Λεωφορείο ο Πόθος). Η Βάιολετ Βέναμπλ, πλούσια χήρα ονομαστής οικογένειας της πόλης, έχει προσκαλέσει στο αρχοντικό της τον διακεκριμένο επιστήμονα και νευροχειρούργο Τζον Κιούκροβιτς για να του κάνει μια πρόταση. Κάθονται στο θερμοκήπιο που διατηρούσε ο Σεμπάστιαν και το οποίο βρίθει από εξωτικά φυτά και πτηνά -ανάμεσα τους και το αγαπημένο του φυτό, ένα σαρκοβόρο λουλούδι- και του λέει ότι ο γιός της ήταν ένας ευαίσθητος ποιητής, ο οποίος ένα χρόνο πριν πέθανε κάτω από μυστηριώδεις συνθήκες σε ένα ψαροχώρι στην Ισπανία, το Cabeza de Lobo. Του δείχνει τη συλλογή ποιημάτων του «Ποιήματα του καλοκαιριού» και του εξηγεί πως όσο ζούσε ο Σεμπάστιαν έκαναν μαζί μακρινά ταξίδια σε εξωτικές χώρες όπου εκείνος εμπνεόταν και συνέθετε ένα «θερινό» ποίημα κάθε χρόνο. Αυτό που δεν του αποκαλύπτει είναι ότι πίσω από τη δημιουργική διάθεση, η βασική του δραστηριότητα σε αυτά τα μέρη ήταν η αναζήτηση σεξουαλικών εμπειριών με νέους άντρες. Τη μοναδική φορά που δεν τον συνόδευσε ήταν κατά τη διάρκεια του τελευταίου και μοιραίου ταξιδιού στο οποίο τον συνόδευσε η ξαδέρφη του Κάθριν Χόλλι. Η Βάιολετ Βέναμπλ συμπληρώνει ότι ο Σεμπάστιαν ήταν της άποψης ότι «η ζωή ενός ποιητή είναι το έργο του και το έργο του είναι η ζωή του» και αναπολώντας διηγείται στον Δρ. Κιούκροβιτς ένα καλοκαίρι που βρισκόντουσαν στους νήσους Ενκαντάδας (ή Γκαλαμπάγκος) πώς παρατηρούσαν με τον Σεμπάστιαν ότι με το που εκκολαπτόντουσαν τα αυγά των θαλάσσιων χελωνών οι γλάροι καταβρόχθιζαν τα νεογνά που έτρεχαν να μπουν στο νερό. Ο γιατρός δεν καταλαβαίνει για ποιο λόγο ο Σεμπάστιαν γοητεύτηκε από αυτό το άγριο φαινόμενο της φύσης και εκείνη του απαντάει ότι για τον Σεμπάστιαν αυτό αντανακλούσε την αναζήτηση του Θεού. Όταν ζητάει να δει φωτογραφίες του γιού της ανακαλύπτει ότι εκείνος με κάποιο τρόπο παρέμενε απαράλλακτος και νέος για 20 χρόνια. Κατά τη διάρκεια της κουβέντας τους η Βάιολετ Βέναμπλ προσφέρεται να κάνει στον γιατρό μία γενναιόδωρη δωρεά για να στηρίξει τις έρευνες του στη ψυχιατρική εφόσον εκείνος αναλάβει να κάνει λοβοτομή στην ανιψιά της Κάθριν. Αυτό στο οποίο αποσκοπεί η δεσποτική γυναίκα είναι να την αναγκάσει να πάψει να μιλάει για τον βίαιο θάνατο του Σεμπάστιαν και κυρίως τι το προκάλεσε, να σταματήσει να διαδίδει ότι ο γιός της ήταν ομοφυλόφιλος. Η Κάθριν καταφθάνει με τη μητέρα της και τον αδελφό της οι οποίοι επίσης θέλουν να σταματήσει να λέει όσα λέει για τον Σεμπάστιαν, ελπίζοντας ότι θα έχουν οικονομικά οφέλη από την Βέναμπλ. Ο γιατρός χορηγεί στην Κάθριν ορό της αλήθειας και εκείνη περιγράφει μια σειρά γεγονότων που οδήγησαν στο θάνατο του Σεμπάστιαν. Το σημαντικότερο είναι ότι αποκαλύπτει ότι την χρησιμοποίησε να προσελκύσει σεξουαλικά νέους άντρες. Επίσης το πώς κατασπαράχθηκε από έναν όχλο αγριεμένων αγοριών. Η Βάιολετ σε μια στιγμή παροξυσμού αντιδράει, ορμάει επάνω της να της κλείσει το στόμα και ωρύεται λέγοντας: «Ξεριζώστε αυτή τη χυδαία ιστορία από το μυαλό της». Την συγκρατούν οι υπόλοιποι και ο γιατρός πείθεται ότι η Κάθριν μάλλον λέει την αλήθεια.

Αυτή είναι η βασική πλοκή του θεατρικού έργου του Τενεσί Ουίλιαμς «Ξαφνικά πέρυσι το καλοκαίρι», που στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς είναι κυρίως γνωστό από την κινηματογραφική του μεταφορά από τον Τζόζεφ Λ. Μάνκιεβιτς με τους Ελίζαμπεθ Τέιλορ, Κάθριν Χέμπορν και Μοντγκόμερι Κλιφτ. Πρόκειται για μονόπρακτο του 1958 το οποίο ανέβηκε πρώτη φορά στην Νέα Υόρκη, στο off Broadway μαζί με το επίσης μονόπρακτο «Αυτό που δεν ειπώθηκε» (Something Unspoken) υπό τον γενικό τίτλο «Garden district».

Ο Τενεσί Ουίλιαμς χρησιμοποίησε πληθώρα συμβολισμών κανιβαλισμού και σαρκοφαγίας. Όπως στην περίπτωση του κήπου-ζούγκλας του Σεμπάστιαν όπου κυριαρχούν τα έντονα χρώματα και οι ήχοι άγριων πτηνών, ερπετών και ζώων. Άλλωστε πίστευε ότι τα σύμβολα είναι «η φυσική γλώσσα του δράματος» και «η πιο αγνή γλώσσα στα θεατρικά έργα». Έχει πει για το «Ξαφνικά πέρυσι το καλοκαίρι» το οποίο θεωρούσε από τα πιο ποιητικά του: «Οι άνθρωποι μεταφορικά καταβροχθίζουν ανθρώπους. Ο άνθρωπος τρέφεται από τον πλησίον του χωρίς να έχει το δικαιολογητικό όπως τα ζώα που το κάνουν για την επιβίωση, γιατί πεινάνε… Χρησιμοποίησα τη μεταφορά (του κανιβαλισμού) που εκφράζει την αποστροφή μου αυτού του ανθρώπινου χαρακτηριστικού, ο τρόπος που οι άνθρωποι χρησιμοποιούν ο ένας τον άλλον ασυνείδητα καταβροχθίζοντας ο ένας τον άλλον» . Επίσης, εδώ εντάσσει και ένα προσωπικό του στοιχείο: η αδελφή του Ρόουζ λόγω της σχιζοφρένιας της είχε γίνει λοβοτομή. Το συγκεκριμένο έργο χαρακτηρίζεται δραματουργικά και από το γεγονός ότι ο πρωταγωνιστής είναι απών και οι μόνες πληροφορίες που έχουμε είναι μέσα από την οπτική δύο γυναικών με διαταραγμένη ψυχολογία. Η παράσταση του 1958 σημείωσε μεγάλη επιτυχία και η Αν Μίτσαμ η ηθοποιός και στενή φίλη του Ουίλιαμς που έπαιξε την Κάθριν κέρδισε το βραβείο Όμπι. Στον ίδιο ρόλο θριάμβευσε στο Λονδίνο η Πατρίσια Νιλ. Αμέσως μετά ο μεγαλοπαραγωγός του κινηματογράφου Σαμ Σπίγκελ εξασφάλισε τα δικαιώματα του έργου και ανέθεσε στον Γκορ Βιντάλ τη διασκευή του σε σενάριο. Χρειάστηκε ειδική άδεια από την Επιτροπή Λογοκρισίας για τις αναφορές στην ομοφυλοφιλία! Η συντηρητική Αμερική του Χούβερ και του ψυχρού πολέμου δεν ήταν ακόμα ώριμη να δεχτεί ένα ανοιχτά γκέι έργο στην οθόνη. Η ασπρόμαυρη ταινία του 1959 γυρίστηκε σε στούντιο στην Αγγλία και όταν ο Ουίλιαμς είδε το τελικό αποτέλεσμα δεν τον ικανοποίησε καθόλου. Η μεγαλύτερη του απογοήτευση αφορούσε το σενάριο, οι προσθήκες και οι αλλαγές που είχαν γίνει στο θεατρικό του έργο από τον Βιντάλ. Πολλά χρόνια αργότερα δήλωσε σε συνέντευξη του ότι όταν είδε πρώτη φορά την ταινία έκανε εμετό – παρόλο που θεωρητικά συνυπόγραφε το σενάριο. Συν τοις άλλοις πίστευε ότι ο ρόλος της Κάθριν δεν πήγαινε στην Τέιλορ καθώς η ηθοποιός παραέδειχνε έξυπνη ώστε να υποδύεται κάποια που δεν μπορούσε να μυριστεί ότι ο Σεμπάστιαν την χρησιμοποιούσε για τους προσωπικούς του σκοπούς. Η Τέιλορ εντέλει βραβεύτηκε με Χρυσή Σφαίρα για την ερμηνεία της και ήταν υποψήφια για όσκαρ Α’ Γυναικείου ρόλου όπως και η Κάθριν Χέμπορν. Υποψηφιότητα για όσκαρ είχε και η ομάδα της Καλλιτεχνικής διεύθυνσης αλλά τελικά κανένας τους δεν κέρδισε. Το έργο έχει παιχτεί επανειλημμένως στην ελληνική σκηνή με σημαντικές ηθοποιούς όπως την Νίκη Τριανταφυλλίδη, την Μπέτυ Αρβανίττη, την Μαρία Ναυπλιώτου και την Μαρία Αλιφέρη.

