Ξανάσμιξαν 74 χρόνια μετά

Τουρκοκρητικιά από 4 ετών στη Σμύρνη, βρήκε τους συγγενείς της στο Ρέθυμνο

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΣ
 

Όταν αντίκρυσε για τελευταία φορά το Ρέθυμνο ήταν παιδάκι τεσσάρων χρόνων. Η οικογένειά της ξεριζωνόταν από την Κρήτη και επέστρεφε στην Τουρκία. Τώρα, πήρε παιδιά και νύφες και γύρισε αναζητώντας στην Κρήτη τα παιδιά και τα εγγόνια της θείας της, που έμεινε πίσω.

ΧΑΝΙΑ

 

Η κ. Nuriye Onagaclar στη μέση περιτριγυρισμένη από τα παιδιά της και τις νύφες της Atilla Onagaclar, Ahmet και Seyhan Onagaclar, Ahmet και Suna Cun, Hasan και Nazife Diler

 

Η 78χρονη Νουριγιέ Ονατζακλάρ από τη Σμύρνη βρέθηκε τις τελευταίες ημέρες στο Ρέθυμνο και στα Χανιά. Ήταν τα μέρη όπου η οικογένειά της ζούσε πριν από το 1924, οπότε υποχρεώθηκε να επιστρέψει στην Τουρκία. Η ηλικιωμένη Τουρκοκρητικιά κατάφερε να πραγματοποιήσει το όνειρό της: συναντήθηκε με τα ξαδέλφια της, τα παιδιά της θείας της η οποία δεν ακολούθησε την οικογένεια στη Σμύρνη.

Η Νουριγιέ Ονατζακλάρ μιλά όχι απλώς άριστα τα ελληνικά, αλλά και με τους ιδιωματισμούς της Κρήτης. Στη Σμύρνη όπου ρίζωσε η οικογένειά της η γλώσσα ποτέ δεν σταμάτησε να μιλιέται. «Ο κύρης μου έφυγε από την Κρήτη από εκατό χρόνων πια ομπλιός. Ανταλλαγή ακόμα δεν ήτανε», λέει και συνεχίζει την αφήγησή της: «Εθέλανε να φύγουνε οι Τουρκοκρητικοί.  Η αδελφή της μητέρας μου, η Φατμέ, ήθελε να απομείνει, επαέ στο Ρέθεμνος, γιατί αγάπησε ένα χριστιανό. Ο αδελφός της εγύρευε για να τη σφάξει. Εκρύφθηκε στο Μοναστήρι στο Αρκάδι για δύο χρόνια, και από εκεί επήγε στην Αθήνα και έμεινε για τρεις χρόνους. Μετά γάειρε πάλι στην Κρήτη, βαπτίστηκε χριστιανή και πήρε το όνομα Μαρία».

Αυτές τις ημέρες η κ. Νουριγιέ βρέθηκε στα Χανιά και στο Ρέθυμνο αναζητώντας μαζί με τα παιδιά της τα ίχνη της οικογένειάς της. Και η συγκίνηση ήταν μεγάλη όταν γνώρισε την εξαδέλφη της, κόρη της Φατμέ-Μαρίας, την Ελευθερία Βενιανάκη, στο χωριό Φωτεινός του Ρεθύμνου.

Η αναζήτηση της οικογένειας που είχε απομείνει στην Κρήτη είχε ξεκινήσει πριν από ένα χρόνο. Ο ένας από τους γιους της Νουριγιέ, ο Αχμέτ, που, όπως και ο αδελφός του, μιλά πολύ καλά ελληνικά, βρέθηκε στην Κρήτη, αναζητώντας τους τόπους καταγωγής των παππούδων του. Στην προσπάθειά του αυτή είχε τις πολύτιμες πληροφορίες της μητέρας του, η οποία γνώριζε πολλές λεπτομέρειες για πόλεις και τοποθεσίες από τους γονείς της. Ανακάλυψε λοιπόν την κόρη της Φατμέ-Μαρίας, την κ. Ελευθερία Βενιανάκη, στο χωριό Φωτεινός, και της υποσχέθηκε ότι σύντομα θα τη σμίξει με τη μητέρα του. Έτσι και έγινε λίγους μήνες μετά.

