ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Σχηματισμός του απαρεμφάτου στην ενεργητική μέση και παθητική των βαρύτονων ρημάτων


 

 

Εισαγωγή ή τι ξέρουμε για το απαρέμφατο;

 

Παλιότερα στα καφενεία υπήρχαν διάφορες πινακίδες που προσπαθούσαν να συνετίσουν τους άτακτους θαμώνες-πελάτες. Κάποιες απ' αυτές έλεγαν: Απαγορεύεται το καπνίζειν (= το κάπνισμα). Σήμερα βέβαια προτιμούμε το NO SMOKING! Κάποιες άλλες πινακίδες έλεγαν: Απαγορεύεται το πτύειν (= το φτύσιμο).

Ίσως θα ΄χεις ακούσει το αρχαίο ρητό: Τὸ λακωνίζειν ἐστὶ φιλοσοφεῖν.

Οι τύποι καπνίζειν, πτύειν, τὸ λακωνίζειν, φιλοσοφεῖν είναι απαρέμφατα και έχουν την κατάληξη -ειν

 

Απορία: Υπάρχουν σήμερα στη γλώσσα μας απαρέμφατα της αρχαίας; 

Αν θες να το ελέγξεις, πήγαινε στο λεξικό της νέας ελληνικής και δες τα αποτελέσματα αναζητώντας λέξεις που τελειώνουν σε *ειν, δηλαδή τύπους του απαρεμφάτου.

Τι συμπεράσματα έβγαλες από την έρευνα;

 

Η νέα ελληνική έχει απαρέμφατο;

 

Και στη νέα ελληνική έχουμε απαρέμφατο! Όταν σχηματίζουμε τον παρακείμενο, τον υπερσυντέλικο ή τον συντελεσμένο μέλλοντα, π.χ του ρήματος γελώ, λέμε: έχω γελάσει, είχα γελάσει, θα έχω γελάσει.

Ο άκλιτος τύπος γελάσει είναι απαρέμφατο.

Το πιο περίεργο! Το ρήμα "είναι", που είναι τόσο συνηθισμένο ρήμα στη νέα ελληνική, στην αρχαία είναι απαρέμφατο του ρήματος εἰμί!!

 

Απορία! Τι σημαίνει η λέξη απαρέμφατο; Για κοίτα λίγο εδώ

 

 



Τι είναι το απαρέμφατο στα αρχαία ελληνικά;

 

Το απαρέμφατο είναι ένας άκλιτος (ευτυχώς) ρηματικός τύπος.

Άλλοτε εμφανίζεται χωρίς άρθρο, άναρθρο απαρέμφατο, π.χ.  φιλοσοφεῖν

κι άλλοτε με άρθρο, έναρθρο απαρέμφατο, π.χ. τὸ λακωνίζειν

Το έναρθρο απαρέμφατο ισοδυναμεί με ουσιαστικό (τὸ λακωνίζειν = o λακωνισμός = να μιλάμε με λίγα λόγια)

 

Ποιοι χρόνοι έχουν απαρέμφατο;

 

Απαρέμφατο δεν έχουν όλοι οι χρόνοι· ευτυχώς (για δεύτερη φορά) έχουν μόνο:

ο ενεστώτας, ο μέλλοντας, ο αόριστος και ο παρακείμενος

 

 



Ποιες είναι οι καταλήξεις των απαρεμφάτων στην ενεργητική φωνή;

 

Αν θέλεις μπορείς να δεις στο βίντεο πώς σχηματίζονται οι τύποι του απαρεμφάτου στους διάφορους χρόνους

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

  Ενεστώτας Μέλλοντας Αόριστος Παρακείμενος
φωνηεντόληκτα-ειν-σειν-σαι-κέναι
λύ-εινλύ-σεινλῦ-σαιλελυ-κέναι
ουρανικόληκτα-ειν-ξειν-ξαι-χέναι
πράττ-εινπρά-ξεινπρᾶ-ξαιπεπρα-χέναι
χειλικόληκτα-ειν-ψειν-ψαι-φέναι
γράφ-εινγρά-ψεινγρά-ψαιγεγρα-φέναι
οδοντικόληκτα-ειν-σειν-σαι-κέναι
πείθ-εινπεί-σεινπεῖ-σαιπεπει-κέναι

 

Αφού τα έμαθες όλα ωραία και καλά, ώρα για ασκήσεις:

Σχηματισμός του απαρέμφατου ε.φ., η θεωρία σε βίντεο με ερωτήσεις κατανόησης, © Κωνσταντίνα Σάιτ

1η άσκηση για τα απαρέμφατα

2η άσκηση για τα απαρέμφατα

 

 



Ποιες είναι οι καταλήξεις των απαρεμφάτων στη μέση φωνή;

 

Δες στο βίντεο πώς σχηματίζονται οι τύποι του απαρεμφάτου στους διάφορους χρόνους

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

 ΕνεστώταςΜέλλονταςΑόριστοςΠαρακείμενος
φωνηεντόληκτα-εσθαι-σεσθαι-σασθαι-σθαι
λύ-εσθαιλύ-σεσθαιλύ-σασθαιλελύ-σθαι
ουρανικόληκτα-εσθαι-ξεσθαι-ξασθαι-χθαι
πράττ-εσθαιπρά-ξεσθαιπρά-ξασθαιπεπρᾶ-χθαι
χειλικόληκτα-εσθαι-ψεσθαι-ψασθαι-φθαι
γράφ-εσθαιγρά-ψεσθαιγρά-ψασθαιγεγρά-φθαι
οδοντικόληκτα-εσθαι-σεσθαι-σασθαι-σθαι
πείθ-εσθαιπεί-σεσθαιπεί-σασθαιπεπεῖ-σθαι

 

Σχηματισμός του απαρέμφατου μ.φ., η θεωρία σε βίντεο με ερωτήσεις κατανόησης, © Κωνσταντίνα Σάιτ

Άσκηση στα απαρέμφατα μέσης φωνής των βαρύτονων ρημάτων

 

 



Ποιες είναι οι καταλήξεις των απαρεμφάτων στην παθητική φωνή;

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

 ΕνεστώταςΜέλλονταςΑόριστοςΠαρακείμενος
φωνηεντόληκτα -θήσεσθαι-θῆναι 
 λυ-θήσεσθαιλυ-θῆναι 
ουρανικόληκτα -χθήσεσθαι-χθῆναι 
 διω-χθήσεσθαιδιω-χθῆναι 
χειλικόληκτα -φθήσεσθαι-φθῆναι 
 τρι-φθήσεσθαιτρι-φθῆναι 
οδοντικόληκτα -σθήσεσθαι-σθῆναι 
 πει-σθήσεσθαιπει-σθῆναι 

 

 





Βιβλιογραφία

 

1. Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής, Μιχ. Χ. Οικονόμου, ΟΕΔΒ

2. Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης, Αχ. Τζάρτζανος, ΟΕΔΒ

3. Γραμματική Αρχαίας Ελληνικής, Λιναρδής Ιωάννης, εκδ. Χατζηθωμά, Θεσσαλονίκη, 2007

4. Συμφραστικός πίνακας λέξεων του Ανθολογίου Αττικής Πεζογραφίας

5. Perseus Digital Library