 

Χρήστος Παρίδης (Πηγή: www.lifo.gr)

Κριτική της ταινίας

Δεν είναι τόσο δύσκολο να μιλήσεις για μια ταινία που εμπνεύστηκε από θεατρικό έργο, αλλά το να αναλύσεις μια ταινία που πυρήνα της έχει κάποιο θεατρικό έργο του Tennessee Williams είναι σίγουρα περίπλοκο. Κυρίως, για την ποιητική υπόσταση των έργων του, γεμάτα με μεταφορές και συμβολισμούς και την γοτθική τους πλευρά που τους φανερώνει το μυστηριακό στοιχείο της μεταφυσικής -σύμφωνα με την οποία η φύση διέπεται από ανώτερες δυνάμεις, όπως τα Θεία ή την Μοίρα, που ελέγχουν τον άνθρωπο και τις δράσεις του μέσα από ασυνήθιστα και ανεξήγητα φαινόμενα και γεγονότα-. Ακόμα, βασικά χαρακτηριστικά της γραφής του Tennessee  είναι η ψυχική καταπίεση και η δυσβάσταχτη ανάγκη για ελευθερία: για ελευθερία που μερικές φορές ξεπερνά τα όρια του ηθικού και πυροδοτείται από τις πιο σκοτεινές επιθυμίες των ηρώων του, η αμέριστη σεξουαλικότητα: είτε καταπιεσμένη είτε πλήρως απελευθερωμένη είτε απλά εγκεφαλική και τέλος, η τρέλα: η παράνοια, στην οποία μπορούν να σε οδηγήσουν ουκ ολίγα -ακόμα και καθημερινά- γεγονότα της ζωής σου. Όλα αυτά τα στοιχεία περιλαμβάνονται και στο εξαίρετο έργο του «Ξαφνικά, Πέρσι το Καλοκαίρι», που το 1959 ο σκηνοθέτης Joseph Leo Mankiewicz αποφάσισε να δουλέψει αλλάζοντας όμως, αρκετά μέρη του έργου και προσθέτοντας κάποιες κινηματογραφικές μικρο-υποθέσεις. Η ταινία περιστρέφεται γύρω από την νεαρή Catherine που νοσηλεύεται σε μια ψυχιατρική κλινική από τότε που ο ξάδερφος της, Sebastian Venable,  δολοφονήθηκε μπροστά στα μάτια της. Η πανούργα θεία της, τώρα, η κυρία Venable, βρίσκει τον Dr. Cukrowicz, έναν νέο και ταλαντούχο γιατρό-χειρούργο, για να επιβάλει την Catherine σε λοβοτομή έτσι ώστε να μη μπορέσει ποτέ κανείς να μάθει πως πραγματικά πέθανε ο Sebastian. Το ασυνήθιστο του έργου είναι πως ενώ στην δράση πρωταγωνίστρια είναι η Catherine, πρωταγωνιστής της υπόθεσης γίνεται ο Sebastian, ένα πρόσωπο που δεν εμφανίζεται ποτέ. Οι τίτλοι έναρξης πέφτουν στον σκληρό, πέτρινο τοίχο ενός άσυλου και η τρομακτική μουσική, που είναι σαν να προέρχεται από κάποια σκοτεινή μαγεία, αναδεικνύει περισσότερο αυτή την σκληρότητα. Οι εικόνες εντός του ασύλου είναι ακόμα πιο σκληρές· δεκάδες νοσηλευμένες γυναίκες φέρονται αλόγιστα και ασυναίσθητα. Το πλάνο κλείνει με κοντινό σε μία από αυτές, δίνοντας μας να καταλάβουμε πως κάτι θα της συμβεί. Αμέσως μετά την βλέπουμε ξαπλωμένη σε χειρουργικό κρεβάτι και με αυτόν τον τρόπο καταλαβαίνουμε την ειδικότητα του συγκεκριμένου ασύλου: η λοβοτομή. Την ώρα της επέμβασης ο γιατρός Cuckrowicz δείχνει αγχωμένος ενώ ο διευθυντής του  τού μιλάει από ψηλά, δείχνοντας πως αυτός έχει την κυριαρχία. Την ώρα της επέμβασης σπάει ένα κάγκελο από τον εξώστη και η λάμπα αναβοσβήνει, κάτι που ρεαλιστικά θα μπορούσε να έδινε έμφαση στην κακή κατάσταση του κτιρίου, αλλά ποιητικά θα μπορούσε να εννοεί την ηθική δυσκολία της ίδιας της πράξης. Έπειτα, όταν ο Cukrowicz μπήκε στο γραφείο του διευθυντή του όλα τα πλάνα του είναι μπλονζέ (από πάνω προς τα κάτω) κάνοντας σαφές την πίεση που θα προκαλέσει στο γιατρό το γράμμα που λαμβάνει από την κυρία Venable. Το γράμμα γράφει πως τον χρειάζεται για μια προσωπική της υπόθεση και επίσης, πως σκέφτεται να αναγείρει ένα ίδρυμα για να προσφέρει στην κλινική. Πριν καν εμφανιστεί καταλαβαίνουμε πως είναι ο άνθρωπος που δε θα δίσταζε να χρησιμοποιήσει όποιο μέσο για να επιτύχει τον σκοπό της, ακόμα και να εξαγοράσει έναν γιατρό για να τον εκμεταλλευτεί.

