Εισαγωγή ή τι ξέρουμε για το απαρέμφατο;
Παλιότερα στα καφενεία υπήρχαν διάφορες πινακίδες που προσπαθούσαν να συνετίσουν τους άτακτους θαμώνες-πελάτες. Κάποιες απ' αυτές έλεγαν: Απαγορεύεται το καπνίζειν (= το κάπνισμα). Σήμερα βέβαια προτιμούμε το NO SMOKING! Κάποιες άλλες πινακίδες έλεγαν: Απαγορεύεται το πτύειν (= το φτύσιμο).
Ίσως θα ΄χεις ακούσει το αρχαίο ρητό: Τὸ λακωνίζειν ἐστὶ φιλοσοφεῖν.
Οι τύποι καπνίζειν, πτύειν, τὸ λακωνίζειν, φιλοσοφεῖν είναι απαρέμφατα και έχουν την κατάληξη -ειν
Απορία: Υπάρχουν σήμερα στη γλώσσα μας απαρέμφατα της αρχαίας;
Αν θες να το ελέγξεις, πήγαινε στο λεξικό της νέας ελληνικής και δες τα αποτελέσματα αναζητώντας λέξεις που τελειώνουν σε *ειν, δηλαδή τύπους του απαρεμφάτου.
Τι συμπεράσματα έβγαλες από την έρευνα;
Η νέα ελληνική έχει απαρέμφατο;
Και στη νέα ελληνική έχουμε απαρέμφατο! Όταν σχηματίζουμε τον παρακείμενο, τον υπερσυντέλικο ή τον συντελεσμένο μέλλοντα, π.χ του ρήματος γελώ, λέμε: έχω γελάσει, είχα γελάσει, θα έχω γελάσει.
Ο άκλιτος τύπος γελάσει είναι απαρέμφατο.
Το πιο περίεργο! Το ρήμα "είναι", που είναι τόσο συνηθισμένο ρήμα στη νέα ελληνική, στην αρχαία είναι απαρέμφατο του ρήματος εἰμί!!
Απορία! Τι σημαίνει η λέξη απαρέμφατο; Για κοίτα λίγο εδώ
Τι είναι το απαρέμφατο στα αρχαία ελληνικά;
Το απαρέμφατο είναι ένας άκλιτος (ευτυχώς) ρηματικός τύπος.
Άλλοτε εμφανίζεται χωρίς άρθρο, άναρθρο απαρέμφατο, π.χ. φιλοσοφεῖν
κι άλλοτε με άρθρο, έναρθρο απαρέμφατο, π.χ. τὸ λακωνίζειν
Το έναρθρο απαρέμφατο ισοδυναμεί με ουσιαστικό (τὸ λακωνίζειν = o λακωνισμός = να μιλάμε με λίγα λόγια)
Ποιοι χρόνοι έχουν απαρέμφατο;
Απαρέμφατο δεν έχουν όλοι οι χρόνοι· ευτυχώς (για δεύτερη φορά) έχουν μόνο:
ο ενεστώτας, ο μέλλοντας, ο αόριστος και ο παρακείμενος
Ποιες είναι οι καταλήξεις των απαρεμφάτων στην ενεργητική φωνή;
Αν θέλεις μπορείς να δεις στο βίντεο πώς σχηματίζονται οι τύποι του απαρεμφάτου στους διάφορους χρόνους
Ενεστώτας | Μέλλοντας | Αόριστος | Παρακείμενος | |
φωνηεντόληκτα | -ειν | -σειν | -σαι | -κέναι |
λύ-ειν | λύ-σειν | λῦ-σαι | λελυ-κέναι | |
ουρανικόληκτα | -ειν | -ξειν | -ξαι | -χέναι |
πράττ-ειν | πρά-ξειν | πρᾶ-ξαι | πεπρα-χέναι | |
χειλικόληκτα | -ειν | -ψειν | -ψαι | -φέναι |
γράφ-ειν | γρά-ψειν | γρά-ψαι | γεγρα-φέναι | |
οδοντικόληκτα | -ειν | -σειν | -σαι | -κέναι |
πείθ-ειν | πεί-σειν | πεῖ-σαι | πεπει-κέναι |
Αφού τα έμαθες όλα ωραία και καλά, ώρα για ασκήσεις:
Σχηματισμός του απαρέμφατου ε.φ., η θεωρία σε βίντεο με ερωτήσεις κατανόησης, © Κωνσταντίνα Σάιτ
Ποιες είναι οι καταλήξεις των απαρεμφάτων στη μέση φωνή;
Δες στο βίντεο πώς σχηματίζονται οι τύποι του απαρεμφάτου στους διάφορους χρόνους
Ενεστώτας | Μέλλοντας | Αόριστος | Παρακείμενος | |
φωνηεντόληκτα | -εσθαι | -σεσθαι | -σασθαι | -σθαι |
λύ-εσθαι | λύ-σεσθαι | λύ-σασθαι | λελύ-σθαι | |
ουρανικόληκτα | -εσθαι | -ξεσθαι | -ξασθαι | -χθαι |
πράττ-εσθαι | πρά-ξεσθαι | πρά-ξασθαι | πεπρᾶ-χθαι | |
χειλικόληκτα | -εσθαι | -ψεσθαι | -ψασθαι | -φθαι |
γράφ-εσθαι | γρά-ψεσθαι | γρά-ψασθαι | γεγρά-φθαι | |
οδοντικόληκτα | -εσθαι | -σεσθαι | -σασθαι | -σθαι |
πείθ-εσθαι | πεί-σεσθαι | πεί-σασθαι | πεπεῖ-σθαι |
Σχηματισμός του απαρέμφατου μ.φ., η θεωρία σε βίντεο με ερωτήσεις κατανόησης, © Κωνσταντίνα Σάιτ
Άσκηση στα απαρέμφατα μέσης φωνής των βαρύτονων ρημάτων
Ποιες είναι οι καταλήξεις των απαρεμφάτων στην παθητική φωνή;
Ενεστώτας | Μέλλοντας | Αόριστος | Παρακείμενος | |
φωνηεντόληκτα | -θήσεσθαι | -θῆναι | ||
λυ-θήσεσθαι | λυ-θῆναι | |||
ουρανικόληκτα | -χθήσεσθαι | -χθῆναι | ||
διω-χθήσεσθαι | διω-χθῆναι | |||
χειλικόληκτα | -φθήσεσθαι | -φθῆναι | ||
τρι-φθήσεσθαι | τρι-φθῆναι | |||
οδοντικόληκτα | -σθήσεσθαι | -σθῆναι | ||
πει-σθήσεσθαι | πει-σθῆναι |
1. Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής, Μιχ. Χ. Οικονόμου, ΟΕΔΒ
2. Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης, Αχ. Τζάρτζανος, ΟΕΔΒ
3. Γραμματική Αρχαίας Ελληνικής, Λιναρδής Ιωάννης, εκδ. Χατζηθωμά, Θεσσαλονίκη, 2007
4. Συμφραστικός πίνακας λέξεων του Ανθολογίου Αττικής Πεζογραφίας