|
|
|
Παίξτε το παιχνίδι μας
|
Αραβοκρατία (826-961)
Οι εξισλαμισμοί στην Κρήτη αρχίζουν με την Αραβοκρατία (826-961). Η περίοδος της αραβικής κατοχής τοποθετείται από το 826-961 μ.Χ. ενώ επιδρομές στο νησί είχαν γίνει, επίσης, στα μέσα του 7ου αιώνα μ.Χ. περίπου, και δεν αποκλείεται μερικές περιοχές να είχαν καταληφθεί και στα χρόνια του χαλίφη Χαρούν Αλ Ρασίντ (786-809 μ.Χ.). Πρέπει να σημειώσουμε, ωστόσο, ότι οι αραβικές και οι βυζαντινές πηγές δεν συμφωνούν μεταξύ τους σε αρκετά σημεία, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις οι αραβικές πηγές αποδεικνύονται καλύτερα πληροφορημένες από τις βυζαντινές.[1] Πάντοτε ανοιχτά είναι τα θέματα σχετικά με το χρόνο της επιδρομής και κατάκτησης της Κρήτης, με τον τόπο απόβασης και τις συνθήκες εγκατάστασης των Αράβων στο νησί, με την αντίσταση ή αδιαφορία του χριστιανικού πληθυσμού, τους υποχρεωτικούς ή ακούσιους εξισλαμισμούς κ.λ.π.
2.1.α. Οι Άραβες κατακτητές
Οι Άραβες που κατέκτησαν την Κρήτη είχαν προηγουμένως κυριεύσει την Ανδαλουσία, μια περιοχή της νότιας Ισπανίας, όπου παρέμειναν επί οκτώ σχεδόν αιώνες (711-1492 μ.Χ.) και δημιούργησαν λαμπρό πολιτισμό. Γι’ αυτό ονομάζονται και Ανδαλούσιοι. Επειδή όμως οι περισσότεροι απ' αυτούς προέρχονταν από εξισλαμισμό των ιθαγενών, μερικοί από τους οποίους μάλιστα παρέμειναν χριστιανοί, ονομάζονταν από τους γνήσιους μουσουλμάνους και Μοζάραβες, καθώς και «μουσουλμάνοι που δεν ήσαν μουσουλμάνοι». Στην Κόρδοβα, και μάλιστα στο νότιο προάστιό της, Αλ-Ραμπάντ, κατοικούσαν οι κορανομαθείς διδάσκαλοι, δηλαδή εξειδικευμένοι στη θεολογία και στη νομολογία, που ήταν και το πιο δραστήριο και ταραχοποιό στοιχείο του πληθυσμού. Αυτοί, όταν ήταν χαλίφης ο Αλ-Χάκαμ Α' (756-822), για λόγους κυρίως οικονομικούς και πολιτικούς που προκλήθηκαν από τη σκληρότητα, την ασωτία και τις επαναστατικές καινοτομίες που επέφερε στη διοίκηση, ξεσήκωσαν το λαό σ’ επανάσταση το Μάιο του 814. Η επανάσταση αυτή καταπνίγηκε γρήγορα και οι επαναστάτες εξαναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Ισπανία μέσα σε τρεις μέρες.[2] Αποβιβάστηκαν στην Αίγυπτο, επί βασιλείας του χαλίφη Al-Mamun, κατέλαβαν την Αλεξάνδρεια το 818 μ.Χ. αλλά εκδιώχθηκαν από τον αρχηγό της δυναστείας των Αββασσιδών Ibn-Tahir, ο οποίος τους επέτρεψε να εγκαταλείψουν την πόλη σώοι, μαζί με τις οικογένειές τους, υπό τον όρο να μην επιχειρήσουν να εγκατασταθούν σε εδάφη κατεχόμενα από μουσουλμάνους.[3] Αναζητώντας τόπο εγκατάστασης στράφηκαν στην Κρήτη, κατέλαβαν, σταδιακά, το νησί όπου παρέμειναν επί 140 περίπου χρόνια. Αρχηγός των Αράβων ήταν ο Abu Hafs Omar, τον οποίο, οι βυζαντινοί, αποκαλούσαν Απόχαψι. Όλες οι πηγές ωστόσο, συμφωνούν ότι το πρώτο οχυρό των Αράβων στην Κρήτη ήταν ο Χάνδαξ (Ηράκλειο) που αποτέλεσε και ορμητήριο για τις περαιτέρω επιδρομές στο νησί, το οποίο κατελήφθη, σύμφωνα με τους Άραβες ιστορικούς, τμηματικά. Οι πόλεις, την εποχή που κατέκτησαν οι Άραβες την Κρήτη, βρίσκονταν σε παρακμή, δεν ήταν παρά μόνο φρούρια, όσες υπήρχαν, με εξαίρεση τη Γόρτυνα. Βρήκαν δηλαδή στην Κρήτη, οι Άραβες, έναν πληθυσμό αγροτικό. Οι Άραβες, οι οποίοι ήρθαν, ήταν κυρίως αστοί και ασχολήθηκαν με τον πόλεμο, την πειρατεία και το εμπόριο. Κατά συνέπεια θα πρέπει να υποθέσουμε ότι οι μικροί και ίσως και οι μεσαίοι ιδιοκτήτες θα διατήρησαν τα κτήματά τους είτε με τη μορφή της πλήρους ιδιοκτησίας είτε με κάποιο είδος εκμίσθωσης από τους Άραβες ιδιοκτήτες.[4] Στο σημείο αυτό αξίζει να επισημανθούν δυο σημεία. Το ένα αφορά στην εσωτερική κατάσταση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας (επανάσταση του Θωμά του Σλάβου 821-823 μ.Χ.) που δημιούργησε κενά στη βυζαντινή άμυνα και παραμέληση των παραλίων και των νησιών, με αποτέλεσμα, όχι μόνο την διευκόλυνση της άλωσης της Κρήτης από τους Άραβες αλλά και την εδραίωση της κυριαρχίας τους. Το άλλο σημείο αφορά στην έλλειψη πληροφοριών για την αντίσταση του τοπικού πληθυσμού. Όμως σύμφωνα με σημαντικές ενδείξεις, πολλές περιοχές της Κρήτης, αρκετά χρόνια μετά, δεν είχαν υποταχθεί, και ιστορικοί όπως ο Β. Χρηστίδης πιστεύουν ότι μάλλον η αραβική κυριαρχία στο νησί περιοριζόταν στα όρια του νομού Ηρακλείου και σε ορισμένα χωριά της βόρειας Κρήτης. Οι Άραβες της Κρήτης λέγονταν επίσης Μοζαράβες, Άφροι και Σαρακηνοί. Σαρακηνοί ονομάζονται κυρίως οι Άραβες από τους μέσους αιώνες κι έπειτα. Οι χριστιανοί όμως συγγραφείς του Μεσαίωνα ονομάζουν πολλές φορές «Σαρακηνούς» όλους γενικά τους μωαμεθανούς, καθώς και όλους ακόμη τους μη χριστιανικούς λαούς της οικουμένης. ΄Ιδρυσαν ένα ιδιότυπο εμιράτο που επιβίωνε από την καταπίεση του ιθαγενούς πληθυσμού και την πειρατεία και είχαν καταστεί μάστιγα των θαλασσών.
[1] Δ. Τσουγκαράκης, 1987, σ. 343 [2] Β. Ι. Καλαϊτζάκη, 1984, σ. 110 [3] Δ. Τσουγκαράκης, 1987, σ. 344 [4] Δ. Τσουγκαράκης, όπ. π., σ. 380
|
|