Όταν ο γιατρός έφτασε στο σπίτι της κυρίας Venable, η οικονόμος του σπιτιού τού ζήτησε να περιμένει επειδή ήρθε 23 δευτερόλεπτα νωρίτερα· φαίνεται η αυστηρή ακρίβεια και τάξη της κυρίας Venable στην οποία προφανώς ήθελε να βάλει και τον αχαλίνωτο Sebastian, γι αυτό και κατέληξε εκεί που κατέληξε. Κατεβαίνοντας από το δωμάτιο της αυτοπαρουσιάζεται επιδεικτικά στον Cukrowicz και πρώτη της φράση είναι: «Ο Sebastian έλεγε…» δείχνοντας στο κοινό πόσο σημαντικός ήταν γι αυτήν. Αν και πενθεί, φοράει άσπρα… το αγαπημένο χρώμα του Sebastian. Δεν είναι τυχαίο που το αγαπημένο του χρώμα είναι το άσπρο: το χρώμα της αγνότητας, αλλά και της κενότητας, ενός ανθρώπου χωρίς ψυχή… χωρίς ζωή. Ο τρόπος που αναφέρεται στον Sebastian δεν είναι μόνο νοσταλγικός, κρύβει και έναν φόβο, έναν προβληματισμό: ξέρει πως εκείνη φταίει για τον θάνατό του, αλλά είναι πολύ ματαιόδοξη για να το παραδεχτεί. Βγαίνουν να μιλήσουν στον κήπο, αλλά ο κήπος τους μοιάζει με τροπικό δάσος παρμένο από κάποιο παραμύθι. Σαν να βγήκαν από την πραγματικότητα και να μπήκαν σε μία άλλη· στην ποιητική πραγματικότητα του Sebastian, αφού εκείνος έφτιαξε αυτόν τον κήπο βασισμένος σε μία σκέψη του για την «Αυγή της Δημιουργίας». Φαίνεται η διττή του φύση: libido-mortido, δημιουργία και καταστροφή. Δημιουργούσε γιατί ο ίδιος ήταν κατεστραμμένος μέσα του. Ο πρώτο φυσικός ήχος μετά την εκκωφαντική και αγχωτική μουσική της σκηνής είναι οι κραυγές ενός πουλιού, σαν να ακούγονται οι εσωτερικές κραυγές του Sebastian, ενώ το αγαπημένο του φυτό ήταν ένα σαρκοφάγο κλεισμένο σε γυάλα, σαν τον ίδιο. Έτσι κι αυτός διψούσε για σάρκα, λύσσαγε για σαρκικές επαφές, αλλά έμενε εγκλωβισμένος στην γυάλα αγνότητας που του φόρεσε η μητέρα του.

Η κυρία Venable ρωτάει συνεχώς για την επέμβαση της λοβοτομής. Βλέπουμε ότι την ενδιαφέρει αλλά δε ξέρουμε ακόμα τον λόγο. Ακόμα, ο τρόπος που μιλάει για την σχέση της με τον Sebastian είναι υπερβολικά καλή για να είναι αληθινή. Φαίνεται ότι μοχθεί να πείσει τον γιατρό, αλλά να πεισθεί και η ίδια, ότι η σχέση τους ήταν μαγική και ήρεμη. Μοιάζει σαν να προσπαθεί να απενεχοποιηθεί από κάτι ή σαν να θέλει να φέρει τον γιατρό με το μέρος της. Κάποια στιγμή αναφέρει με πόνο πως ο Sebastian συνήθιζε να χρησιμοποιεί τους ανθρώπους για την τέχνη του, αλλά αυτή η φράση ξεδιαλύνεται στο τέλος του έργου. Έπειτα μαθαίνουμε για την τρελή ανιψιά της, την Catherine, που έχασε τα λογικά της μετά τον θάνατο του Sebastian το προηγούμενο καλοκαίρι και τώρα βασανίζεται από αναμνήσεις και σκέψεις γύρω από το γεγονός. Η Venable όμως προσπαθεί μανιωδώς να πείσει τον γιατρό πως όσα λέει είναι σίγουρα ψευδαισθήσεις. Είναι φανερό πως θέλει να την βγάλει τρελή για να μην πιστέψει κανείς όσα λέει για τον Sebastian και είναι αυτός ο λόγος που θέλει να την υποβάλει σε λοβοτομή, για να μη μπορέσει ποτέ να πει αυτά που χρόνια κρύβει η ίδια. Λέει, ακόμα, μερικά πράγματα που μας βάζουν υποψίες για την προσωπικότητα και σεξουαλικότητα του Sebastian, όπως πως εκείνος γνώριζε από τότε που γεννήθηκε πόσο σκληρή είναι η φύση ή ότι παρουσίαζε τον εαυτό του σαν νεογέννητη χελώνα που την κατασπαράζουν σαρκοφάγα πουλιά. Ήξερε ανέκαθεν ότι αυτά τα σαρκοφάγα πουλιά θα μπορούσαν να είναι και άνθρωποι και η κυρία Venable συμφωνεί απόλυτα μαζί του πλέον. Μαθαίνουμε ακόμα πως ο Sebastian περιτριγυριζόταν από παρέες όμορφων νεαρών και πως αυτό που τον γοήτευε δεν ήταν οι αξίες ή το συναίσθημα, αλλά η ομορφιά και η κομψότητα. Η μητέρα του ευθύνεται γι αυτό· τον έμαθε να κρίνει τα πάντα από την εμφάνιση και όχι από τον χαρακτήρα γιατί αν ασχολιόταν με αυτόν θα έπρεπε πρώτα από όλα να αποδεχτεί πως είναι ομοφυλόφιλος. Τέλος, πίσω από την συγκεκριμένη καρέκλα του Sebastian βρίσκεται ένας πίνακας με το γυμνό σώμα ενός άντρα κι έτσι σιγουρευόμαστε για τις σεξουαλικές του προτιμήσεις.

Στην επόμενη σκηνή βλέπουμε πρώτη φορά την Catherine και προτού ακόμα μιλήσει καταλαβαίνουμε πως η κυρία Venable έλεγε ψέματα. Δε γίνεται να είναι παρανοϊκή μια γυναίκα με τόσο βαθύ, αλλά και συγκεντρωμένο βλέμμα, ακόμα και οι κινήσεις τις είναι σταθερές και έχουν συγκεκριμένη απεύθυνση.  Όλοι της φέρονται σαν να είναι πραγματικά τρελή και μόνο ο γιατρός Cukrovicz της συμπεριφέρεται κανονικά και εξετάζει από την αρχή την σκέψη της και το μυαλό της, γι αυτό και δε θα αργήσει να χτιστεί ανάμεσά τους μια δυνατή σχέση εμπιστοσύνης. Η Catherine έχει υποστεί πλύση εγκεφάλου και το χειρότερο δεν είναι που μερικές φορές πιστεύει και η ίδια ότι έχει τρελαθεί, αλλά το ότι θα ήθελε να το είχε πάθει στην αλήθεια. Από την συζήτησή της με τον γιατρό μαθαίνουμε πως ο Sebastian δεν ήταν απλώς ένας άνθρωπος, ήταν κάτι σαν χτικιό, σαν πεπρωμένο… όλοι και όλα τον αγαπούσαν χωρίς ακριβή λόγο και τον ακολουθούσαν μαγεμένοι. Αναφέρει μάλιστα και αυτή πως ο Sebastian χρησιμοποιούσε τους ανθρώπους σαν αντικείμενα, αλλά και πάλι δεν εξακριβώνεται πως το εννοεί. Όταν ο γιατρός την ρωτάει για τον θάνατο του Sebastian εκείνη αντιδρά περίεργα και ισχυρίζεται πως δε θυμάται, αλλά ο κόσμος υποστηρίζει πως πέθανε από καρδιακή προσβολή. Σε λίγο, βλέπουμε πως ο Cukrowicz έχει αποφασίσει να δώσει κι άλλο χρόνο στην Catherine και να την εξετάσει σε συνθήκες όπου εκείνη θα νιώθει ελεύθερη και όχι νοσηλευόμενη. Στην κλινική επισκέπτονται, επίσης, την Catherine η μητέρα και ο αδερφός της και την ενημερώνουν πως ο Sebastian τους άφησε στην διαθήκη του ένα μεγάλο χρηματικό ποσό, που όμως για να το λάβουν πρέπει η Catherine να κάνει την επέμβαση.

