Ο Ίφιτος είναι απόγονος του τοξοβόλου Φοίβου, γιος του δεινού τοξότη Εύρυτου, βασιλιά της Οιχαλίας, και της Αντιόχης ή Αντιόπης, κόρης του Πύλωνα. Ως αδελφοί του αναφέρονται ο Δηίονας ή, κατά άλλους, Δηιονέας, ο Κλυτίος, ο Τοξέας· έχει και μια αδελφή, την Ιόλη. Κληρονόμησε από τον πατέρα του το θεϊκό του τόξο, δώρο από τον ίδιο τον Απόλλωνα, το οποίο ο Ίφιτος προσέφερε ως δώρο φιλοξενίας στον Οδυσσέα, όταν οι δύο άνδρες συναντήθηκαν στη Μεσσήνη, στο σπίτι του Ορσίλοχου. Με το ίδιο αυτό τόξο σκότωσε ο Οδυσσέας τους μνηστήρες. Ως αντίδωρο στον Ίφιτο δόθηκαν από την πλευρά του βασιλιά της Ιθάκης ένα δόρυ και ένα σπαθί. Σε αυτήν την εκδοχή του μύθου ο Εύρυτος πεθαίνει πριν από τον γιο του πολύ πριν γεράσει, από τον ίδιο τον Απόλλωνα που οργισμένος τον σκότωσε, γιατί ο Εύρυτος τον αντροκάλεσε να ρίξουν στο δοξάρι (Όμ., Οδ. θ 223-228). Μερικές φορές ο Ίφιτος εμφανίζεται στον κατάλογο των Αργοναυτών μαζί με τον αδελφό του Κλυτίο. Τις περισσότερες φορές ο Ίφιτος σκοτώνεται από τον Ηρακλή, άλλοτε μαζί με τον πατέρα του και τα αδέλφια του, όταν ο Ηρακλής κατέλαβε την Οιχαλία για χάρη της Ιόλης, άλλοτε επειδή ο Ηρακλής βρίσκεται σε κατάσταση μανίας, όπως συνέβη με τα παιδιά που είχε αποκτήσει από τη Μεγάρα. [Εικ. 1 2] Αυτή η τελευταία εκδοχή δίνεται με περισσότερες λεπτομέρειες από τους μυθογράφους. Σύμφωνα με τον Απολλόδωρο (2.6), ο Ηρακλής, αφού πραγματοποίησε τους άθλους του, πήγε στη Θήβα, όπου έδωσε τη Μεγάρα στον ανεψιό του Ιόλαο, γιατί, σύμφωνα με τον Διόδωρο (31.1), φοβόταν να κάνει ξανά παιδιά μαζί της εξαιτίας της συμφοράς που τους βρήκε, όταν σε κατάσταση μανίας σκότωσε τα παιδιά που ήδη είχαν αποκτήσει. Ζητούσε, λοιπόν, μια γυναίκα με την οποία θα μπορούσε να κάνει μαζί της παιδιά χωρίς να φοβάται. Τότε ήταν που πληροφορήθηκε ότι ο δάσκαλός του στο τόξο Εύρυτος είχε ορίσει ως έπαθλο την κόρη του Ιόλη γι’ αυτόν που θα νικούσε τον ίδιο και τα παιδιά του σε αγώνα τοξοβολίας. Ο ήρωας έφτασε στην Οιχαλία, πήρε μέρος στον αγώνα και ο μαθητής αποδείχθηκε καλύτερος από τον δάσκαλο της τοξοβολίας και τους γιους του. Και ενώ η νίκη του, σύμφωνα με την εικαστική παράδοση [Εικ. 3 4] γιορτάστηκε με ένα συμπόσιο, ο γάμος δεν έγινε, επειδή ο Εύρυτος και οι γιοι του αρνούνταν από φόβο μήπως ο Ηρακλής σκοτώσει τα παιδιά που θα αποκτούσαν όπως είχε κάνει και με τα παιδιά του από τη Μεγάρα. Ο μοναδικός που είχε αντίρρηση ήταν ο Ίφιτος.

Μετά από λίγο καιρό, κλάπηκαν μερικά βόδια στην περιοχή της Οιχαλίας, μάλλον από τον Αυτόλυκο, τον κλέφτη γιο του κλέφτη θεού Ερμή, δάσκαλο του Ηρακλή στην τέχνη της πάλης. Οι υποψίες έπεσαν στον Ηρακλή, όμως ο Ίφιτος δεν το πίστεψε και πήγε να συναντήσει τον Ηρακλή, για να του ζητήσει βοήθεια να ξαναβρεί τα χαμένα κοπάδια του. Τον βρήκε κατά την επιστροφή του ήρωα από τις Φερές, αφού είχε σώσει την Άλκηστη που είχε πεθάνει στη θέση του Άδμητου, και του ζήτησε να ψάξουν μαζί για τα βόδια. Ο Ηρακλής το υποσχέθηκε και φιλοξένησε τον νέο που και στην περίπτωση του γάμου της Ιόλης τον είχε υποστηρίξει και πιστέψει. Όμως ο Ηρακλής καταλήφθηκε πάλι από μανία και έριξε τον νέο από τα τείχη της Τίρυνθας. Όταν συνήλθε, θέλησε να εξαγνιστεί από τον φόνο και πήγε στον Νηλέα, τον βασιλιά της Πύλου, φίλο όμως του Εύρυτου. Λόγω της φιλίας του Νηλέα με τον βασιλιά της Οιχαλίας, αρνήθηκε να αναλάβει τον καθαρμό του Ηρακλή και τον έδιωξε. Κι εκείνος κατέφυγε στις Αμύκλες, όπου εξαγνίστηκε από τον Δηίφοβο, τον γιο του Ιππόλυτου. Όμως ο καθαρμός αυτός δεν τον απάλλαξε από τον φόνο του υποστηρικτή και φίλου του Ίφιτου, καταλήφθηκε μάλιστα από φοβερή αρρώστια. Έτσι, πήγε στους Δελφούς προκειμένου να ζητήσει χρησμό πώς θα μπορούσε να απαλλαχτεί από τη νόσο. Δεν πήρε εύκολα τον χρησμό ο Ηρακλής, μάλιστα συγκρούστηκε με τον αδελφό του Απόλλωνα γι’ αυτό. Τελικά το μαντείο χρησμοδότησε ότι ο Ηρακλής θα απαλλασσόταν από τη νόσο, αν τον πωλούσαν δούλο και υπηρετούσε δουλικά για τρία χρόνια, όπως είχε υπηρετήσει τον Ευρυσθέα για τον φόνο των παιδιών του. Το αντίτιμο από την πώλησή του έπρεπε να δοθεί στον Εύρυτο ως ικανοποίηση για τον φόνο του Ίφιτου —ο βασιλιάς πατέρας είχε ζητήσει τριάντα τάλαντα. Σύμφωνα με άλλη παράδοση, ο Ηρακλής πουλήθηκε δούλος στον Συλέα για να εξιλεωθεί για τον φόνο και όχι στην Ομφάλη.

Σχετικά λήμματα

ΑΔΜΗΤΟΣ, ΑΛΚΗΣΤΗ, ΑΠΟΛΛΩΝΑΣ, ΕΡΜΗΣ, ΕΥΡΥΤΟΣ, ΗΡΑ, ΗΡΑΚΛΗΣ, ΙΟΛΗ ή ΙΟΛΕΙΑ, ΙΟΛΑΟΣ, ΜΕΓΑΡΑ, ΝΗΛΕΑΣ, ΟΜΦΑΛΗ, ΣΥΛΕΑΣ