Ο Αλέξανδρος και η οικογένεια του Δαρείου, Charles Le Brun
Διδακτικές ώρες: 2
Διδακτικοί στόχοι
1. Να έρθουν οι μαθητές/τριες σε επαφή με ένα ιστορικό κείμενο της Μυθιστορίας του Αλεξάνδρου.
2. Να εντοπίσουν χαρακτηριστικά στοιχεία μιας επιστολής εκείνης της εποχής.
3. Να εξοικειωθούν με την κλίση της προστακτικής των βαρύτονων ρημάτων στη μ.φ. και να αναγνωρίζουν τους τύπους της σε κείμενο.
Το κείμενο της ενότητας (σελ. 120 σχ. βιβλίου)
Το κείμενο της ενότητας δίνεται σε μετάφραση και στη συνέχεια με τη χρήση των γλωσσικών σχολίων της σελ. 121 οι μαθητές/τριες το συγκρίνουν με το αρχαίο κείμενο.
Ασκήσεις
Σελ. 122: 1, 2.
1. Ετυμολογικά.
Δε θα διδαχθούν.
Σημ. Ο λεξιλογικός πίνακας της σελ. 123 διδάσκεται σύμφωνα με τις οδηγίες.
2. Γραμματική.
Προστακτική ενεστώτα, αορίστου και παρακειμένου βαρύτονων ρημάτων μ.φ.
Με αφόρμηση τους τύπους παύσασθε και Ἒρρωσθε του κειμένου, οι μαθητές/τριες καλούνται να εξοικειωθούν με τον σχηματισμό της προστακτικής των βαρύτονων ρημάτων στη μ.φ.
Οι κτητικές αντωνυμίες και οι ετερόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί δε θα διδαχθούν.
Ασκήσεις
Σελ. 127-128: 1, 3.
Εισαγωγικό σημείωμα
Γραμμένη στην τελική της μορφή το 300 μ.Χ. βάσει πηγών που φτάνουν μέχρι και στην πρώιμη ελληνιστική εποχή, η Μυθιστορία του Αλεξάνδρου, ιστορικό έργο άγνωστου δημιουργού που αποδίδεται ψευδώς στον Καλλισθένη, δεν παρουσιάζει ενδιαφέρον τόσο λόγω της αξίας της ως ιστορικής πηγής όσο για την επίδραση που άσκησε στις φιλολογίες διαφόρων λαών με τις αμέτρητες μεταφράσεις και διασκευές που γνώρισε. Στο απόσπασμα που θα μελετήσετε ο Αλέξανδρος ανακοινώνει με επιστολή του στα γυναικεία μέλη της περσικής βασιλικής οικογένειας τον θάνατο του Δαρείου Γ΄.
Ο «Μέγας Αλέξανδρος», όπως καλλιτεχνικά αποδόθηκε στην τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας το 2004
Βασιλεὺς Ἀλέξανδρος Στατείρᾳ καὶ Ῥοδῷ καὶ Ῥωξάνῃ τῇ ἐμῇ γυναικὶ χαίρειν. Ἀντιταξάμενον ἡμῖν Δαρεῖον οὐκ ἠμυνάμεθα, εἰ μὴ τοὐναντίον, ηὐχόμην γὰρ ἐγὼ ζῶντα ὑπὸ τὰ ἐμὰ σκῆπτρα ἔχειν· ἐλαχίστως δὲ ἔχοντος ἐπὶ τῷ πνεύματι αὐτοῦ τοῦτον κατέλαβον ἐν τῇ ἐσχάτῃ ἀναπνοῇ, ὃν ἐλεήσας τῇ ἐμαυτοῦ χλαμύδι περιέστειλα. Ἐπυθόμην δὲ παρ' αὐτοῦ τι ἀκοῦσαι περὶ τῆς ἀπωλείας αὐτοῦ. Ὁ δέ μοι εἶπεν· «παρακαταθήκην ἔχε τὴν ἐμὴν θυγατέρα Ῥωξάνην καὶ συμβιώσει σοι». […] Τοὺς μὲν αἰτίους τῆς ἀπωλείας αὐτοῦ ἠμυνάμην ἀξιοπρεπῶς […]. Προσέταξα δὲ ἡρῷον αὐτῷ γενέσθαι παρὰ τοὺς πατρῴους αὐτῷ ἥρωας· καὶ ὑμεῖς δὲ τῆς λύπης αὐτοῦ παύσασθε· ἐγὼ γὰρ ὑμᾶς ἀποκαταστήσω εἰς τὰ ἴδια βασίλεια […]. Κατὰ γοῦν τὰς διατάξεις Δαρείου Ῥωξάνην τὴν ἐμὴν γυναῖκα σύνθρονόν μου εἶναι βούλομαι, ἐὰν δὲ καὶ ὑμεῖς μοι συμπνεύσητε, προσκυνεῖσθαι αὐτὴν ὡς Ἀλεξάνδρου γυναῖκα βούλομαι καὶ κελεύω. Ἔρρωσθε.