Μόλις το άκουσε αυτό η Catherine άρχισε να τρέχει πανικόβλητη στους διαδρόμους και ξαφνικά βρέθηκε στον εξώστη μιας αίθουσας γεμάτης άντρες. Άντρες που μόλις την είδαν έτρεξαν κατά πάνω της σαν υπνωτισμένοι… σαν άψυχα κτήνη προς την λεία τους. Η εικόνα γίνεται εφιαλτική, η μουσική γίνεται δυνατή ξαφνικά και συνοδεύεται από τα υστερικά ουρλιαχτά της Catherine. Δεν φοβήθηκε μόνο για την ίδια, αλλά επειδή μέσα από αυτό το θέαμα ξαναέζησε την κτηνωδία με την οποία πέθανε ο Sebastian. Λίγο αργότερα, έρχεται στην κλινική και η θεία της, η κυρία Venable και επιδεικνύει για άλλη μια φορά τον απάνθρωπο ψυχισμό της. Είναι η πρώτη φορά που -επιτέλους- κάποιος την βάζει στην θέση της. Η Catherine έχει ανάγκη να εκφράσει όλα όσα η Venable προσπαθεί να κρύψει κι από τον ίδιο της τον εαυτό. Την κατηγορεί ότι καταπίεζε τον Sebastian και πως του χαλιναγώγησε την ζωή γι αυτό κι αυτός ξέσπασε με αυτόν τον τρόπο το μοναδικό καλοκαίρι που πήγε διακοπές χωρίς εκείνη. Και πλέον μαθαίνουμε και τον τρόπο που ο Sebastian συνήθιζε να χρησιμοποιεί τους ανθρώπους: χρησιμοποιούσε σαν δόλωμα την ομορφιά και την γοητεία της μητέρας του και της ξαδέρφης του για να προσελκύει γύρω του άντρες, κάτι που από μόνος του δε θα μπορούσε να κάνει αφού η Venable δεν τον άφηνε ποτέ από τα μάτια της, μη τυχόν και εκδηλώσει την ομοφυλοφιλία του. Η Catherine δείχνει να αναγουλιάζει με την υποκρισία της κυρίας Venable και όρμησε προς τον διάδρομο για να φύγει· και πάλι, όμως, ο δρόμος την έβγαλε σε έναν θάλαμο αναψυχής γυναικών -αυτή τη φορά- που έχουν ήδη κάνει την λοβοτομή. Τις λυπάται και τις φοβάται ταυτόχρονα… δε θέλει να γίνει κι αυτή μια άψυχη κούκλα. Αποφασίζει να βάλει τέλος στην ζωή της, ενώ όλες οι άλλες την κοιτούν και γελάνε. Τα πλάνα είναι άλλοτε γενικά και άλλοτε εστιάζουν σε μεμονωμένα πρόσωπα κάνοντας την φρίκη μεγαλύτερη. Τελικά, ένας γιατρός την πρόλαβε και την οδήγησε στο δωμάτιό της.

Μετά από αυτά τα γεγονότα ο διευθυντής του Cukrowicz τον πιέζει ακόμα περισσότερο για την επέμβαση της Catherine φοβούμενος μην χάσει την δωρεά της κυρίας Venable, αλλά ο δεύτερος  συνεχίζει να την υποστηρίζει και αρχίζει κιόλας να υποπτεύεται την κυρία Venable και τα κίνητρά της. Για τον λόγο αυτό κάλεσε στο σπίτι της Venable , την Catherine και την οικογένειά της, καθώς και τον διευθυντή του για να ακούσουν όλοι επιτέλους την αλήθεια. Ο γιατρός της κάνει μια ένεση για να χαλαρώσει και να της είναι πιο εύκολο να μην αντιστέκεται στις σκέψεις της και ενώ αυτή σχεδόν βίαια πιέζει το μυαλό της να θυμηθεί όσα κρατούσε κλειδωμένα τόσο καιρό, εκείνος σχολαστικά συγκρατεί και την παραμικρή της λέξη. Η φορτισμένη ατμόσφαιρα κατέληξε σε μία παθιασμένη αγκαλιά και ένα φιλί σχεδόν αναζωογονητικό, αλλά είχε φτάσει η ώρα να βγουν όλοι μαζί στον κήπο για να ακούσουν την ιστορία του Sebastian. Ξεκινά με το πως έτυχε να πάνε μόνοι τους διακοπές το προηγούμενο καλοκαίρι και όσο πιο κοντά φτάνει στην μέρα του θανάτου του Sebastian τόσο πιο πολύ δυσκολεύεται να ελέγξει το μυαλό της. Τότε εμφανίζονται και τα πρώτα flashbacks με στιγμές από τις διακοπές τους και σε συνδυασμό με την αφήγηση της Catherine η αγωνία του θεατή φτάνει σε αποκορύφωμα. Μιλάει για τον τρόπο που περνούσαν τον καιρό τους και για τους ηθικά-παράνομους τρόπους που είχε βρει ο Sebastian για να φέρνει τον κόσμο προς το μέρος του. Εκείνοι τον είχαν μάθει και τον ακολουθούσαν σαν μαγεμένοι ακόλουθοι προσπαθώντας λυσσαλέα να τον αγγίξουν έστω και λίγο, ενώ από την απληστία τους έβγαζαν τερατώδεις ήχους αγωνίας και διαταραγμένης ηδονής μέχρι να τον προλάβουν.

Κάποια μέρα η περίεργη αυτή συνοδεία έγινε τόσο βίαιη που ο Sebastian άρχισε να τρομοκρατείται. Δεν διασκέδαζε πια με το κοινό του γιατί η ηδονή τους είχε μετατραπεί σε ψύχωση και έτρεξε προς έναν λόφο για να ξεφύγει. Εκείνοι όμως, μιλιούνια, εμφανίζονταν από το πουθενά και του έκλειναν κάθε πιθανή διέξοδο. Μια γυναίκα που βρέθηκε τυχαία να κάθεται εκεί είναι μαυροντυμένη και ο Sebastian την βλέπει σαν σκελετό και επίσης, η κορυφή του λόφου μοιάζει με πύλη ενός κατεστραμμένου ναού: δύο κακοί οιωνοί που προοικονομούν το επερχόμενο τέλος του. Οι άντρες έπεσαν πάνω του και τον κατασπάραξαν. Δεν είναι τυχαίο: μία φορά ένιωσε ελεύθερος στην ζωή του φεύγοντας μακριά από την δεσποτική του μητέρα και έφτασε και στην απόλυτη ελευθερία… την εξαΰλωση… τον θάνατο. Η Catherine συνδυάζει τα ουρλιαχτά της ανάμνησής της με το ξεσπάθωμά της και επανέρχεται στην πραγματικότητα, ενώ η κυρία Venable κλείνει το βιβλίο που άφησε στην αρχή του ο Sebastian σαν να παραδέχεται πως η ιστορία τελείωσε. Ειπώθηκε. Λίγο αργότερα μιλάει στοργικά στον γιατρό και στο τέλος τον αποκαλεί Sebastian. Ήταν πολύ σκληρή η αλήθεια για να την αντέξει και έχασε η ίδια τα λογικά της στο τέλος. Το έργο κλείνει με την Catherine να μιλάει στον Cukrowicz για τον εαυτό της σε τρίτο πρόσωπο, όπως και πολλές άλλες φορές κατά την διάρκεια της ταινίας, αλλά όχι πια επειδή νιώθει πως είναι μια άλλη, αλλά σαν να ξαναγνώρισε τον εαυτό της και να θέλησε έτσι να αποχαιρετήσει την εσωτερική της πάλη. Οι τίτλοι τέλους πέφτουν με την Catherine και τον γιατρό να φεύγουν μαζί κάνοντας φανερό πως στην σχέση τους υπάρχει έντονη και εκδηλωμένη τρυφερότητα.