Η συνάντηση

«Ήταν μια συγκινητική συνάντηση. Έκλαψαν και οι δύο. Δεν θα μπορούσε να γίνει κι αλλιώς. Είναι φοβερό να γνωρίζεις ύστερα από τόσα χρόνια την ξαδέλφη σου», λέει ο Αχμέτ περιγράφοντάς μας το αντάμωμα των δύο γυναικών. «Πριν ήταν οι δρόμοι σφαλιστοί και δεν ημπορούσαμε να 'ρθουμε. Είδα την Ελευθερίαν και κλάψαμε μαζί. Δεν είναι μεγάλη σε ηλικία, αλλά πονάνε τα πόδια της», συνεχίζει η κ. Νουριγιέ καθισμένη ανάμεσα στα παιδιά της σε καφενείο των Χανίων και προσθέτει: «Επήγαμεν και στο χωριό της μάνας μου στο Μαρουλά. Το σπίτι της ήταν ένας μεγάλος πύργος, με πατωσιές πολλές. Είχε και μύλο. Επήγαμεν και στο μνήμα της Φατμέ και επροσκύνησα», λέει η 78χρονη Τουρκοκρητικιά, η οποία κράτησε όλα αυτά τα χρόνια άσβεστο το πάθος και την αγάπη της για την Κρήτη. Ήταν οι γονείς της αυτοί που το μετέδωσαν. «Αγαπούσαν πολύ την Κρήτη και δεν μιλούσαν τούρκικα παρά μόνο ελληνικά, γι' αυτό και εγώ τα έμαθα. Τι μου έλεγαν για το νησί; Πως είναι πολύ καλά, πολύ ζεστά, τα ζαρζαβατικά και τα κρέατα όλα ήταν καλά!».

Η Νουριγιέ πήρε μαζί της από το Ρέθυμνο λίγο χώμα και δύο κεριά για τον τάφο των δικών της. Πηγαίνοντας στην εκκλησία κάποιος τη ρώτησε γιατί το έκανε. «Ερχόταν ο πατέρας σου ή η μάνα σου;», της είπε. «Όχι δεν έρχονταν, αλλά αγάπησα τον τόπο αυτό, αγάπησα τους ανθρώπους και ήθελα να τους δοξάσω», είναι η απάντηση της κ. Νουριγιέ.
 

Κρυπτοχριστιανοί οι Τουρκοκρητικοί

Τουρκοκρητικιά με παραδοσιακή στολή

 

Μετά την κατάκτηση της Κρήτης από τους Οθωμανούς, πολλοί κάτοικοι, ορεινών περιοχών κυρίως, ασπάσθηκαν τον ισλαμισμό προκειμένου να αποφύγουν τη δήμευση της περιουσίας τους.

Στην ιστορία, μάλιστα, αναφέρονται περιπτώσεις όπου ολόκληρα χωριά μαζί με τους ιερείς ασπάζονταν τον μουσουλμανισμό προκειμένου να γλιτώσουν «την τουρκική μάχαιραν»!

Οι απόγονοί τους με την πάροδο του χρόνου απέβαλαν αρκετές από τις χριστιανικές παραδόσεις και έγιναν και στις συνήθειες μουσουλμάνοι, χωρίς ωστόσο να λείπουν ανάμεσά τους και οι κρυπτοχριστιανοί. Σύμφωνα με τον ιστορικό Ν. Καλομενόπουλο, οι Τουρκοκρήτες, ανεξαρτήτως φυλετικής τους καταγωγής ήταν ελληνόφωνοι, λίγοι μάλιστα εξ αυτών μιλούσαν την τουρκική γλώσσα. Έχαιραν προνομίων γενιτσάρων, ειδικά πριν από την επανάσταση του 1821, και δεν καλούνταν ποτέ στον τουρκικό στρατό αφού θεωρούνταν ότι βρίσκονταν συνεχώς στα όπλα.

Την περίοδο της κρητικής πολιτείας, αρκετοί Τουρκοκρητικοί έφυγαν για την Ανατολία και κυρίως για τα παράλια της Μικράς Ασίας. Η απογραφή του 1881 υπολογίζει τους μουσουλμάνους κατοίκους του νησιού στους 72.234, ενώ στην απογραφή του 1900, δύο χρόνια μετά την ανακήρυξη της αυτονομίας της Κρήτης, καταγράφονται 33.281 μουσουλμάνοι. Στα 1912 η εφημερίδα «Ελλάς» υπολογίζει τους Τουρκοκρητικούς επίσης σε 30.000 περίπου. Αυτοί έφυγαν στο διάστημα μεταξύ1922-1924 με την ανταλλαγή των πληθυσμών.

 

ΤΑ ΝΕΑ , 05/04/2002 , Σελ.: N10