Ο Νηρέας ήταν ο πρωτότοκος γιος του Πόντου και της Γαίας, επομένως αδελφός του Θαύμαντα, του Φόρκη, της Κητώς και της Ευρύβιας (Ησίοδος). Σύζυγός του ήταν η Ωκεανίδα Δωρίδα με την οποία απέκτησε τις ωραίες Νηρηίδες —πενήντα ή εκατό κατά νεότερες παραδόσεις (Ησίοδ.,
Θεογ. 233-264
) —, ανάμεσα στις οποίες και η Γαλάτεια, η κάτασπρη σαν γάλα ερωμένη του
Άκη και αγαπημένη του τερατώδους μονόφθαλμου Σικελού Κύκλωπα. Ίσως να απέκτησε και δυο γιους, τον Γλαύκο, με τον οποίο συχνά ταυτίζεται, και τον Νηρίτη. [Εικ.
1,
2,
3,
4,
5,
6,
7,
8]
Περιγράφεται ως ο κατ’ εξοχήν γέροντας της θάλασσας –ἅλιος γέρων– και με αυτό το όνομα, Γέρων, λατρευόταν στο Γύθειο της Λακωνίας. Έτσι, τον παρίσταναν με λευκή γενειάδα, όχι όμως πάντα, ίσως από τον λευκό αφρό των κυμάτων, καβάλα σε τρίτωνα, οπλισμένο με τρίαινα, πάντα ντυμένο με χιτώνα, σε αντίθεση με άλλες υδάτινες θεότητες, ενίοτε μισό άνθρωπο, μισό με ουρά ψαριού, με φύκια στη θέση των μαλλιών και των τριχών, γενικότερα, στο σώμα. Ήπιος, αγαθός, τηρητής των νόμων, με δύναμη και δράση ευεργετική, με ικανότητες προφητικές και της μεταμόρφωσης σε ζώο, όποιο ζώο, ή άλλα πλάσματα —η ικανότητα αυτή, της μεταμόρφωσης, δεν τον βοήθησε να αποφύγει τον Ηρακλή και τα ερωτήματά του για το πώς θα έφτανε στη χώρα των Εσπερίδων· [Εικ. 9, 10, 11] ο ήρωας τον έπιασε στον ύπνο και τον έδεσε σφιχτά, σκηνή που παραπέμπει στον τρόπο που συνέλαβε ο Πηλέας τη Νηρηίδα κόρη του γέροντα, τη Θέτιδα. Συνήθης κατοικία του ήταν ένα λαμπρό σπήλαιο, ή ένα φωτεινό ανάκτορο στα βάθη της θάλασσας στο Αιγαίο. Σε αυτό το σπήλαιο περνούσε την ώρα του κρυμμένος ο Ήφαιστος, φτιάχνοντας δαχτυλίδια, σκουλαρίκια, βραχιόλια και άλλα στολίδια των γυναικών –αυτό έγινε όταν η Ήρα έριξε τον ατελή γιο της από τον Όλυμπο κάτω και τον περιμάζεψαν η θαλάσσια θεότητα Ευρυνόμη και η Νηρηίδα Θέτιδα, οι οποίες τον φρόντισαν με αγάπη για εννέα χρόνια.
Από τα κείμενα προκύπτει ότι ο Νηρέας, ως θαλάσσια θεότητα προγενέστερη του Ποσειδώνα, και οι κόρες του Νηρηίδες είναι θεότητες των στοιχείων της φύσης, εκφράσεις εκείνης της όψης της θάλασσας που είναι καλή για τον άνθρωπο και του προσφέρεται για την ευδοκίμησή του με την πλούσια τροφή που παρέχει και με τις διόδους για επικοινωνία και εμπόριο. (Ορφικός Ύμνος στον
Νηρέα)
Στην αγγειογραφία εμφανίζεται να παρακολουθεί τη διαμάχη του Ηρακλή με τον Τρίτωνα. [Εικ. 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26]
Σχετικά λήμματα
ΑΚΗΣ
, ΗΡΑ,
ΗΡΑΚΛΗΣ, ΗΦΑΙΣΤΟΣ,
ΚΗΤΩ, ΝΗΡΙΤΗΣ,
ΠΟΛΥΦΗΜΟΣ, ΠΟΣΕΙΔΩΝΑΣ, ΤΡΙΤΩΝΑΣ,
ΦΟΡΚΟΣ