Αναμφισβήτητα ο Joseph Leo Mankiewicz έχει κάνει μια καλή σκηνοθετική δουλειά, απλή και λιτή όσο χρειάζεται και αναδεικνύοντας τον μελοδραματισμό που χρειαζόταν ένα τέτοιο έργο. Η ασπρόμαυρη φωτογραφία με τα θολά σβησίματα των σκηνών και η πανέξυπνη χρήση της μουσικής κατάφεραν να προκαλέσουν συγκίνηση ή αποτροπιασμό στον θεατή αναλόγως με τα δρώμενα. Τα σκηνικά και τα κοστούμια, ακόμα, απ’ ό,τι φαίνεται είναι ιδιαιτέρως προσεγμένα ώστε να αποτυπώνουν το κλίμα της εποχής, αλλά και τον τρόπο ζωής και την συμπεριφορά των προσώπων σύμφωνα με την κοινωνική τους τάξη, την χρηματική τους δύναμη ή την ψυχική τους υγεία. Η υποκριτική των ηθοποιών ήταν τέτοια ώστε να αξίζουν ο καθένας ξεχωριστά συγχαρητήρια: η πανέμορφη Elizabeth Taylor (Catherine) κατάφερε να ενσαρκώσει αξιοθαύμαστα την φοβισμένη έγκλειστη αυτής της κλινικής, καθώς και τους ρόλους της σαν μπουχτισμένη ανιψιά, τρυφερή ξαδέρφη ή ντροπιασμένο δέλεαρ. Η Katharine Hepburn (Mrs Venable) ήταν ακριβώς αυτή η δεσποτική κυρία της καλής κοινωνίας που ελέγχει με ακρίβεια όλη της την ζωή, αλλά και την ζωή των υπολοίπων, όπως επίσης και η σατανική ραδιούργα που θα έκανε τα πάντα για να διατηρήσει το prestige της. Τέλος, ο Montgomery Clift (Dr. Cukrovicz) έγινε ο στοργικός και ταυτόχρονα μπερδεμένος και διλημματικός gentleman που απαιτούσε ο ρόλος του. Συμφωνώ απόλυτα με την επιλογή του σκηνοθέτη να μην εμφανίζεται το πρόσωπο του Sebastian στα flashbacks της Catherine γιατί, όπως είπαν και οι πρωταγωνίστριες, αλλά και ο ίδιος ο Tennessee, ο Sebastian δεν ήταν άνθρωπος αλλά πεπρωμένο· δε θα μπορούσε να αποτυπωθεί κάτι τέτοιο από κανένα πρόσωπο και κανέναν ηθοποιό, και ταυτόχρονα αυτή η επιλογή σού προκαλεί ακόμα μεγαλύτερη περιέργεια για την φύση του Sebastian. Όμως βρίσκω απαράδεκτο το γεγονός ότι για τις ανάγκες της ταινίας ο Mankiewicz άλλαξε το σενάριο του έργου και απέκρυψε την σαφή ομοφυλοφιλική συμπεριφορά του Sebastian, καθώς και το ιδιαίτερο φινάλε του όπου οι ακόλουθοί του τον κατασπαράζουν πάνω σε μία σεξουαλική του εξόρμηση για ικανοποίηση, όπως είχε γράψει ο Tennessee Williams, και όχι πάνω σε ένα απλό κυνηγητό. Μερικά στοιχεία απλά δεν αγγίζονται γιατί σε αυτά βασίζεται ο λόγος ύπαρξης του εκάστοτε έργου.

Εμμανουήλ Στεφανουδάκης ( https://maxtheatrology.wordpress.com/author/emstefanoudakis/)

—————————————————————————————————————————————————————————

———————————————————————————————————————-

Τετάρτη 19 Αυγούστου 2020   9 μ.μ.

Το Γλυκό Πουλί της Νιότης  (Sweet Bird of Youth (1962)) – 120′

του Ρίτσαρντ Μπρούκς

Δύο ανθρώπινα ψυχολογικά ράκη, δύο διαφορετικοί κόσμοι σε απόγνωση για διαφορετικούς λόγους, δύο χαρισματικά πλάσματα που ο καθένας τους έχει διανύσει άλλη πορεία και τώρα βρήκαν ο ένας καταφύγιο στη θαλπωρή του άλλου. Ο Τσανς Γουέιν, ένας όχι και τόσο νέος πια ζιγκολό, και η Αλεξάνδρα ντελ Λάγκο (που φέρει το ψευδώνυμο Πριγκίπισσα Κοσμονόπολις), μια σταρ του κινηματογράφου που καταρρέει μπροστά στην εικόνα του ρυτιδιασμένου της προσώπου στα γκρο πλαν, που το πέρασμα του χρόνου τη συντρίβει. Εξαρτημένη από το αλκοόλ εκείνη, από τα ναρκωτικά εκείνος. Καταλήγουν με το αυτοκίνητό της στο Σεν Κλάουντ της Φλόριντα, μια άχρωμη κωμόπολη του υπερσυντηρητικού αμερικανικού Νότου όπου επικρατεί ο νόμος του ισχυρού. Γενέτειρα του Τσανς, στην οποία επιστρέφει για να διεκδικήσει έναν νεανικό του έρωτα. Φεύγοντας χρόνια πριν, άφησε πίσω του τη Χέβενλι Φίνλεϊ, κόρη του σημαντικότερου παράγοντα της πόλης, του Μπος Φίνλεϊ, ενός διεφθαρμένου πολιτικού των υπόγειων συναλλαγών, του μαφιόζικου χρήματος αλλά και της Εκκλησίας. Τότε ο Τσανς έφυγε γιατί δεν είχε καμιά ελπίδα να τον αφήσουν να παντρευτεί τη Χέβενλι. Τώρα πιστεύει ότι με τη βοήθεια της Ντελ Λάγκο έχει ελπίδες για μια καριέρα στο Χόλιγουντ. Ο Φίνλεϊ τον κατηγορεί ότι μόλυνε την κόρη του με ένα αφροδίσιο νόσημα, καταστρέφοντας το σώμα της και τη ζωή της. Τον απειλεί ότι αν δεν εξαφανιστεί, θα πληρώσει για το κακό που έκανε στην κόρη του. Ο Τσανς εκβιάζει την Ντελ Λάγκο, αλλά δεν πετυχαίνει τίποτα. Ένα τηλεφώνημα από τον ατζέντη της που την πληροφορεί ότι η τελευταία της ταινία σκίζει αναπτερώνει την αυτοπεποίθησή της για το μέλλον της στον κινηματογράφο. Τελικά, ο ζιγκολό επιλέγει να μην την ακολουθήσει και να υποστεί τις συνέπειες της επιστροφής του.

Ο Τενεσί Ουίλιαμς επεξεργαζόταν το έργο από το 1956. Αρχικά, ήταν δύο διαφορετικά μονόπρακτα. Το ένα διαδραματιζόταν μεταξύ του νεαρού άντρα και της ξεπεσμένης σταρ, ενώ το δεύτερο, με τον τίτλο «Η ροζ κρεβατοκάμαρα», ενέπλεκε στην ιστορία τον διεφθαρμένο πολιτικό. Το 1959 το παρέδωσε ολοκληρωμένο, έχοντας συναινέσει σε αρκετές παραχωρήσεις και συμβιβασμούς από τον φόβο της λογοκρισίας και του πουριτανισμού της εποχής. Έτσι, ανέβηκε τον Μάρτιο του ’59 σε σκηνοθεσία Ελία Καζάν στο Μπρόντγουεϊ, συγκεκριμένα στο Martin Beck Theater, με πρώτη διδάξασα την Τζεραλντίν Πέιτζ στον ρόλο της Αλεξάνδρα ντελ Λάγκο και τον Πολ Νιούμαν στον ρόλο του Τσανς. Πριν καλά καλά γυριστεί σε ταινία, στην Ελλάδα η Μελίνα Μερκούρη κατεβαίνει στο υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης τη χειμερινή σεζόν 1959-1960 για να τη σκηνοθετήσει ο Κάρολος Κουν ως Πριγκίπισσα Κοσμονόπολις. Τσανς είναι ένας τελειόφοιτος της σχολής του Κουν, ο Γιάννης Φέρτης. Η μετάφραση είναι του Μάριου Πλωρίτη και η μουσική του Μάνου Χατζιδάκι.

