Πόντου δὲ καὶ Γῆς Φόρκος Θαύμας Νηρεὺς Εὐρυβία Κητώ (Απολλόδ. 1.12.5)
Θαλάσσιος θεός της πρώτης γενιάς των θεών, γιος της Γαίας και του Πόντου, αδελφός του Νηρέα, της Κητώς, της Ευρύβιας και του Θαύμαντα. Με την αδελφή του απέκτησαν πολλά παιδιά: Τις τρεις Γραίες (Δεινώ, Ενυώ, Πεμφρηδώ) που διέθεταν όλες μαζί ένα μάτι κι ένα δόντι και από τον πατέρα τους αποκαλούνταν Φορκίδες, τις τρεις Γοργόνες (Μέδουσα, Σθενώ, Ευρυάλη), που κατοικούσαν στις εσχατιές της Δύσης, κοντά στο βασίλειο των νεκρών, στη χώρα των Εσπερίδων, του Γηρυόνη κτλ.· και ακόμα, τον ακοίμητο δράκο Λάδωνα, (το φρουρό των χρυσών μήλων των Εσπερίδων), τις Εσπερίδες και τη νύμφη Θόωσα (μητέρα του Κύκλωπα Πολύφημου). Παριστανόταν, συνήθως, σαν γέροντας ασπρομάλλης με δαγκάνες που έβγαιναν από το σώμα του.
Ο Πλάτωνας τον θεωρεί γιο του Ωκεανού και της Τηθύος (Τίμ. 40e), ενώ κατά μία εκδοχή είναι πατέρας και της Σκύλλας από την Εκάτη ή την Κραταιίδα, παππούς των Ευμενίδων. Ο Σοφοκλής του δίνει και τις Σειρήνες για κόρες.
Κατοικεί στο Αρύμνιο, στην ακτή της Αχαΐας, ή στην Κεφαλλονιά ή στην Ιθάκη, όπου υπήρχε ιερό του και ένα από τα λιμάνια του νησιού έφερε το όνομά του –Φόρκυνος λιμήν. Εμπλέκεται και στον μύθο του Οδυσσέα μέσω του γιου που απέκτησε από την Κίρκη, του Τηλέγονου. Πιο συγκεκριμένα: Όταν ο Τηλέγονος ενηλικιώθηκε, έμαθε από τη μητέρα του Κίρκη την ταυτότητα του πατέρα του. Με την ελπίδα ότι θα τον βρει έφυγε για την Ιθάκη με όπλο του ένα δόρυ, έργο του Ήφαιστου, στην αιχμή του οποίου ήταν δεμένο το κεντρί μιας θαλάσσιας τρυγόνας, η οποία έτρωγε τα ψάρια της Φορκίδας λίμνης μέχρι που τη σκότωσε ο Φόρκυς. Φτάνοντας στο νησί κυνήγησε ένα κοπάδι ζώων, αλλά του επιτέθηκε ο Οδυσσέας, και ο Τηλέγονος, μη γνωρίζοντας ποιος είναι ο εχθρός του, τον πλήγωσε με την αιχμή του δόρατός του και ο πατέρας του, ο Οδυσσέας, πέθανε.
Η ρωμαϊκή εκδοχή του μύθου του Φόρκου τον θέλει πανάρχαιο βασιλιά της Σαρδηνίας και της Κορσικής, που νικήθηκε από τον Άτλαντα σε ναυμαχία και πνίγηκε. Οι φίλοι του τον θεοποίησαν και τον θεώρησαν θεό της θάλασσας.
Στην ευημεριστική/ιστορική αυτή ανάγνωση του μύθου, ο Ιωάννης Πεδιάσιμος (1250-αρχές 14ου αιώνα) ή Πόθος ή Γαληνός, βυζαντινός πολυμαθής λόγιος (αστρονόμος, ποιητής, κληρικος, μαθηματικός, μουσικός, φυσικός φιλόσοφος...) που έζησε και δίδαξε σε Κωνσταντινούπολη, Οχρίδα, Θεσσαλονίκη, αντιτάσσει μια φυσιοκρατική ερμηνεία για τον Φόρκο, την αδελφή και γυναίκα του Κητώ, τον γιο τους Λάδωνα, φύλακα των μήλων των Εσπερίδων. Υποστήριξε ότι η Κητώ είναι αναθυμιάσεις που ο αέρας στέλνει πολύ μακριά (στην Εσπερία), ο Φόρκυς είναι η περιφορά των υδάτων από την οποία, προς το τέλος του καλοκαιριού, δημιουργούνται νέφη (ο δράκων), που φτάνουν στα πιο βαθιά κοιλώματα της γης και κρύβουν τα λάμποντα και ορατά αστέρια (χρυσά μήλα των Εσπερίδων)
(Ιωάννης Γαληνός, Εἰς τὴν Ἡσιόδου Θεογονίαν ἀλληγορίαι,
321-322
). [Εικ.
1]
Σχετικά λήμματα
ΓΟΡΓΟΝΕΣ,
ΕΚΑΤΗ
,
ΚΗΤΩ, ΚΙΡΚΗ,
ΛΑΔΩΝΑΣ, ΝΗΡΕΑΣ, ΠΟΛΥΦΗΜΟΣ, ΣΕΙΡΗΝΕΣ,
ΣΚΥΛΛΑ, ΦΟΡΚΟΣ, ΩΚΕΑΝΟΣ