Ψευδο-Καλλισθένης, Μυθιστορία Ἀλεξάνδρου, Παραλλαγή γ, 22
Ερμηνευτικά σχόλια
Βασιλεὺς Ἀλέξανδρος Στατείρᾳ καὶ Ῥοδῷ καὶ Ῥωξάνῃ τῇ ἐμῇ γυναικὶ χαίρειν: Στερεότυπη αρχή επιστολής.
Στατείρᾳ καὶ Ῥοδῷ καὶ Ῥωξάνῃ: Σχετικά με τα γυναικεία πρόσωπα της οικογένειας και τις τελευταίες στιγμές του Δαρείου Γ΄ του Κοδομανού παρατηρείται σύγχυση, επειδή οι πηγές δε συμφωνούν μεταξύ τους. Τα πρόσωπα που αναφέρονται στο κείμενο είναι η Στάτειρα, αδερφή και σύζυγος του Δαρείου ξακουστή για την ομορφιά της, η μητέρα του Ροδώ και η φημισμένη για την ομορφιά της κόρη του Ρωξάνη.
κατέλαβον ἐν τῇ ἐσχάτῃ ἀναπνοῇ: Οι αξιωματούχοι του περσικού στρατού Ναβαρζάνης και Βήσσος συνέλαβαν τον Δαρείο με σκοπό να τον παραδώσουν στον Αλέξανδρο και να διασφαλίσονν τη σύναψη ειρήνης. Όταν ο Αλέξανδρος τους καταδίωξε, για να επιταχύνουν τη φυγή τους δολοφόνησαν τον Πέρση βασιλιά. Ο Αλέξανδρος τους τιμώρησε και ενταφίασε τον Δαρείο με βασιλικές τιμές.
Ο Αλέξανδρος νόμιμος διάδοχος του θρόνου
Ἔρρωσθε: Στερεότυπο κλείσιμο επιστολής.
Ερωτήσεις
1. Ποιο χαρακτηριστικό του Αλεξάνδρου αναδεικνύει η συμπεριφορά του απέναντι στον Δαρείο και στις αιχμάλωτες πλέον γυναίκες της οικογένειάς του;
2. Πέραν της επιθυμίας του Δαρείου, ποια άλλα κίνητρα ώθησαν τον Αλέξανδρο να συνάψει γάμο με τη Ρωξάνη; Για την απάντησή σας να αξιοποιήσετε τις ιστορικές γνώσεις σας.