Το 1962 ο Ρίτσαρντ Μπρουκς μεταφέρει στον κινηματογράφο το έργο με την Πέιτζ και τον Νιούμαν. Το 1971 ανεβαίνει στο Παρίσι, στο Théâtre de l’ Atelier, σε μετάφραση Φρανσουάζ Σαγκάν και σκηνοθεσία Μπερνάρ Μιρά με την Εντβίζ Φεγιέρ και το 1975 ξανανεβαίνει στο Μπρόντγουεϊ, στο Harkness Theater, σε σκηνοθεσία του Έντουιν Σέριμ με την Αϊρίν Γουόρθ και τον Κρίστοφερ Γουόκεν. Η Γουορθ κερδίζει το βραβείο Τόνυ καλύτερης γυναικείας ερμηνείας. Δέκα χρόνια μετά, το 1985, ο Χάρολντ Πίντερ το σκηνοθετεί στο Λονδίνο με τη Λορίν Μπακόλ. Η παράσταση μεταφέρεται στο Λος Άντζελες. Στο μεταξύ, η Μελίνα, τον χειμώνα του 1980, το ανεβάζει για δεύτερη φορά (20 χρόνια μετά την πρώτη φορά), πάλι με τον Φέρτη στο ρόλο του Τσανς και με σκηνοθέτη τον Ζιλ Ντασέν. Το 1989 ο Νίκολας Ρεγκ το γυρίζει ως τηλεταινία με την Ελίζαμπεθ Τέιλορ και τον Μαρκ Χάρμον. Έναν χρόνο αργότερα, τη χειμερινή σεζόν 1990-1991, η Αλίκη Βουγιουκλάκη κάνει στην Ελλάδα την προσωπική της υπέρβαση ως Αλεξάνδρα ντελ Λάγκο με Τσανς τον Κώστα Σπυρόπουλο. Η μετάφραση είναι για μία ακόμα φορά του Πλωρίτη, η σκηνοθεσία του Ανδρέα Βουτσινά και η μουσική του Σταμάτη Κραουνάκη. Το 2002 ανεβαίνει στο θέατρο Χώρα, με την Άννα Παναγιωτοπούλου και τον Γιώργο Πυρπασόπουλο στους κεντρικούς ρόλους και τον Πέτρο Ζούλια στη σκηνοθεσία.

—————————————————————————————————————————————————————————

Richard Brooks(1912-1992)

Ο Brooks είναι ίσως ο πιο υποτιμημένος Αμερικανός κινηματογραφικός δημιουργός, με όλη τη σημασία του όρου, καθώς υπήρξε σπουδαίος σεναριογράφος αλλά και σκηνοθέτης κλασικών ταινιών όπως τα «Blackboard Jungle» (1955), η «Cat on a Hot Tin Roof» (1958), Elmer Gantry (1960) και «In Cold Blood» (1967).

Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Temple στη Φιλαδέλφεια, και άρχισε την καριέρα του ως αθλητικός δημοσιογράφος και αργότερα  ραδιοφωνικός σχολιαστής για το NBC. Στις αρχές της δεκαετίας του 1940 μετακόμισε στο Χόλιγουντ, όπου εργάστηκε στην Universal για τα σενάρια ταινιών όπως το «Men of Texas» (1942) και «Cobra Woman» (1944). Αφού υπηρέτησε (1943-45) στον Β Παγκόσμιο Πόλεμο,  έγραψε το «The Brick Foxhole» (1945), ένα μυθιστόρημα για τη δίωξη ενός ομοφυλοφίλου. Το βιβλίο ήταν η βάση για το κλασικό «Crossfire» του Edward Dmytryk (1947), αν και η ταινία επικεντρώνεται στον αντισημιτισμό. Αργότερα έγραψε τα σενάρια για σημαντικές ταινίες όπως τα φιλμ νουάρ «Brute Force (1947)του Jules Dassin και το «Key Largo» (1948)του John Huston.

Στη συνέχεια ανέλαβε τη σκηνοθεσία στα φιλμ «Crisis»(1950), «The Light Touch»(1952) «Deadline—USA» (1952) . Μετά από μια σειρά  με αδιάφορες ταινίες, ο Brooks είχε την πρώτη μεγάλη επιτυχία του με το «Blackboard Jungle» (1955). Βασισμένο σε ένα δημοφιλές μυθιστόρημα του Evan Hunter, η ταινία διαδραματίζεται  σε σχολείο της Νέας Υόρκης που τρομοκρατείται από έφηβους κακοποιούς (μεταξύ άλλων, από τον Vic Morrow και τον Sidney Poitier) μέχρι να παρέμβει ένας νέος δάσκαλος (Glenn Ford). Εξαιρετικά επιδραστικό, το δράμα βοήθησε να ξεκινήσει η επανάσταση του “rock-and-roll” χρησιμοποιώντας ως μουσικό θέμα του το ‘Rock Around the Clock’ του Bill Haley . Το 1956 ο Brooks σκηνοθέτησε ένα από τα λίγα western του, το «The Last Hunt», και το «The Catered Affair», μια ρομαντική κωμωδία με πρωταγωνιστές τη Bette Davis και τον Ernest Borgnine. Στη συνέχεια έκανε το «Something of Value» (1957), ένα απολογισμό της εξέγερσης των Mau Mau στην Κένυα, με τον Poitier, τον Rock Hudson και την Wendy Hiller.

Ο Brooks εισήλθε  στην πιο πετυχημένη περίοδο της καριέρας του, μεταφέροντας μια σειρά από εξέχοντα λογοτεχνικά έργα στη μεγάλη οθόνη.Το «Cat on a Hot Roof»(1958) (Λυσσασμένη Γάτα), ήταν η προσαρμογή του ομώνυμου θεατρικού του Tennessee Williams για μια προβληματική οικογένεια του Νότου, με ισχυρές ερμηνευτικές επιδόσεις των Paul Newman, Elizabeth Taylor και Burl Ives. Ωστόσο είχε λιγότερη επιτυχία, με την διασκευή στο Ντοστογιεφσκικό «The Brothers Karamazov»(1958) .

Το 1960 ο Brooks έγραψε και σκηνοθέτησε το « Elmer Gantry», ένα κυνικό αριστούργημα βασισμένο στο μυθιστόρημα του Sinclair Lewis με ήρωα ένα φιλάνθρωπο ευαγγελιστή. Το 1962 συνεργάστηκε ξανά με τον Newman στο «Sweet Bird of Youth», μια προσαρμογή ενός ακόμη θεατρικού του Williams. Ο υπερ-φιλόδοξος «Lord Jim» (1965), με τον Peter O’Toole ως πρωταγωνιστή του ομώνυμου μυθιστορήματος του Joseph Conrad πήρε ανάμικτες κριτικές. Αντίθετα ο Brooks είχε μεγαλύτερη επιτυχία με το γεμάτο δράση «The Professionals» (1966), ένα από τα καλύτερα western της δεκαετίας  ,που υπήρξε πρόδρομος στο εμβληματικό «The Wild Bunch» του Sam Peckinpah (1969). Το φιλμ διέθετε ένα φοβερό cast με Burt Lancaster, Lee Marvin, Robert Ryan, Jack Palance, Woody Strode και Claudia Cardinale.

Το “In Cold Blood” (1967) είναι βασισμένο στο best seller του Truman Capote. Αναφέρεται στο πραγματικό γεγονός της εν ψυχρώ δολοφονίας μιας οικογένειας του Kansas, το 1959, από δύο μικρο-εγκληματίες, τον Perry Edward Smith και τον Dick Hickock, που ερμήνευσαν ο Robert Blake και ο Scott Wilson αντίστοιχα. Η docudrama προσέγγιση του Brooks ταιριάζει με την τεχνική του Capote. Το «In Cold Blood” θεωρείται δίκαια το “magnus opus” του Brooks και μια από τις καλύτερες Αμερικανικές ταινίες όλων των εποχών.

Οι μετέπειτα ταινίες του Brooks απέτυχαν να πλησιάσουν  την επιτυχία του προηγούμενου έργου του. Μετά το μελόδραμα «The Happy Ending» (1969), ο Brooks στράφηκε στην κωμωδία με το «$» (1971), ένα πολύπλοκο αλλά ευχάριστο φιλμ, στο οποίο ένας  ειδικός ασφάλειας (Warren Beatty) και μια πόρνη (Goldie Hawn) κλέβουν πολλά εκατομμύρια από μια τράπεζα. Το «Bite the Bullet» (1975) ήταν μια καλά κατασκευασμένη αναδρομή στην ακμή των western με εξαιρετικές εμφανίσεις από τον Gene Hackman, τον James Coburn και τον Ben Johnson. Ωστόσο, προβλήθηκε την ίδια εβδομάδα με τo «Jaws» του Steven Spielberg και βυθίστηκε εισπρακτικά.

Το 1977 ο Brooks γύρισε το τολμηρό και άδικα παραγνωρισμένο «Finding for M. Goodbar», μια συγκλονιστική προσαρμογή του best seller της Judith Rossner , για μια καταπιεσμένη δασκάλα (Diane Keaton), της οποίας οι σεξουαλικές αναζητήσεις καταλήγουν σε τραγωδία.

Μετά από πενταετή απουσία από τη μεγάλη οθόνη, ο Brooks επέστρεψε με το «Wrong Is Right» (1982), μια σάτιρα για τα μέσα μαζικής ενημέρωσης που πέρασε απαρατήρητη παρά την παρουσία του Sean Connery. Η τελευταία του ταινία ήταν το «Fever Pitch» (1985), με πρωταγωνιστή τον Ryan O’Neal, ως εξαρτημένο από τα τυχερά παιχνίδια. Το φιλμ ήταν εμπορική και καλλιτεχνική αποτυχία και ο απογοητευμένος Brooks  αποσύρθηκε οριστικά από τον κινηματογράφο.

————————————————————————————————————————————————————————–

————————————————————————————————————————————————————————–

Τένεσι Ουίλιαμς: «Έγραφα επειδή δεν έβρισκα τη ζωή ικανοποιητική!»

Αλεξάνδρα Τσόλκα (Spotlight Post)

Η Μπλανς Ντιμπουά, η Σεραφίνα, η Άλμα, η Αλεξάνδρα Ντε Λάγκο ή πριγκίπισσα Κοσμονόπολις, κάθε Λεωφορείον ο Πόθος να περνά και κάθε Τριαντάφυλλο στο στήθος να μη μαραίνεται ποτέ και να πέφτει Καλοκαίρι και Καταχνιά και να ‘ναι οι Νύχτες της Ιγκουάνα και κάπου ένα Γλυκό Πουλί της Νιότης και μια Λυσσασμένη Γάτα. Θέατρο. Οι μεγάλες πρωταγωνίστριες του κόσμου όλου. Τα φαντασιωσικά πλάσματα στην μεγάλη οθόνη φτιαγμένα από φιλμ και όνειρο.

Ο Μπράντο, η Βίβιαν Λι, η Ελίζαμπεθ Τέιλορ, ο Πολ Νιούμαν! Λέξεις και υπάρξεις αρχετυπικές φτιαγμένες από τον Τένεσι Ουίλιαμς, για το θέατρο, για σώματα που μπορείς να αγγίξεις στο πλήγωμα τους και στις ανάσες τους, από ανθρώπους για ανθρώπους, να ενώνονται οι ανάσες τους σε σκηνή και πλατεία! Ιστορίες χαλασμού, πάθους, ολέθρου. Ιστορίες πικρές, σκληρές, αδυσώπητες, αληθινές. Ιστορίες απελπισμένων, προδοτικών ερώτων, λαγνείας, αισθησιασμού, χωρίς σωτηρία.

Η ζωή στο Νότο, δίπλα απ’ τους βάλτους του Μισισιπή

Φόντο τους συνήθως, οι όλο υγρασία φτωχογειτονιές της Νέας Ορλεάνης, οι όχθες του Μισισιπή, οι στάσεις που δεν φτάνουν ποτέ τα λεωφορεία, τα λερωμένα, παρακμιακά ξενοδοχεία του αμερικανικού Νότου, των φτηνών, γρήγορων ερωτικών επαφών. Ευαίσθητες γυναίκες, όχι νέες, ονειροπόλες και ονειροπαρμένες, συνήθως μοναχικές στην αναπαραγωγή μιας διαφορετικότητας και στην ανάκληση αναμνήσεων εποχών μεγαλείου. Αυστηρή ηθική, αλκοολισμός, ευαίσθητα νεύρα, ψυχασθένειες. Πόθος για τον απαγορευμένο, ζωώδη ερωτισμό. Μια υποψία τζαζ μουσικής στο φόντο. Και αυτή πικραμένη. Και αυτή μελαγχολική. Ένας κόσμος. Ένας Γυάλινος Κόσμος, φτιαγμένος από έναν από τους σπουδαιότερους δραματουργούς που πέρασαν ποτέ απ’ τη γραφή. Από εκείνον που γεννήθηκε Τόμας Λανιέ Ουίλιαμς, έγινε Τένεσι Ουίλιαμς από την πολιτεία καταγωγής του πατέρα του, έγραψε ποιήματα, νουβέλες, θεατρικά έργα, διηγήματα και μυθιστορήματα, κέρδισε το Πούλιτζερ δυο φορές, το 1948 για το “Λεωφορείον ο Πόθος” και το 1955 για τη “Λυσσασμένη Γάτα” και που τα έργα του έχουν μεταφράστηκαν σε 30 γλώσσες και παίζονται στον κόσμο όλο.

Η φήμη, η δόξα, τα Όσκαρ και το κυνήγι με εσωτερικούς δαίμονες και παιδικών απόηχων φαντάσματα

Είχε μια αριστοκρατικής καταγωγής μητέρα από εκείνες τις σνομπ και καλομαθημένες οικογένειες του Νότου, ένα πατέρα λαϊκό, πωλητή παπουτσιών, που όλο έπινε και γινόταν βάναυσος με τα τρία του παιδιά. Στα πέντε του ο συγγραφέας θα πάθει παράλυση των κάτω άκρων. Η μητέρα του τον μυεί στον κόσμο των βιβλίων και τον παροτρύνει να γράφει τις ιστορίες του. Ο πατέρας του ευνοεί πάντα τον αδελφό του. Εκείνος είναι αδύναμος, ασθενικός, ένας γιος-απογοήτευση. Η αδελφή! Η αγαπημένη του Ρόουζ. Τη λατρεύει. Εκείνη θα διαγνωστεί πως πάσχει από ηβηφρενία, την πολύ νεανική εκδήλωση της σχιζοφρένειας. Θα ζει σε ψυχιατρικές κλινικές. Θα της κάνουν λοβοτομή! Θα μείνει ένα κορμί χωρίς καθόλου άνθρωπο μέσα του. Ο Τένεσι σοκάρεται. Πενθεί. Σημαδεύεται για πάντα. Και δεν συγχωράει τους γονείς του. Θα παλέψει με τους δικούς του δαίμονες από τότε, σε ένα ανελέητο κυνηγητό με τα προσωπικά του, τα άτομα του, τα γεννημένα από αυτόν θηρία. Αλκοόλ. Χάπια. Κατάθλιψη. Ψυχιατρείο. Ξανά το κεφάλι έξω. Και πάλι απ την αρχή, αυτός σε κυνήγι με τους δαίμονες του. Θα σπουδάσει –τι άλλο;- δημοσιογράφος και μετά θεατρολογία. Οι συμφοιτητές του θα τον βαφτίσουν Τεννεσί λόγω της μακρόσυρτης, βαριάς, νότιας προφοράς του. Θα γράψει τα πρώτα του θεατρικά στα 28 του χρόνια. Λεωφορείον ο Πόθος. Βίβιαν Λι. Μάρλον Μπράντο. Ελίας Καζάν. Βραβεία. Κοινό. Γεμάτα θέατρα. Όσκαρ. Χειροκροτήματα. Αναγνώριση. Φήμη…

Ο έρωτας, πάντα ο θάνατος, η κατάθλιψη, η αποτυχία στο Μπρόντγουεϊ

Φοβάται πάντα ότι θα τρελαθεί σαν την αδελφή του. Ερωτεύεται. Φρανκ Μέρλο. Όμορφος. Ιταλός δεύτερης γενιάς. Θα γράψει το μόνο έργο του με ευτυχές τέλος. «Τριαντάφυλλο στο Στήθος». Ο Φρανκ διώχνει τους φόβους. Σπρώχνει το αλκοόλ λίγο πιο μακριά. Ξορκίζει την κατάθλιψη. Θα ζήσουν μαζί 16 χρόνια. Μετά εκείνος θα πεθάνει από καρκίνο. Ο Τένεσι θα αφεθεί και πάλι στους μαύρους ήλιους της κατάθλιψης του. Στην προσωπική του, μοναχική σκοτεινιά… Επιτυχίες, θεατρικά, βραβεία, έπαινοι. Θα αρχίσει να πειραματίζεται στη θεατρική φόρμα. Θα μιλάει ανοιχτά για την ομοφυλοφιλία του στην πουριτανική Αμερική των πλασματικών συμπεριφορών. Το Μπρόντγουεϊ και οι κριτικοί θα του γυρίσουν τη πλάτη. Είναι αποπαίδι της λουσάτης αυλαίας. Είναι αποκηρυγμένος των ισχυρών του θεάτρου.