Είσοδος του Αλέξανδρου στη Βαβυλώνα,
Charles Le Brun, 1673, Παρίσι, Musée du Louvre
Κεφαλή του Μεγάλου Αλεξάνδρου
(περ. 330 π.Χ., Μουσείο Ακροπόλεως)
«Αλέξανδρος και θνήσκων Δαρείος»
(μικρογραφία από το έπος Khamse, 16ος αι., Εθνική Πινακοθήκη της Ισλαμικής Δημοκρατίας τον Αζερμπαϊτζάν, Μπακού)
• Δείτε σε περγαμηνό κώδικα τη Διήγηση Αλεξάνδρου του Ψευδο-Καλλισθένη. Πηγή: Αρχείο του Ελληνικού Ινστιτούτου Βενετίας
• Λεξικά νέας ελληνικής: για απλή αναζήτηση / για σύνθετη αναζήτηση
• Bασικό λεξικό της αρχαίας
• Λεξικό της αρχαίας Liddell & Scott
• Λεξικό αρχαίας, σχολικό εγχειρίδιο
• Κατάλογος ανωμάλων ρημάτων
Συμπληρωματικό υλικό για τον συγγραφέα και το έργο του
Η Μυθιστορία Αλεξάνδρου είναι ένα έργο που χρονολογείται περίπου στο 300 μ.Χ. και αποτελεί φανταστική λαϊκή αφήγηση των περιπετειών του Μ. Αλεξάνδρου με λιγοστά στοιχεία πραγματικής ιστορίας. Εντούτοις, άσκησε μεγάλη επίδραση για πολλούς αιώνες τροφοδοτώντας τη λαϊκή φαντασία. Ο συγγραφέας αυτής της μυθιστορίας αποκαλείται συμβατικά ΨευδοΚαλλισθένης, από το όνομα του ιστορικού Καλλισθένη (4ος αι. π.Χ.) που είχε ακολουθήσει τον Αλέξανδρο στην εκστρατεία του και είχε πράγματι γράψει έργο με τίτλο Ἀλεξάνδρου Πράξεις, που όμως δε σώθηκε.
Ερωτήσεις κατανόησης τύπου: σύρε κι άσε
Ερωτήσεις κατανόησης τύπου: σωστού - λάθους © Νίκος Μυλωνάς
Κατέβασε το αρχείο, για να γράψεις τη μετάφρασή σου
Κατέβασε τη μετάφραση σε αρχείο
Άσκηση για τη μετάφραση τύπου: σύρε κι άσε
Δες τη μετάφραση κάθε σειράς πατώντας στο μ ή
εμφάνισε - απόκρυψε όλη τη μετάφραση πατώντας εδώ
μ Βασιλεὺς Ἀλέξανδρος Στατείρᾳ καὶ Ῥοδῷ
μ εἰ μὴ τοὐναντίον, ηὐχόμην γὰρ
μ ἐγὼ ζῶντα ὑπὸ τὰ ἐμᾶ σκῆπτρα ἔχειν·
μ ὅν ἐλεήσας τῇ ἐμαυτοῦ χλαμύδι περιέστειλα.
μ Ἐπυθόμην δὲ παρ’ αὐτοῦ τι ἀκοῦσαι περὶ τῆς ἀπωλείας αὐτοῦ.
μ Ὁ δέ μοι εἶπεν· «παρακαταθήκην ἔχε τὴν ἐμὴν θυγατέρα Ῥωξάνην καὶ συμβιώσει σοί». [...]
μ Τοὺς μὲν αἰτίους τῆς ἀπωλείας αὐτοῦ ἠμυνάμην ἀξιοπρεπὼς [...]
μ καὶ ὑμεῖς δὲ τῆς λύπης αὐτοῦ παύσασθε·
μ ἐγὼ γὰρ ὑμᾶς ἀποκαταστήσω εἰς τὰ ἴδια βασίλεια [...]
μ Κατὰ γοῦν τάς διατάξεις Δαρείου
μ Ῥωξάνην τὴν ἐμὴν γυναῖκα σύνθρονόν μου εἶναι βούλομαι,
μ ἐὰν δὲ καὶ ὑμεῖς μοι συμπνεύσητε,
μ προσκυνεῖσθαι αὐτὴν ὡς Ἀλεξάνδρου γυναῖκα βούλομαι καὶ κελεύω.
Κατέβασε το αρχείο, για να γράψεις τη μετάφρασή σου
O πίνακας που ακολουθεί είναι . Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.
1 Βασιλεὺς Ἀλέξανδρος Στατείρᾳ καὶ Ῥοδῷ | |
2 καὶ Ῥωξάνῃ τῇ ἐμῇ γυναικί χαίρειν. | |
3 Ἀντιταξάμενον ἡμῖν Δαρεῖον οὐκ ἠμυνάμεθα, | |
4 εἰ μὴ τοὐναντίον, ηὐχόμην γὰρ | |
5 ἐγὼ ζῶντα ὑπὸ τὰ ἐμᾶ σκῆπτρα ἔχειν· | |
6 ἐλαχίστως δὲ ἔχοντος ἐπὶ τῷ πνεύματι αὐτοῦ | |
7 τοῦτον κατέλαβον ἐν τῇ ἐσχάτῃ ἀναπνοῇ, | |
8 ὅν ἐλεήσας τῇ ἐμαυτοῦ χλαμύδι περιέστειλα. | |
9 Ἐπυθόμην δὲ παρ’ αὐτοῦ τι ἀκοῦσαι περὶ τῆς ἀπωλείας αὐτοῦ. | |
10 Ὁ δέ μοι εἶπεν· «παρακαταθήκην ἔχε τὴν ἐμὴν θυγατέρα
Ῥωξάνην καὶ συμβιώσει σοί». [...] |
|
11 Τοὺς μὲν αἰτίους τῆς ἀπωλείας αὐτοῦ ἠμυνάμην ἀξιοπρεπὼς [...] | |
12 Προσέταξα δὲ ἡρῷον αὐτῷ γενέσθαι παρὰ τοὺς πατρῴους αὐτῷ ἥρωας· | |
13 καὶ ὑμεῖς δὲ τῆς λύπης αὐτοῦ παύσασθε· | |
14 ἐγὼ γὰρ ὑμᾶς ἀποκαταστήσω εἰς τὰ ἴδια βασίλεια [...] | |
15 Κατὰ γοῦν τάς διατάξεις Δαρείου | |
16 Ῥωξάνην τὴν ἐμὴν γυναῖκα σύνθρονόν μου εἶναι βούλομαι, | |
17 ἐὰν δὲ καὶ ὑμεῖς μοι συμπνεύσητε, | |
18 προσκυνεῖσθαι αὐτὴν ὡς Ἀλεξάνδρου γυναῖκα βούλομαι καὶ κελεύω. | |
19 Ἔρρωσθε. |
Στο κείμενο που ακολουθεί γίνεται μια πειραματική προσπάθεια παρουσίασης του κειμένου κατά «νοηματικά κῶλα».
Για τις καλοδεχούμενες παρατηρήσεις σας πατήστε εδώ.