«Πάντα βασιζόμουνα στην καλοσύνη των ξένων»

Είπε πως «ο θάνατος είναι μια στιγμή και η ζωή τόσες πολλές…». Στις 24 Φεβρουαρίου του 1983, ο Τένεσι Ουίλιαμς βρέθηκε νεκρός σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου, στη Νέα Υόρκη. Είχε σφηνωθεί στο λαιμό του ένας φελλός από ένα μπουκάλι κρασιού που βιαζόταν να πιει. Πνίγηκε. Μόνος του. Ήθελε λέει, να τον κάψουν και να σκορπίσουν τις στάχτες του στον Κόλπο του Μεξικό. Τον έθαψαν στον οικογενειακό τάφο στο Σαιν Λούις. Για πάντα με την μεγαλομανή, χαμένη στο δικό της παραμύθι μητέρα, τον βάναυσο πατέρα, την καημένη του, την πολυαγαπημένη του, την τρελή του αδελφή! «Πάντα βασιζόμουνα στην καλοσύνη των ξένων», λέει εκείνη η αέρινη, η αλαφροΐσκιωτη, δυστυχισμένη Μπλανς στο Λεωφορείον ο Πόθος! Και ο Τένεσι Ουίλιαμ το ίδιο μάλλον, όσο κι αν στην αιωνιότητα τον περιμένει η μη καλοσύνη των δικών του…

———————————————————————————————————————-

Τετάρτη 12 Αυγούστου 2020   9 μ.μ.

“Λεωφορείο ο Πόθος” (122′)

η εμβληματική ταινία σε σκηνοθεσία Elia Kazan (1951), βασισμένη στο θεατρικό έργο του Tenessee Williams

Η ταινία προτάθηκε για 12 Όσκαρ το 1951. Είναι η μοναδική ταινία μέχρι και σήμερα που έχει 3 τρία ερμηνευτικά βραβεία και μοιράζεται το ρεκόρ με την ταινία του 1976 Το Δίκτυο. Ο Μάρλον Μπράντο ήταν ο μοναδικός από τους ηθοποιούς της ταινίας που ήταν υποψήφιοι, που δεν τιμήθηκε με το βραβείο, το οποίο έχασε από τον Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ για την ταινία Η βασίλισσα της Αφρικής, ενώ η ταινία έχασε το όσκαρ καλύτερης ταινίας από το Ένας Αμερικανός στο Παρίσι.

Βράβευση:

• Α’ Γυναικείου Ρόλου – Βίβιαν Λι
• Β’ Ανδρικού Ρόλου – Καρλ Μάλντεν
• Β’ Γυναικείου Ρόλου – Κιμ Χάντερ
• Καλλιτεχνικής διεύθυνσης (σκηνικών) – Ρίτσαρντ Ντέι και Τζορτζ Χόπκινς

Το 1997 το Λεωφορείον ο Πόθος έλαβε την 45η θέση ως μια από τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών από το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου

Ο Ελία Καζάν (Καισάρεια, 7 Σεπτεμβρίου 1909 – Νέα Υόρκη, 28 Σεπτεμβρίου 2003) ήταν Έλληνας σκηνοθέτης του θεάτρου και του κινηματογράφου με καριέρα στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Το κανονικό του όνομα ήταν Ηλίας Καζαντζόγλου. Ήταν ο σκηνοθέτης που ανέδειξε τον Μάρλον Μπράντο και τον Γουόρεν Μπίτι. Συνέβαλε στην καθιέρωση της προσέγγισης του ηθοποιού με βάση τη μέθοδο, που είχε αναπτύξει ο Κωνσταντίν Στανισλάβσκι. Οδήγησε 21 ηθοποιούς στις υποψηφιότητες των Όσκαρ. Ξεκίνησε την καριέρα του ως ηθοποιός στο θέατρο Group Theatre όπου παρέμεινε στη περίοδο 1932-1939. Το 1934 εγγράφεται στο Κομμουνιστικό Κόμμα Αμερικής, στο οποίο παραμένει για περίπου 1,5 χρόνο. Το 1942 μεταπήδησε στη σκηνοθεσία παρουσιάζοντας τη πρώτη του παράσταση “Με τα δόντια” του Θόρντον Γουάιλντερ. Έκτοτε άρχισε ν΄ ανεβάζει με αυξανόμενη επιτυχία έργα διάσημων αμερικανών συγγραφέων. Εν τω μεταξύ το 1945 άρχισε να «γυρίζει» κινηματογραφικές ταινίες όπου και έγινε διάσημος στο Broadway, σκηνοθετώντας, ανάμεσα σε άλλα, τα έργα «Ένα δέντρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν» (1945), «Το μεγάλο κατηγορώ» (1946), «Συμφωνία Κυρίων» (1947), «Λεωφορείον ο πόθος» (1951), «Βίβα Ζαπάτα» (1952), «Το λιμάνι της αγωνίας» (1954), «Ένα πρόσωπο στο πλήθος» (1957), «Λάσπη στ’ αστέρια» (1960), «ο Θάνατος του Εμποράκου», «Ανατολικά της Εδέμ»,το «Αμέρικα, Αμέρικα» και «Λυσσασμένη Γάτα». Τιμήθηκε με δύο βραβεία Όσκαρ σκηνοθεσίας για τα έργα Συμφωνία Κυρίων και Το Λιμάνι της Αγωνίας, ενώ ήταν τρεις φορές υποψήφιος για τα έργα Λεωφορείο ο πόθος, Ανατολικά της Εδέμ και Αμέρικα, Αμέρικα, αντίστοιχα. Το 1999 η Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου του απένειμε Τιμητικό Όσκαρ για το σύνολο του έργου του. Ο Ηλίας Καζάν μαζί με τον Ρόμπερτ Λιούις και την Τσέριλ Κρόφορντ ίδρυσαν το περίφημο Actors studio,μια λέσχη επαγγελματιών ηθοποιών στην οποία καλλιτεχνικός διευθυντής και δάσκαλος υπήρξε ο Λι Στράζμπεργκ. Το όνομα του Ελία Καζάν έχει συνδεθεί με τον σκηνοθέτη που ανέδειξε τον Μάρλον Μπράντο και τον Γουόρεν Μπίτι, με τον καλλιτέχνη που σκηνοθετούσε με βάση τη διδασκαλία του Στανισλάφσκι. Με καταγωγή από την Ανατολία, γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη στις 7 Σεπτεμβρίου του 1909, μετανάστευσε με την οικογένειά του στις ΗΠΑ και έγινε σκηνοθέτης, παραγωγός, συγγραφέας και ηθοποιός. Ο Καζάν κατακρίθηκε για τη συνεργασία του το 1952 με την Επιτροπή Αντιαμερικανικών Δραστηριοτήτων, μέσω της οποίας κατέδωσε στις αρχές συναδέλφους του ως κομμουνιστές (βλ. Μαύρη Λίστα του Χόλυγουντ). Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι όταν είχε καταδώσει τον Αριστερό σκηνοθέτη Ζυλ Ντασέν ως Κομμουνιστή, με αποτέλεσμα ο τελευταίος να καταφύγει τελικά στην Ευρώπη.  Όταν η Ακαδημία προσέφερε το 1999 το τιμητικό βραβείο για το σύνολο της καριέρας του στον Καζάν, πολλοί συνάδελφοι του και ηθοποιοί αντέδρασαν και αποχώρησαν από την απονομή, ως ένδειξη διαμαρτυρίας καθώς δεν μπορούσαν να ξεχάσουν την προδοσία του.

—————————————————————————————————————————————————————————

«Ώσπου να σπάσουν τα δάκτυλα σου!»: Εις μνήμη Τενεσί Ουίλιαμς

———————————————————————————————————————-

(Διδακτορική διατριβή της ΕΛΕΝΗΣ ΧΑΒΙΑΡΑ-ΚΕΧΑΐΔΟΥ)