Για κινητό ή τάμπλετ δείτε το κείμενο εδώ
Λεξιλογικός Πίνακας
αἴτιος
< *αἶτος [= μερίδιο]
[στο κείμενο συναντήσατε τον τύπο: αἰτίους]
Για να βρεις τη σημασία των λέξεων του Λεξιλογικού Πίνακα πήγαινε στα λεξικά της Πύλης για την ελληνική γλώσσα ή χρησιμοποίησε τους παρακάτω δεσμούς:
Αρχαία Ελληνική / Νέα Ελληνική | Νέα Ελληνική | ||
αἰτῶ (αιτούμαι) ἡ αἰτία αἰτιώδης τὸ αίτημα ἡ αἴτησις (αίτηση) ἡ αἰτίασις (αιτίαση) αιτιατική αἰτιατός (αιτιατό) αἰτιῶμαι [= κατηγορώ] |
αιτιότητα | ||
αἰτιολογῶ ἡ αἰτιολογία ἀναίτιος ἀναιτιολόγητος ἀπαιτῶ ἡ ἀπαίτησις (-η) ἐπαιτῶ (επαιτεία, επαίτης) παραιτοῦμαι ἡ παραίτησις (-η) συναίτιος ὑπαίτιος [= υπεύθυνος] |
αιτιοκρατία αιτιολόγηση πρωταίτιος συνυπαίτιος συνυπαιτιότητα απαιτητός απαιτητικός |
Ασκήσεις
Σχολικού βιβλίου
Πρόσθετες ασκήσεις
Κατέβασε τις πρόσθετες ασκήσεις σε αρχείο
Δεν θα διδαχθούν
Η γραμματική της ενότητας:
Προστακτική βαρύτονων ρημάτων μέσης φωνής
Δες πώς σχηματίζεται η προστακτική μέσης φωνής
Κατέβασε την κλίση της μέσης φωνής του ρ. λύω.
Οι τύποι παύσασθε και ἔρρωσθε του κειμένου της Ενότητας είναι τύποι προστακτικής μέσης φωνής.
Όπως και στην ενεργητική φωνή, προστακτική διαθέτουν μόνο ο ενεστώτας, ο αόριστος και ο παρακείμενος.
Σχηματισμός και κλίση προστακτικής ενεστώτα, αορίστου και παρακειμένου μέσης φωνής
προστακτική ενεστώτα ––– παύ-ου παυ-έσθω ––– παύ-εσθε παυ-έσθων ή παυ-έσθωσαν |
προστακτική αορίστου ––– παῦ-σ-αι παυ-σ-άσθω ––– παύ-σ-ασθε παυ-σ-άσθων ή παυ-σ-άσθωσαν |
προστακτική παρακειμένου ––– πέπαυ-σο πεπαύ-σθω ––– πέπαυ-σθε πεπαύ-σθων ή πεπαύ-σθωσαν |
Παρατηρήσεις
1. Η προστακτική αορίστου, όπως η υποτακτική και η ευκτική, δεν παίρνει αύξηση.
2. Τα αφωνόληκτα ρήματα σχηματίζουν την προστακτική αορίστου με τις γνωστές αλλαγές στο θέμα τους.π.χ. πράττομαι → πρᾶξαι, σκοπέω, -ῶ → σκέψαι (< ἐσκεψάμην),
σῴζομαι → σῶσαι.
3. Η προστακτική παρακειμένου διατηρεί τον αναδιπλασιασμό.
4. Για τον σχηματισμό και την κλίση της προστακτικής παρακειμένου μέσης φωνής των
αφωνόληκτων ρημάτων χρησιμοποιούμε τις καταλήξεις του παραπάνω πίνακα,
αλλά το θέμα των ρημάτων αυτών μεταβάλλεται, όπως και στην οριστική του
ίδιου χρόνου. Ακολουθεί η ενδεικτική κλίση της προστακτικής παρακειμένου
μέσης φωνής των ρ. πράττομαι, γράφομαι και κομίζομαι:
ουρανικόληκτα (ρ. πράττομαι) |
χειλικόληκτα (ρ. γράφομαι) |
οδοντικόληκτα (ρ. κομίζομαι) |
|
---|---|---|---|
α΄ εν. | - | - | - |
β΄ εν. | πέπραξο | γέγραψο | κεκόμισο |
γ΄ εν. | πεπράχθω | γεγράφθω | κεκομίσθω |
α΄ πληθ. | - | - | - |
β΄ πληθ. | πέπραχθε | γέγραφθε | κεκόμισθε |
γ΄ πληθ |
πεπράχθων ή πεπράχθωσαν |
γεγράφθων ή γεγράφθωσαν |
κεκομίσθων ή κεκομίσθωσαν |
Ασκήσεις
Σχολικού βιβλίου
Πρόσθετες ασκήσεις
Διαγωνίσματα
Ο Ξενοφών στο έργο του Κύρου Παιδεία εκφράζει τον θαυμασμό του για την προσωπικότητα του Κύρου, ο οποίος κατάφερνε να εμπνέει τον σεβασμό ακόμα και στους εχθρούς του.
Ἐν δὲ τούτῳ προσάγουσι τῷ Κύρῳ τοὺς αἰχμαλώτους δεδεμένους, τοὺς δέ τινας καὶ τετρωμένους. Ὡς δὲ εἶδεν, εὐθὺς λύειν μὲν ἐκέλευσε τοὺς δεδεμένους, τοὺς δὲ τετρωμένους ἰατροὺς καλέσας θεραπεύειν ἐκέλευσεν· ἔπειτα δὲ ἔλεξε τοῖς Χαλδαίοις ὅτι ἥκοι οὔτε ἀπολέσαι ἐπιθυμῶν ἐκείνους οὔτε πολεμεῖν δεόμενος, ἀλλ’ εἰρήνην βουλόμενος ποιῆσαι Ἀρμενίοις καὶ Χαλδαίοις.
Ξενοφῶν, Κύρου Παιδεία 3.2.12
Μετάφραση
Στο μεταξύ φέρνουν μπροστά στον Κύρο τους αιχμαλώτους δεμένους και μερικούς πληγωμένους. Μόλις τους είδε, διέταξε αμέσως να ελευθερώσουν τους δεμένους, ενώ τους πληγωμένους διέταξε γιατρούς να τους περιποιηθούν, αφού τους κάλεσε· και έπειτα είπε στους Χαλδαίους ότι έχει έρθει όχι επειδή επιθυμεί να καταστρέψει εκείνους ούτε επιδή επιθυμεί πολύ να κάνει πόλεμο, αλλά επειδή θέλει να συνάψει ειρήνη με τους Αρμένιους και Χαλδαίους.
Γλωσσικά σχόλια | |
προσάγουσι | οδηγούν μπροστά |
τετρωμένους (μτχ. παρακ. ρ. τιτρώσκομαι) | πληγωμένους |
ἥκοι | έχει έρθει |
ἀπολέσαι (απαρ. αορ. ρ. ἀπόλλυμι) | να καταστρέψει |
Ερωτήσεις
1. Ποια στοιχεία της προσωπικότητας του Κύρου διακρίνετε στο απόσπασμα που μπορούσαν να εμπνεύσουν τον σεβασμό ακόμα και στους εχθρούς του;
2. Αφού μελετήσετε το κείμενο της Ενότητας και το παραπάνω παράλληλο κείμενο, να συγκρίνετε τις προσωπικότητες του Κύρου και του Αλεξάνδρου
Μπορείτε να επεξεργαστείτε μια λέξη ή μεγαλύτερο μέρος του κειμένου.
1. Για έντονα γράμματα, επιλέξτε τη λέξη ή το κείμενο και πατήστε Ctrl+B ή Ctrl+Shif+B, για πλάγια γράμματα πατήστε Ctrl+Ι ή Ctrl+Shif+I και για υπογραμμισμένα γράμματα πατήστε Ctrl+U ή Ctrl+Shif+U.
2. Για τη μετακίνηση μια λέξης ή ενός τμήματος, επιλέξτε τη λέξη ή το τμήμα και σύρτε στη νέα θέση.
2α. Αλλιώς, για αποκοπή, επιλέξτε τη λέξη ή το τμήμα του κειμένου πατώντας Ctrl+X και για επικόλληση Ctrl+V. Για αντιγραφή πατήστε Ctrl+C
3. Για επαναφορά, πατήστε Ctrl+R.
4. Μπορείτε επίσης να διαγράψετε μια λέξη ή να προσθέσετε δικό σας κείμενο.
Σημ. Στο κινητό ή στο τάμπλετ δεν ισχύει το 1.